Sofia: Tussen het stof schittert het verleden
TOERISME
Comfortabele toekomst voor jarige Trekkershut
SMSSjÊÊM k
op reis in
v-Zeeland
[ieuw-Zeeland kan ik
;endste buitensporten
en hoe moet ik me
rbereiden? Op dit
w ;n geeft het gidsje
seen antwoord. Het
rkje is een project van
w-Zeelandse regering,
New Zealand, verzeke-
dent Compensation
don en 's werelds
uitgever van reisgid-
iely Planet. De gids, die
iet bijzonder richt op
rlijk ingestelde indivi-
izigers geeft informatie
iëne, medische hulp,
:n veilig en avontuurlijk
)e gratis gids wordt ver-
de nieuwe editie van
anet New Zealand en
m 90 vestigingen van
r Information Net-
zigers kunnen alle in-
ook on line opvragen
^.newzealand.com
VRIJDAG 24 SEPTEMBER 2004
(tervol
zuiden van Maastricht
- iozijn karakteristieke
De schoonheid van die
rardt beschreven in
e dat zojuist in uitge-
ior de provincie Luik.
irijving van ieder dorp
het gidsje gekoppeld
randeling van een ki-
U of vijf. Om te genieten
vandeling hoef je im-
altijd in de natuur te
wandelend een fraai
Ofckijken kan ook heel
n. Het gidsje beschrijft
t de dorpjes die lid zijn
ireniging 'Mooiste dor-
Wallonië': Clermont
ouwzaal boven de
iron met de mooie ou-
g aats en het bloemen-
eigné. Maar er is meer
Ij nd Luik, zo maakt de
ing van de overige
1 de gids duidelijk. Ka-
e dorpjes in Provincie
»en betaling van por-
ninistratiekosten te
bij het Belgisch Ver-
:au Wallonië-Brussel,
324, 2002 CH Haar-
q|900-20 20 107.
I vinteren in
huurcaravan
;il Camping Holidays
het eerst ook stacara-
uren in de winter. Er
irzichtig begonnen
:amping aan de Costa
Spanje. Het gaat om
rencamping Excali-
eschikt over facilitei-
n binnen- en buiten
met zwembadbar,
1, een fitnessruimte en
i. Als deze overwinte-
ijkheid aanslaat, wil
het aantal bestem-
termijn uitbreiden,
komt er zelfs een
:hure.
ar naar
kte zeegrot
tade duiker en zeefil-
"c es Cousteau noemde
)isch Poor Knights Is-
van de tien beste
"V es op onze aardbol,
pzoeken ruim 100.000
n buiten Nieuw-Zee-
geliefde bestemming,
es aan de noordoost-
i et Noorder eiland
(vanaf november 2004
e attractie bij: een
aar de grootste zee-
:reld, Rikoriko Cave..
ontstond 10 miljoen
:n toen een vulkani-
IDlrsting een enorme
sorzaakte. De tour
ar de naam Cave Ri
de deelnemers niet
nis maken met de
'H 8ewe^ven' maar ook
'^ijke leefwereld van
de historie
Meer informatie:
www. new-
Tijke leetweri
rissen en de
k-Jori. Meer in
ig.co.nz of v
tal
Pej
'ning
«trcen
:n g
berlaalbad Arcen mag
=4et predikaat 'Bad'
predikaat, een
Steitsmerk, is toege-
JL' de universiteit van
Met de benaming
r\l' wil het thermaal-
'-'Doral profileren op de
rkt die van oudsher
M ikuurcultuur heeft,
irgse thermaalbad
fn verbouwing van
euro achter de rug.
len^wing was ook reden
0 Ulaat aan te vragen,
litse) titel 'Bad' te
jren, moeten kuuroo-
en reeks criteria vol-
hebben niet alleen te
IJS |t zaken als de kwali-
1 water en de thera-
kiorzieningen, maar
j hele inrichting tot
parkeerplaats toe.
jristische inffastruc-
fi omgeving speelt
Ie drie officieel er-
maalbaden in Ne-
IQ4 alkenburg, Arcen en
^jJians) mogen de twee
biedihet predikaat 'Bad'
rsönlkenburg had het
enmerk al vanaf het
^JjJijn bestaan.
