Tragisch lot tsaren wekt geen verbazin
KUNST CULTUUR
Ontmoeting: schilderij
waarin niets gebeui
'Alleen die embryo's waren niet zo fijn'
Acteur Bruno Ganz speelt de rol
van Adolf Hitler.
Foto: EPA/Jens Kaleane
Hitlerfilm nog
niet in bioscoop
Amsterdam - A-Film, de Neder
landse distributeur van de
spraakmakende Hitlerfim 'Der
Untergang', is intern zeer ver
deeld over het tijdstip waarop
de film in de bioscopen gaat
draaien. Het kan zelfs januari
worden, hoewel 'Der Unter
gang' deze week al in Duitsland
in première ging. Volgens een
woordvoerder van A-film is 'de
vraag vanuit de Nederlandse
bioscopen heel erg groot'. Niet
temin is er grote twijfel of de
Hitlerfilm voor de kerst moet
worden uitgebracht omdat er
nogal wat controverses zijn
rond de rolprent.
Libanon verbiedt
Da Vinci Code
Leven Nicolaas en Alexandra in Hermitage aan de Amstel
Leids CKV-festival Kunstshot voor zesde keer gehouden
door Ben Zwirs
vervolg van voorpagina
leiden - Voor ongeveer 1200
leerlingen uit het Leids voortge
zet onderwijs stonden de deu
ren van zestien culturele instel
lingen gisteren wijd open. Met
muziek, theater en museumbe-
zoek proberen de organisatoren
van 'Kunstshot' de scholieren
enthousiast te maken voor de
kunst en cultuur in Leiden. In
drie rondes van drie kwartier
maken alle bovenbouwleerlin
gen die het vak Culturele en
Kunstzinnige Vorming (CKV)
volgen kennis met onder meer
De Lakenhal, de Leidse
Schouwburg, Museum Boer-
haave en het LAKtheater.
In de Leidse Schouwburg aan
de Oude Vest vertelt Ali B. over
'Het leven van de straat'. Met
een mix van cabaret en hiphop
vermaakt de Amsterdamse rap
per zijn publiek. Hij wisselt
anekdotes uit zijn dagelijks le
ven af met muziek en raps. In
traditioneel Marokkaanse djel-
laba's gekleden gitaristen en
een beatboxer zorgen voor de
muziek. De scholieren op de
voorste rijen moeten het regel
matig ontgelden wanneer Ali
hen in zijn voorstelling betrekt.
Een blond meisje met een roze
truitje, een navelpiercing en
grote oorbellen staat wat onge
makkelijk te dansen als de Am
sterdammer haar tijdens het
zingen van zijn grote hit 'Ik ben
je zat' het podium op vraagt.
Het scholierenpubliek heeft er
lol om en en zingt mee.
Na de show praten de scholie
ren op straat na over het optre
den. De grappen van Ali B. wor
den herhaald en er wordt gela
chen. Xanel Rooderkerk (15) en
Lenka Boyd (15) zijn dolen
thousiast. „Die drie kwartier
zijn te kort", vinden ze. „Dit
was echt onwijs gaaf." Vooral
de afwissëling van humor en
muziek is in de smaak gevallen.
Als hij in april weer naar Lei
den komt gaan we er zeker
heen." Een jongen met donkere
stekels en een blauw Adidas-
trainingsjasje waarschuwt zijn
klasgenoten die voor de volgen
de voorstelling in de rij staan.
„Ik zou maar niet vooraan gaan
zitten", klinkt het over de Oude
Vest. „Hij pakt je echt."
In Museum Boerhaave zijn de
Leidse scholieren even later ge
tuige van een demonstratie lijk-
snijden. In het nagebouwde
anatomisch theater uit 1592
verklaart een lijkleverancier de
geschiedenis van de anatomie
en de chirurgie. Met een vies,
ongeschoren gezicht en een ge
rafelde zwarte muts tot net bo
ven de ogen doet de gids uit de
doeken hoe de lijken hier vroe
ger voor een publiek van stu
denten en chirurgen werden
ontleed. In geuren en kleuren
vertelt de lijkleverancier over
snijden, haldken, bloed en gal.
