Yellow Submarine als prentenboek
II
KUNST CULTUUR
Een zilveren meesterverteller
Carré biedt 340funderingspalen ter adoptie aan
Aids-benefiet
uit New York
naar Nederland
Ru de Groen: 'Er zal altijd over The Beatles worden gepraat'
OVERVV//V;-
LOVE IS ALL
WW-regel^
kunstenaaij
versoepeld^
Van den Bossc;
is opvolger va»
Casper Vogel
Machtig dirigent vocht tot het laats
dinsdag 31 augustus 2oo4
Kees van Kooten.
Foto: ANP/Ed Oudenaarden
Schrijvers naar
ZuiderZinnen
Antwerpen - Het literair festival
ZuiderZinnen in Antwerpen
heeft voor de komende editie
veel Nederlandse schrijvers en
dichters aangetrokken. Onder
anderen Connie Palmen, Kees
van Kooten en Arnon Grunberg
staan 19 september op de 26
podia in de stad. Het literair
festival heeft voor het vijfde jaar
plaats. Nieuw is dit keer een
stripdorp, met onder anderen
Mare Sleen (tekenaar van Nero)
ZuiderZinnen trok vorig jaar
ongeveer 12.000 betalende be
zoekers, waarmee het een van
de grootste eendaagse literaire
festivals is van de lage landen.
Benefietfestivals
in Leids O-bus
leiden - In Q-bus worden twee
benefietfestivals gehouden voor
hetzelfde goede doel: Crossing
Bridges, een stichting die zich
inzet om jongeren van verschil
lende nationaliteiten en achter
gronden met elkaar samen te
laten werken. Op 10 september
vindt Sleutelrock plaats, een
festival dat in het teken staat
van metal. Xenomorph, Blo-
.Torch, Inner Sanctum, Cartha
go, Dessacrator, Constant Para
noia en Causes of Puo geven
dan acte de présence. Zaterdag
11 september staat in het teken
van de hardcore, punk, noise
en elektronische muziek, met
bands als Malkovich, Gadget en
Belch. Losse kaarten kosten
7,50 euro, voor beide avonden
(aanvang 20.00 uur) is er een
passe-partoiïl voor 12,50 euro,
verkrijgbaar bij Plato en café
Lazarus.
Laura Branigan
(47) overleden
new york - De Amerikaanse
popzangeres Laura Branigan,
die wereldberoemd werd met
de hit 'Gloria', is totaal onver
wacht op 47-jarige leeftijd over
leden. Amerikaanse media
meldden dat zij in haar slaap is
getroffen door een hersenbloe
ding. Tot Branigans hits be
hoorden ook 'Self Control', 'So
litaire' en 'The Power Of Love'
Twee jaar geleden speelde zij
op Broadway in de musical 'Lo
ve, Janis' over zangeres Janis
Joplin de titelrol.
'Bodytalk': al
20.000 bezoekers
scheveningen - De tentoonstel
ling 'Bodytalk' is een van de
bestlopende tentoonstellingen
in het 10-jarig bestaan van Mu
seum Beelden aan Zee in Sche
veningen. Sinds de opening in
mei hebben al ruim 20.000
mensen deze expositie met he
dendaagse kunst bezocht.
'Bodytalk' is het eerste over
zicht van nieuwe figuratieve
beeldhouwkunst met werk van
internationaal vermaarde Ne
derlandse kunstenaars als Mark
Manders, Joep van Lieshout en
Tom Claassen. De tentoonstel
ling is nog tot en met 26 sep
tember te zien.
leiden - De voorstelling 'A few
good men... dancin" komt naar
Nederland. De spectaculaire
dansproductie, die sinds 1999
door de Verenigde Staten reist
met als doel geld in te zamelen
voor de bestrijding van aids, is
vanaf 30 oktober in dertien
plaatsen te zien.
