'Het leven is niet alleen pep, spray en cola'
Alles over muziek
f.
Waar het echt om draait, is swing
i
Mozart als
wonderkind
Alles over mijn
muziekinstrument
Kinder
boeken
week
2004
De Notenkraker
KiNDÉK&OFKÉlWfK
Zangeres worden?
Mooie billen vereist!
De mooiste
muziekverhalen
Het zeepaard als rolmodel
Wolfgang Amadeus Mozart kreeg
zijn eerste muzieklessen van zijn va
der Leopold. Toen hij vier jaar was,
kon hij al piano spelen en compone
ren. Drie jaar later, in 1763, neemt
zijn vader hem en zijn zusje Nannerl
mee op reis door heel Europa - in
een postkoets - en presenteerde hem
overal als wonderkind.
Sanne de Bakker brengt Mozart tot
leven in De kleine Mozart op wereld
reis. Het boek gaat over de jonge ja
ren van een van 's werelds beroemd
ste componisten, waarin hij per
koets van stad naar stad reist, mu
ziek laat horen en composities
schrijft. Ondertussen kijkt hij zijn
ogen uit aan het hof van machtige
vorsten waar hij mag optreden.
Voor het boek, dat leest als een trein,
heeft Sanne de Bakker zich zorgvul
dig gedocumenteerd. Gelukkig heeft
zij de verleiding kunnen weerstaan
om er een naslagwerk van te maken.
In de kleine Mozart op wereldreis
dicht Sanne de Bakker Mozart ge
voelens en gedachten toe, die hij
misschien helemaal nooit heeft ge
had. Kinderen van nu kunnen zich
daardoor makkelijk identificeren
met de geniale componist.
Bij het boek is een cd ingesloten met
werken die Mozart tijdens zijn reis
componeerde. Een mooie combina
tie, jammer alleen dat de stukken
minder geschikt zijn voor ongeoe
fende kinderoren dan zijn beroemd
ste werken.
'De kleine Mozart op wereldreis' door
Sanne de Bakker. Uitgeverij Van Goor.
Prijs: €16,95. Vanaf 9 jaar.
iiumuziektork
Wie staat voor de keuze welk mu
ziekinstrument hij zal gaan bespelen
en dat eens serieus wil aanpakken,
kan zich wenden tot Het muziekboek
voor kinderen. Daarin allerlei infor
matie over sousafoon, luit, vibra
foon, djembé, andere bekende in-
shumenten en muziekwetenswaar-
digheden. Het boek leest makkelijk,
is gelardeerd met kleine interview
tjes met kinderen over hun instru
ment, maar heeft wel een heel erg
hoog spreekbeurtgehalte.
'Het muziekboek voor kinderen' door
Christa Carbo en Gertie Jacquet. Uit
geverij Ploegsma. Prijs: €17,95. Vanaf
4 jaar.
6 T/M 16 OKTOBER
Wat is het beste Nederlandse kinderboek aller tijden? De vraag zal komende dinsdag
worden beantwoord bij het Kinderboekenbal in de Amsterdamse Stadsschouwburg, dat de
vijftigste Kinderboekenweek inluidt. Voor deze Griffel der Griffels zijn Thea Beekman, Paul
Biegel (twee keer), Tonke Dragt, Guus Kuijer en Els Pelgrom genomineerd.
Ter gelegenheid van de komende Kinderboekenweek die officieel van 6 tot en met 16
oktober wordt gehouden, staat deze Boekenpagina geheel in het teken van het
kinderboek. Muziek is het hoofdthema van de jubileum-editie en dus ook in de verhalen
op deze pagina. Ter gelegenheid van het festijn wordt in de rubriek Boek van de dag vanaf
woensdag dagelijks een kinderboek getipt.
kinderboek recensie
Marjon Kok
'Swing' door Paul Biegel met tekeningen van Thé Tjong-Khing.