Sofia is een oude stad, waar in
de vorige eeuw onder het rode
bewind veel schoonheid is weg
gedrukt of geheel verdwenen.
Toch blijft er genoeg over aan
schatten uit een rijk en multina
tionaal verleden. De mensen zijn
stug, maar vriendelijk en wie
goed rondkijkt ziet dat de Bul
gaarse hoofdstad zich opmaakt
voor een inhaalslag.
door Thom Olink
De weg met gaten slingert over
de hellingen en in de diepte
schittert telkens het koepelgoud
van de Alexander Nevski-kathe-
draal. Het lijkt zo alsof Sofia,
wachtend op de avond, een
vlammend baken heeft ontsto
ken. Als de zon is verdwenen
nemen duizenden lichtjes de
taak over. We zijn dan al in Si-
meonovo, kalm dorp op de
flanken van het gebergte, waar
van de hoogste top Vitosha
naamgever is. Deze waker over
de hoofdstad van Bulgarije
steekt meer dan twee kilometer
in de wolken.
's Winters ziet het er zwart van
de skiërs.
Het kamerbalkon van privého-
tel Zdravetz geeft een cinemas-
copisch uitzicht over Sofia, ze
ker op deze avond. Er staat een
flinke wind en de stofdoek bo
ven de stad is weggewaaid.
Om en onder ons heen klinkt
het getimmer en gezaag van de
buren die allen een nerinkje als
boer erbij hebben. Kippen, gei
ten en een enkele koe vullen de
overgebleven stilte. We hebben
eerst een paar dagen beneden
in de roerige stad gezeten, hier
buiten in Simeonovo keert rust
terug.
Eigenaar Georgi Zamfirovi
brengt appels en iets te drinken
en lacht, is altijd. Hij heeft ge
noeg van Europa gezien om te
weten hoe hij zijn leven en ho
tel wil runnen. We vertellen
over een gebeurtenis van die
middag, toen we kriskras met
piepende trams door de stad
trokken. Zonder richting of
doel, alleen maar om te kijken
en te voelen. Duidelijk staat
aangegeven dat de kaartjes a
ruim tien cent door de auto
maat moeten worden gehaald.
Automaat? Nee, een houder
met twee stéllen punten waarop
je een dreun moet geven. We
hadden wel een kaartje ge
kocht, maar niet 'afgestem
peld'. In de buurt van het sta
tion, dat tot modern wordt ver
bouwd, ineens controle, zonder
glimlach. Geen pardon, de tram
uit, boete van een tientje, niks
toerist. Georgi lacht weer en
haalt zijn schouders op. Ieder
een weet dat met de val van het
communisme een leger aan on
duidelijke manschappen zon
der werk kwam te zitten. Je
komt ze overal tegen, wij in de
tram.
Rituelen
We lopen de kerk van St. Nede-
lya binnen, aangetrokken door
het schemerduister en meer
stemmige gezang. Honderden
mensen staan er, in hun paas-
best. De stem van de prelaat
stijgt ijl tussen wierook en on
ophoudelijk flitslicht naar de
koepel. Wanneer de ogen zijn
gewend gloeien de kleuren op
en zien we een lange rij van ou
ders met hun jongsten. Een
doorlopend doopritueel, vol
overgave en overtuiging, nooit
aangetast door systemen, on
veranderlijk. Aan de zijkant zit
ten we op houten klapstoelen
en horen kinderen dwars door
de orthodoxe koorzangen
Reclames brengen steeds meer kleur in het stadsbeeld. Foto's: GPD
De gezellige markthallen aan Pirotska.
hartstochtelijk huilen; bloot,
koud en nog onwetend van heil
en zegen. Buiten op de trappen
bedelen de zigeuners zeer hard
nekkig. Zij zijn een groot pro
bleem, diep in de hoek gezet in
Bulgarije, al eeuwenlang.
