KUNST CULTUUR
Niet de natuur zelf, maar de beleving ervan
Amsterdam Sinfonietta: een wonder van schoonheid .!fw a a
Allemaal theaters
Sahara van Frans Lemmens in Naturalis
JAN RIJSDAM
Italiaans kwartet: express
maar weinig evenwichti
vrijdag 15 OKTOBER 2OO4
Shaffy en List.
Foto: ANP/Rick Nederstigt
Extra optredens
Shaffy en List
Amsterdam - Ramses Shaffy
gaat nog drie keer extra optre
den in het programma van
Liesbeth List 'Van Shaffy tot
PiafShaffy en List stonden
dinsdag voor het eerst in zeven
jaar weer samen op het podium
in het Nieuwe de la Mar Thea
ter in Amsterdam. De hereni
ging werd enthousiast ontvan
gen door het publiek, maar
kaarten voor optredens van het
duo waren er niet meer. De
voorstelling in Amsterdam en
later deze maand in Rotterdam
waren al uitverkocht. Na over
leg met List en Shaffy is beslo
ten op 11 november een extra
voorstelling te geven in het Ou
de Luxor in Rotterdam en op 22
en 23 november nog een keer
terug te komen in het Nieuwe
de la Mar in Amsterdam.
Dallas en Miami
Vice in bioscoop
den haag - Van de populaire tv-
series uit de jaren tachtig Dallas
en Miami Vice komen nieuwe
versies in de bioscoop. De Dal
las-film wordt geregisseerd
door Robert Luketic, de maker
van Legally Blonde. Het verhaal
speelt zich af in de huidige tijd.
De aartssluwe J.R. Ewing komt
aan het hoofd te staan van een
multinationale energiemaat
schappij. Voor de hoofdrollen
in Miami Vice zijn onderhande
lingen gaande met Colin Farrell
en Jamie Foxx die naast Tom
Cruise speelt in Collateral.
Weer popprijs
Rijn en Wouden
rijnwoude - Vier jongerencen
tra in Rijnwoude en Zoeterwou-
de organiseren net als vorig jaar
de Popprijs Rijn en Wouden.
De bandjescompetitie bestaat
uit vier voorrondes en een fina
le. Bands krijgen een half uur
speeltijd en daarna wijst een
jury elke voorronde een finalist
aan. De voorrondes zijn in
Pleyn 68 in Hazerswoude-Rijn-
dijk (20 november), Utopia in
Zoeterwoude-Dorp (18 decem
ber), Stek in Hazerswoude-
Dorp (15 januari) en Ridderhof
in Koudekerk (19 februari). De
finale is op 19 maart in Pleyn
68. Inschrijven kan via www.rij-
nenwoudenpopprijs.nl.
Programma Freek
gewijd aan Bram
Hilversum - Freek de Jonge
wijdt een aflevering uit zijn the
ater- en tv-reeks De Vergrijzing
aan zijn recent overleden voor
malige partner Bram Vermeu
len. Volgens de VPRO wordt het
programma uitgezonden op 12
december. Vermeulen richtte in
1968 met Freek de Jonge het ca
baretduo Neerlands Hoop op,
dat met harde teksten en liedjes
het cabaret wakker schudde
met maatschappelijk geënga-
geèrde voorstellingen. In 1979
stopte De Jonge met Neerlands
Hoop. Vermeulen was het daar
niet mee eens.
Zelfmoordaanslag
in videoclip Prince
los angeles - De Amerikaanse
popzanger Prince zorgt voor
deining met zijn nieuwe video
clip, waarin de Nieuw-Zeeland-
se actrice Keisha Castle-Hughes
een zelfmoordenares speelt. De
politiek beladen video van het
nummer 'Cinnamon Girl' laat
de actrice zien als halfbloed, die
door klasgenoten wordt gepest
om haar ras. Later in de vier
minuten durende clip is te zien
hoe zij zich opblaast in een vol
le terminal van een luchthaven.
De video komt volgende maand
uit.
Marco jaagt op
record Stones
Rotterdam - The Rolling Stones
moeten oppassen. Met tien
Kuipconcerten is de band nog
altijd recordhouder, maar Mar
co Borsato zal hen nog eens
gaan onttronen! Die belofte
deed de zanger,' met inmiddels
negen optredens in de Kuip
achter zijn naam, gisteren bij de
onthulling van zijn portret in de
spelerstunnel van het stadion.