Daarna volgt een rondleiding.
'Gadverdamme' klinkt er regel
matig als de museumgids ver
telt over de geneeskunde van
vier eeuwen terug. Ook de kas
ten met handen, tenen en men
selijke embryo's op sterkwater
roepen veel commentaar op.
De rondleiding was leerzaam
en leuk, vinden Daniëlle van
Vliet (16), Meike Korst (14) en
Miou Meer (15). „Alleen dat to
neelstukje aan het begin was
een beetje kinderachtig." Van
de potten met de lichaamsde
len en dieren op sterk water
was het drietal niet onder de in
druk. „Die zijn we wel gewend
uit het biologielokaal" zegt
Meike. „Alleen die embryo's
waren niet zo fijn, daar kan ik
niet zo goed tegen", voegt Miou
toe.
Leraar CKV Lodewijk Meijer
van het Da Vinei College is blij
Anatomische les in Museum Boerhaave. In geuren en kleuren vertelt de lijkleverancier over sn
hakken. Foto: Henk Bouwman
zaterdag l8
met het festival. „Ik vind het
een onwijs goed initiatief. Op
deze manier laten we de scho
lieren zien dat cultuur niet
zwaar, duur of ver weg is." De
docent denkt dat het project
'Kunstshot' erin slaagt om
jeugd naar de Leidse theaters
en musea te lokken.
mijn leerlingen zijn
theater geweest, dat
best eens kunnen
beiroet - De Libanese regering
heeft de verkoop van het boek
'De Da Vinei Code', de wereld
wijde bestseller van Dan
Brown, verboden. De maatregel
is het gevolg van protest van
rooms-katholieke leiders. Die
achten het boek beledigend
voor christenen. In de thriller
ontrafelt een academicus de
verborgen code achter schilde
rijen van Leonardo da Vinei.
Opvolger
Imprimatur
Amsterdam - De opvolger van
het boek 'Imprimatur' van de
Italiaanse schrijvers Monaldi en
Sorti, 'Secretum', verschijnt
eerst in Nederland. De schrij
vers zouden zelfs helemaal wil
len afzien van publicatie in Ita
lië omdat hun eerdere pennen
vrucht het Vaticaan onwelge
vallig zou zijn geweest. In het
boek 'Imprimatur' staat dat fa
milie van paus Innocentius XI
(1676-1689) geld zou hebben
geleend aan de Oranjes, waar
door het voor de nota bene
protestantse prins Willem ge
makkelijker werd om in 1689
koning te worden van Enge
land, Schotland en Ierland.
Jazz-zangeres
Tathebe dood
johannusburg - De gevierde
Zuid-Afrikaanse jazzzangeres
Dolly Rathebe is op 74-jarige
leeftijd overleden. De 'swee
theart' van Zuid-Afrika tijdens
de apartheid stierf na een lang
ziekbed. Haar carrière bereikte
een hoogtepunt in de jaren zes
tig, toen ze met de Elite Swing-
sters een internationale tournee
maakte. Enkele van haai' hits
waren Salt Lake City Blues, No-
zizwe en Serantabole.
door Francoise Ledeboer
Amsterdam - Verering als troostend
tijdverdrijf is van alle tijden. In Rusland
ligt het voor de hand dat de heilig ver
klaarde laatste tsarenfamilie een der
gelijke status van heldendom heeft ge
kregen. Met zijn allen gruwelijk ver
moord in een kelder in Jekaterinen-
burg in juli 1918: een akeliger lot kan
een gezin niet treffen. De expositie 'Ni
colaas Alexandra: het laatste tsaren
paar' in de Hermitage aan de Amstel,
plaatst hun leven in perspectief: dat
einde was onverdiend wreed, maar ge
zien de loop der geschiedenis en hun
eigen rol daarin wekt dat tragische lot
geen verbazing.
Via zijn zuster Olga (1882-1960) is be
kend hoe Nicolaas in 1894 reageerde
op het onverwachte overlijden van
zijn vader Alexander III. Kort na 1918
schreef ze in een terugblik: „Hij snik
te dat hij helemaal niet geschikt was
om tsaar te zijn. En daaraan was mijn
vader schuldig. Hij liet zijn opvolger
niet toe tot staatszaken. Wat een ver
schrikkelijke prijs moest er worden
betaald voor die fout."