'A few good men... dancin" is
een project van choreograaf Jeff
Amsden, die als danser samen
werkte met onder meer Bette
Milder en Paula;Abdul. Vijf jaar
geleden nam hij het initiatief
voor een eenmalige benefiet-
voorstelling. De voorstelling
was zo'n succes dat tot voorzet
ting werd besloten. Sindsdien
reist de productie in wisselende
bezettingen maar met aanhou
dend succes door de VS. De
door vijftien mannen uitgevoer
de show beleeft zijn Nederland
se première op 30 oktober in de
RAI in Amsterdam en is verder
onder meer te zien in Den Haag
(3/11), Leiden (24/11) enJRot-
terdam (5/12).
amsterdam/gpd - Theater Carré
in Amsterdam biedt zijn 340
funderingspalen ter adoptie
aan: vijftienduizend euro per
stuk. In ruil daarvoor krijgt de
mecenas een vermelding op
een plaquette in de ontvangst
hal van het theater. Op deze
manier hoopt Carré de 3,8 mil
joen euro terug te verdienen die
onder de grond in de nieuwe
palen is gaan zitten.
Een enorm bedrag. Een enorme
tegenvaller ook, want toen de
renovatie begon, was nog niet
bekend dat het gebouw uit 1887
er krakkemikkig bijstond. Vol
gens directeur Hein Jens had de
fundering nog tien jaar mee ge
kund. „Maar je zou wel gek zijn
als je die met zo'n grote renova
tie niet mee zou nemen." De
palen gingen er dus uit.
Nu, twee maanden voordat het
theater opengaat, ziet het er
naar uit dat de totale restaura
tiekosten op 27 miljoen euro
uitkomen, bijna twee miljoen
meer dan begroot, alweer dank
zij de verrotte fundering. Zeven
miljoen daarvan is gedekt, maar
wat overblijft is twintig miljoen
schuld die op de een of andere
manier moet worden terugver
diend.
Dus bedenkt Jens inzamelplan-
nen. Naast het aanbieden van
adoptiepalen gaat Carré ook op
ieder verkocht kaartje één euro
heffen voor het restauratie
fonds. Per jaar moet dat
350.000 tot 400.000 euro gaan
opleveren. Een snelle, en opti
mistische, berekening gaat uit
van hooguit vier miljoen euro
in tien jaar - nog lang niet ge
noeg. En dan overweegt de ge
meente Amsterdam ook nog de
1,3 miljoen subsidie die Carré
jaarlijks krijgt, stop te zetten.
Geen rooskleurig vooruitzicht,
dat moet Jens erkennen. „Alle
steun is nodig. En er moet heel
hard aan gewerkt worden."
Jens heeft nog een derde help-
Carré-campagne in de steigers
staan, maar daar wil hij nog
niks over kwijt. En dan zijn er
nog lopende steunacties. Zo
konden Carré-sympathisanten
al 'vriend van' worden. Met pri
vileges als voorrang op reserve
ringen en een jaarlijkse lunch
met de directeur. De mate van
bevoorrechting is afhankelijk
van hoe goed je bevriend bent:
een gewone vriend betaalt der
tig euro per jaar, een zilveren
vriend 150 euro, een gouden
vriend 300 euro en een diaman
ten vriend 450 euro.
Simpelweg het kaartje duur
maken, wat her en der ooki
wel wordt geopperd, is geer
optie, want zo zegt Jens:
„Slechts een klein percenta
van de entreeprijs gaat naai
Carré. Wil het wat opleverei
dan moet je een kaartje veel
duur maken."
Hoe dan ook, een hoop fina
ele sores, maar het is het all
maal waard, zegt Jens. Binn
kort straalt het theater als v;
ouds. En bovendien: „Carré
staat zo goed op zijn poten,
ze dame wankelt niet meer.
door Theo Ploeg
leiden - Of'Yellow Submarine' -
ondertitel: De Gele Duikboot -
veel door kinderen gelezen zal
worden? Ru de Groen, eigenaar
van Kids At Work in Leiden, heeft
er zo z'n twijfels over. De teksten
in het prentenboek zijn daar na
melijk veel te ingewikkeld voor.