Ietsje verder in het hart van So
fia drinken we dan koffie, een
verdieping beneden straatni
veau. Voor ons ligt de Rotunda
van Saint George, het oudste
bouwwerk van Sofia, uit een
tijd dat de Romeinen nog overal
de baas waren.
Nederlandse toeristen een tafel
verderop spreken vol bewonde
ring over de schilderijen bin
nen, sommige uit de tiende
eeuw. Weer boven, terug in alle
dag lopen we het grote waren
huis binnen, Tsum, veel luxe,
veel leeg, weinig mensen. Als
we even op een bank zitten en
een foto maken van de tweede
verdieping snelt de bewaking
toe; 'Ne!'
Het 'waarom niet' hadden we
gelukkig al op het vliegveld ach
tergelaten.
Na de frivole moderniteiten van
Tsum op zoek naar waarachtig
heid en we belanden in een
kleine winkel, Traditzia, naast
de Engelse ambassade aan de
Levski boulevard. Geen toeval,
de Britse ambassadeur was ini
tiatiefnemer van deze coöpera
tieve onderneming. De naam
vertelt het verhaal al. Waarlijk
Bulgaarse gebruiks- en kunst
voorwerpen, gemaakt door
achtergestelde groeperingen.
Isabella Oronova van Traditzia
raakt niet uitgepraat als we zi
geuners noemen. „Het pro
bleem wordt alleen maar groter
met deelneming in de EU aan
de horizon."
We volgen meestal een vaste
route van hotel naar de 'bin
nenstad' een wandel- en tram-
jf-
Kantverkopers bij de Nevski.
tocht die veel vertelt over deze
stad en de émderhalf miljoen
inwoners. Ons hotel heet MEG
en is een pure verrassing. Van
een eerder bezoek, heel lang
geleden wisten we vooral hoe
hotels op vele onderdelen niet
werkten. Niet hier in Lozenetz,
een wijk tussen veel parken. De
kamers zijn fraai, de bediening
heel aardig en het eten uitzon
derlijk, zowel in keuze als in
presentatie. Het hotel houdt
zich stil en is zeer geliefd bij
buitenlanders.
Patsers
Een Engelse vliegtuigingenieur
zegt: „Zo houden ze de patsers
buiten. Na de val zijn velen zeer
snel rijk geworden en willen dat
ook weten. Zij die komen graag
in de grote hotels om macht te
showen."
Van Lozenetz wandelen we
meestal eerst langs het mon
strum dat NDK heet, het Natio
nale Cultuurpaleis. Ontzagwek
kend groot en net zo lelijk. Er
voor ligt een wandelpromena
de, een 'boulevard of broken
dreams' De waterpartijen hier
op het Bulagaria Plein staan
immers al jaren droog en het
onkruid jubelt onder de zon.
Het enorme monument van de
Communistische Partij is zwaar
beschadigd door de mensen en
is meer dan ooit teken van ver
gane macht.
Op deze promenade is het on
danks verval goed toeven. Hier
zijn de mensen in alle opzich
ten zichzelf, de hardlopers, de
ouderen, de kinderen met hun
speelgoed, ijsjes en rolschaat
sen tussen de honderden dui
ven en de niet-uitverkorenen,
die op banken liggen waaron
der bierflesjes rollen. De grote
winnaars laten hun mobieltjes
blinken. De telefoonwinkels be
horen tot de beste lopende za
ken in deze verwarrende Bal-
kanstad, waarvan je moeilijk
hoogte krijgt.
Op zondag davert de muziek
van een openluchtkroeg over
terras en plein, soms wordt er
hardop gelachen. Dat is in Sofia
óók muziek.
