KUNST CULTUUR
Griffel der griffels voor
'De brief voor de koning'
Ik blijf altijd openstaan voor nieuwe dingen
Amhali
uit de
losse pols
Schrijven over het boerenleven
Nobelprijs voor de literatuur:
faam, fortuin en frustratie
R7
Clannad-zangeres Moya Brennan in de Stadsgehoorzaal
woensdag 6 OKTOBER 2004
Eenmalige ereprijs voor schrijfster Tonke Dragt
anine van den Ende zit-
lun eigen Circustheater.
?/Roy Beusker
[theater
idurodam
- Madurodam heeft
euw theater bij. De mi-
iad telde al een Ko-
iSchouwburg en een
aar nu staat er ook een
>ater op schaal. Joop
Ende en zijn vrouw Ja-
ulden het eergisteren
musicalsterren als
Willem Nijholt en
teiro. Van den Ende
■miniatuurtheater van
Jneel aangeboden ter
feid van het 100-jarig
-ran het Circustheater.
rtby's veilt
Rembrandt
Jim - Het Amsterdamse
tis Sotheby's verkoopt
fmber een land-
kening van Rem-
)e tekening toont een
lan een dijk. De prent
01 mm) krijgt een
van 80.000-120.000
ana'goed
3000 euro
en - Een veiling met
Üerd aan Gerard Reve
|n brieven, foto's, ge
en dergelijke heeft bij
lis Postma in Gronin-
BOOO euro opgebracht.
1ste bedrag werd neer-
or de Reviana-collectie
Sillet (3000 euro) en de
brievencollectie van
aars (2000).
roor
sto
- DJ Tiësto, Tijs Ver
gt morgen uit handen
a/Stemra-voorzitter
jtoel de Sound or
(ward 2004. Hij krijgt
oor 'zijn grote bijdrage
Emotie van het natio-
ekproduct'. De Sound
Award, wordt voor
(uitgereikt.
utprijs
rjan Visser
- Arjan Visser krijgt
Wachterprijs voor zijn
ik 'De Laatste Dagen',
voor het beste schrij-
ït en bedraagt 1500
amsterdam/gpd - De Griffel der
Griffels is toegekend aan 'De
brief voor de koning' van Tonke
Dragt. Prins Constantijn maakt
de bekroning gisteravond be
kend tijdens het Gouden Kin
derboekenbal waarmee in de
Amsterdamse Stadsschouw
burg de vijftigste Kinderboe
kenweek werd geopend.
De eenmalige ereprijs, een gou
den broche, werd de auteur op
gespeld door prinses Lauren-
tien.
„Ik ben natuurlijk heel blij",
reageerde Tonke Dragt (1930)
na de ceremonie. „Maar ik weet
ook zeker dat dit niet het aller
mooiste boek is. Want hebben
we niet op elke leeftijd weer een
ander mooiste boek?"
De jury - oud-leden van jury's
die de afgelopen halve eeuw de
verkiezing van het mooiste Kin
derboek van het Jaar en daarna
de Gouden Griffel voor hun re
kening namen - had zich voor
genomen uit in totaal 61 be
kroonde werken het meeste
monumentale en meeslepende
boek voor jong en oud te be
kronen. „'De brief voor de ko
ning' excelleert al meer dan
veertig jaar en werd met een
grote meerderheid gekozen",
aldus het juryrapport.
Prins Constantijn toonde zich
zeer ingenomen met deze keus:
„Natüürlijk heeft dit boek ge
wonnen!" Aan de gasten op het
bal was gevraagd het lievelings
boek uit hun jeugd mee te ne
men en het bekroonde bleek
ook de favoriet van de prins.
'De brief voor de koning' ver
scheen in 1962 en is inmiddels
voor de vierentwintigste keer
herdrukt.
door Harry de Jong
amsterdam/leiden - Op haar
nieuwe album 'Two Horizons'
waagt Clannad-zangeres Moya
Brennan zich na lange tijd weer
eens aan het bespelen van de
harp. En inmiddels is ze zo aan
dat instrument verslingerd ge
raakt dat ze het meeneemt op
de tournee die ze door Neder
land maakt en die haar ook naar
Leiden brengt.