Maar ook als Alexander zijn zoon wel
goed had voorbereid, lijkt het uitge
sloten dat het bewind van Nicolaas II
een succes zou zijn geworden. Tijd
genoten oordeelden onveranderlijk
zeer kritisch over zijn capaciteiten het
verstarde Rusland te besturen. Zo ob
serveerde de Franse ambassadeur
Maurice Paléologue op grond van ve
le gesprekken: „Ik weet niet wie van
de tsaar heeft gezegd dat hij 'alle on
deugden had en geen enkel gebrek'.
Nicolaas II heeft geen enkele on
deugd, maar wel de voor een auto
craat allerslechtste tekortkoming, na
melijk gebrek aan persoonlijkheid.
Hij wordt naar believen gemeden, be
drogen of onderdrukt."
Ook zijn jeugdvriend grootvorst Alek-
sandr Michajlovitsj oordeelde onver
biddelijk. Hij noemde de dood van
Alexander III een gruwelijke catastro
fe, met als resultaat dat 'het lot van
een zesde deel van de wereld' terecht
kwam in 'de trillende handen van een
snel uit het lood geslagen jongeling'.
Als Nicolaas (1868) temidden van ge
wone stervelingen was geboren, had
hij volgens de grootvorst een leven
vol harmonie geleid, aangemoedigd
door de leiding en geacht door zijn
omgeving: „Hij was een ideale ge
zinsman, geloofde in de onwankel
baarheid van een door hem gedane
eed. Het was niet zijn schuld dat het
noodlot die goede eigenschappen
veranderde in dodelijke vernieti
gingswapens."
Tijdens het bewind van deze laatste
Romanov was overigens sprake van
economische voorspoed. Maar dat
zou hem niet helpen: Nicolaas zag
zijn reputatie vrijwel meteen voor
goed besmet door een zeer bloedig
incident waarop hij niet adequaat
reageerde. In 1896, tijdens de vele
weken durende kroningsplechtighe-
den, vielen in Moskou tenminste
1300 doden bij het uitdelen van ge
schenken. De feestelijkheden gingen
daarna gewoon door omdat de gene
raal-gouverneur van Moskou geen
schuld aan de ramp meende te heb
ben. Na zijn vertrek uit de stad
schreef Nicolaas in zijn dagboek: „En
de grootste troost is dat alle plechtig
heden en ceremonies afgelopen zijn
en ik nu voor mezelf stil en vredig
kan leven."
Een zo mogelijk rampzaliger effect
hadden de bloedige gebeurtenissen
tijdens het aanbieden van een petitie
voor politieke hervormingen in 1905.
De autoriteiten van St. Petersburg ga
ven in afwezigheid van de tsaar op
dracht te schieten op een ongewa
pende menigte met als gevolg vele
honderden doden. Nicolaas woonde
toen al buiten St. Petersburg in het
Alexander Paleis in het idyllische
Tsarskoye Selo.
De tsaar gaf wel toe aan de druk tot
instelling van de Doema, de eerste
Russische volksvertegenwoordiging,
De laatste Russische tsarenfamilie: Nicolaas en Alexandra, hun vier beeldschone, dochters en enige zoon. Foto:
GPD/Hermitage
maar de kloof tussen rechts en links
was zó diep dat fundamentele maat
regelen om de sociale onrust te be
teugelen uitbleven. Ook tsarina
Alexandra beschikte niet over het ka
rakter om de geschonden reputatie
van de tsarenfamilie op te vijzelen.
De beeldschone prinses Alix van Hes
sen (1872) was een voorbeeldige
echtgenote en moeder op wie Nico
laas tot op het eind verliefd is geble
ven. Maar ze was van nature zeer te-
beeldende kunst
recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Ontmoeting', schilderijen
van Jeanne Hanegraaf en Nico van der
Putten. Prijzen: 150 t/m 2.500 euro. Te
zien: t/m 26/9, vrij t/m zo 13-17 uur, Ars
Aemula Naturae, Pieterskerkgracht 9a,
Leiden.
