REGIO
Herdenking ballonvaart blijft hangen
/ii kwamen een keer pc^ms,
icessen verbaal tegen prabie-
Snoepje
NAVRAAG
van justitie Joost Tonino zette zijn computer aan de straat, in
onderstelling dat het ding het niet meer deed. Een taxichauf-
i i feur nam de
1 -I y startte hem
men op en
[te een bulk aan vertrouwelijke rapporten over grootscheepse
onderzoeken. De nieuwe eigenaar overhandigde de informatie
urnalist Peter R. de VrRies, die donderdagavond volop citeerde
telijke) e-mails en justitiële rapporten. Minister Donner sprak
en ongelooflijke stommiteit' van Tonino. Commercieel direc-
VAN RIJE van de Infotheek Groep, een Leids bedrijf dat han-
gebruikte computers, maakte ook een keer mee dat justitie
was met vertrouwelijke informatie.
het vaak voor dat jullie computers krijgen aangeboden,
ip vertrouwelijke informatie staat?
nee. We hebben wel eens een partij computers van de poli-
jekocht, waarop nog processen verbaal stonden. Vlak voor
gingen wipen, kwamen we dat tegen, terwijl was afgespro-
it we de computers leeg zouden krijgen. Het lijkt wel een
op die kwestie van die officier van justitie. Toen hebben we
itie opgebeld en gevraagd wat we met die informatie moes-
en: wissen of bewaren."
trst even gelezen wat er precies in stond?
dat doen we niet. Organisaties sluiten met ons ook altijd een
rt af dat verplicht tot geheimhouding. En we zorgen stan-
voor het wissen van alle gegevens op de harde schijf van een
iter, dat noemen we wipen.
uiten we een partij computers
ciale software aan, een soort
ger zeg maar, en die veegt al-
We verkopen veel compu-
ior aan scholen; dan kun je
it maken dat daar per ongeluk
jt gegevens op staan van een
ntantsbureau of wat dan ook.
•n krijgen van ons ook nog de
nheid om steekproeven te
ji. Kunnen ze controleren of
lit leeg zijn, als ze worden
;rkocht."
rklaart u de handelwijze van
r Tonino?
die officier niet, maar ik
at zijn computer vast is ko-
zitten. Had ik vroeger ook
s ik een paar uur lang achter
omputer zat - niet dat ik nu
eer lang achter elkaar werk. SJÜ
gebeurde werd ik ook altijd
g kwaad. Ik heb ook wel eens een schop tegen dat ding ge-
omdat ik 'm niet meer aan de praat kreeg en ik ook nog eens
rgeten de boel op te slaan. Zo zal het met die officier ook
li gegaan. In een opwelling zal hij gedacht hebben: die rot pc
uu u het huis uit. Hij moet wel in een ongelooflijke peststem-
^2 pweest zijn, anders doe je zoiets niet. Een officier van justi
nt toch wel zo'n opleiding genoten dat 'ie weet dat een tech-
'n computer weer aan de praat had kunnen krijgen?"
Erna Straatsma
foto: ANP/David van Ham
UIT DE ARCHIEVEN
1954, Zaterdag 9 October
Het vraagstuk van de aanleg van een nieuwe veemarkt te
heeft al tientallen jaren de aandacht van het Gemeentebestuur
;d. Thans leggen B. en W. de Raad een plan voor, dat beoogt de
van een nieuwe veemarkt met waaiervormige hal op het Noord
uur ke deel vanhet Schuttersveld en een parkeerterrein nabij
uur ord, verbonden door een brug over de Haarlemmertrekvaart.
I geschat kunnen de kosten voor het veemarktplan geraamd
op rond f. 6.500.000,-, waarin niet begrepen zijn de wegen op
luttersveld en de brug over de vaart. Die kosten zouden kunnen
tot twee millioen gulden.