Gratis verkrijgbaar voor iedereen die tijdens de
Kinderboekenweek voor minstens €9,99 aan boeken koopt.
Een echte Biegel, maar compacter. Dat is Swing,
het boek dat de oude meester schreef ter ere van de
vijftigste Kinderboekenweek.
Swing is het eerste boek van Biegel dat over muziek
gaat. Gek eigenlijk, want Biegel is liefhebber en had
in vroeger jaren eigenlijk pianist willen worden. Dat
hij nu een uitgelezen kans had om over muziek te
schrijven, realiseerde hij zich pas toen hij daar door
iemand op werd geattendeerd. 'Meneer Biegel, wat
enig! Het thema van de Kinderboekenweek is mu
ziek en u bént zo muzikaal!', vertelde Paul Biegel
daarover onlangs, tijdens de presentatie van Swing.
En terwijl hij al acht bladzijden van een ander boek
klaar had, is hij alsnog begonnen aan een kinder
boekenweekgeschenk over muziek. En gelukkig
maar, want bij een vijftigste Kinderboekenweek
hoop je eigenlijk toch stiekem dat het thema nu
eens wél wordt aangeroerd.
Swing gaat over het jongetje Joshua en zijn be
schermengel Teri. Joshua krijgt van een oude man
op zijn sterfbed een trompet. Als hij er op probeert
Tsjaikovski Dc Notenkraker
verteld d oorJenny A re a//'5|
bewerkt door Hartnen van
Straaten
te spelen, blijkt Joshua de prachtig
ste klanken uit het instrument te
kunnen toveren - waar anderen het
moeten doen met een pittige, knal
lende kamelenscheet.
Het doet natuurlijk al snel de ronde
dat Joshua de mensen kan betoveren
met zijn prachtige spel. Het duurt
dan ook niet lang of de jongen wordt
uitgenodigd om te spelen op de brui
loft van de zeven dochters van Ochi-
eng, ergens op het 'vasteland' aan de
rand van het Victoriameer. Als de
rijkaard het jongetje vervolgens wil
verkopen, grijpt Teri in. Het tweetal
vlucht in een bootje en probeert het
eiland waar ze wonen terug te vinden.
Hun zoektocht duurt vele jaren. Jaren waarin Jos
hua zijn trompet verliest en weer terugvindt; Teri
kwijtraakt en weer terugvindt; wordt afgestoten
door een rijke Europese familie en wordt opgeno
men door een talentenscout die hem rijk en be
roemd maakt.
De zoektocht vindt z'n apotheose in het huis van
Ochieng, waar Joshua jaren na zijn eerste optreden
een concert zal geven. Daar blijkt dat Joshua zijn
bijzondere talent is kwijtgeraakt terwijl hij profi
teerde van de geneugten van het westerse leven.
Samen met Teri moet hij op het eiland waar ze ge
boren zijn, zijn swing weer terugvinden.
Swing is een boek vol tegenstellingen. Die tussen
de oude Afrikaanse cultuur en het mo
derne Westen en rijk en arm bijvoor
beeld. In karikaturale bewoordingen
schetst Biegel de westerse samenleving
waarin alles aan de oppervlakte blijft en
geld, uiterlijkheden en status vele malen
belangrijker zijn dan datgene waar het
echt om draait: swing. Hoewel Biegel na
tuurlijk generaliseert, schildert hij de
Afrikaanse cultuur gelukkig niet af als
ideaal.
Maar wat bijzonder is komt wel naar vo
ren. Onder meer in de steeds terugke
rende vraag van Joshua: 'Morgen? Wat is
toch morgen? Het is altijd vandaag.' Het
is bijna alsof Biegel zijn lezers wil vertel
len dat degene die een antwoord vindt op deze
vraag, onderweg iets belangrijks verliest.
Swing is een prachtig boekje waarin Paul Biegel
laat zien wie hij is. Het heeft humor, betovering,
kracht en woorden die niet in het woordenboek te
vinden zijn, maar wel precies zeggen wat ze moe
ten zeggen. Maar Swing mist ook iets: de sprookjes
achtige sfeer waar Biegel ons zo mee heeft ver
wend.