De tram schuurt achter ons
langs en verdwijnt in de drukste
winkelstraat van deze bijna
drieduizend jaar oude stad. Dat
is Vitosha Boulevard, winkels,
winkels, veel trams en verkeer
en opstoppingen en salons met
heerlijk ijs, opgemaakt als kleu
rige kroonjuwelen.
Na enkele honderden meters
glimt het gouden hoofd van de
heilige Sofia hoog tegen de wol
ken, zij gaf de stad zijn naam.
Koffie drinken is een genot voor
of in de overdekte markthallen
aan Pirotska, waar onder de
glazen daken gezellige geroeze
moes in trosjes blijft hangen.
Alles is te koop. Wanneer we op
een dag buiten op het terras zit
ten zien we even een typische
scène uit een land dat lang
trouw aan Rusland was. Een
zwart leren jasje heeft zijn pe
perdure BMW met geblindeer
de ramen uitdagend op de
tramrails gezet en drinkt een
pils. Een politieman zegt hem
onmiddellijk weg te gaan, alles
is geblokkeerd. Het hele terras
kijkt naar deze korte worsteling
om de macht. Het canaille ver
liest, iemand applaudisseert,
krijgt bijval.
Vrouwenmarkt
Een dag later zijn we op de
Vrouwenmarkt; kilometers kra
men met waar om in leven te
blijven, vooral eten, fruit, pro
ducten van de kleine boeren.
Van alles is er niets of ineens
heel veel, zoals in een stand
met vijftig ventilatoren. We tel
len een rij van zestien stallen
met gebraden kip. De zon
schijnt toch al fel en op deze
plek van de markt worden wij
meegeroosterd. Rondlopen en
doorduwen in deze mensen-
prop kost kracht, Sofia ligt ook
nog eens op 600 meter hoogte.
Iedereen is stil of aardig, de
kooplui nooit, nooit opdringe
rig; je koopt of je koopt niet.
Het is een sauna, volgestoomd
met kleuren, oogverblindend.
Als we een uitweg hebben ge
vonden snakken we naar meer
lucht en even rust; ijsthee bij
een stalletje kopen en na een
handen- en voetengesprek gaan
we weg met ook nog vijf tan
denborstels.
Op naar het Nationaal Histo
risch Museum in de voorstad
Boyana. Daar worden onder
meer de gouden schatten van
de Thraciërs, eerste bewoners,
bewaard. Ooit brachten deze
voorwerpen ook Nederland in
vervoering. De taxichauffeur
denkt dat de hemel zich plotse
ling voor hem heeft geopend en
rekent drie keer te veel. Een
kleine scheldpartij en de zaak is
geregeld; anderhalve euro en
omdat hij er zeven vroeg, krijgt
hij een halve euro fooi. Later
blijkt dat hij een uitzondering
is. We lopen door het oude
donkere museum, vergapen
ons en zien kans een kop koffie
in een plastic beker te kopen.
Teruglopend door het grote
museumpark valt het besluit
met een busje terug te gaan. Na
lang wachten stuiteren we veer
tig minuten door de buitenwij
ken van Sofia, uiteindelijk zijn
onze nieren een half uur eerder
in het hotel dan wij.
Op de hoek van de straat, te
genover een van de vele casi
no's in Sofia, drinken even later
we een biertje, de auto's rijden
bijna het schuim eraf. Maar de
ober is vriendelijk en de zon
kleurt vaalrood door de deken
van uitlaatgassen.
Onze genegenheid voor de stad
is niet te verklaren uit de optel
som van plussen en minnen.
De diepe historie en de kunst
blijven trekken, we gaan de vol
gende dag weer naar Boyana.
Voor een meer dan duizend
jaar oud kerkje, weggestopt in
fors stijgende bergen. Veel is
vergaan, veel is bijna onzicht
baar maar de schitterende fres
co's uit 1259 van een onbeken
de Bulgaarse schilder zijn
uniek. De kerkelijke conventies
lapte deze kunstenaar aan zijn
laars, de gezichten van weldoe
ners en vijanden zijn herken
baar en herleidbaar, lachen of
drukken een andere gemoeds
toestand uit, uniek. Deze intie
me donkere schatkamer uit de
Unesco-monumentenlijst trekt
veel bezoekers, die mondjes
maat en stapvoets naar binnen
mogen in.
