'Behoud inkomen
niet meer het
belangrijkste'
PRINSJESDAG 3
'Ik zie helemaal geen aanpak
van de werkloosheid'
De missie van De Geus: Mentaliteit in
Nederland moet veranderen
IS
SPAGAAT
Inkomsten:
Uitgaven*
HDC 342
woinsdag 22 SEPTEMBER 2004
door Hans van Soest
den haag - De hervorming van de sociale zeker
heid staat in de steigers. De bijstand is al veran
derd en nu gaan WW, WAO en vut/prepensioen
op de schop. Volgens minister De Geus (sociale
zaken) moet de mentaliteit in Nederland veran
deren.
Nederland ziet er over tien jaar anders uit dan
nu, voorspelt Aart Jan de Geus. Mensen zullen
vaker van baan verwisselen dan nu en vaker
tussentijds stoppen met werken voor de zorg
aan een kind of een zieke partner of ouder. En
de sociale zekerheid zal op andere pijlers zijn
gebouwd: werk komt centraal te staan, niet lou
ter behoud van inkomen.
„Wie ziek wordt of werkloos heeft meer baat bij
scholing en begeleiding naar ander werk dan bij
inkomensbescherming," zegt de minister van
sociale zaken. Bij zijn begroting voor komend
jaar presenteert hij zijn visie op de toekomst
van de sociale zekerheid.
„De rode draad in ons beleid is: welke voorzie
ningen kunnen werknemers en werkgevers zelf
dragen? Sommige dingen moet je als overheid
organiseren, zoals de solidariteit tussen oud en
jong. Dat doen we via de AOW. Maar wanneer
mensen met kinderen verlof nemen voor de
verzorging, is dat niet iets voor de wetgever. Dat
zijn zaken waar je zelf voor moet sparen."
- Bij het omvormen van de verzorgingsstaat,
dendert dit kabinet dogmatisch voort op de weg
die het voor ogen staat en jaagt iedereen tegen
zich in het harnas.
„Nou, die mening deel ik niet. We zijn zes
maanden bezig geweest met de bonden en
werkgevers om er samen uit te komen met het
prepensioen. Daar hebben we veel water bij de
wijn gedaan. En nadat het overleg was geklapt,
hebben we alsnog het overgangsrecht versoe
peld. De nieuwe WAO is op cruciale punten
aangepast. Er is geen onderscheid gekomen
voor beroepsrisico's. De huidige WAO'ers ko
men niet onder het nieuwe wettelijk regime. Er
blijft een minimumuitkering voor zieke werkne
mers die hun baan verliezen. En bij de keuring
blijft gekeken worden naar wat je nog zou kun
nen verdienen, niet alleen naar je ziekte. Daar
hoor ik de bonden allemaal niet over."
- Staan de ingrepen in de sociale zekerheid dan
nog open voor discussie?
„We hebben oog voor hoe de maatregelen in de
praktijk uitwerken. Wat onredelijk uitpakt zal
worden aangepast. Maar het is niet zo dat we
nog eens over alles gaan onderhandelen. Dat
punt is gepasseerd."
- Voor wie na twintig jaar zijn baan verliest is er
geen geld meer voor een sociaal plan.
„De baas mag nog utel wat meegegeven bij ont
slag, maar dan moet dat bijvoorbeeld scholings-
geld zijn. Dat mag ongelimiteerd. Het gaat erom
dat je zo snel mogelijk weer klaar bent voor iets
nieuws. Een nieuwe baan biedt meer zekerheid
punten Sociale Zaken en Werkgelegenheid
fan ambtenaren en uitkeringen blijven ook in 2005 bevroren.
ijdsgrens voor de IOAW gaat omhoog van 50 naar 55 jaar, waardoor risico eigen huis
groter wordt.
durende WW verdwijnt.
s om voor de WW in aanmerking te komen, gaat omhoog.