„Toen ik bezig was het concept
voor mijn nieuwe plaat te
schrijven, was het net alsof de
harp mij riep om hem te bespe
len", vertelt Moya tijdens een
kort bezoek vooraf aan Amster
dam. „Ik wilde daar in eerste
instantie niet aan omdat dat in
strument zeker in Ierland zo
langzamerhand een oubollig
imago heeft gekregen. Maar ik
kwam er toch niet los van en
voordat ik het wist, had de harp
mij helemaal in zijn macht."
Moya vond de inspiratie voor
haar nieuwe plaat op een heu
vel zestig kilometer buiten
Dublin. „Een hele geheimzinni
ge plaats. Als je naar de top wilt,
moet je eerst over een begraaf
plaats lopen. En vervolgens
ontvouwt zich een adembene
mend panorama voor je ogen.
Je kunt tot mijlenver in de om
trek zien. De eerste keer dat ik
op die heuvel stond, was heel
vroeg op een ochtend, nog
voordat de zon opkwam. Het
was helder weer en de maan
was nog volop te zien aan mijn
rechterkant. Toen zag ik aan
mijn linkerkant de zon opko
men en het was net alsof die
twee hemellichamen naar el
kaar onderweg waren. Een fas
cinerend schouwspel."
Op 'Two Horizons' heeft Moya
geprobeerd dergelijke sfeer
beelden in muziek om te zet
ten. Dat wil niet zeggen dat ze
een andere koers is gaan varen,
want het bekende Clannad-ge-
luid is er nog dominant in aan
wezig. Maar daar zal Moya toch
nooit los van komen, want de
verstilde en serene vorm van
Ierse folk waarmee de zangeres
en haar musicerende familiele
den onder de naam Clannad
naam maakten, zit haar kenne
lijk in de genen. Het is dan ook
zeker niet uitgesloten dat er
over niet al te lange tijd weer
een nieuw album van de groep
uitkomt. Moya is in ieder geval
regelmatig in Donegal te vin
den, waar ze samen met haar
broer en ooms (met wie ze
Clannad vormt) in de pub van
haar vader musiceert. Moya:
„We hebben het er vaak over
om een nieuwe plaat te maken,
maar dat kan nog wel even du
ren. Je kunt in ieder geval niet
stellen dat de band uit elkaar is,
want we zijn familie en die kun
je niet opheffen."
„Als je naar de geschiedenis
van Clannad kijkt, dan hebben
we vanaf het begin geprobeerd
de grenzen van Ierse folk te ver
leggen", stelt Moya. „Op ons al
lereerste album zongen we al
liedjes in de oud-Ierse taal Gae
lic. En we maakten gebruik van
een jazzdrummer. Dat was des
tijds bepaald niet gebruikelijk
in folkmuziek. Maai' voor ons
was dat niet meer dan logisch,
want bij ons thuis in Donegal
was de voertaal Gaelic en voor
al mijn moeder kende heel veel
oude volksliedjes in die tradi
tionele taal. Mijn vader zat in
een band die nummers speelde gek van jazzmuzikanten als
van Elvis en Nat King Cole en Charles Mingus en Miles Davis,
mijn broer Ciaran was helemaal Ons huis was vroeger dus ei
genlijk één grote smeltkroes
van genres en dat heeft de mu
ziek van Clannad vanaf het be
gin gevormd."
„Ik wil wel eerlijk bekennen dat
het me vaak pijn deed als de
mensen onze muziek niet be
grepen", aldus Moya. „Maar
aan de andere kant ben ik er
trots op dat we een eigen geluid
hebben 'uitgevonden' dat der
tig jaar later nog steeds herken
baar is. Een muzieksoort die er
vóór ons niet was en die vast
nog lang zal bestaan als wij al
lang dood zijn. Ze verklaarden
ons destijds voor gek dat we
liedjes in het Gaelic zongen,
want over vijf jaar zou niemand
meer weten wat dat voor
vreemd taaltje was, zeiden de
critici. Maar wij geloofden erin
en achteraf zijn we niet in dat
geloof teleurgesteld."
„Ik blijf altijd openstaan voor
nieuwe dingen", betoogt Moya
Brennan. „Ik heb bijvoorbeeld
nog nooit iets met een rapper
opgenomen en misschien dat ik
dat ooit nog eens doe. Tenslotte
is er ook al een dance-mix van
'Harry's Game' gemaakt. En ik
vind dat die prima klinkt. Ik heb
zelfs het gevoel dat ik van zoiets
nog wat kan leren. En dat ge
voel, daar gaat het uiteindelijk
om. Als ik dat niet meer heb,
komt het einde voor mij echt in
zicht. Maar dat duurt vast nog
wel even, want ik houd van het
leven en er gebeuren nog zo
veel leuke dingen. Ik vind het
bijvoorbeeld prachtig dat ik een
aandeel heb in de film 'King Ar
thur'. Al had ik het de ultieme
kick gevonden als ik was ge
vraagd voor 'Lord Of The
Rings'."