Theater
Op de weg naar het plein rond
om de Nevski-kathedraal lopen
we tegen een demonstratie
voor meer fietspaden op. Nut
tig, want wielrijders zijn de zi
geuners van de straat. „Uit Ne
derland? Dan zijn we jaloers."
Even stoppen bij de grote Sop-
hia-synagoge (wonderlijk mooi,
derde in grote in Europa) en de
Banyabashi-moskee, alles bij
elkaar, vrede op loopafstand.
Schijn bedriegt, in de schaduw
van de Nevski staan lange rijen
stallen vol oorlogsherinnerin
gen, W02, heel veel Duits spul,
eikenloof, ss-bliksemschichten
en andere troep. Als troost bij
na staan aan de overkant van
de straat vriendelijke kantver
kopers.
De kathedraal kan van binnen
minder boeien dan als gebouw
op afstand.
Koffie is er enkele straten ver
der in een ultramodern pand
met hardblauwe stoelen, sfeer
is besteld.
Het Nationale Theater wordt
verbouwd. Na dat harde blauw
verlangen we naar rood pluche
en ach, de deur staat al op een
kier. We sluipen naar binnen en
raken in gesprek met jonge
kunstenaars, over van alles,
stuurloos maar heel intens. Als
we onze verbazing uitspreken
over de stallen met nazimemo-
rabilia zegt een van hen: „Wilt u
een kop koffie?".
We roeren zachtjes in de stilte
van het lege theater en dezelfde
man zegt: „Dit land heeft vele
verkeerde keuzes gemaakt in
het verleden. Maar als we over
een paar jaar bij Europa horen
hebben wij 's morgens als eer
sten de zon."
FEITEN CIJFERS
Deze reportage kwam tot stand met medewerking van Terra Bul
garia, Wihelminalaan 5,3842 KA Harderwijk, tel: 0341 262 210,
email: info@terrabulgaria.nl, internet: www.terrabulgaria.nl. Deze
site geeft ook goede verwijzingen naar waardevolle links. In het
verhaal genoemde hotels zijn op deze site te vinden. Veel is ook te
vinden op www.bulgarije.nl. Andere belangrijke touroperators zijn
Neckermém, G0G0 Tours, TUI (Arke, Holland International) en
Thomas Cook, evenals Balkan Express. Zij brengen ook winterski-
programma's.
Wij reisden met Bulgaria Air die vier keer in de week (di, wo, do,
vr) om 10.00 uur 's ochtends vanuit Amsterdcim naar Sofia ver
trekt. Adres: WTC Amsterdam Airport, tel. 020 3163 247, e-mail:
amsterdam@air.bg, internet: www.air.bg;
Bevolking Bulgarije: Bulgaren (85%) en Turken (10%) zijn in de
meerderheid. Sofia heeft 1,5 miljoen inwoners, een vijfde deel van
éille Bulgaren;
Taal: Bulgaars. Schrift is cyrillisch.
Geld: 1 Bulgarian Lev 0.51244 euro, 1 euro 1.95147 Lev (BGL). 1
Lev is 100 stótinki. In Sofia kan op veel plaatsen worden gepind.
Niet wisselen op straat.
Openbaar vervoer is zeer goedkoop: trams en bussen, net als taxi's
- stadsrit 2 euro.
Papieren: Paspoort en (althans officieel) een reisongevallen- en
ziektekostenverzekering verplicht;
door Rob de Vries
De trekkershutten bestaan
twintig jaar en zijn inmiddels
voor een deel aan vervanging
toe. Reden voor de Stichting
Trekkershutten Nederland
(STN) zich te bezinnen op de
toekomst van de hut.