1979, dinsdag 9 oktober
In alle vroegte is er gisterochtend een begin gemaakt met
iltering van de Prinsessenkade, tussen de Blauwpoortsbrug en
telbrug. Opvallend genoeg mag de weg binnenkort weer
ebroken worden in verband met de aanleg van een nieuwe
ling. Foto: archief Leidsch Dagblad
in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
ng 2,50 (afdruk van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op gironummer
1-n.v. HDC Media b.v., Postbus 2, 1800 AA Alkmaar, onder vermelding van
Dagblad, ANNO d.d.(datum van plaatsing) of door contante betaling aan
lie van het Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82 te Leiden. U krijgt de foto
binnen drie weken thuisgestuurd.
COLOFON
Leidsch Dagblad
Directie: B.M Essenberg
••mail: directie.hdcuz@hdcnl
wfdredactie: Jan Geert Majoor,
Adriaan Brandenburg
f-mail: redactie.ld<ê>hdc nl
NT00R
aat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postbus 54, 2300 AB Leiden
071-5 356415
f fax 071-5 356 325
'ten fax 023-5150 567
NT1EVERKOOP
*5 m.b t.:
h-68i 3661
K goed: 023-5150 543
|075-68I 3677
rtailhandel: 071-5 356 300
k kunnen contact opnemen
[Mi 3636
f (gratis)
J 5196800
'taling (acceptgiro)
fO (alleen aut. ine.)
I''° p/j €216,90
•die ons een machtiging verstrekken
Watisch afschrijven van het
itsgeld ontvangen €0,50 korting
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
Voor zaterdagabonnementen geldt €0,60 per
zaterdag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging 0800-1711 (gratis)
Mobiel. 072 - 5196800.
ma t/m vr: 07 30-17.00 uur; za 08.00-13.00 uur
(als op zaterdag voor 12 00 uur wordt gebeld,
wordt de krant dezelfde dag nabezorgd. Wie
tussen 12.00 en 13.00 uur belt, ontvangt de
krant op maandag
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Media BV
c.q de betreffende auteur.
HDC Media BV. 2004
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen
HDC Media BV is belast met de verwerking van
gegevens van abonnees van dit dagblad Deze
gegevens kunnen tevens worden gebruikt om
gerichte informatie over voordeelaanbieding
en te geven, zowel door onszelf als door
derden. Heeft u hier bezwaar tegen, dan kunt
u dat laten weten aan HDC Media BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 2,1800 AA Alkmaar
Tekenaars van spotprenten leefden zich uit op de mislukte pogingen van de geboren Leidenaar Abraham Hopman (midden), die er in Amsterdam niet in slaagde de ballon te vullen (rechts) en met zijn
compagnon Loude voor zijn luchtreis alvast zijn testament liet maken door een notaris. Hun vrouwen rukten zich de haren erbij uit het hoofd (links).
Leidenaar Abraham Hopman eerste Nederlandse piloot die de lucht in ging
De herdenking is niet echt van de
grond gekomen. Een speciaal onder
zijn naam in het leven geroepen stich
ting wilde met diverse activiteiten
vieren dat Leidenaar Abraham Hop
man 200 jaar geleden als eerste Ne
derlandse piloot het luchtruim koos.
Het is gebleven bij een poging om zijn
ballonvaart van 29 september 1804 te
imiteren en zelfs dat gebeurde niet
onder de vlag van de stichting. Bij een
oproep om medewerking kreeg het
bestuur zo weinig respons dat één
evenement moest worden afgelast en
dat voorlopig maar even wordt afge
zien van het uitvoeren van andere
plannen rond het jubileum. „Het leeft
gewoon niet, ook niet bij ballonvaar-
ders."
De nachtvaart waarmee de tocht van
Abraham Hopman vorige week werd
nagebootst, verliep niet helemaal
volgens plan. De twee hete luchtbal
lonnen van de particuliere piloten
Willem Hijink en Michael Kruseman
die in Rotterdam waren opgestegen,
kwamen door de wind uiteindelijk
ten zuiden van Delft terecht. En niet
in Schiedam, waar Hopman twee
eeuwen geleden landde. Ook met
hem ging er destijds trouwens iets
mis aan het eind van de route: bij
het neerkomen raakte de mand on
der de ballon een slootkant waar
door de piloot in het water viel en de
gasballon zijn weg alleen vervolgde
om pas in Wassenaar uit de lucht te
vallen.
