'Als ik niet ingrijp, klapt 't systeem'
Knarsetandend een kunstgebit
Waarom minister Hoogervorst doorgaat met cultuuromslag gezondheidszorg
N
O
O
m
lO
m>
m
,6
Hoge tandartsrekening zet lagere inkomens voor het blok
Minister Hoogervorst wil een
eind maken aan de
exploderende kosten van de
zorg in Nederland. De
uitgaven aan ziekenfonds en
AWBZ zijn de afgelopen vijf
jaar met 50 procent
gestegen. Ze bedragen
inmiddels 45 miljard euro op
jaarbasis. Om dat proces te
stoppen, is een
cultuuromslag nodig, vindt
de minister.
door Sylvia Marmelstein
en Ap van den Berg
Gezondheidszorg is niet gra
tis. Ik kan het niet vaak ge
noeg zeggen." Sinds zijn
aantreden herhaalt de liberale mi
nister Hans Hoogervorst van volks
gezondheid dit mantra als hem
wordt gevraagd waarom er zo snoei
hard wordt bezuinigd op zijn terrein.
Burgers moeten zelf zorgen voor een
goede gezondheid. Door gezond te
eten en veel te bewegen. Ze moeten
niet voor iedere kleinigheid naar de
dokter rennen, en ze moeten bewus
ter omgaan met medicijnen. „Want
we betalen uiteindelijk met z'n allen
de rekeningen van de zorg."
Het liefst zou hij alle Nederlanders
wakker willen schudden. „In dit land
is iedereen de laatste decennia opge
voed met het idee dat gezondheids
zorg gratis is", zegt hij. „Jarenlang
heeft het merendeel van de Neder
landers amper rekeningen gezien.
Dat verandert nu, onder meer door
dat ze eigen betalingen moeten
doen." Hoogervorst denkt dat bur
gers zuiniger met de zorg omsprin
gen wanneer ze zien hoeveel die
zorg feitelijk kost.
Uit het GPD-onderzoek blijkt dat
Nederlanders begrijpen dat er iets
moet gebeuren tegen de aanhou
dende kostenstijgingen in de zorg.
Zo is de helft van de bevolking be
reid een eigen bijdrage te betalen
voor medicijnen en medische hulp
middelen.
Hoogervorst noemt die uitslag ver
rassend. „Ik had een veel grotere af
wijzing verwacht. Blijkbaar is er al
iets veranderd in de houding van
veel mensen. Ze snappen dat het ou
de systeem niet meer houdbaar is en
dat het zelfs helemaal uit elkaar
klapt als we niets doen."
- Op veel andere punten zijn de on
dervraagden het niet met u eens. Zo
vindt bijna 70 procent van de Neder
landers het onrechtvaardig dat u
chronisch zieken meer laat betalen,
bijvoorbeeld door de invoering van
een no-claim regeling. Daar zal deze
categorie patiënten nooit kunnen
Minster Hoogerhorst: „De huishoudelijke hulp van de thuiszorg was gewoon te goedkoop. Bovendien hoort die hulp niet thuis in een volksverzekering."
Foto: GPD/Cees Zorn
profiteren.
„Ik erken dat chronisch zieken meer
gaan betalen. Immers, het principe
van de no-claim is dat iedereen 67
euro per jaar meer aan standaard
premie gaat betalen. Wie minder
dan 250 euro aan zorg gebruikt,
krijgt aan het eind van het jaar het
resterende bedrag terug. Chronisch
zieken maken inderdaad geen kans
op zo'n bonus. Toch vind ik het ver
dedigbaar."
„Chronisch zieken, zoals reuma- en
diabetespatiënten kosten de samen
leving vijf tot tien keer het bedrag
dat deze patiënten aan verzekerings
premies betalen, jaren achtereen.
Dat is een prima zaak want daar
hebben we de verzekering voor. Als
je die 67 euro afzet tegenover de vele
duizenden euro's die chronisch zie
ken aan zorg ontvangen, dan is de
prijs helemaal niet zo hoog. De ver
zekering blijft heel solidair."