Maar het risico dat met het uit
brengen van het boek gepaard
gaan, neemt hij voor lief. „Dit is
zo leuk om te doen, zo'n boek
moetje gewoon maken." Met
twinkelende oogjes: „Dat moe
ten we er toch maar instampen
hè, die kennis over de Beatles."
Een echte Beatles-fan dus die
Ru de Groen. Alle platen van de
Britse popgroep staan bij hem
in de kast, maar vraag hem niet
naar allerlei details over het le
ven van de bandleden. Zo'n
grote fan is hij nu ook weer
niet. Eigenlijk is de zesenveer
tig-jarige Amsterdammer te
jong om de gloriedagen van
The Beatles te hebben meege
maakt. Aan het eind van de ja
ren zestig zat hij immers nog op
de kleuterschool. Niet dus.
„Ik kan me nog goed herinne
ren dat ik toen 'She Loves You'
van mijn vader kreeg. Hij had
twee singletjes achter zijn rug,
één voor mijn broer en één
voor mij. Dat was het begin,
daardoor heb ik het dus bewust
allemaal meegemaakt. Op de
lagere school kocht ik al hun
singles. Die ben ik inmiddels al
lemaal kwijt. Een doodzonde.
Later kocht ik alle albums. Toen
ze in 1970 uit elkaar gingen was
ik ontroostbaar. Nog steeds
luister ik naar ze. Het is de
meest invloedrijke popgroep
ooit, je hoeft de muziek niet de
mooiste te vinden die ooit ge
maakt is, maar daar kun je niet
omheen."
Twee jaar voor het viertal er
mee stopte, verscheen "Yellow
Submarine'. De derde film van
The Beatles gebaseerd op het
gelijknamige nummer op het
album 'Revolver'. Zelf er in
meespelen deden ze niet. Ja, als
animatiefiguren met de stem
men van anderen. Wel schre
ven ze er de muziek voor.
Het idee om het verhaal in
prentboekvorm uit te geven is
vrij nieuw. Na het enorme suc
ces van heruitgegeven materi
aal van The Beatles op dvd -
'Anthology' in 1995 - ontsproot
dat idee aan het brein van Ap
ple, de organisatie die de rech
ten van alle Beatlesmateriaal
bezit. De Britse uitgeverij Wal
ker Books kreeg de opdracht
om de internationale licenties
te verlenen. De Nederlandse
kwam uiteindelijk terecht bij
Kids At Work in Leiden waar De
Groen eigenaar van is. De
Groen: „Wij zijn niet echt een
uitgeverij, we doen meer aan
poppen en merchandise. Een
boek geven we pas uit als het
past. De grote kinderboekenuit
geverijen hebben dit boek ge
weigerd omdat het geen kinder
boek is." Maar 'Yellow Subma
rine' weigeren? Nee, daar heeft
De Groen geen seconde over
nagedacht. Sterker nog: hij wil
de het boek het liefste zelf
doen.
Begin dit jaar kreeg hij de En
gelse versie op zijn bureau en
begon - bijgestaan door mede
werkster Rachel Vermeulen -
aan de vertaling. Dat bleek nog
niet zo eenvoudig. De Groen:
„De teksten zijn heel apart, af
en toe zelfs ondoenlijk om zo
maar te vertalen. Dan moet je
er zelf iets van maken. Er ko
men ook veel woordspelingen
in voor en verwijzingen naar
liedjes van The Beatles. Dat is
lastig want je kunt in een kin
derboek natuurlijk geen Engels
laten staan."
Regels waren er ook. Zo moest
de titel van het boek wel En
gelstalig blijven. De Groen
maakte ook gebruik van de on
langs verschenen dvd-versie
van de animatie. Zo vertaalde
hij 'Blue Meanies' uit de Engel
se versie in blauwe ploerten,
terwijl hij zelf een voorkeur had
voor engerds. „Maar ja", zo re
lativeert hij, „het boek en de
dvd moeten natuurlijk wel
overeenkomen. Stel een kind
heeft ze allebei?"