Zo voelde de geboren Leidenaar al
meteen na zijn vaart de nattigheid,
die de Stichting Abraham Hopman
er voorlopig van weerhoudt om zijn
prestatie 200 jaar na dato nog eens
luister bij te zetten. Meteen na de
oprichting vanuit de afdeling Ballon
varen van de Koninklijke Nederland
se Vereniging voor de Luchtvaart
(KNWL), deed het bestuur van de
stichting een dringend beroep op de
200 tot 230 ballonvaarders die Ne
derland telt. „De vraag was of ze
mee wilden werken aan een aantal
evenementen rond het jubileum. Er
kwam zo weinig respons dat voorlo
pig niet één activiteit kan worden
uitgevoerd", sipt stichtingssecretaris
Rutger Coucke. „Heel teleurstellend
ja, want we hadden een paar leuke
plannen. Maar de 'night glow' in
Rotterdam - een show waarbij bal
lonnen op de grond met koeiebran-
ders zodanig van binnenuit worden
verlicht dat ze op gigantische lam
pions lijken - moest op de verjaar
dag van de vaart worden afgelast
omdat er niet genoeg deelnemers
waren. Een gasballonwedstrijd om
de Abraham Hopman-trofee krijgen
we dit jaar niet meer rond vanwege
de weersomstandigheden en de uit
gave van een jubileumboek over 200
jaar ballonvaart ist voorlopig ook
even uitgesteld."
De naam van Hopman leeft voorals
nog dan ook alleen voort op de eti
ketten van de flessen wijn die de
stichting naar hem heeft genoemd
en op speldjes. Het historisch besef
van de ballonvaarders van Neder
land wordt ermee doorgeprikt en
Hopman zelf wordt ermee te kort
gedaan. De bontwerker, stoffenfabri-
kant en fysisch instrumentmaker die
na zijn Leidse jeugd, onderbroken
door een paar jaar Rotterdam, in
Haarlem woonde, ging toch maar als
eerste Nederlander de lucht in. 'On
danks tegenslag, bespotting en mis
kenning'.
Hopman was van 1770 en was dus,
op afstand, getuige van de uitvin
ding van de luchtballon (door de
Franse broers Montgolfier, 5 juni
1783) en van de eerste bemande
vaart (Pilatre de Rozier en de mar
kies d' Arlande, 21 november 1783).
Vermoedelijk was hij lijfelijk aanwe
zig op het moment dat de Parijze-
naars Bianchi en Noseda de eerste
onbemande 'luchtbollen' in Leiden
bij de Burcht op lieten (5 april 1784).
Hopman raakte hoe dan ook zoda
nig geobsedeerd door het nieuwe
verschijnsel dat hij niet rustte tot hij
zelfwas opgestegen. Al enigszins be
kend geworden door het oplaten van
onbemande bollen - 'van tijgers en
andere beesten in den vorm van bal
lons' - had hij er een paar pogingen
voor nodig. Zijn mislukkingen lever
de hem de nodige hoon, spotliedjes
en spotprenten op. Eenmaal kwam
het zelfs bijna tot een volksoproer
rond Fopman, zoals hij ook wel sar
castisch werd genoemd.
Dat was nadat hij het plan had ont
wikkeld om in 1804 vanuit Amster
dam een luchtreis te ondernemen.
Niet uit het winstbejag dat buiten
landse avonturiers in die tijd najoe
gen, maar om natuurkundige proe
ven te doen. Daarom heette de door
hemzelf gemaakte ballon ook 'Lust
tot Onderzoek' en met die bol, ver
vaardigd van 800 el Italiaanse taizij-
de, wilde hij de lucht in. Met de
Haarlemse natuurkunde-onderwij-
zer Louis Loude, die ook veel lief
hebberij had in de luchtscheepvaart.
