Steeds meer ouderen kopje onder
Lachen is het beste medicijn
Nee Bep, het zijn euro's!
Je moest dankbaar zijn
Het ouderdomspensioen is domweg te laag
ouderen kunnen de eindjes niet aan elkaar
i. Zeker als je alleenstaande bent en moet
rondkomen van een AOW'tje, kom je
maandelijks tientallen euro's tekort. De
maatregelen die het kabinet op prinsjesdag
2004 heeft aangekondigd, zorgen voor een
verdere verslechtering
door Koos van Wees
Alleenstaande ouderen met alleen
AOW komen per maand 70 euro te
kort, zegt het Nationaal Instituut
voor Budgetvoorlichting (Nibud) in zijn
jongste rapport. Het ouderdomspensioen is
domweg te laag en gemeenten bieden te
weinig hulp.
Licht aan de horizon is er niet. Dit jaar gaan
ouderen met alleen AOW (827 euro netto
voor alleenstaanden, 1155 euro voor een
echtpaar) er in koopkracht zo'n vier procent
op achteruit.
Ondanks compensatiemaatregelen is er vol
gend jaar opnieuw een koopkrachtverlies
van een half procent.
Voor veel ouderen is dat koopkrachtverlies
nog hoger. Zij vullen geen belastingformu
lier in om de ouderenkorting te incasseren,
uit trots of omdat het te ingewikkeld is. Juist
die ouderenkorting, die volgend jaar wat
verhoogd wordt, moet het koopkrachtverlies
verzachten.
Ouderenbonden luiden ook al de noodklok
voor 2006. De ziektekostenpremie stijgt dat
jaar volgens de huidige plannen met vele
honderden euro's. Vertrouwen in een volle
dige compensatie hebben de bonden allang
niet meer.
De bezuinigingen van het kabinet treffen ou
deren op tal van punten. De AOW is dit jaar
bevroren, wat door de inflatie al een fors ver
lies van inkomen betekent. De huursubsidie
is verminderd met zo'n twaalf tot achttien
euro per maand, de huren stegen met enkele
procenten. Verder stegen de kosten van de
zorg: de ziekenfondspremie, het bezoek aan
de huisarts (eigen bijdrage) en de kosten van
medicijnen.
Zogenoemde zelfzorgmiddelen worden niet
meer vergoed, evenmin als niet onmiddellijk
noodzakelijke fysiotherapie. Ook voor de
thuiszorg is de eigen bijdrage gestegen, en
dat is reden voor 12.000 ouderen om er geen
gebruik meer van te maken.
Gemeenten bieden de mogelijkheid tot
kwijtschelding van gemeentelijke belastin
gen (rioolrecht, ozb), maar daar moet de ou
dere wel om vragen. Dat geldt ook voor bij
zondere bijstand, waarop een beroep kan
worden gedaan bij de noodzakelijke aan
schaf van bril, wasmachine of koelkast. Veel
ouderen weten niet eens hoe dat moet wor
den aangevraagd.
Ze zouden zelf benaderd moeten worden
met de vraag welke noden er zijn, vinden
ouderenorganisaties. De kwijtschelding van
gemeentelijke belastingen moet in ieder ge
val automatisch te verlopen. Volgens de ou
derenbonden zijn de gemeentelijke bestan
den moeiteloos te koppelen aan die van de
belastingdienst.
Ook zonder het invullen van formulieren
moet het zo mogelijk zijn geld terug te krij
gen, menen ze.
ZATERDAG
16 OKTOBER
2004
ER
BIJ
Os noemt zichzelf een goede boekhouder. Foto: Phil Nijhuis/GPD
Bep van Os (69) heeft alleen AOW. Ze noemt zichzelf een
'hele goede boekhouder'. „Maar het is wel puzzelen om
rond te komen.'' Zij maakt zo veel mogelijk gebruik van
kortingsregelingen. Kwijtschelding van gemeentelijke
belastingen, huursubsidie, ouderenvervoer op maat, bij
zondere bijstand. Die regelingen zijn ervoor, dus dan
moet je ze gebruiken ook, vindt ze.
Niet iedereen denkt er zo over. Bep kent mensen die
hardnekkig weigeren bijzondere bijstand aan te vragen.