Aan de andere kant was de vrij
heid enorm. Yellow Submari
ne' is immers een abstract ver-
De 'Yellow Submarine' van The Beatles zal zijn weg naar de kinderen moeten vinden via de ouders. Publiciteitsfoto
haal met absurde teksten die
zich volgens De Groen uitste
kend lenen voor een vrijere ma
nier van vertalen. De vreemdste
dingen die je kunt bedenken
passen vaak nog gewoon in de
tekst. Maar lijken op de film?
Nee, dat doet de kinderboek
versie niet. Het kinderboek ver
telt het verhaal van goed tegen
slecht waarin het goede uitein
delijk zegeviert. Wel ligt de
vormgeving in het directe ver
lengde van de animaties uit
1968. „Die is zeker niet geda
teerd", stelt De Groen vast.
Het boek zal zijn weg naar de
kinderen moeten vinden via de
ouders. De Groen heeft geen
idee of dat gaat lukken. The
Beatles, zo meent, zijn wel nog
steeds enorm populair. La
chend: „Misschien ben ik wel te
oud geworden, maar er is geen
enkele band die in korte tijd zo
veel hele goede platen heeft ge
maakt. Dat zie je nu helemaal
niet meer. Er wordt al dertig
jaar over The Beatles gepraat en
dat zal altijd zo blijven."
Yellow Submarine (De Gele
Duikboot) verschijnt 6 sep
tember bij Kids At Work. Op
dezelfde datum verschijnt het
boek wereldwijd in vijf landen.
amsterdam/anp - KunStei
moeten straks 26 van de 3!
ken hebben gewerkt om
een werkloosheidsuitkerii
aanmerking te komen,
heeft staatssecretaris Vai
Laan bekendgemaakt. Ze
het kabinet ten gunste v
kunstenaars op één lijn
gen voor deze versoepeling
Werknemers moeten om
een WW-uitkering in aan
king te komen 39 van de 5
ken voordat zij werkloos}
geworden hebben gewerkt})
der was dat 26 weken. Opj
zogeheten referte-eis goldl
uitzondering voor kunsten
maar die dreigde te worde})
getrokken. t
Nu is afgesproken dat j
kunstenaars de eis geldt d;
van de voorgaande period?
39 weken 26 weken md
hebben gewerkt om een
uitkering te kunnen krijger^
is nog wel een achteruitgat
vergelijking met him oorsjj
kelijke uitzonderingspo)
Toen moesten ze zestien v?
39 weken hebben gewerkt.!
de kunstenaars is weer een
zondering gemaakt, omdi
vaak werken aan kortlo»
projecten en niet zo langj
eengesloten aan de slag zijij
utrecht - Jan van den Bo
artistiek directeur en sim
vertrek van Casper Vogel
nemend directeur van de
nisatie Oude Muziek, is m
middellijke ingang ook
meen directeur van deze
nisatie geworden. De Orgi
tie Oude Muziek, organ
van het Festival Oude Mi
maakte al eerder bekend d
neke Lodders-Elfferich,
malige CDA-senator, de ni
voorzitter van het bestuu
de Organisatie Oude M
wordt. Scheidend vooi
Hans van Beers blijft nogi
bestuurslid. Hij wist vorig
een faillissement ternai
nood te voorkomen.
Porgy Franssen speelt monoloog met één voet op de rem
IN MEMORIAM
theater recensie
Joke Dieben-Frerichs
Voorstelling: 'Novecento - pianist der
oceanen', theatermonoloog naar het
boek van Allessandro Baricco, door Porgy
Franssen. Regie: Dirk Groeneveld.
Gezien: 27/8, Nieuwe De La Mar Theater,
Amsterdam. Daar nog te zien t/m 2
september: 7 t/m 11/9 Toneelschuur
Haarlem, 4 t/m 6/n, LAKtheater, Leiden.
