Maarten 't Hart keek in de lachspiegel
Hl
00
O
Zoektocht naar gesneuvelde SS-broer
De 91 mooiste voetbaltempels
Lescroart voert
de druk op
ÉÊt
m
ZATERDAG
28 AUGUSTUS
2003
't Hart, op 25 november van dit
:ig, lijkt er met het klimmen van de
almaar hupser en snaakser op te
Neem nu zijn nieuwe roman 'Lotte
en leg die naast zijn beroemdste ti-
heden, 'Een vlucht regenwulpen'
Waar dat laatstgenoemde boek
stond van de Weltschmerz en aan-
ite kommer en kwel, daar overheerst
e Weeda' een monkelende zelfspot.
roman recensie
Jaap Goedegebuure
Weeda' door Maarten 't Hart. Uitgeverij De
Arbeiderspers. Prijs: €17,95.
tt 't Hart duchtig in de lachspiegel
jekeken toen hij zijn ikfiguur
lijdt geen twijfel. Lees even mee:
[bezuinigd bij de universiteit. Is
jd, zijn atheïsme ten spijt, een zui-
teile, onbuigzame, onverdraagza-
ïgstvallige calvinist. Kan op een
;el aardig uit de voeten, maar zal
een stuntelende amateurpianist
Heeft naam gemaakt met een
at een gewiekste parafrase is van
isterpiece of Nature van Graham
et er op televisie uit als een knoes-
e gnoom.'
Maarten! Afgezien van de doelbe-
joging om via een apocriefe publi-
og wat verwarring te zaaien is dit
fportret dat je meteen kunt inleve
ren bij een komiek die
lust voelt om je op de hak
te nemen maar nog niet
goed weet hoe. En dan te
bedenken dat het beeld
nog verder wordt opge
tuigd met informatie over
een vrouw die ervandoor
is; afkeer van, maar ook
heimwee naar het gere
formeerd geloof der va
deren (een trekje dat zich
manifesteert in een niet
te beteugelen lust om
psalmen te zingen) en
een zo hevige dorst na
het vrijen dat alleen een
flinke pot thee daartegen
helpt. Het is me het ka
rakter wel.
Hoe de hoofdpersoon
van Lotte Weeda precies heet, blijft overi
gens in het duister; de verteller hult zich
in anonimiteit en de andere personages
spreken hem nooit met zijn naam aan.
Maar tien tegen een dat hij als Maarten
gedoopt is, net als de bioloog uit Een
vlucht regenwulpen. Die Maarten van
een kwart eeuw geleden leefde in de
waan dat hij nog maar korte tijd te leven
had, en ziedaar, op stap in de Zwitserse
Alpen maakt hij een bijna fatale val.
Het incident beleeft een reprise in de
nieuwe roman. Ook hier leeft de ik, een
bioloog-in-ruste die de tijd doorbrengt
met het tuinieren op zijn landgoed in het
dorpje Monward (lees Warmond) onder
de doem van een vloek. Fotografe Lotte
Weeda heeft met zijn medewerking een
boek samengesteld met portretten van
enige honderden Monwarders en
MRWPMaarteï) 't 1 lart
i
vreemd genoeg overlijdt
het merendeel van hen
binnen een jaar. Hoewel
de verteller voor de du
vel niet benauwd is,
voelt hij de adem van de
dood een paar keer ver
vaarlijk langs zijn gezicht
strijken.
Zo valt hij met ketting
zaag en al uit een boom,
maakt een rit aan de zij
de van een op spookrij-
den beluste taxichauf
feur en heeft onveilige
seks met een Somalische
transseksueel. En dan
praten we nog maar niet
over de keren dat hij in
aanraking komt met het
geweld van de vliegende
brigades die het in het kader van mond
en klauwzeerbestrijding of vogelpest-
alarm hebben voorzien op zijn hobbydie-
ren.