„Bij die heel oude ouwetjes zit een stuk trots, die willen
het niet." Ook de formaliteiten weerhouden veel men
sen. Bep wordt er zelf ook wel eens moedeloos van. „Ik
word gek van die papierwinkel, maar doe het wel. Als je
tachtig bent of ouder, wil je die moeite van het invullen
niet meer nemen. Ze ziet tekenen van armoede om zich
heen. Mensen die de kapper niet meer kunnen betalen,
er onverzorgd uitzien, en dagelijks alleen brood eten. „Er
zijn heel veel schulden onder ouderen." Daar wordt niet
altijd even goed op gereageerd, meent ze. „Mensen met
twee maanden huurschuld die hun huis worden uitge
zet. Of van wie gas en licht worden afgesloten. Daar mo
gen ze wel eens wat voorzichtiger mee zijn."
Het zijn niet alleen de bezuinigingen. De euro heeft er
ook aan bijgedragen. Veel ouderen beseffen te weinig de
waarde van de euro, denken nog steeds dat het guldens
zijn. Dus komen ze niet uit met hun AOW. „Ik heb het
ook hoor. Dan zie ik iets staan en denk ik: dat is goed
koop! Maar dan moet ik me voorhouden: nee Bep, het
zijn euro's, pas op."
Zelf lukt het haar wel om rond te komen. „Ik ben gek op
pindakaas en als die ergens in de aanbieding is koop ik
meteen vier potten. Dat doe ik met alles. Bladen en kran
ten lees ik in de bibliotheek. Vakantie vier ik bij mijn
dochter in Drenthe. Ik let heel goed op mijn geld. Vroe
ger kon ik nog wel eens iets sparen, maar dat wordt
steeds moeilijker." Ze somt op. „De huursubsidie is ge
kort en de huren stijgen wel. Sommige medicijnen moet
je nu zelf betalen. De AOW is netto iets gedaald. Dat
merk je." Klagen doet ze niet. „Ik word altijd een beetje
boos als mensen roepen: ik heb alleen AOW. Die onvre
de. Je kan het nu eenmaal niet even goed hebben als
vroeger." Wat wel irriteert is de opkomst van de goed be
middelde senior. Die lekker goedkoop gebruik maakt
van gesubsidieerde activiteiten voor ouderen, zoals de
ouderenbridge, en daar breeduit gaat vertellen over die
geweldige vakantie in India. „Dat valt niet goed bij men
sen die elk dubbeltje moeten omdraaien. Dat kan je ze
niet aan het verstand brengen."
Jannie van Hoorn (70) voelt zich een bevoorrecht mens.
Samen met haar man heeft ze nog een pensioen van 200
euro, naast de AOW. „Mijn situatie is niet te vergelijken
met die van mensen met alleen AOW. Het geeft je nét die
ruimte om geld opzij te zetten voor die nieuwe wasma
chine."
Jannie weet wat het is om met weinig geld rond te ko
men. Haar man was vanaf zijn 56ste werkloos, en ze
hebben een tijd onder het minimum gezeten. De AOW,
met dat kleine pensioen, kwam als een verlossing. „Toen
we 65 werden, zeiden we: hoera! Want toen konden we
onze eigen broek ophouden. Daarvoor redden we het
niet zonder dat de kinderen ons iets toestopten."
In de huidige tijd rondkomen is vooral keuzen maken.
„Het is altijd een kwestie van kiezen". De korting op de
huursubsidie betekent maandelijks 17 euro minder in
komsten. Ze hebben daarom overwogen de krant op te
zeggen. „Mijn man is altijd zo verdiept in die krant, dat
hebben we niet gedaan."
Ze redden het goed samen, benadrukt Jannie. Ze is crea
tief, naait haar eigen kleren. Bladen worden uitgewisseld
met vrienden en bekenden. Een volkstuin zorgt voor ge
zond eten. „Dat is normaal gesproken enorm prijzig."
De boodschappen gebeuren gedeeltelijk bij de Aldi.
Soms schrikt ze toch weer van de prijzen. „De kapper is
heel duur, de schoenmaker is niet meer te betalen. Een
dagje uit is bijna niet meer te doen.
Van de kinderen krijgen ze ook wel eens wat. „Dat moet
je accepteren, dat willen ze ook." Zoals laatst, een terras
stoel. Jannie en haar man willen geen structurele onder
steuning. De kinderen hebben nu zelf gezinnen te on
derhouden.