Nee, natuurlijk niet. Een gelou
terd acteur en regisseur als Por
gy Franssen (1957) hoeft echt
geen proeve van bekwaamheid
meer af te leggen. Toch lijkt het
alsof de Orkater-speler (Gou
den Kalf voor de film 'Bij Nader
Inzien', Mary Dresselhuys-prijs
1998, twee nominaties voor de
hoogste toneelprijs, de Louis
D'Or) die uitdaging bij de gele
genheid van zijn zilveren
ambtsjubileum wel zoekt.
Franssen viert zijn mijlpaal met
de theatermonoloog 'Novecen
to' van de Italiaanse auteur Al
lessandro Baricco. Dat betekent
dat hij dik anderhalf uur lang in
zijn dooie eentje op de planken
staat. Bijna al die tijd weet hij
de zaal volkomen in zijn ban' te
houden. Niet met de expressie
ve, imponerende, luidruchtige
speelstijl die we zo goed van
hem kennen, maar met ingeto
gen, soms zelfs tastend spel -
steeds als het ware met één
voet op de rem.
Porgy Franssen - bonkige bok-
serskop, levendige mimiek,
hoekig maar soepel bewegend
lijf - speelt zijn monoloog op
een vrijwel leeg podium. Achter
hem een filmdoek waarop in el-
Porgy Franssen, dik anderhalf uur in zijn dooie eentje op de planken,
weet de zaal volkomen in zijn ban te houden. Foto: Ben van Duin
kaar vervloeiende beelden wor
den geprojecteerd: opzij een
paspop waarover hij zorgvuldig
zijn kameelharen jas en witte
colbertje drapeert: continu
murmelend op de achtergrond
het 'geluidsdecor' van compo
nist David Dramm waarin je
scheepsmotoren, branding, een
enkele krijsende meeuw en nu
en dan een pittig stukkie jazz
voorbij hoort komen.
In deze minimale, gelukkig ge
kozen setting speelt Franssen
de rol van Tim Tooney, de
scheepstrompettist van de luxe
oceaanstomer Virginian, die
van Europa naar Amerika vaart
en weer terug. Tooney vertelt
het ongelooflijke verhaal van
Novecento - als pasgeboren ba-
by-tje aan het begin van de vo
rige nieuwe eeuw door zijn
emigrantenouders op het schip
achterlaten. Het vondelingetje
wordt door een matroos ge
adopteerd, en als zijn bescher
mer acht jaar later sterft, ont
popt Novecento zich als een ge
niaal musicus, die vanachter
zijn vleugel danst met de storm.
Nooit zal hij het schip verlaten,
al probeert hij het wel een keer.
Verder dan een poging komt hij
echter niet: de wereld daarbui
ten is te onoverzichtelijk, zo
biecht hij zijn vriend Tooney
op, er zijn veel te veel keuzemo
gelijkheden voor een man die
genoeg heeft aan zijn klavier
van 88 witte en zwarte toetsen.
Baricco's tekst sprankelt en ver
rast met zijn wisselende harten-
klop: vertragend in lang uitge
sponnen uitweidingen, versnel
lend in onverwachte geestige
wendingen. Porgy Franssen
toont zich in alle eenvoud de
ideale vertolker. Met zijn ietwat
hese stem bespeelt hij van meet
af aan zijn publiek. Dat zo ge
boeid luistert dat het, genietend
van deze zilveren meesterver
teller, elk begrip van tijd ver
liest.
Mocht de jubilaris met deze
voorstelling de verdieping van
zijn veelzijdige talent hebben
willen demonstreren, dan is hij
daar volledig in geslaagd.
Gevochten heeft Hans Vonk tot
het laatste moment. Tegen zijn
ziekte, die hem langzaam
sloopte en die hem nu definitief
heeft geveld. En voor zijn or
kest, het Radio Symfonie Or
kest, dat weg moest („Verbijste
rend, verraad!"). Zo lang het
nog kon bleef hij dirigeren. Zijn
armen gingen op het laatst nog
amper omhoog. Maar er kwam
iemand die de bladzijden van
de partituur voor hem omsloeg.