Borsato wil zich nog niet vast
pinnen op data voor nieuwe
concerten. Bang om zichzelf
niet te kunnen overtreffen na
zijn 'Kuipzesdaagse' van afgelo
pen juni zegt Borsato niet te
zijn, maar hij beseft dat het
moeilijk is na het zien van de
dubbeldvd/live cd 'Zien, Live in
de Kuip 2004', die hij gisteren
presenteerde en waarvan in de
voorverkoop al meer dan
130.000 exemplaren zijn afge-
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Amsterdam Sinfonietta,
concertmeester Candida Thompson,
m.m.v. Lars Wouters van den
Oudenweijer (klarinet). Gehoord: 14/10,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Een orkest als Amsterdam Sin
fonietta kan het zich permitte
ren om meteen bij het eerste
optreden een programmawijzi
ging aan te kondigen. Alsof een
Divertimento van Bartók zich
kan meten met Hartmanns
Concerto Funèbre, denk je dan.
Maar Sinfonietta kiest voor een
werk dat eigenlijk niets te ma
ken heeft met een stukje enter
tainment. Bartók schreef dit Di
vertimento in 1939 in opdracht
van zijn Zwitserse maecenas
Paul Sacher; het zou zijn zwa
nenzang in Europa zijn. Melan
cholie, angst, (oorlogs) dreiging
en puur sarcasme wisselen el
kaar ononderbroken af.
Geen ander strijkorkest is in
staat om zoveel kleurcontrasten
te creëren, zoveel ruimte en
licht, zoveel passie. De stam
pende alten sleuren je meteen
mee, terwijl de concertmeester
Candida Thompson met haar
achterban daar fel overheen
zwiert. Soms ebt de muziek
weg, om ruimte te maken voor
opbloeiende, grillige lijnen in
elkaar aftastende harmonieën.
Of is er verwarring alom door
alle strijkerssecties heen die
plotseling samenbalt en als één
gouden stem in een overdonde
rend fortissimo doorzingt. Ook
de gekte krijgt z'n plaats in
swingende pizzicato's, die heel
even de deuren van de Weense
salon openzetten, maar direct
weer dichtzoeven als een ge
weldige felgekleurde draaitol.
In Kammerkonzert (1935) van
Karl Amadeus Hartmann speelt
klarinettist Lars Wouters van
den Oudenweijer een hoofdrol,
sprookjesverteller bij uitne
mendheid.
Als je zo'n feeërieke wereld op
kan roepen en je wordt omge
ven door een groep fenomenale
strijkers die elke sfeerverande
ring meevoelt, kleur en beteke
nis geeft dan móet dat wel een
feest voor Lars Wouters zijn; in
ieder geval een wonder van
schoonheid voor de luisteraar.
In de door de klarinet opgeroe
pen ochtendstilte ruisen de vio
len als een opstekende wind,
waarboven de klarinet zich ijl
en wendbaar loszingt. Gaande
weg zinken klarinet en orkest
de diepte in, steeds lager,
steeds mysterieuzer totdat er
nog één contrabas verdroomd
overblijft. De klarinet bedwelmt
je compleet in het middendeel
in bezwerende zacht fluwelen
lijnen, die als kameleons van
kleur veranderen, omrankt
door ragfijne violen die als Sire
nen bijna onhoorbaar om de
klarinet heen stromen, maar
nooit de klank inpakken of af
dekken. Steeds blijft de klarinet
de exotische, vreemde eend in
de bijt, individueel en kwets
baar. Alle kleuren van de regen
boog, overgangen tot in de
kleinste nuance schildert Sinfo
nietta betoverend, niet alleen in
Bartók en Hartmann, ook in de
veel bekendere Serenade in E
van Dvorak. Het beeldschone
verfijnde Moderato glanst van
binnenuit, het Tempo di Valse
heeft een transparante elegante
drive, de Finale overweldigt. De
hele Serenade is doortrokken
van een voorname schoonheid
in melodie, harmonie en orkes
traal coloriet, tegelijkertijd is zij
aards, vurig en vol verbeel
dingskracht.