Wat ze betreurt zijn de bezuinigingen op al die onder
steunende dingen voor ouderen, de gezelligheidsvereni
gingen, de clubs. Die zijn voor veel mensen het enige
verzetje. Ook Jannie merkt de opkomst van de rijke ou
dere. „De commercie speelt in op de ouderen die het
goed hebben. Er ontstaat een tweedeling. Die mensen
leven van vakantie naar vakantie, meerdere keren per
jaar. Het inkomstenpatroon van de meeste mensen die
ik ken wijkt daarvan af."
Jannie is actief in de kerk en ontmoet veel ouderen. Ze
ziet een aarzeling gebruik te maken van zaken als bijzon
dere bijstand. „Dan geef ik een duwtje in de rug. Het
komt: vroeger was je pas flink als je je eigen broek op
kon houden. Bij liefdadigheid, door kerk of de kruide
nier, moest je altijd dankjewel zeggen. Je moest dank
baar zijn. Dat willen de mensen niet."
Lachfitness onder leiding van Christiaan Oranje. Foto: GPD/Marcel Israel
ach je nooit, ben je een geboren chagrijn? Ga dan
r lachfitness. Want lachen kun je leren. Prof. Max
uit Amsterdam komt bij je op bezoek, je kunt ook
recht in zijn wekelijkse Lach Club. In het dagelijks
leven hoefje niet eens aanleiding tot lachen te
hebben. Zelfs neplachen is goed voor lichaam en
geest, doceert hij.
door Arnold Zweers
Humor verdeelt, de lach verenigt, zegt prof.
Max. Voor hem een zaal met veertig reuma
patiënten, voornamelijk vrouwen van mid
delbare leeftijd, die tevens vrijwilliger zijn bij
de Reuma Patiëntenbond.
Prof. dr. T.A. van der Max-Imum is het alter
ego van Amsterdammer Christiaan Oranje.
Hij acteert in één van de vele zalen van ho
telcongrescentrum De Werelt, diep verscho
len in de Veluwse bossen onder Lunteren.
Prof. Max geeft een korte cursus lachfitness.
Zelf lacht hij nauwelijks. Zijn gezicht staat
meestal strak.
Hij heeft door persoonlijke omstandigheden
jarenlang geen reden tot lachen gehad.
Neplachen doet hij wel. Hij draagt een zwar
te broek en dito overhemd met een blauwe
stropdas en op de punt van zijn neus heeft
hij een cirkeltje getekend. Het enige middel
om zijn clowneske voorkomen uit te druk
ken.
Typetjes
Met een stem a la Wim de Bie in zijn typetjes
wendt prof. Max zich tot zijn publiek. De da
mes zijn ongetwijfeld gekomen om te la
chen. Voorzichtig, dat wel, 'want schudde
een tikkeltje anders hadden voorgesteld.
Maar ze hebben er wel stof tot nadenken
door opgedaan.
Magda de Water uit Nijbroek, sinds elf jaar
reumapatiënt en nu als ervaringsdeskundige
één van de mensen aan de Reumalijn van de
patiëntenbond: „Zelf vond ik de lachfitness
op zich niet om te lachen. Maar ik moest wel
lachen om de buurvrouw naast me. Dat is
een type dat overal om lacht."
De boodschap van 'lach eens om je zelf die
van de lachfitness uitgaat, de oproep tot re
lativeren, onderschrijft ze wel: „Mijn moeder
had ook reuma. Die zwolg er in, kon nergens
anders meer over praten. Nou, toen ik het
zelf ook kreeg, heb ik me meteen voorgeno
men: dat nooit. Niet altijd iedereen er mee
lastig vallen. Ook over andere dingen pra
ten."
De reacties van de vrouwen in de zaal op de
lachfitness zijn wisselend. Eén van hen:
„Onlangs heb ik een heel onplezierige erva
ring gehad, maar dan denk ik: even alles aan
je laars lappen. Dan kun je er weer tegen."
Haar attitude is er één van: lach het leven
toe. Een ander:Als ik zomaar lach terwijl er
niets te lachen valt, word ik door anderen
niet serieus genomen. Maar ik ben wel een
mens van: een dag niet gelachen is een dag
niet geleefd."
Mimeartiest
Na de sessie krijgen ze een foldertje mee
waarin prof. Max iedereen aanraadt elke dag
bij wijze van oefening op een vaste tijd te
neplachen met een grote kans dat deze over
gaat in een natuurlijke lach.
Wie is prof. Max annex Christiaan Oranje?