„In de nieuwe regeling betaalt ieder
een mee om het systeem in stand te
houden. Dat mag je ook van chro
nisch zieken verwachten. Ik zou ook
geen uitzondering voor hen kunnen
maken, omdat dan de uitvoering las
tiger wordt. In het verleden zijn sys
temen met eigen bijdragen altijd
stuk gelopen, omdat er uitzonderin
gen werden gemaakt en het admini
stratief te ingewikkeld werd. Ik wil
het simpel houden."
- Sinds de tandartscontrole niet meer
wordt vergoed door het ziekenfonds,
gaan drie miljoen ziekenfondspati
ënten minder of helemaal niet meer
bij de tandarts langs voor de controle
van hun tanden en kiezen. Vooral
mensen met een lager inkomen kun
nen de tandarts niet meer betalen.
Heeft u die ontwikkeling voorzien?
„Ik ontken niet dat er mensen zijn
die de tandartscontrole achterwege
laten omdat ze het te duur vinden.
Dat zijn toch uitzonderingen. Ik
denk eerder dat bij de mensen die
niet meer gaan, sprake is van een al
gehele veronachtzaming van de ge
zondheid. De stap om de tandarts
controle uit het ziekenfonds te halen
was geen hele grote."
„De grotere klappen waren al eerder
gevallen (in 1995 werden vrijwel alle
tandartskosten geschrapt, red). Dat
heeft destijds niet geleid tot een da
ling van het tandartsbezoek. Sterker,
in 1981 toen alles nog werd vergoed,
ging slechts 61 procent op controle.
In 2001 was dat gestegen naar 87
procent."
- Heeft de opvatting dat je van een
slecht gebit niet doodgaat een rol ge
speeld bij de afweging om te bezuini
gen op de tandartscontrole?
„We hebben bij het beperken van
het ziekenfondspakket vooral geke
ken naar de medische noodzaak.
Dat kan ik niet ontkennen."
- Terug naar uw opmerking over
mensen bij wie sprake is van een al
gehele veronachtzaming van de ge
zondheid'. Maakt u zich daar zorgen
over?
„Allerlei onderzoeken tonen aan dat
hoger opgeleide mensen gemiddeld
jaren langer leven dan mensen uit
de laagste sociale groepen. Dat komt
voornamelijk doordat die laatste
groep een ongezondere levensstijl
heeft. Ze roken meer en ze bewegen
minder. Als je weet dat 30 tot 50 pro
cent van alle gezondheidsklachten
voortkomt uit een ongezonde le
vensstijl, dan kunnen we dus heel
veel van die klachten zelf voorko
men."
„Dót wil ik aanpakken. Niet omdat
die ongezonde mensen de overheid
meer geld kosten - want dat is niet
zo. We willen dat mensen gezonder
gaan leven, omdat dat bijdraagt aan
hun levensgeluk."
„Er is één ziekte die de samenleving
wel heel veel geld kost en die in veel
gevallen te voorkomen is: suikerzie
ke door overgewicht (in jargon: dia
betes 2, red). Deze ziekte hangt erg
samen met je manier van leven. De
komende tijd gaan we de strijd aan
met diabetes, door overgewicht aan
te pakken en afspraken te maken
met de voedingsindustrie en scholen
over gezondere producten in school
kantines. Je zou ook kunnen denken
aan de grootte van porties eten. Of
aan het verbieden van reclame die
jongeren verleidt tot de aankoop van
ongezonde producten."
- U wilt met McDonald's afspraken
maken over kleinere hamburgers?
„Dat is niet geheel ondenkbaar."
- Uit het GPD-onderzoek blijkt dat
liefst de helft van de mensen die nu
thuishulp ontvangt, die hulp gaat
opzeggen of gaat verminderen. Zij
kunnen de hogere eigen bijdrage die
u heeft ingevoerd voor huishoudelij
ke hulp niet meer opbrengen.
„Tot nu toe hebben 15.000 mensen
die stap gezet. Dat is slechts 4 pro
cent van het totaal. En het blijkt dat
het vooral mensen betreft uit de
hoogste inkomensgroepen. Zij moe
ten ook het meest bijbetalen. Die
ontwikkeling vind ik niet verkeerd.
De maatregel heeft mensen kosten
bewust gemaakt en dat was ook de
bedoeling zodat ze nu eerst eens in
hun eigen omgeving gaan kijken of
familie bijvoorbeeld een handje kan
helpen. De huishoudelijke hulp van
de thuiszorg was gewoon te goed
koop. Bovendien hoort die hulp niet
thuis in een volksverzekering. In alle
andere Europese landen is het een
kwestie van maatschappelijk werk."