Het eerste optreden in dit sei
zoen van Amsterdam Sinfoniet
ta 'in residence' imponeert en
is puur chique.
leiden - Foto's van de bekende reis- en natuurfotograaf
Frans Lemmens zijn vanaf morgen te bewonderen in de
tentoonstelling Sahara - Land beyond Imagination, in
het Leidse museum Naturalis. Lemmens legde de Sahara
vast als magisch paradijs, een wereld vol kleur. Zijn fo
to's tonen afwisselend de karakteristieke bewoners en
de ruige natuur van de Sahara. Een kleurrijke kameleon,
op zoek naar schaduw. Prachtige duinen, gevormd door
de wind. Beschilderde nomaden, opgemaakt voor een
verleidingsdans. De Sahara als een magisch oord. Frans
Lemmens (1953) is een van Europa's meest vooraanstaan
de documentairefotografen. Bekend zijn de zwanen die
hij fotografeerde voor de KLM. Zijn boek Visions of the
Netherlands is een bestseller. Lemmens' werk is ook
Milenko Divjak exposeert in Leidse galerie EAE
door Herman Joustra
leiden - Hij is geboren in Belgra
do, woont al een jaar of twintig
in België en wil graag zijn werk
in Leiden exposeren. Heel graag
zelfs, veel liever dan in welke an
dere stad in Nederland. Kunste
naar Milenko Divjak (schilder,
beeldhouwer, graficus) vindt dat
zijn werk in Leiden goed gedijt,
tegen een rustige en historisch
imposante achtergrond. Nu han
gen zijn stukken en staan zijn
beelden bij EAE aan de Nieuwe
Rijn, tot eind deze maand.
Al eerder was dat het geval iets
verderop, bij galerie Van der
Vlist. „Ik kan moeilijk uitleggen
waarom ik hier graag exposeer.
Maar ik weet wel dat de sfeer in
deze stad me raakt. Bij Delft is
dat net zo. Toen ik eenmaal was
vertrokken uit Joegoslavië, zag
ik dat er ook in andere landen
veel moois te zien was. Overal.
Maar dat bedoel ik niet als toe
rist. Ik kijk niet als een toerist
naar de buitenkant, ik doorleef
wat ik zie, laat het op me inwer
ken. Een paar jaar geleden was
ik hier voor het eerst. Toen
voelde ik dat het hier goed was,
de sfeer beviel me."
Divjak kreeg een mapje in zijn
handen met adressen en tele
foonnummers van Leidse gale
ries, pakte de telefoon, sloeg
aan het bellen en had succes.
De galerie van EAE is met name
gevuld met een serie grafieken
met geabstraheerde landschap
pen. Hij wijst op een zeefdruk,
waarop nog net een stukje tffin
een enorme oranje zon is te
zien, als een geaderd herfst
blad. De zon hangt boven een
donker landschap met allemaal
voren, alsof dat zojuist is omge
ploegd. „Ik was een keer bij
mijn broer in Zuid-Frankrijk.
Hij had daar een steen gevon
den met een interessante teke
ning, met een prachtig lijnen
spel. Die heb ik als basis ge
bruikt. Ik heb er nog een paar
elementen bijgedaan. Zo werk
ik graag. Ik probeer niet de na
tuur zelf weer te geven, niet te
kopiëren. Waar het mij om gaat
is de beleving van de natuur om
te zetten naar beelden. Mijn be
grip van de natuur."
„Het is een interactie tussen
wat ik zie en wat ik binnen heb
opgeslagen aan ervaringen. Wij
als kunstenaars, in deze tijd,
boffen dat we zoveel kunnen
zien. Van Van Gogh tot oude
Griekse vazen. Dat dragen we
mee, de ervaring van wat we
hebben gezien. Tegelijkertijd
beperkt ons dat ook, iets
nieuws maken is moeilijk. De
informatie die je krijgt en hebt
opgeslagen beperkt die moge
lijkheid. Het beste is zo eerlijk
mogelijk, van binnenuit te
schilderen. Een connectie te
maken tussen je bewustzijn op
dat moment en je gevoelens.
Tussen het rationele en emotio
nele."
Geen eenvoudig verhaal. Zijn
kunst kan dat veel beter duide
lijk maken, zegt hij. Zijn beel
den, schilderijen, mozaïeken en
grafieken zeggen wat dat betreft
veel meer. „Het is lastig uit te:
tb
„Milenko Di
vjak: „Wij
als kunste
naars, in de
ze tijd, bof
fen dat we
zoveel kun
nen zien.
Van Van
Gogh tot ou
de Griekse
vazen."
Foto: Henk
Bouwman
leggen, in woorden te vangen.