Hekserij en zwarte kunst in de eenen
twintigste eeuw, gaat dat niet akelig ver
de richting uit van een kitscherig verhaal
naar romantisch voorbeeld? Een dorps
vertelling in het genre van de lach-en-de-
traan? Het lijdt geen twijfel. Maar aan een
dergelijke kritiek zal Maarten 't Hart bij
voorbaat zijn klompen afvegen.
Wat een geslaagde roman moet heten,
meet hij nog altijd graag af aan een stan
daard die is gebaseerd op klassieke au
teurs als Dickens, Trollope, Fontane en
anderen. Zo'n roman heeft veel weg van
een gezellig kletsavondje bij een knappe
rende haard, met de verteller te midden
van een kring ademloos luisterende toe
hoorders. Wie zich Het vrome volle en De
aansprekers nog herinnert, weet dat deze
verteller steeds meer begint te lijken op
Pau 't Hart, Maartens welbespraakte va
der.
Naast een goedmoedige geschiedenis met
hier en daar en daar een griezelgothisch
kantje is Lotte Weeda ook een liefdesro
man, maar dan een over een man op leef
tijd die nog nauwelijks in zijn sex-appeal
gelooft. Dat krijg je ervan als je in een stu
die over de natuurlijke drang tot voort
planting (omineus 'De roekeloze buite
ling' geheten) openlijk afstand tot het on
derwerp neemt.
Toch hebben minstens vier vrouwen uit
de Monwarder dorpsgemeenschap een
oogje op onze held: schilderes Molly (ja
wel, goed gevuld) die hem naakt laat po
seren, dame Leonora (die doet denken
aan een operakarakter van Beethoven),
dominee Maria (schijnbaar de kuisheid
zelve) en schoonheidsspecialiste Sirena
(inderdaad de verleidster die haar naam
suggereert). Maar de fascinerendste is
toch de Indische Lotte (belichaming van
het blinde lot), die zich het grootste deel
van dé historie in geheimzinnige nevelen
hult, maar helemaal aan het einde bij
Maarten komt logeren.
Lotte Weeda is 't Harts zoveelste boek met
autobiografische inslag. In feite liep zijn
werk vanwege die ongebreidelde lust tot
bekennen en onthullen ver vooruit op de
golven van human interest die de Neder
landse letteren in steeds hoger tempo
overspoelen. Het literaire seizoen is nog
maar nauwelijks begonnen, of we zijn al
weer geconfronteerd met een roman van
Freek de Jonge over de lusten en lasten
van het Bekende Nederlanderschap en
Maarten 't Hart. Archiefoto: Henk Bouwman
een roman van Maarten 't Hart over zijn
spreekwoordelijke vrouwen- en natuur
liefde.
Het maakt me wel verschrikkelijk hongerig
naar onversneden fictie, liefst van schrij
vers wier particuliere hebben en houen ik
niet voortdurend door het verhaaltje heen
zie schemeren. Afstand, dames en heren
schrijvers, afstand alstublieft!
dam Arena. Foto: Hans van Weel
sportboek recensie
Cyril Rosman
baltempels' door Angelo Spampinato. Uitgeverij
Tectum. Prijs: €19,95.
voetbalclub Feyenoord genoemd is naar
Feijenoord, ligt nogal voor de hand.
at Feije in het oude Rotterdam een beul
non-fictie recensie
Margot Engelen
iroer bijvoorbeeld' door Uwe Timm.
ig Gerrit Bussink. Uitgeverij Podium.
Prijs: €15,00.
Het Nederlands elftal traint tijdens het EK dit jaar in het uit de rotsen gehakte stadion van Braga. Foto:
ANP/Marcel Antonisse
was, is een leuk weetje én een toepasselijke ver
wijzing voor de club van geen woorden, maar
daden.