- Denkt u dat de Nederlandse bevol
king het in grote lijnen eens is met
uw ingrepen in de zorg?
„Daar aarzel ik over, want ik heb
geen plezierige boodschappen. Eerst
waren er de miljardenbezuinigingen
van vorig jaar. Ook komend jaar
moet er weer een miljard bezuinigd
worden. Toch is er opvallend weinig
weerstand deze keer. Dat komt deels
doordat we de pijn goed weten te
verdelen over zorginstellingen en ge
bruikers, zodat de burger niet voor
alle kosten opdraait. Ik denk dat de
meeste mensen goed begrijpen
waarom het kabinet dit doet. Ik ga
door met veranderen. Niet doldriest,
wel vastberaden."
Ervaringen gezondheidszorg in de afgelopen 2 jaar
Onprettige ervaringen in de gezondheidszorg in procenten
JA
Genoemde onprettige ervaringen in Pinten
worlrpprde of geen diagnose
- verkeerde of geen diaên0*®
:Se^=^^Pen worden
organisatie
- (nToperatie) geen hulp slechte begelerd.ng
- overig
- mislukte operatie operatie met gevolgen
1 gebrek aan ^pe^voor patiënt arrogantie artsen
1 1 slechte vooriichbng gevolgen operatie/behandeling
- verkeerde of geen medicijnen
- niet nakomen afspraken
minder vergoedingen en verhoging (aanvullende) ziekenfondspremies en eigen bijdragen
ZATERDAG
11 SEPTEMBER
2004
ER
BU
70
inkomen op gebruik tandarts (in procenten)
nd-
6
32
10 euro
10 euro
ro
26
4,3
26
23
Gaat niet meer voor r i
controle naar tandarts ^^rndarts
doorgevoerde maatregelen op gebruik
i controle tandarts nadat deze in januari 2004
nfonds is gehaald (in procenten)
69,7
Even vaak
Minder vaak
«ff-frpurjlfWR
Gaat niet meer
ent van alle ziekenfondsverzekerden ging al nooit voor
naar de tandarts met als reden geen zin, angst of het
een kunstgebit.
Uit het GPD-onderzoek blijkt dat
bijna drie miljoen
ziekenfondsverzekerden minder
vaak of zelfs helemaal niet meer
voor controle naar de tandarts
gaan. Enkel en alleen omdat de
kosten van de tandartscontrole
sinds begin dit jaar niet meer
worden vergoed. Sommige
mensen gaan zelfs zo ver dat ze
al hun tanden en kiezen laten
trekken en een kunstgebit laten
aanmeten om maar verlost te
zijn van al die hoge
tandartsrekeningen.
door Sylvia Marmelstein
Zoran Krodic (39) uit Amsterdam laat wat
beschaamd zijn tanden zien. Nep, zegt hij.
Drie jaar geleden besloot hij zijn echte tan
den en kiezen te laten trekken en een
kunstgebit te nemen, omdat hij niet genoeg
geld had voor het betalen van de tandarts
rekeningen. „Een domme wanhoopsdaad",
vindt hij nu.
Krodic kreeg kort achter elkaar veel proble
men met zijn gebit. Een flinke aanslag op
zijn portemonnee, want sinds 1995 zijn
vrijwel alle behandelingen van de tandarts
uit het ziekenfondspakket geschrapt. Om
dat hij het geld zelf niet had, leende hij
honderden euro's bij vrienden.
Net toen de schulden waren afbetaald,
maakte Krodic een 'klapper' op zijn mond.
„Ik was het zo zat steeds weer kosten te
maken. Ik besloot een kunstgebit te nemen
zodat ik voorgoed van tandartsrekeningen
verlost zou zijn." Nu heeft Krodic spijt.
Sinds een jaar heeft hij een goed betaalde
baan en zou hij „er goud voor over hebben
om zijn eigen tanden terug te krijgen."
Bij het College voor Zorgverzekeringen
(CvZ) komen signalen binnen dat patiënten
steeds vaker vragen om een kunstgebit,
teneinde hun tandartskosten op de lange
termijn te drukken. „Uit steekproeven is
dat nog niet gebleken, maar dat uit het veld
dit soort signalen komen, is zorgelijk", zegt
Jan den Dekker tandheelkundig adviseur
bij CvZ.