De 47-jarige Amsterdammer is eigenaar van
het eenmanstheatertje Ribeau in Amster
dam. Jarenlang zwierf hij als mimeartiest
door Europa. „Een mooie maar harde leer
school." Sinds vijfjaar runt hij zijn eigen
theatertje met 44 stoelen in een voormalige
kerk. Daar speelt hij de clown voor kinderen
en volwassenen, zonder zich uit te dossen
als de geijkte clown met een wijde broek,
puntschoenen en een wilde bos rode haren.
Alleen het kringetje op de neuspunt en wat
stipjes en lijntjes zijn er om zijn gezichtsuit
drukkingen te onderstrepen.
Lachfitness is voor prof. Max het trainen van
de mentale spieren zoals je met fitness de li
chaamsspieren traint. Het zijn zeker niet al
leen maar 'patiënten' en 'zieken' waar hij
met zijn lachfitness over de vloer komt. „Ik
kom bij studentenverenigingen, bij bedrijfs-
congressen om de mensen voorafgaand aan
een spreker op het puntje van de stoel te
krijgen, op bruiloften om de gasten in feest
stemming te brengen."
Op dinsdagavond kun je bij prof. Max k vijf
euro in zijn Amsterdamse Lach Club terecht.
Hij neemt daar de week met je door. Zoals
\Toeger op de radio Ab Goubitz Nederland
dagelijks om kwart over zeven aan de och
tendgymnastiek kreeg, zo tracht prof. Max
zijn cliënten op maandagochtend door mid
del van lachfitness een goed humeur te be
zorgen. Na het droge 'ho, ha, ho, ha, ha'
volgt al snel de slappe lach. En als, aangeko
men bij de donderdag, de stemming wat af
zakt, zorgt de lachtherapeut wel dat de
spontane lach de neplach overwint - daar
heeft hij zo zijn trucjes voor.
Echter, ook prof. Max wordt geconfronteerd
met de mindere economische tijden. „Ieder
een let op de centen. Terwijl iedereen juist
nu dat lachen zo hard nodig heeft."
Meer info: www.ribeau.nl of www.ribeau.com.
buiken kan ons reumapatiënten pijn doen
aan botten en gewrichten', roept er één met
de nodige zelfspot.
Prof. Max is geen conferencier van het soort
Youp van 't Hek/Theo Maassen, noch een
stand-up comedian. Prof. Max doceert dat
de stof endorfine pijnstillend is - dus goed
als je reuma hebt - en endorfine wordt aan
gemaakt als je lacht.
Maar dat hoeft geen schaterlach te zijn. Zelfs
bij een neplach wordt je lichaam al in de en
dorfine gezet en heb je er baat bij. Bij lachfit
ness word je geleerd te lachen terwijl er geen
impulsen vanuit jezelf of de buitenwereld
zijn. „Neplachen werkt als een stofdoek in je
huis die zelfs in hoekjes komt die je normaal
overslaat."
Prof. Max wil ondanks de helende werking
van lachfitness niet de therapeut uithangen.
„Ik zie lachfitness, net als gewone fitness,
meer als sport. En indien sport - zoals trou
wens het hele leven - een therapie is, dan is
lachfitness dat ook." Het zal niet iedereen
helpen. „Maar dat geldt ook voor yoga of
medicijnen - de één heeft er baat bij, de an
der niet."
Prof. Max besteedt de drie kwartier in het
Lunterense zaaltje vooral om de dames te le
ren neplachen. Denk aan iets naars, luidt de
eerste opdracht. Vervolgens, en prof. Max
doet voor: trek je mondhoeken op richting
oren. „Zie je dat die nare gedachten al ver
dwijnen?"
Een ingehouden - wat treurig en cynisch
klinkend - 'ha, ha, ha' is de volgende stap.
Tot uiteindelijk het stadium van de onge
remde bulderlach is bereikt. Het collectieve
karakter biedt op zich al voldoende aanlei
ding tot echt en gemeend lachen. Immers,
als je het met z'n allen doet en je naai- je bu
ren links en rechts van je kijkt, valt er genoeg
te lachen.
Lachen kun je leren, lachen is goed voor je
lichaam en geest, houdt prof. Max zijn ge
hoor voor. De dames, gevraagd om hun me
ning, laten merken dat ze zich de lachfitness
waarvoor ze zo'n lange reis hebben gemaakt
Mevrouw Van Hoorn: „Mijn situatie is niet te vergelijken met die van mensen met alleen AOW." Foto: GPD/Phil Nijhuis