Kunstenaars proberen iets te
zeggen met wat ze doen. Wat ik
te zeggen heb, is te zien in mijn
werk. Als een kunstenaar pre
cies onder woorden kan bren
gen wat hij te zeggen heeft, als
woorden genoeg zijn, waarom
zou hij dan nog kunstwerken
maken?"
Het werk van Milenko Divjak is te
zien tot en met 31 oktober, donder
dag, vrijdag en zaterdag 14.00-17.00
uur, Expansionist Art Empire Gallery
(EAE), Nieuwe Rijn 94 in Leiden.
vaak te zien in tijdschriften, reisgidsen, advertenties en
op boekomslagen, kalenders en ansichtkaarten. Tegelijk
met de tentoonstelling Sahara - Land beyond Imagina
tion verschijnt het gelijknamige boek dat ruim 300 foto's
omvat. De tentoonstelling in Naturalis duurt tot en met
16 januari. Morgen in deze krant een uitgebreid artikel
over het boek en de expositie. Foto: Frans Lemmens.
Orkesten worden de nek om ge
draaid, rijksmusea moeten flink
bezuinigen, theatergroepen
worden een kopje kleiner ge
maakt. De kunstiuereld gaat er
in 2005 minstens 59 miljoen eu
ro op achteruit en zeker 6000
mensen zullen hun baan verlie
zen, heeft onderzoeksbureau Be
renschot becijferd.
Staatssecretaris Medy van der
Laan wordt er ogenschijnlijk
niet warm of koud van. Ja, ze
begrijpt dat de bezuinigingen
'heel naar' zijn.
En: ze wist dat
dit ging gebeu
ren, dus als ze
niet had willen
bezuinigen had
ze geen staats
secretaris moe
ten worden,
verklaarde ze
met een jarig
gezicht. Maar
Medy is nu
eenmaal door
Thom de Graaf
omhoog ge
schopt, dus
helpt ze met
hetzelfde fana
tisme waarmee
het schrikbe
wind in Den
Haag het pen
sioenstelsel
naar de filistij
nen helpt en asielzoekers over de
grens jaagt, net zo gemakkelijk
een aantal theater- en muziek
gezelschappen om zeep. Eerlijk
gezegd had ik nooit gedacht dat
ik nog zoveel plezier zou beleven
aan het D66-smaldeel van dit
kabinet, dat een paar jaar gele
den nog te paars was voor woor
den.
Ondertussen in Leiden. Geen
vuiltje aan de lucht, lijkt het
wel. Stedelijk Museum De La
kenhal mag eerst een vleugel
opknappen en mettertijd uit
breiden. Theatermaker Paul
Koek, dankzij een stevige rijks
subsidie in stads schoot gewor
pen, mag zijn intrek nemen in
het gerenoveerde Scheltema-
complex. En de Leidse D66- wet
houder van cultuur heeft nog
eens uitgesproken dat er een
tweede, kleinere zaal moet ko
men bij de Stadsgehoorzaal.
Toch lijkt het me raadzaam de
cultuurwethouder goed in de
gaten te houden. De ambitieuze
uitbreidingsplannen voor De
Lakenhal zijn immers al flink
uitgekleed. In plaats van 4000
vierkante meter krijgt het stede
lijk museum nog maar een uit
breiding van 3000 vierkante
meter. Toegegeven: die versobe
ring was onvermijdelijk. Maar
directeur Bolten van het muse
um doet er goed aan niet te
vroeg te juichen, want we weten
inmiddels waartoe D66 alle
maal in staat is.
Dat theatermaker Paul Koek
zich met zijn Veenfabriek in het
Scheltemacomplex aan de Oude
Singel mag vestigen is natuur
lijk pure winst voor de stad.
Maar Leiden kon er, na de
600.000 euro subsidie
Raad voor Cultuur had
worpen, dan ook met
gelijkheid meer onderin
dan ook: de vestiging
stad van een muziek
groep van de voormalige
tiek leider van theatergroe
landia betekent een impu
het culturele klimaat.