Hij wijst erop dat behoud van het eigen ge
bit geen luxe is. „Mensen kunnen allerlei
gezondheidsklachten krijgen als ze op jon
ge leeftijd een kunstgebit nemen. Denk aan
kaakverzakkingen. Bovendien heeft een
kunstgebit maar een fractie van het kauw-
vermogen van een echt gebit."
Uit een rondgang langs tandartsen blijkt
dat ze de laatste tijd ook vaker geconfron
teerd worden met mensen die een geplan
de behandeling vlak van tevoren afbellen
met mededelingen in de trant van: „Laat
die rotte kies maar zitten, want ik heb nu
even geen geld." Volgens de Rotterdamse
tandarts P. van Wonderen zijn dit meestal
patiënten die in het ziekenfonds zitten. „Ze
hebben zich niet, of niet goed genoeg bij
verzekerd. Ze schrikken van de kosten en
dan haken ze af."
CvZ, dat het ministerie van Volksgezond
heid adviseert over het te voeren beleid,
vindt het zorgelijk dat mensen om financi
ële redenen afzien van tandartszorg.
„Vooral omdat bezuinigingen op het zie
kenfondspakket de laagste inkomens het
hardst treffen", zegt Erwin Abbink, beleids
medewerker Mondzorg.
Dat mensen met een laag inkomen als eer
ste afhaken zodra de kosten stijgen, is dui
delijk te zien aan de cijfers na de eerste gro
te politieke bezuinigingsronde op de tand
heelkunde in 1995. In dat jaar werden vrij
wel alle behandelingen uit het ziekenfonds
geschrapt. Alleen de periodieke controle
bleef verzekerd. Tachtig procent van de zie
kenfondspatiënten sloot een aanvullende
verzekering af. Dat bleken vooral de zie
kenfondsverzekerden met een hogere op
leiding en een beter inkomen. „Terwijl on
der de lager opgeleiden en de minima juist
de mensen zitten met een slechtere mond-
gezondheid", zegt Abbink.
Vanaf begin dit jaar is ook de vergoeding
voor de periodieke tandartscontrole (17,60
euro per bezoek) uit het pakket geschrapt.
Dat was een ingreep die voorgaande kabi
netten nog niet aandurfden. „De eerste
stap naar de tandarts kan beter gratis zijn,
omdat de kans groot is dat veel mensen an
ders helemaal niet gaan", luidde de rede
nering tot de komst van het kabinet-Balke
nende O. Dit kabinet vindt dat mensen zelf
verantwoordelijk zijn voor de conditie van
hun tanden en kiezen.
De Nederlandse Tandarts Associatie (NTA)
is niet tegen het principe om mensen
(deels) zelf te laten betalen voor een perio
dieke controle. Zo'n ingreep zou dan wel
gepaard moeten gaan met goede voorlich
ting, waarin wordt duidelijk gemaakt waar
om het zo belangrijk is om regelmatig een
tandarts te bezoeken. „Het kabinet heeft
nu in één klap de tandartscontrole uit het
ziekenfonds gegooid. Het signaal dat daar
van uitgaat is: Ach, het is toch niet belang
rijk. Dus gaan een hoop mensen meteen
niet meer", zegt voorzitter Emile Homan.
Vooral mensen die toch al angst hebben
voor de tandarts haken af, vermoedt hij.
..Als je bang bent, sla je makkelijker een
keertje een controle over. Het jaar daarop is
de angst om naar de tandarts te gaan alleen
maar groter geworden. Omdat je wel weet
dat de kans dat er iets aan je gebit man
keert in de tussentijd alleen maar groter is
geworden."
De beroepsvereniging NMT vindt het een
slechte zaak als mensen de controle van
hun gebit laten versloffen, zeker als daar
een financieel motief aan ten grondslag
ligt. Het is ook niet slim, stelt woordvoeder
Rob Dortmundt: „Gaatjes worden te laat
ontdekt en uiteindelijk zal de patiënt toch
naar de tandarts moeten. Dan wordt het
geen vulling, maar een wortelkanaalbehan
deling of erger. Dat is duurder en het doet
ook nog eens veel meer pijn."