Voor wie Biegel niet kent is Swing een mooie aan
zet om meer van hem te lezen. Dat kan, hij schreef
tientallen boeken, waaronder Het Toverkruid en De
kleine kapitein, twee titels die zijn genomineerd
voor de Griffel der Griffels, het beste Nederlandse
boek van de afgelopen vijftig jaar.
Op de muziek van Tsjaikovski vertelt actrice Jenny
Arean het verhaal van De Notenkraker - dat weer is
bewerkt door Harmen van Straaten. Ook de geestige
en sfeervolle tekeningen zijn van zijn hand.
De zoveelste bewerking van De Notenkraker blinkt
uit in eenvoud. Jenny Arean leest de tekst voor op
de cd, terwijl het Kirov Orkest uit St. Petersburg de
noten speelt. Areans stem past prachtig in het ritme
van de muziek. Wanneer het past, verheft zij haar
stem en als het nodig is klinkt ze piano. Soms last
Jenny Arean lange pauzes in, waarin alleen muziek
te horen is. Eigenlijk is dat niet gek. Daardoor krijgt
degene die de tekst meeleest de kans om de illustra
ties eens goed te bekijken. En die vullen het verhaal
erg goed aan.
'De Notenkraker' van Tsjaikovski bewerkt door Har-
men van Straaten en verteld door Jenny Arean. Uitge
verij Gottmer. Prijs: €14,95. Vanaf 4 jaar.
'ZOOf 6-/6 Ol<TOe>ti\
2004
Journaliste en jeugd
cultuurkenner Hester
Carvalho schreef een
boek over popmuziek
dat naast informatief
ook buitengewoon
onderhoudend is. Zij
heeft een uitstekend
gevoel voor anekdotes
die hartstikke leuk
zijn, maar bovendien
de cultuur in deze he
dendaagse muziek
vorm treffend schet
sen.
Zo maakt Carvalho
duidelijk dat artiesten tegenwoordig wel behoor
lijk wat extra moeten hebben om het te kunnen
maken als popidool. Mooie billen bijvoorbeeld
(zoals Jennifer Lopez) of een slinkende neus (Mi
chael Jackson). Zingen hoeft zelfs helemaal niet je
sterke punt te zijn om het in de popwereld ver te
schoppen.
'Popmuziek' door Hester Carvalho. Uitgeverij Van
Goor. Prijs: €9,95. Vanaf 9 jaar.
Bij feesten en plechtigheden, op
straat, in de auto of gewoon thuis;
muziek is overal. Heel gewoon ei
genlijk. Dat muziek ook een heel
bijzondere rol kan spelen, blijkt uit
De Zingende Trommel, een boek
met verhalen over muziek, samen
gesteld en bewerkt door Maria van
Donkelaar en Martine van Rooijen.
Van Donkelaar en Van Rooijen
hebben een gelukkige hand van
verhalen kiezen. Zij hebben zich
gebaseerd op oude verhalen uit de
volksliteratuur om die vervolgens
te vertalen en te herschrijven. Het
resultaat is prachtig geworden: de
verhalen uit soms verre oorden
vertederen regelmatig en vertellen
soms achteloos wijsheden. Een
heerlijk boek om voor te lezen als
de haard weer brandt.
'De zingende trommel' door Maria
van Donkelaar en Martine van
Rooijen. Uitgeverij Lemniscaat. Prijs:
€15,00. (na 1 november €19,95).
Vanaf 6 jaar.
door Fran^oise Ledeboer
Amsterdam - Met als inspiratiebron de
Verenigde Staten, waar sinds 1921 een
soortgelijk evenement bestond, werd in
oktober 1955 de eerste Kinderboeken
week georganiseerd. Prinses Margriet
kwam met een aantal klasgenoten van
het Baarns Lyceum naar de bescheiden
openingsplechtigheid in het Nieuwe de
la Martheater in Amsterdam. Een halve
eeuw later zijn prins Constantijn en
prinses Laurentien komende week in de
Stadsschouwburg eregasten op het Gou
den Kinderboekenbal.