506 komt er een heel nieuw WAO-stelsel. Oude gevallen worden vanaf i oktober herkeurd volgens strengere
vers betalen voortaan twee jaar loon door van zieke werknemers. In het tweedejaar mag het niet meer zijn
jrocent, anders verliest de werknemer zijn recht op een latere uitkering.
els die strenger zijn dan de Europese regels worden zo veel mogelijk afgeschaft.
mers krijgen recht op (onbetaald) langdurig zorgverlof voor een dodelijk ziek kind, ouder of partner.
jgeleide werknemers van buiten de EU hoeven geen aparte werkvergunning meer aan te vragen.
e werkster" wordt afgeschaft.
isnip (een jaarlijkse uitkering van 45 euro voor iedereen) verdwijnt.
Minister De Geus: Nederland wordt absoluut geen Thatcher-land. Foto: GPD/Haremn de Jong
dan de WW, want die is altijd eindig. De vak
bonden zetten er bij sociale plannen nu al op in
dat werknemers in een traject komen dat leidt
naar een nieuwe baan. Er zijn juist werkgevers
die het liefst met een zak geld hun verantwoor
delijkheid afkopen. Verzet uit die hoek verbaast
me dan ook niets."
- Het wordt makkelijker voor werkgevers om
mensen te ontslaan.
„We bezien of we ons ontslagsysteem, dat loopt
via de rechter of het CWI, moeten herzien. En
we bezien het last-in-first-out-principe. Nu is
het zo dat iemand die ergens tien jaar werkt en
veel jongere collega's heeft een enorme ontslag
bescherming heeft. Een werkgever wil, als er ie
mand overtollig wordt, kunnen kijken naar wel
ke werknemer het beste presteert. Maar overtol
ligheid zal hoe dan ook altijd aangetoond moe
ten worden, ook als de wet verandert. Maar of
dat ook gebeurt, weten we nog niet. We worste
len er nog mee."
- Vooral de werknemer betaalt dus de rekening
voor het nieuwe stelsel.
„Nee, er is evenwicht. Werkgevers betalen twee
jaar loon door bij ziekte. Dat gebeurt nergens
ter wereld. Dat is een forse rekening. Werkge
vers worden meer gedwongen hun best te doen
mensen aan het werk te houden of elders ge
plaatst te krijgen."
- Kan iemand die op zijn vijftiende begonnen is
als stratenmaker straks niet meer eerder stop
pen?
„Het geld dat we nu kwijt zijn aan het financie
ren van prepensioen hebben we nodig voor
zorg, onderwijs en veiligheid. Daarnaast is ons
systeem op termijn niet meer houdbaar. We
kunnen het ons als samenleving niet meer per
mitteren dat mensen minder dan de helft van
hun leven werken. In vergelijking met vroeger
begint men later, eindigt men eerder en leeft
men langer. Mensen uit de generatie die jong is
begonnen komen we tegemoet door wie op 1
januari 2005 57 jaar of ouder is ongemoeid te la
ten. Voor hen verandert er niets. Wie nu jong
begint - en dat zijn vaak de mensen in fysiek
zware beroepen - mag meer pensioen opbou
wen. Dat extra gespaarde geld kan worden aan
gewend om alsnog vroeger te stoppen."
- Zijn het eigenlijk niet gewoon bezuinigings
maatregelen die worden verkocht als visionair?
„Ook zonder financiële noodzaak is er een soci
ale noodzaak om het systeem te veranderen. Ik
zal nooit ontkennen dat een deel van bijvoor
beeld de ingrepen in de WW ook door de bezui
nigingen zijn ingegeven. Maar gezonde over
heidsfinanciën zijn ook belangrijk voor bijvoor
beeld de gezondheidszorg van ouderen in de
toekomst. Financiële redenen en sociaal-poli
tieke redenen komen hier samen."
- Dus als het slecht blijft gaan met de economie
gaat er nog meer gebeuren? Zalm wil de WW-
uitkering verkorten.
Als Gerrit Zalm dat wil, moet de WD met dat
thema de verkiezingen in gaan en daar met een
volgend kabinet afspraken over maken. Er is al
veel veranderd en veranderingen moeten hun
tijd krijgen te landen in de samenleving."
- Geen verhoging van de AOW-leeftijd?