In de Leidse Cultuurnota
de periode 2005-2008,
de politiek evenwel ni
keuzes om het theater (pi
tiejklim
verder
vordert
het
macom
structw
een
plaats
ken
ge, I*
theaten
Z i kers,
(beeldei
kunsteh
Een
culture
maat
daarna
middelt
m
Schorn
meer si
te gein
prograt
mabudget om met meer
te programmeren, eigen p
ties mogelijk te maken
vesteren in toekomstig piit
Net als de Stadsgehoorza.
de Leidse Schouwburg h
aan een tiveede, kleinei
wil het de concurrentiesl
de regiogemeenten niet
zen. Rondom Leiden schil
theaterzalen immers alsi
stoelen uit de grond. Nod.
heeft met de Muze, dit u
geopend, een fraai thea
kregen met 345 plaatsen
phen aan den Rijn is ea
tercomplex in aanbouw
grote zaal voor 800 men
een kleine zaal voor 24lt
alle mogelijke producties
dak kunnen vinden.
De Leidse Schouwburg
vindt dus steeds meer i
rentie van allemaal klein
ters in de regio. En als I
om grote producties m
stad meer en meer in eent
standspositie gedrukt, on
Leidse Schouwburg vooi
grote dans- of musicalj
ties nu al te klein is.
Hoe speelt Leiden in op
anderende theaterlam
Sturen we het publiek m
den in de omgevingI
we een kleine zaal?
Zo onderhand is wel I
klaar dat de Leidse Scha
niet alleen een kleine z
heeft, maar ook een grolt
is het hoog tijd dat de\
verder kijkt, naar het ciiit
leid voor de periode nal
de nabije toekomst hee'
niet alleen behoefte
kleine zaal, maar vod
een tweede, grotere schol
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Ouadro Aere Sereno: Laura
Colucci (traverso), Raul Orellana
(barokviool), Ludovico Takeshi Mlnasi
(barokcello) en Simone Gulli
(davecimbel). Gehoord: 13/10, de Waag,
Leiden.
De Stichting Oude Muziek en
Theater heeft dit jaar haar con-
certprijs uitgereikt aan het jon
ge Italiaanse kwartet Quadro
Aere Sereno, dat deelnam aan
het Van Wassenaer Concours
2004. Daar viel het kwartet niet
in de prijzen, maar het viel wel
op. Dat heeft veel te maken met
de presentatie.
'Aere', de adem, speelt een be
langrijke rol in de visie van het
jonge-hondenkwartet dat ver
geet dat te veel adem leidt tot
hyperventilatie. De groep
moest woensdagavond, in ver
band met de stakingen in het
openbaar vervoer, al om half
tien per trein uit Nederland ver
trekken en dat betekende dat
het hele concertprogramma
moest worden gecomprimeerd
tot minder dan één uur. Daar
krijg je dan ook hyperventilatie
van. Rust, ontspannen toonvor-
ming, mooi evenwichtig geza
menlijk coloriet, eenheid in de
tent, daar konden we naar flui
ten.
Het hele optreden van Quadro
Aere Sereno, met drie stukken
van Telemann en één van Carl
Philipp Emanuel Bach, vloog
voorbij als een haastig ontwor
pen pentekening. Snelle, ner
veuze krasjes van de viool, on
derstreept door forse, soms vet
te halen, dan weer duniii
kriebels van de cello en
parelend pointillisme v
klavecimbel en een gev
kleurenpalet van de travi
anderzijds. Kortom, een
sief maar weinig evenwi
Sturm und Drang-panet
Vooral de cellist Ludovi
keshi Minasi bezondigt:
aan overdrijving. Bewus
zijn eigen muzikaliteit,
looft hij zich veel te gro
heden die hij met volle
cultiveert; zonder zichti
kommeren om de molli
dekte klank van zijn zus
muze Laura Colucci op
(houten) traverso of om®
telende kracht van de kl
bel. De enige die zich ef
je kan meten in volume
violist Raul Orellana. Zijl
genspel leidt overigens n
re malen tot onzuiverhel
een slordige afwerking v
snelle loopjes en korte fi
Toch voel je de hele avo
dit Italiaanse viertal ove
van expressie en muzika
maar daar nog geen sub:
doseerde wegen voor kal
den. De enige die onver
baar haar eigen weg bep
met fraaie consistenter
zichten is Laura Colucc
traverso. Als de barokce
gevoel voor theater ent
wat meer naar de achtei
zou schuiven, de violist
na nog wat meer aan ziji
niek zou sleutelen, bij
fraaier leert intoneren,
ten puntgaaf kan afto
zouden de swingende
cimbel van Simone Gi
verzorgde zachte fluittc
tot hun recht komen, e
mann en C.Ph.E. Bach