Kunstenaar Nico van der Put
ten houdt ervan met anderen
samen te werken. Van de zo
mer exposeerde hij samen
met fotograaf Arthur Sevestre
in de galerie van museum Na-
turalis. Beiden lieten zich in
spireren door de Noordzee
kust. Het resultaat was een
tentoonstelling waarin de vele
verschillende aspecten van de
zee samensmolten tot een
mooi, harmonieus geheel.
Bij Ars Aemula Naturae expo
seert hij nu samen met Jeanne
Hanegraaf. Zij ontmoetten el
kaar een paar jaar geleden tij
dens de Leidse kunstroute.
Hoewel hun werk zeer van el
kaar verschilde, Van der Put
ten schilderde abstracte com
posities en Hanegraaf portret
ten, merkten zij ook dat er
overeenkomsten waren. Zo
ontstond de wens samen te
exposeren en voor de ten
toonstelling nieuw werk te
maken.
Inderdaad blijken hun schil
derijen wonderlijk goed bij el
kaar te passen. Dat geldt met
name voor de kleuren die zij
gebruiken en hun manier van
schilderen. Overheersende
tinten zijn groen en blauw.
Bijvoorbeeld in een paneel dat
Van der Putten baseerde op
een passage van Hella Haas-
se's boek Heren van de thee.
Geïnspireerd door haar be
schrijving van het Indonesi
sche landschap maakte hij
een compositie die bestaat uit
een donkerblauwe achter
grond waartegen hij een dicht
patroon van donkergroene
langwerpige blokjes heeft ge
schilderd. Het is een ver door
gevoerde abstractie van het
vochtige, ondoordringbare en
mysterieuze oerwoud.
Ook Hanegraaf heeft zich la
ten inspireren door het land
schap. Op de tentoonstelling
zijn namelijk slechts twee por
tretten van haar te zien. En
heel veelzeggend, beide keren
van een schilderende vrouw
in een landschap. Sinds Hane
graaf verhuisd is naar Noord-
Holland is de vlakke, uitge
strekte polder haar nieuwe
thema. Dus zien we vrij sche
matische voorstellingen waar
in weilanden, sloten, bomen,
en wolkenluchten
van smalle en bredf
tale banen zijn weei
Evenals Van der Put
zij de verf gelijkmat
doek aan. De kleure^,
der, de sfeer rustig,
landschappen waai ni
gebeurt. Mensen en ,ori
ontbreken. Overal h
leegte. Alleen de wc ntr
ben vrij spel. De eni tre
men ze een massa
ge slierten die door
bijeen zijn gedrevei mt<
dere keer hangen zf
boven het gras.
Dezelfde rust en ha
treffen we ook aan
derijen van Van dei
Ook daarin gebeurt legi
Tegen een vlakke 0
maakt hij composit
markeringen en coi eeti
die steeds worden I lm|.
Soms zijn ze een be
deugend als in de s cor
een paar penissen
kennen. Maar altiji
de eenvoud. Zowel
als Van der Putten i Dr
een ordelijke, stille
Het is boeiend om
zij vanuit twee tota
lende invalshoeken
weten te bereiken,
eerlijk gezegd ook 1
saai. Een expositie
contrasterende kui
eigenlijk veel leuke!
'Nicolaas Alexandra: hel laatsj
paar' in de Hermitage aan de A
we Herengracht 14, Amsterdai
2005, dagelijks 10.00-17.00 urn
25 dec. en 1 jan.
ruggetrokken en hield nieti
hofleven. Er werd van haar j
dat ze een hard karakter hat
Russische ziel nooit leerde t
pen.
Nicolaas en Alexandra kregt
beeldschone, talentvolle do
Olga (1895), Tatjana (1897),
(1899) en Anastasia (1901).
hartstochtelijke, gebeden tt
van de 19de-eeuwse prieste
in 1903 heilig verklaard,
1904 eindelijk ook de vurig'
mannelijke erfgenaam Alel
reld. Dat de jonge tsareviti
bloedziekte hemofilie leed
kend worden veronderstelt
alleen de paranormale moi
poetin in staat was de blot
de jongen te stoppen, is ooi
beschreven.