„Een onzinnig idee. Het duurt nog jaren om de
gemiddelde leeftijd tot wanneer mensen blijven
doorwerken wat op te krikken. Dan heeft het
geen zin te praten over de pensioenleeftijd.
Daarnaast is de AOW op 65-jarige leeftijd de ba
sis van ons pensioenstelsel. Pensioenfondsen
moeten hun beleid over langere termijn afstem
men, daar kun je niet zomaar aan morrelen. En
tot slot is het ongeloofwaardig naar de burger.
Dit kabinet verandert de AOW-leeftijd niet! Ove
rigens verbiedt geen wet het om door te blijven
werken na de AOW."
- Hoe is uw relatie met Zalm?
„Goed. We fluiten elkaar wel eens terug, maar
we vinden elkaar ook makkelijk dus trekken al
tijd samen op. De macht van de minister van fi
nanciën is in economische slechte tijden relatief
groot. We hebben met elkaar afgesproken het
begrotingstekort niet te ver te laten oplopen en
het is zijn verantwoordelijkheid daar op te let
ten. Dat betekent automatisch dat hij zich met
het beleid van collega's bemoeit. Ik kan daar
mee leven, zolang dat in gezamenlijk overleg
gebeurt. Ik ben als het er op aankomt misschien
meer bezig met de structurele hervorming van
de sociale zekerheid en hij meer met het geld,
daarin vullen we elkaar aan."
- Waar eindigt dit land? De vergelijking tussen
dit kabinet en dat van de Engelse premier That
cher wordt nogal eens getrokken.
„Nederland gaat ab-so-luut niet de kant op van
Thatcher of de Verenigde Staten. Wij hebben
straks een basisverzekering in de gezondheids
zorg, geen tweedeling. Wij hebben een WAO-
verzekering die niet alleen beroepsrisico's dekt.
Wij hebben een AOW en bijstand op fatsoenlijk
niveau. Angst dat bij ons straks alleen het recht
van de sterkste geldt is onterecht. De hervor
ming is juist bedoeld om al die basisvoorzienin
gen die wij wel hebben en zij niet overeind te
houden. Mensen kunnen wel schrikken dat het
moeilijker wordt om in de WW of de WAO te ko
men, maar wie het nodig heeft krijgt straks nog
evenveel geld. En tot slot vond Thatcher de vak
bonden een sta in de weg voor economisch her
stel en zocht geen overleg. Wij doen dat wel.
Dat het niet gelukt is, betekent niet dat we het
niet wilden. En we zullen weer om die tafel gaan
zitten. We hebben elkaar hoe dan ook nodig."
elf
door Hans van Soest
den haag - Meedoen, meer werk, minder
regels. Met dat motto trad het kabinet Bal-
kenende-2 anderhalfjaar geleden aan. Zijn
sindsdien de daden bij het woord gevoegd?
Nee, vindt Alfred van Delft, bestuurder van
de werkgeversvereniging MKB Nederland.
„Het bedrijfsleven zou meer lucht krijgen
door het schrappen van regels, lagere
loonkosten en een minder starre ontslag
bescherming. Maar van die belofte komt
weinig terecht. Neem nou dat plan om de
ontslagvergoedingen te korten op de WW-
uitkering. Daar zit geen werkgever op te
wachten. Vorig jaar was het kabinet het
nog met ons eens dat deze maatregel van
tafel moest. Het leidt tot meer verzet van
werknemers bij ontslag en het leidt tot
hogere eisen voor ontslagvergoedingen.
Straks houden mensen geen WW meer
over, dus willen ze extra geld om dat ver
lies te compenseren.
Ik snap wel waarom dit oude plan nu als
nog wordt aangekondigd. Zalm heeft geld
nodig. Punt uit. Het levert op de korte ter
mijn 150 miljoen euro op. Maar het werkt
averechts. Het kabinet wil juist een flexi
beler arbeidsmarkt. Maar als je zo veel
geld verliest na ontslag, zal iedere werk
nemer zijn hakken in het zand zetten. Bo
vendien, wat is er mis mee dat een werk
gever een bedrag meegeeft aan iemand
die tien jaar zijn best voor je heeft ge
daan? Het enige dat wij wilden is dat er
een maximum kwam aan de ontslagver
goedingen, niet dit.