De vaart werd begin april aangekon
digd in de Amsterdamsche Courant,
waarin de heren bekend maakten
dat ze zouden opstijgen, mits vol
doende lezers bereid waren in het
project te investeren via aandelen
van één tot drie gulden. De rest van
het geld voor de kostbare vaart
moest komen van hen die de in een
tent opgestelde ballon 'in zijn vollen
luister' wilden bezichtigen voor zes
stuivers.
Hoewel er bij lange na niet genoeg
geld was ingezameld om de kosten
te dekken wilden Hopman en Loude
bijna drie maanden later op 5 juli
toch opstijgen. Ze slaagden er on
danks een hele dag ploeteren echter
niet in de Lust tot Onderzoek van
voldoende gas te voorzien en dat
lukte ook de volgende dag niet. Om
het publiek niet nog kwader te ma
ken dan het na het eerste uitstel al
was, besloot het duo dan maar met
de slecht gevulde ballon te vertrek
ken. Ook dat mislukte echter omdat
de ballon noch het schuitje dat er
onder hing, noch een krakkemikkige
wieg met bemanning omhoog kreeg.
Zelfs een alleen met Hopman gevul
de wijnmand wilde de lucht niet in,
waarna hij maar uitstapte en idee en
ballon voorlopig liet varen.
De kostbare ballon kwam twee da
gen later bij Deventer neer en werd
naar Hopman terug gestuurd. Het
idee voerde hij uit op 29 september
1804, met een vaart van Rotterdam
naar Schiedam voor het oog van
duizenden belangstellenden. Hop
man overleed op 9 maart 1832. „Het
beeld dat je van hem krijgt uit verha
len is dat hij een gewiekste onderne
mer was, een avonturier en mis
schien ook een beetje een charla
tan", zegt Joop de Wilde, woord
voerder van de Stichting Abraham
Hopman. „Maar hij wist wel waar hij
mee bezig was en is de grondlegger
van de bemande ballonvaart in Ne
derland. Daar moet je diep rèspect
voor hebben en dat hebben we ook.
We gaan proberen die wedstrijd om
de Hopman trofee volgend jaar te
organiseren en dat jubileumboek
komt halverwege 2005 zeker uit. Het
Van hobby tot bedrijfstak
Dat zijn huidige collega's zo wei
nig belangstelling hebben voor de
prestatie die Abraham Hopman
200 jaar geleden leverde, kan Joop
de Wilde wel verklaren. De
woordvoerder van de stichting
die genoemd is naar de Leidenaar
wijst op het slechte seizoen dat de
ballonvaarders hebben gekend
Als het kan, varen ze liever zelf
dan dat ze een feestje opluiste
ren") en op hun historische besef,
dat verminderd zou zijn door de
grote veranderingen in'de ballon
vaart van de laatste decennia.
„Ballonvaren heeft zich in de laat
ste vijftien jaar ontwikkeld van
een hobby van enkelen tot een
complete bedrijfstak. Als je vijf
tien jaar geleden met een ballon
boven een dorp hing, stond de
hele bevolking te kijken. Nu wor
den er acht tot tienduizend vaar
ten per jaar gemaakt. Vermenig
vuldigd met minimaal zes passa
giers gaat het dus om 48.000 tot
60.000 mensen", rekent De Wilde
snel voor.
„Bovendien is de kans op respons
minder omdat Nederland maar
een beperkt aantal piloten telt.
Met 220 heb je het wel gehad. Dat
zijn er zes keer zoveel als vijftien
jaar geleden, maar het zijn er nog
altijd maar weinig. Dat komt om
dat ballonvaren moeilijker is dan
het besturen van een klein vlieg
tuigje. Niet, denkt u? Nou dan zal
ik een vraag stellen. Hoeveel liter
lucht zit er in een ballon waarmee
vier passagiers vervoerd worden?