Het is één van de vele, vele interessante weetjes
in het boek Voetbaltempels van de Italiaanse ar
chitect Angelo Spampinato. De Italiaan be
schrijft 91 van de belangrijkste, mooiste en in
drukwekkendste voetbalstadions ter wereld. Zijn
boek is daarmee verplicht voer voor de echte
stadionfreak.
Er is wel een grote 'maar'. Eentje waardoor je
ook direct weer twijfelt aan het mooie verhaal
van Feije. Er staan erg veel kleine fouten, vertik
kingen en slordigheden in het boek. Zo is Alan
Shearer toch echt niet de keeper van het Engels
elftal, zijn correcties tussen haakjes blijven staan
en is de vertaler de paspoortjes bij de stadions
vergeten te vertalen. En dan duurt het even
voordat je doorhebt dat Stoccarda natuurlijk Ita
liaans is voor (VfB) Stuttgart.
Ondanks die fouten blijft Voetbaltempels een
heerlijk boek voor de liefhebber van stadions.
Spampinato behandelt vanzelfsprekend stadions
als Wembley (oud en nieuw), Maracana en An-
field Road. Maar hij beschrijft ook alle stadions
waarin een finale van een WK is gespeeld of die
door andere grote finales een historische waarde
hebben gekregen.
Omdat Spampinato de stadions behandelt 'op
leeftijd', ontstaat er ook een mooi beeld van de
ontwikkeling van de voetbaltempels door de
laatste anderhalve eeuw heen. Van multifunctio
neel (met atletiekbaan) via pure voetbaltempel
weer terug naar multifunctioneel (maar dan met
kantoren, winkels en restaurants).
Ook blijkt uit het boek dat er de komende jaren
heel wat interessante stadions bij gaan komen.
In Duitsland (WK 2006) wordt al driftig ge
bouwd, in Engeland worden veel plannen ge
maakt. Het meest in het oog springende nieuwe
stadion: de Allianz Arena in München die het
Olympisch stadion daar vervangt en waarin Bay-
em en München 1860 gaan spelen. Het wordt
een futuristisch geheel, dat per wedstrijd van
kleur verspringt: als Bayern thuis speelt is het
stadion rood en blauw verlicht, speelt 1860
thuis, dan is het blauw en wit.
oudere broer van de Duitse
:r Uwe Timm (zelf geboren in
as SS-soldaat en sneuvelde
twintig werd in de Oekraïne,
ar weken nadat zijn benen
geamputeerd. Nakomertje
nmiddels bijna 65, kon het
de dood van hun moeder aan
boek over zijn broer te
l ek Mijn broer bijvoorbeeld is
kant een soms ontroerende
van een man op leeftijd om
eg gestorven oudere broer te
n. Aan de andere kant is het,
ijfeld ook door de academi-
ïoling van de auteur, een we-
ppelijke benadering van om-
heden in zowel de persoon-
de Duitse historische sfeer,
ispecten vervloeien prachtig
aar.
oos schakelt Timm over van
rvroegste en teerste herinne-
naar werk van concentratie-
'erlevers en latere zelfmoor-
Primo Levi en Jean Améry,
militair-tactische beschou-
van oud-nazigeneraals. De
ïerinneringen van de schrij-
die aan de sfeer direct nadat
ierlijk huis in Hamburg plat-
lardeerd was. Hij werd als
/an drie in een kinderwagen-
vochtige doeken over zijn
midden van de rokende en
ade puinhopen naar een vei-
k gereden en herinnert zich
itjes die los in de lucht zweef-
randende stukjes gordijn,
nu.
:e herinneringen aan zijn
jaar oudere broer heeft de
r niet, Karl-Heinz stierf im-
voordat Uwe behoorlijk kon
Aan zijn ouders des te meer;
De SS (op de voorgrond) en de Wehrmacht te gast tijdens een cultureel avondje in de AVRO-studio in 1942.
Archieffoto: Ton Kastermans
zijn zus speelt slechts een zijdelingse
rol vanaf het moment dat ze gaat af
takelen en sterft.