Het kabinet verkoopt de maatregel door
te stellen dat het nodig is werklozen fi
nancieel te prikkelen om op zoek te gaan
naar een andere baan. Alsof werklozen
niet graag weer aan de slag willen. Maar
Alfred van Delft: „Alles wat er bestond om het bedrijfsleven in moeilijke tijden te helpen
mensen in dienst te nemen of te houden, is afgeschaft." Foto: GPD/Frank Jansen
dit kabinet legitimeert steeds al haar be
zuinigingen door ideologische beschou
wingen, terwijl het eigenlijk puur gaat om
het geld.
Er zijn wel meer maatregelen waar wij
moeite mee hebben. Het schrappen van
de scholingsaftrek voor werkgevers, waar
door het duurder wordt je personeel bij te
scholen. En dat van een kabinet dat de
mond vol heeft van de kenniseconomie!
Of de afschaffing van de regeling waar
mee werkgevers voor bepaalde perso
neelsleden minder loonbelasting hoefden
te betalen, bijvoorbeeld voor mensen die
lang werkloos warén geweest. En dat ter
wijl dit kabinet de werkloosheid wil be
strijden.
Ik zie helemaal geen aanpak van de werk
loosheid. Alles wat er bestond om het be
drijfsleven in moeilijke tijden te helpen
mensen in dienst te nemen of te houden,
is afgeschaft. In plaats daarvan berijdt dit
kabinet het stokpaardje 'arbeidskorting'.
Daarmee houd je netto meer loon over als
je vanuit een uitkering aan het werk gaat.
Nou, daar hebben al die duizenden men
sen wat aan die iedere maand op straat
komen te staan. Maar geld om de loon
kosten vpor het bedrijfsleven te drukken,
dat is er niet."
Rijksbegroting 2005
Tekort:
10,9 miljard
125,1
miljard euro
136,0
miljard euro
Niet-belastingontvangsten
15,8 (12,6%)
Kansspelbelasting 0,2 (0,2%)
Successierechten 1,5 (1,2%)
Dividendbelasting 3,4 (2,7%)
Vennootschapsbelasting
14,1 (11,3%)
Loon- en
inkomstenbelasting
27,9 (22,3%)
Belasting op zware motorrijtuigen
0,1 (0,1%)
Verbruiksbelasting op alcoholvrije
dranken en andere producten
0,2 (0,2%)
Invoerrechten 1,6 (1,3%)
Motorrijtuigenbelastingen
2,8 (2.2%;
Belastingen op personenauto's en
motorrijwielen 3,4 (2,7%)
Belastingen op
milieugrondslag 4,0 (3,2%)
Belastingen van
rechtsverkeer 4,7 (3,7%)
Accijnzen 9,5 (7,6%)
Omzetbelasting (BTW)
35,9 (28,7%)
in miljarden euro en In procenten
bedragen en percentages afgerond
Economische Zaken 1,6 (1,2%)
Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit 2,0 (1,5%)
Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer
3,1 (2,3%)
Financiën 3,9 (2,9%)
Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties 5,2 (3,8%)
Justitie, Vreemdelingenzaken
en Integratie 5,3 (3,9%)
Defensie 7,7 (5,7%)
Verkeer en Waterstaat, FES en
Infrastructuurfonds 8,5 (6,3%)
Buitenlandse Zaken,
Internationale samenwerking,
- i Uni
Europese Unie
10,3 (7,6%)
Volksgezondheid, Welzijn
en Sport 11,3 (8,3%)
Gemeente- en Provinciefonds
12,7 (9,3%)
Rente staatsschuld
14,6 (10,7%)
Sociale Zaken en
Werkgelegenheid 23,9 (17,6%)
Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap
26,6 (19,6%)
Minus onderlinge betalingen
0,7 m"
van 0,7 miljard euro
anp - bron