Moya Brennan, vrijdag 15 ok
tober, 20.15 uur, Stadsgehoor
zaal, Leiden.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Most wanted' van en door
Najib Amhali. Gezien: 5/10, Leidse
schouwburg. Daar nog te zien:
vanavond.
Alle voorstellingen voor de ko
mende tournee zijn uitver
kocht. Najib Amhali behoort
intussen tot de bovenlaag van
de cabaretiers die daarop mag
rekenen. Een knappe prestatie
voor iemand die in 1998 door
brak met zijn eerste prijs tij
dens het Leids Cabaretfestival.
Nog altijd is hij een terechte
winnaar, nog steeds maakt hij
het waar. Het blijft een genot
om te zien met wat voor een
aanstekelijk enthousiasme hij
zijn publiek te lijf gaat. Het is
de vertrouwde goedmoedige
spot van de bekendste Marok
kaan van Nederland die multi
culturele gevoeligheden
prachtig weet te relativeren.
Tussen de regels door geeft hij
af en toe ook blijk van boos
heid over bepaalde misstan
den in de wereld.
Heel veel doet hij met zijn le
nige stem, zelden gebruikt hij
attributen om een type te cre-
eren. Eén keer doet hij dat wel
en plaatst hij kunsttandjes die
hem meteen een heel ander
gezicht geven. Hij wil er de In
donesische allochtoon mee
gaan spelen. Maar het lukt
niet, de kunsttandjes zitten
kennelijk niet lekker, waardoor
praten te pijnlijk is. Er gaat dus
iets fout, Amhali lost het met
gemak op door te roepen: dit
nummer doe ik nooit meer!
Grote hilariteit in de zaal, de
oorspronkelijke grap had niet
leuker kunnen zijn.
Toch zit er een minpunt aan
dit nieuwe programma. Het
onmiskenbare gemak waar
mee hij uit de losse pols zijn
verhaal doet, heeft een keerzij
de. De bekeuring wegens wild-
plassen, het bezoek van de ko
ningin aan de Cl000 of één
van de vele andere anekdotes
leveren Amhali weliswaar
ruimschoots vertelstof op
waarmee hij doeltreffend kan
scoren. Echt stevige teksten
met een goed uitgewerkte
pointe zijn het echter beslist
niet. En de uitgebreide be
schrijving van een inwendig
onderzoek van het mannelijk
geslachtsorgaan kennen we al
van Javier Guzman.
Wat jammer dat zijn zelfkritiek
het op dit punt laat afweten.
Het doet afbreuk aan de good
will die deze cabaretier met
zijn vlotte en onderhoudende
programma's terecht heeft op
gebouwd.
1 Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
Ssionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
gt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
neelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: Clemens Wisse uit Alphen aan den Rijn.
amiddels al een impo-
|e boeken dat hij op
lm heeft staan. In de
ner staan ze allemaal op
je, op één aparte boe-
'c. Zeventien titels, in
snde uitgaven. Er staat
i een klokje, helemaal
:ijkant. „Maar als het zo
kt moet dat binnenkort
egt Wisse, die gemid-
h boek per jaar schrijft,
p pakt hij zijn nieuwste
kind van de plank: 'On-
p de Vennehoeve'. Net
ben. „Het ziet er prach-
De illustratie is schitte-
Is je schrijft, zie je de
mi in je hoofd voor je.
I illustrator heeft ze
(troffen. Samen met het
een synopsis, stuur ik
een korte beschrijving
ïiensen in het boek
(uitgever, maar het is
ijk altijd afwachten hoe
L ïtor zoiets oppakt.
ik tot nu toe altijd be-
tevreden over ge-
Wisse debuteerde in 1990 met
'De Vlierhoeve'. Net als zijn
laatste roman, een verhaal dat
zich afspeelt in de boerenwe-
reld. Sterker nog, in zijn mees
te romans staat het boerenle
ven centraal. „Ik heb wel eens
geprobeerd over wat anders te
schrijven. Over een zigeuner
meisje bijvoorbeeld, en een tri
logie over een rijke bankiersfa
milie. Maar dat ging me toch
minder gemakkelijk af. Ik heb
nooit een boek geschreven
waar helemaal geen boer in
voorkwam."