Honderdduizend? Bijna goed: het
zijn er vijf miljoen. Dat betekent
dat er vijf ton aan massa in de
lucht hangt en als je die massa in
hoogte wil laten veranderen zit er
tussen het moment van gas geven
en de reactie van de ballon vijf
tien seconden. Om daarmee goed
om te gaan heb je al 40 tot 50 uur
in de lucht nodig en dat is dan
nog maar één element. Het duurt
twee tot tweeënhalf jaar voordat
je je brevet hebt. Heb je dat, dan
mag je een ballon met drie passa
giers varen. Je moet er 75 uur als
gezagvoerder op hebben zitten
om met vier passagiers te varen
en zo verder. Dus het kost wel
enige tijd voordat je mag varen
met de zes passagiers die een
tocht commercieel interessant
maken. Daar is tegenwoordig al
les op gericht in de bedrijfstak en
daardoor zijn niet alleen het hob
byisme en het pioniersgevoel op
de achtergrond geraakt, maar ook
het historisch besef."
is alleen jammer dat de herdenking
dit jaar in de lucht is blijven han
gen."
Paul de Tombe
De gegevens voor dit artikel zijn onder
meer ontleend aan de publicatie Abraham
Hopman: 'Den eersten Bataafschen Lugt-
reiziger (1804)' van Gert jan Crebolder in
het blad Ballonstof, en aan een artikel van
A. Bicker Caarten in het Leids laarboekje
van 1942.
LEIDEN, 21.00 UUR
Het Hindoestaanse gezin kijkt vertederd.
Het driejarige jongetje tegenover hen
heeft donker rastahaar en zit swingend op
zijn stoel. Wat een schatje. Wiebelend wacht
hij op zijn moeder, die met buggy en tweede
kind, in de rij staat voor een Happy Meal.
Eten en gespreksstof van het volwassen vier
tal zijn op. Twee generaties: ouders, zoon en
schoondochter. Ze concentreren zich op het
ventje. Zou hij misschien een snoepje lus
ten? De oudste vrouw haalt een grote bon
bon, verpakt in goudkleurig cellofaan, uit
haar handtas. Ze houdt de lekkernij hoog in
de lucht. Moet het jongetje springen? En
dan overhandigt ze het snoepje.
Onaangedaan pakt de peuter de bonbon en
loopt weg, naar zijn moeder in de rij. Onder
weg vouwt hij het cellofaan los. Het ding
verdwijnt in zijn mond.
De gulle geefster kijkt het jongetje na en
wordt aangesproken door haar schoondoch
ter. „Hopelijk vindt zijn moeder het niet erg,
dat je een snoepje hebt geven." De schoon
moeder kijkt vragend. Hoezo? „Nou, niet al
le ouders vinden het goed, dat hun kinderen
snoepjes aannemen van vreemden. Ze leren
hun kinderen dat dat niet mag." De schoon
moeder is verbaasd. Wat kan er nou mis zijn
met een snoepje? Daar zijn toch alle kinde
ren dol op? „Ja, maar toch hebben veel ou
ders dat liever niet. Je kunt beter niets ge
ven. Voor je weet heb je ruzie met zo'n moe
der. En het is voor zo'n klein kind trouwens
ook een beetje gevaarlijk, zo'n snoepje. Hij
kan vallen en zich verslikken, en dan komt
dat snoepje in z'n luchtpijp terecht."
De schoonmoeder kijkt paniekerig om zich
heen. Waar is het jongetje gebleven? Ze staat
op om zich ter verontschuldigen bij zijn
moeder.
Dan komt de zoon in actie. „Nee. Ga zitten.
Kom op zeg, straks krijgen we nog ruzie met
die moeder. Doe nou maar niet. Misschien
is er helemaal niets aan de hand en heeft hij
het snoepje allang op."
De schoonmoeder twijfelt. Is het redden van
een kind niet belangrijker dan het voorko
men van een ruzie? Ze vindt van wel, maar
haar zoon trekt aan haar arm. „Laat nou
maar. Ik zie hem nog lopen, dus het zal wel
meevallen. Maar je moet het nooit meer
doen hoor." De schoonmoeder sputtert nog
wat tegen, maar wordt dan met zachte
dwang in haar stoel geduwd.
Erna Straatsma