Dat de Kinderboekenweek een overdon
derend succes is, mag wijd en zijd be
kend worden verondersteld. Maar dat
dit met vallen en opstaan gepaard ging,
beschrijft Just Enschedé in het onder
houdende jubileumboek Voor altijd jong
Wat was er in 1955 eigenlijk hetzelfde als
nu, vraagt hij zich af in de eerste van zes
'kijkdozen' waarmee hij terugblikt op de
vijf decennia van de geschiedenis van
het evenement. Hoogstens de blauwe
BIC-ballpoint waarmee hij zijn verhaal
bij elkaar schreef en die toen net nieuw
was. Maar verder was alles leger, de stra
ten leger, Jrét land leger. „En vooral voor
de meest leesgrage groep (zo tussen ne
gen en dertien) zijn er geen boeken ge
noeg", vertelde mejuffrouw J. Daane van
de Amsterdamse Openbare Leeszaal in
een interview aan Het Vrije Volk. „Het is
zelfs moeilijk iedere week zo'n kind één
nieuw boek mee te geven." Ze was op
studiereis geweest in Amerika en had
daar met eigen ogen gezien dat de kin
deren daar vier boeken per dag in de bi
bliotheek halen: „Ik heb daar geen lege
boekenplanken gezien."
Initiatiefnemer van de Nederlandse Kin
derboekenweek was de Commissie Col
lectieve Propaganda van het Nederland
se Boek (CPNB) van de 'Vereeniging ter
bevordering van de belangen des boek
handels'. Die commissie was twaalf man
sterk en in de geest van de verzuilde tijd
waren daarin ook 'kwaliteitszetels' voor
katholieke en protestants-christelijke
uitgevers en boekverkopers ingeruimd.
Voorzitter was Chris Leeflang, in de da
gelijks leven directeur van boekhandel
Broese in Utrecht. Enschedé typeert
hem als 'een dinosauriër van het boe
kenvak' en 'pionier van de collectieve
boekpromotie'.
Hij was van mening dat het boek zijn ei
gen beste reclame was: promotie be
stond volgens hem uit het publiek in
contact brengen met het beste wat boe
ken te bieden hadden, zowel 'inhoude
lijk, cultureel als esthetisch'. En daar
maakte hij niet altijd vrienden mee in de
landelijke gebieden: „Die vonden zijn
aanpak veel te grootstedelijk."
Een thema was er nog niet, een bekro
ning al wel. Naar Amerikaans voorbeeld
werd tijdens de opening van de eerste
Kinderboekenweek voor het eerst een
prijs uitgedeeld voor het beste Kinder
boekenweek van het Jaar. Lawines razen
van A. Rutgers van der Loeff-Basenau
werd door de jury uitverkoren omdat het
boek 'niet alleen artistiek, maar ook pe
dagogisch volkomen verantwoord' werd
gevonden, 'zonder ooit te vervallen in
banale moralisering'. In later jaren om
gedoopt tot de Gouden Griffel-prijs,
werd deze bekroning een van de vaste
ingrediënten waarmee de tot Stichting
CPNB omgevormde Commissie succes
vol promotie maakt voor het kinder
boek.
De eerste Kinderboekenweek kende ook
al een geschenk. Bij aankoop van kin
derboeken voor minimaal anderhalve
gulden gaven de deelnemende winkels
een 'wandprent' cadeau van een lezende
clown, getekend door Piet Worm. Maar
dat was geen nieuwtje: reeds tijdens zes
'gewone' Boekenweken was in de jaren
die daaraan vooraf gingen voor de jong-
sten een kleurplaat of zoekplaat als ca
deau bedacht. Wat wél echt nieuw was,
was de poging van de CPNB om het kin-
Henk Kraima, directeur van het CPNB,
met het boek over de 50-jarige Kinder
boekenweek.