Hij weet ook wel waarom.
„Omdat ik als kind jaren in
Oud Ade heb gewoond. Altijd
midden tussen de boeren. Tus
sen de weilanden, de paarden
en de koeien. Die jeugd inspi
reert me bij het schrijven. Maar
de boeken gaan niet over Oud
Ade, ik ben geen geschiedenis-
schrijver. Gebeurtenissen en
mensen uit dat dorp zul je niet
in de boeken terugvinden. Wel
de sfeer. Ik vind het fijn om me
onder te dompelen in het oude
Clemens Wisse met zijn nieuwste geesteskind: 'Onrecht op de Vennehoeve'. Foto: Mark Lamers
boerenleven, dat stukje nostal
gie van vroeger."
Hij geniet met volle teugen van
het schrijverschap. Wisse is 62
en sinds een paar jaar met de
vut. Tijd genoeg dus om te
schrijven, maar hij doseert het.
Alleen in de herfst en winter
kruipt hij achter zijn tekstver
werker. „Nooit in de zomer,
dan heb ik er geen zin in. Als
het mooi weer is, wil ik niet de
hele dag binnen zitten. De hele
dag ja, want als ik eenmaal be
gin, weet ik van geen ophou
den. Nu begint mijn schrijf-
spier dus weer te werken."
Waaruit valt af te leiden dat er
weer een nieuw boek op stapel
staat. Zijn achttiende derhalve.
„Ja, dat is wel de bedoeling.
Maar het vreemde is, dat ik me
elk jaar weer afvraag of het gaat
lukken. Ik moet elke keer na
tuurlijk weer wat verzinnen.
Het begint met losse ideetjes
die ik op kleine papiertjes
schrijf. Die doe ik in een map.
Na een tijdje pak ik die map en
ga zitten lezen. Meestal zitten
er dan wel een of twee ideetjes
tussen waar iets mee valt te
doen. Daar werk ik er eén van
uit tot zo'n twintig, dertig velle
tjes. Zeg maar het geraamte
van het verhaal. Met het begin
en het eind. Dat is de moeilijk
ste fase. Pas als dat is gelukt
zeg ik tegen mijn vrouw: er
komt weer een boek. Dan weet
ik dat het me gaat lukken het
verhaal uit te werken."
Maar hoe moeilijk het schrij
verschap ook is, het weegt niet
op tegen het genoegen en ple
zier dat hij eraan beleeft.,Af
en toe ontroert het me, wat ik
opschrijf. Dan heb ik tranen in
mijn ogen en moet ik even op
houden met schrijven. Prachtig
toch?"
'Onrecht op de Vennhoeve'
van Clemens Wisse wordt uit
gegeven door Westfriesland.
Herman Joustra
stockholm/reuters/gpd - Het
winnen van de Nobelprijs voor
de Literatuur verandert schrij
vers in iconen en maakt hun
boeken tot bestsellers, ver bui
ten het eigen taalgebied. Maar
de auteurs, die vaak een terug
getrokken leven leiden en in
stilte plegen te werken, moeten
er wel een prijs voor betalen: de
aandacht van de media.
Morgen zal ergens op de aard
bol een schrijver, die voor het
merendeel van de mensheid
een volslagen onbekende is, of
juist iemand die al een grote
naam heeft, een telefoontje krij
gen van de Zweedse Academie,
die de meest prestigieuze lite
raire prijs ter wereld sinds 1901
toekent. En daarna zal de tele
foon niet meer stilstaan.
De Chinese prijswinnaar van
2000, Gao Xingjian, zei later dat
hij door alle interviews 'geen
tijd meer had om nog te schrij
ven'. En de Pools-Amerikaanse
schrijver Isaac Bashevis Singer
moest verhuizen en zijn tele
foonnummer veranderen, na
dat hij in 1978 de prijs had ge
wonnen. Daar staat wel wat te
genover: de prijs van 10 miljoen
Zweedse kronen (ongeveer 1,3
miljoen euro) en wereldwijde
vertalingen die je inkomen be
hoorlijk optrekken.