Het Trekkershut-concept werd
twintig jaar geleden geboren in
de boezem van een aantal pro
vinciebesturen in ons land. Die
wilden de recreatie een nieuwe
impuls geven door overnach
tingsmogelijkheden te creëren
met een vaste kwaliteit, maar
low budget. Per trekkershut
werd door de betrokken provin
cies 500 gulden subsidie gege
ven.
Inmiddels staan er in ons land
zo'n vijfhonderd, op 230 kam
peerterreinen, plus nog eens
enkele tientallen in België en
Luxemburg.
„En ook deze zomer zaten ze
weer stijf vol", zegt Hans Nie-
man, secretaris véin de STN, die
verantwoordelijk is voor de
promotie van de blokhut. De
stichting verzorgt bijvoorbeeld
een trekkershutten-website en
brengt de jaarlijkse trekkershut -
tengids uit.
Twintig jaar Trekkershutten in Nederland: niet meer weg te denken. Meer comfort in de nieuwste Trekkershutten.
Een aantrekkelijke omgeving vinden de gebruikers een van de be
langrijkste pluspunten. Foto's: Stichting Trekkershutten Nederland
Omdat er de afgelopen jaren
binnen het bestuur van de STN
nogal wat discussie was over de
vraag of er tegemoet moest
worden gekomen aan de vraag
naar toch iets meer luxe en
comfort, is er kort geleden een
enquête geweest onder 143
trekkershutten-klanten.
Die bleken tevreden over deze
accommodatie: het gemiddeld
rapportcijfer werd een mooie 8.
Een schone slaapplaats en een
aantrekkelijke omgeving waren
de belangrijkste pluspunten.
Een kwart van de ondervraag
den zei geen behoefte te heb
ben aan extra voorzieningen in
de hut, maar meer dan de helft
zou nu toch al kiezen voor de
iets luxueuzere Plushut.
De standaardhut is de Spar
taanse versie: ingericht voor
maximaal 4 personen, die 12
vierkante meter tot hun be
schikking hebben, twee stapel
bedden, een eettafel met vier
stoelen, een gasstel, schoon
maakspullen en dergelijke, en
een picknicktafel voor buiten.
Géén water, geen sanitair, dat
moet elders op de camping ge
haald en gebruikt worden.
De Plushut heeft wèl stromend
water, plus een koelkast en ver
der is er een vijfde bed. Het hu
ren van een standaardhut kost
32 euro per nacht (je kunt er
maximaal drie nachten achter
elkaar verblijven), oplopend tot
37 euro als voorzieningen en/of
omgeving van extra kwaliteit
zijn. De minimumadviesprijs
voor de Plushut is 42 euro.
Volgens Nieman, die op zijn ei
gen camping in het Noord-Hol
landse Sint Maartenszee behal
ve zes standaardhutten twee
Plushutten en bij wijze van
proef een Comforthut heeft
staan, scoren de luxere blok
hutversies erg goed.
„De Plushut is erg geliefd. De
Comforthut, die ook een eigen
toilet heeft, vinden de mensen
fantastisch. Ik geloof dat die
Comfortversie, met een prijs
van 48,50 euro, ook echt iets is
voor de 50-plus markt."
Nieman denkt dat met name
het aantal Plushutten stevig uit
gebreid kan worden, een groter
aantal Comforthutten volgt
daarna haast vanzelf. Hij hoopt
dat geïnteresseerde onderne
mers zich melden en denkt dan
met name aan exploitanten van
minicampings omdat het trek
kershut-product er op de grote
bedrijven vaak toch een beetje
bijhangt en de liefhebbers van
de trekkershut ook niet zo graag
op grootschalige recreatiebe-
drijven verblijven.
Meer informatie over de trek
kershut is te vinden op website
www. trekkersh u tien. n L
'trmasAHHrf
fiAKH s aSfT*
3ABEAEHHH
JA
Xt'AHI I
ThPfOBCKA
TAMPWt