Foto: GPD/Maartje Blijdenstein
derboek in de gewone lessen op de lage
re school opgenomen te krijgen. Om dat
te bereiken werd 'Wij maken een herfst-
boek' ontwikkeld, een schoolproject-
met-prijsvraag. Opnieuw als illustratie
voor deze voorbije verzuilde tijden ver
telt Enschedé erbij dat er een handlei
ding voor leerkrachten in twee versies
verscheen: één algemene en één katho
lieke.
Tien jaar later zaten kinderen nog steeds
niet op de basisschool, maar genoten
openbaar of bijzonder lager onderwijs,
ook nog op zaterdagochtend. Sleu
telkruid van toen nog nieuwkomer Paul
Biegel werd uitgeroepen tot Kinderboek
van het Jaar. De media-aandacht voor de
Kinderboekenweek was toen al enorm
toegenomen en Biegel werd door een
groot aantal kranten geïnterviewd. „Wat
ik zelf van mijn werk vind? Ik schrijf echt
niet om kinderen iets mee te geven, ik
houd niet van al te veel pedagogisch ge
doe. Je moet kinderen niet apart zetten
en zoet benaderen", vertelde hij in één
van die interviews.
De roerige jaren zestig waren aangebro
ken, maar Nederland was nog steeds zó
grondig verzuild dat de CPNB daar bij de
promotie van het evenement nog steeds
rekening mee moest houden. In een op
lage van 1,2 miljoen exemplaren werd
een folder met 175 boektitels gemaakt
voor zowel openbare als bijzondere
scholen. De titels werden geselecteerd
door het Bureau Boek en Jeugd van de
Centrale Vereniging voor Openbare Bi
bliotheken, door Prisma (de Protestantse
Stichting tot Bevordering van het biblio
theekwezen en lectuurvoorziening in
Nederland) en door Idil, een stichting
die was aangesloten bij het Katholiek
Lectuur Centrum. In een artikel in De
Rotterdammer werd nog tevreden ge
constateerd: „De folder is pedagogisch,
esthetisch en wereldbeschouwelijk aan
vaardbaar voor iedere schakering van
ons volk."
Ten tijde van de eerste Kinderboeken
week stond er in minder dan één pro
cent van de Nederlandse huiskamers
een televisie, in 1965 was het apparaat al
zover opgerukt dat ook de boekenbran
che er rekening mee diende te houden.
Een bedreiging of niet? Intellectueel Ne
derland kon het daar maar moeilijk over
eens worden, zo ook de branche. Uitge
ver C.A.J. van Dishoeck behoorde in die
roerige jaren van studenten- en andere
revoltes tot de grote voorstanders. En
schedé geeft hem een pluim. Toen hij in
1968 voor de Pinkeltje-boeken de Ster
reclame inzette, sprak hij: „Het boek
moet meer dan ooit onder de mensen
komen. Het leven is niet alleen pep,
sprayen cola."
In 1986 werd Henk Kraima, afkomstig
van Meulenhoff waar hij was belast met
de uitgaven van kinderboeken, benoemd
tot directeur van de Stichting CPNB. Ge
schoold in marketing, stuwde hij de pro
motie van de Kinderboekenweek op tot
grote professionele hoogte. „Ik heb er de
branche van weten te overtuigen dat
daarvoor moderne communicatieme
thoden nodig waren", vertelt hij in een
terugblik. „Een van de pijlers werd het
gratis geschenk, een écht boekje, ge
schreven door belangrijke kinderboe
kenschrijvers als Biegel, Thea Beckmann
en Annie M.G. Schmidt. Dat was span
nend hoor, Schmidt had bijvoorbeeld
sinds 1980 geen kinderboek meer ge
schreven. Ik ging bij haar op bezoek om
haar te polsen. En wat was haar ant
woord? Mij vraagt nooit iemand meer
iets! Ze deed mee, dat was fantastisch."