Sommigen, zoals de Zuid-Afri
kaan J.M. Coetzee die de prijs
vorig jaar kreeg, blijven verre
van de media-aandacht, maar
anderen wentelen zich erin. De
Ierse dichter Seamus Heaney
zei dat zijn prijs (1995) hem een
zorgeloosheid heeft gebracht
waar hij lang naar heeft ver
langd. Twee schrijvers weiger
den de prijs: Boris Pasternak,
onsterfelijk geworden door
'Dokter Zjivago', deed dat in
1958^ omdat hij meende dat hij
eerder om politieke dan om li
teraire redenen was uitverko
ren. De Franse schrijver Jean-
Paul Sartre weigerde de prijs
zes jaar later. De prijs wordt
echter ook vaak aangegrepen
om vrede te propageren, zoals
de Amerikaanse romancier Wil
liam Faulkner deed in 1949.
De Academieleden laten zelden
wat uitlekken, zodat er ieder
jaar weer naar hartelust kan
worden gespeculeerd: gaat de
prijs naar een romancier, een
dichter of een toneelschrijver
en wat is diens geslacht, taal en
ras? Fredrik Lind van een boek
winkel in Stockholm staat erom
bekend dat hij de boeken van
de winnaar altijd op voorraad
heeft. Zijn tip voor dit jaar is Ali
Ahmed Said, de Syrisch-Liba-
nese dichter die publiceert on
der de naam 'Adonis'.
.Arabische poëzie heeft een
lange traditie, maar heeft nog
nooit de prijs gekregen aldus
Lind. „En 'Adonis' is de groot
ste levende Arabische dichter
van dit moment." 'Adonis' is
ook een favoriet voor de Nobel
prijs tegen de achtergrond van
de gebeurtenissen in Irak en
het Midden-Oosten. Bovendien
heeft sinds 1996 geen enkele
dichter de prijs gewonnen.
Als de Academie de prijs 'ein
delijk weer eens thuis zou bren
gen', zou de dichter Tomas
Transtromer ervoor in aanmer
king komen als eerste Zweedse
winnaar sinds dertig jaar. Favo
riet is ook de Amerikaanse
schrijver Philip Roth, maar of
hij een kans maakt is een twee
de. „Hij is niet erg politiek cor
rect en het is een erg politieke
prijs."
Dat laatste zou betekenen dat
de tweede tip van boekhande
laar Lind, schrijver Mario Var
gas Llosa, ook niet wint. De Pe
ruviaanse auteur begon op late
re leeftijd zeer conservatieve
ideeën uit te dragen. Ian Jack,
hoofdredacteur van het Britse
blad Granta, zegt daarentegen
dat het toekennen van de prijs
aan de in Trinidad geboren
schrijver V.S. Naipaul in 2001
en aan Coetzee 'het idee heeft
ontkracht dat de Nobelprijs al
leen aan toegewijde liberalen
wordt toegekend' of dat de Aca
demie vooringenomen is tegen
Engelstalige schrijvers.
In ieder geval helpt het als je
werk in veel landen is vertaald.
Sommige talen hebben nog
nooit een winnaar gehad, waar
door de Nederlandse schrijver
Harry Mulisch en zijn Belgische
collega Hugo Claus ieder jaar
weer worden opgevoerd als
kanshebbers. Andere tips zijn:
de Indonesiër rtlunoedya
Ananta Toer, Yves Bonnefoy uit
Frankrijk, de Amerikanen Joyce
Carol Oates en Don DeLillo, de
Mexicaan Carlos Fuentes, de
Canadese Margaret Atwood, de
Brit A.S. Byatt en de Tsjech Mi
lan Kundera.
Als ze dit jaar opnieuw niet
worden geëerd, kunnen ze zich
altijd nog troosten met de ge
dachte dat literaire grootheden
als Marcel Proust, James Joyce,
Bertold Brecht, Jorge Luis Bor-
ges and Graham Greene ook
nooit de Nobelprijs voor Litera
tuur hebben gekregen. Isaac
Bashevis Singer had destijds
een even ontnuchterende con
statering voor de winnaars: „Er
is geen prijs die het karakter
van iemand kan veranderen. Ik
ben nog steeds één van die mil
joenen gewone mensen die
eten, denken, hopen, zorgen
hebben, slapen, bidden en
doodgaan."
Prinses Laurentien overhandigt de oorkonde aan Tonke Dragt. Prins Constantijn kijkt toe.
Foto: GPD/Harmen de Jong