De dood van een van de be
langrijkste, meest hoogstaande
dirigenten die ons land heeft
voortgebracht, brengt herinne
ringen naar boven aan iemand
die in zijn auto heen en weer
reed tussen Amsterdam en
Dresden toen er nog een Muur
was. In Dresden wachtte de
Staatskapelle op hem, een van
's werelds beroemdste orkes
ten. Als chefdirigent daar werd
Vonk lachwekkend laag be
taald. Maar hij wilde, ondanks
alle problemen die het werken
in de DDR - en het heen en
weer reizen - met zich mee
bracht, dat prachtige orkest di
rigeren.
Het waren de jaren waarin hij
tegelijk het Residentie Orkest
leidde. Die combinatie ging
hem niet gemakkelijk af. Wan
trouwen wat betreft zijn loyali
teit jegens het Haagse ensemble
heeft meegespeeld bij de lang
zaam slechter wordende ver
houdingen. Hij was trouwens
de makkelijkste niet, kon bui
tengewoon cynisch zijn. Maar
ook zijn tegenstanders ontken
den niet, dat hij prachtige uit
voeringen tot stand heeft ge
bracht.
Mozart, Bruckner en Stravins
ky, zij behoorden tot de com
ponisten wier muziek bij Vonk
Hans Vonk. Archieffoto: GPD
Hans Vonk
1942-2004
telkens weer het beste naar bo
ven brachten. Maar ook heden
daagse Nederlandse componis
ten profiteerden van zijn bui
tengewoon ontwikkelde muzi
kale gehoor en intelligentie.
Van Peter Schat heeft hij diver
se werken geïntroduceerd,
waaronder de opera 'Symposi
on' in de jaren waarin hij chef
dirigent van de Nederlandse
Opera was. Maar het instituut
dat waarschijnlijk het meest
harmonieus met hem heeft sa
mengewerkt was het Radio Fil
harmonisch Orkest, waaraan hij
vele jaren verbonden was en
dat hem op handen droeg.
Ooit was Hans Vonk assistent
dirigent van het Concertge
bouworkest, een functie waarin
hij samenwerkte met Bernard
H ai tink. Toen Haitink vertrok
dacht Vonk hem te kunnen op
volgen. Het orkest wilde echter
geen vertrouwd gezicht maar
een andere koers en koos Ric-
cardo Chailly. Dat was waar
schijnlijk de grootste teleurstel
ling uit Vonks carrière. Gel
vond hij in die tijd nog een
tistieke compensatie in Dr|
den. En hoe groot was zijn
omf toen hij op het podiui
het Concertgebouworkest
de Staatskapelle Dresden 1
Negende van Bruckner ko
voeren. Nooit heeft die m
in dat gebouw stralender
klonken, nooit liep daar e
rigent met meer voldoenii
podium af.
Jaren later keerde hij meti
ander orkest terug in het
certgebouw. het Saint Loi
Symphony Orchestra, waa
hij in zijn laatste actieve ja
chef-dirigent was. Een pra
ensemble, dat niet of naui
lijks onderdeed voor de b(
roemdste Amerikaanse orl
ten, zo bleek. Hans Vonk 1
daar in Saint Louis de waa
ring die hem in Nederlanc
vond hij zelf, onvoldoend
deel was gevallen. Hij was
ster, gedroeg zich niet als
ster, maar was toch vrij sn
zijn wiek geschoten. Hij z;
beetje gecompliceerd in e
Zijn Amerikaanse jaren w
geteld. Fysiek kon hij het i
meer aan. Hij moest het 0
van Saint Louis vaarwel zi
ging zich op Nederland cl
centreren. Hij werd chef
zowel het Nederlands Kal
kest als het Radio Symfon
kest. Maar al vrij snel weri
delijk, dat de scherpte var
geest die hem zo lang op 1
been had gehouden, het 1
moest afleggen tegen de
lamming die hem stuurlo
maakte, als een machtig s
dat, van zijn ankers gesla)
niet meer te redden valt.
Aad van der Ven