En de televisie? Die groeide sindsdien uit
tot een onmisbare bondgenoot van de
CPNB. Het programma Z@ppelin ruimt
tijdens de Kinderboekenweek inmiddels
traditiegetrouw veel zendtijd voor het
evenement in en als prins Constantijn
en prinses Laurentien komende week de
Griffel der Griffels uitreiken staan de ca
mera's zeker massaal te draaien. Na vijf
tig jaar Kinderboekenweek doet het
overgrote deel van de 8000 Nederlandse
basisscholen mee. En de bibliotheken
worden sinds een paar jaar niet meer
beschouwd als de vijanden van de boek
verkopers (want bedreigend voor de om
zet) en zijn officieel toegetreden tot de
Stichting CPNB.
En Kraima berijdt niet voor niets bij elke
mogelijke publieke gelegenheid vol over
tuiging zijn stokpaardje: „Leest de Ne
derlandse jeugd niet meer? Onzin! Kijk
alleen maar naar de enorme stijging van
het aantal kinderboeken dat tijdens de
Kinderboekenweek wordt verkocht." En
ook Enschedé ontkracht dat doemsce
nario: mejuffrouw Daane kan tevreden
zijn, er zijn anno nu constant 10.000 kin
dertitels beschikbaar, waarvan duizend
minder dan een jaar oud.
'Voor altijd jong. 50 jaar kinderboeken
week' door Just Enschedé, met een beel
dessay van Anthon Beeke. Uitgave: Stich
ting CPNB. Prijs: €30,00.
TOP TIEN
1. (1) Dan Brown,
De Da Vinei code
Luitingh-Sijthoff, 18,95
2. (2) Saskia Noort,
De eetclub
Anthos, 18,95
3. (3) Dan Brown,
Het Bernini mysterie
Luitingh/Sijthoff, 19,95
4. (5) Eric Smit,
De broncode
Podium. 18,50
5. (-) Floortje Dessing,
100 wereldplekken
Prometheus, 15,00
6. (6) Heieen van Royen,
Godin van de jacht
Vassallucci, 12,50
7. (-) Karin Possum,
Kijk niet achterom
Anthos, 3,95
8. (-) Arnon Grunberg,
De joodse messias
Vassallucci, 22,50
9. (9) Pieter Winsemius,
Je gaat het pas zien als je het
doorhebt
Balans, 14,95
10. (-) Francine Oomen,
Hoe overleef ik met/zonder jou?
Van Holkema Warendorf,
11,99
Bron: CPNB/De Bestseller 60
Zowaar al een jongerenboek in de top
tien nog voordat de Kinderboekenweek
is begonnen. Francine Oomen publiceert
een nieuw deel in haar succesvolle 'hoe
overleef ik'-reeks. Ideaal voor brugklas
sers die met vriendschappen tobben. An
dere nieuwe binnenkomers: Arnon
Grunberg die een pakkende, maar om
streden versie op het jodendom presen
teert. De gelauwerde thriller van Karin
Fossum in een spotgoedkope editie (kan
zelfs het Kruitvat niet tegenop) en de we
reldplekken van Yorin-presentatrice
Floortje Dessing.
De Canadees Eric Carle, bekend van zijn knip - en plaktekeningen, schreef met 'Vader zeepaard' een hommage aan alle
papa's in de wereld. Het zeepaard is namelijk vrijwel het enige zeedier waarbij de vader ook voor de eitjes zorgt. Dit
prachtige prentenboekje van de Kinderboekenweek werd vertaald en berijmd dor Ivo de Wijs. Vanaf woendag anderhal
ve week verkrijgbaar voor €2,50. Met, voor muzikale vaders, een speciale zeepaardcompositie achterin.
Illustratie uit besproken boekje