Om zijn vrouw te plezieren]
de Nicolaas op aanraden v;
tin talenüoze en reaction!
op hoge posten. Desastrei
van zijn invloed op de ts;
haar brief aan Nicolaas v;
ari 1916 is niet denkbaar,
tie van meer dan driehont
tsaristisch bewind staat
van de afgrond als de ts;
„Onze vriend vraagt je om
te sluiten. Wees een Peter
Ivan de Verschrikkelijke, ts;
verpletter ze allemaal, lach|
zou je dolgraag zo willen zi
die mensen die jou probei
ren." Nicolaas, die ooit opi
hij liever tien Raspoetins
hysterische tsarina, was toe
een willoos werktuig gewoi
De expositie is samengeste!
collectie van de Hermitage
tersburg en combineert de
en privé-geschiedenis van
aan de hand van tal van ki
werpen, foto's, kleren, spee
documenten.
Welke film zou iedereen ge
zien moeten hebben? Wat
is het mooiste boek ooit ge
schreven? Welke muziek
weet telkens weer te ont
roeren en wat is het mooi
ste kunstwerk aller tijden?
Kortom, waarmee is Ber
nard Stöxen, uitbater van
het theehuis/café/restau
rant De Leidse Hout, in de
zevende hemel?
Beste boek?
.Altijd het laatste. In dit geval is
dat 'De Da Vinci Code' van Dan
.Brown. Hoewel ik woordblind
ben en dus niet zo snel lees,
heb ik de eerste 53 pagina's in
één ruk uitgelezen. Benieuwd
naar het vervolg. Ik ben dyslec
tisch, ja. Dat heeft me vooral in
mijn jeugd en op school flink
parten gespeeld. Toen was het
fenomeen nog onbekend. Mijn
vroedvrouw is op mijn 'case' als
eerste op dit onderwerp in Ne
derland gepromoveerd."
Beste film?
„Vanwege mijn werk ben ik
vaak laat thuis, dan zijn alle
films op tv al afgelopen. Maar ik
kijk graag dvd's. Omdat ik een
enorme fan ben van The Doors,
ga ik voor de recent verschenen
'21th Century Doors' met de
zanger van The Cult in de rol
van Jim Morrisson. Hij vult die
geweldig in. Een film die ook
nog op mijn netvlies gebrand
staat is 'Strawdogs' met Dustin
Hoffmann in de hoofdrol."
Beste cd?
„Ik kreeg laatst voor mijn ver
jaardag van twee muzikanten
de 48 'all time favorites' van
Comelis Vreeswijk. Mijn ex-
zwager - hij is getrouwd ge
weest met mijn jongste zus -
dus daar heb ik wel wat mee.
Hij krijgt nu, tien jaar na zijn
dood, eindelijk in Nederland de
erkenning die daarvoor is uitge
bleven. Vreeswijk is met voor
sprong de beste poëet op mu
ziekgebied. In Zweden, waar hij
mateloos populair was, kreeg
hij een staatsbegrafenis. Zijn
werk wordt daar op scholen be
handeld. De cd draai ik con
stant."
Beste kunstwerk?
„Het levenswerk van mijn va
der: de renovatie in de jaren
vijftig van de beelden op Plein
1813 in Den Haag. Hij was di
recteur van de Rijnlandse
Kunstgieterij en zelf ook beeld
houwer. Mijn moeder was edel
smid, dus ik kom uit een crea
tief milieu. Eén van de beelden
in Den Haag was zo verrot dat
het van 18 meter hoog zo van
zijn sokkel viel. Hij heeft ze
prachtig in de oude staat her
steld. Op gezette tijden ga ik
nog wel eens kijken in Den
Haag. Een mooi monument
voor hem."
tekst: Ad van Kaam
foto: Mark Lamers
'21th Century Doors' met de zanger van The Cult in de rol van Jim
Morrisson. Foto.- Reuters/Hugo Philpott