De ouders Timm waren zeer ver
schillend. De sympathie van nako
mer Uwe gaat overduidelijk uit naar
de moeder, die haar man 33 jaar
lang overleefde en zelf 89 werd. Tot
haar 82ste bestierde ze nog de bont-
werkerij van haar man, vrijwel dage
lijks een brief schrijvend aan haar
jongste zoon, de filosoof en schrij
ver. De vader was een levensgenieter
die lange tijd enigszins boven zijn
stand leefde, namelijk op die van
zijn vrouw, tot zijn na de oorlog op
gestarte bontwerkerij begon te ver
vallen en hij aan de drank raakte.
De vader was een soldatesk type, die
Pruisische deugden hoog hield en
graag zag in zijn zoons - alleen de
oudste en gesneuvelde vertoonde ze
echter, zodat een conflict tussen de
jongeman Uwe en zijn vader niet uit
kon blijven. De auteur schrijft in dit
verband over een 'hatelijke strijd'.
Alle achting gaat naar de moederfi
guur, die tegen de nazi's en tegen
oorlog in het algemeen was, en tot
diens weinig fraaie einde van haai
man bleef houden.
Een drietal anekdotes strijdt na le
zing van Mijn broer bijvoorbeeld om
de voorrang in het geheugen: de
steeds herhaalde vraag van de jonge
re broer of en hoe Karl-Heinz ge
dood is; de haast terloopse scène
waarin hongerige Russische krijgsge
vangenen zich storten op de dam
pende rondgespatte hersenen van
een andere doodgeschoten gevange
ne; en het verhaal over hoe Karl-
Heinz zich wilde aanmelden bij de
Waffen-SS maar tegen een ontsnap
te gek aanloopt die hem compleet
verkeerd maar o zo treffend de weg
wijst: "Ja, we gaan naar de maan,
daar, de maan lacht, hij lacht omdat
de doden er zo stijf bij liggen".
Behalve een familieportret geeft
Mijn broer bijvoorbeeld ook beharti
genswaardige inzichten in de Duitse
verwerking van de oorlog, en in de
beweegredenen van de diverse Duit
se oorlogvoerenden. Over het feit dat
veel hoge SS-ers hoogopgeleid wa
ren en tot veler verbijstering hielden
van muziek en literatuur: ,,Ze had
den wel degelijk een besef van on
recht en hebben daarom ook alles
gedaan om hun daden geheim te
houden. En niets, dat is het
diepwanhopige besef - opleiding
niet, cultuur niet, de zogenaamde
beschaving niet - heeft de daders be
hoed voor hun misdaden."
Juridisch dichtgetimmerde thriller
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
'Boven de wet' door John Lescroart Uitgeverij Van Holkema
Warendorf. Prijs: €17,99.
Dismas Hardy, Abe Glitsky en de hunnen komen in de
nieuwste thriller van John Lescroart onder onmenselijke
druk te staan. De titel Boven de wet verbloemt de kracht
die dit superspannende boek heeft.
Bij Boven de wet verwacht je half en half dat advocaat
Dis Hardy de rechtszaal betreedt, om een proces rond
door vriend en rechercheur Glitsky onderzocht, ernstig
misdrijf ten faveure van zijn cliënt te beslechten.
Maar een civiele rechtszaak, die Hardy en David Free
man voeren tegen het beveiligingsbedrijf van Wade Pa
nos wegens machtsmisbruik, met als inzet een schade
vergoeding van 30 miljoen dollar, is alleen maar de aan
leiding tot de gebeurtenissen die Lescroart hier heeft op
getekend.
Panos cs is een club van enge, geweldsgeile, rabiate
mannen die echter door mooie praatjes en fikse dona
ties bij onder meer de top van politie en justitie geen
kwaad kunnen doen. De gedachte bij de hoge heren is
dat Panos' medewerkers de stad schoner, dat wil zeggen
veiliger maken door hun surveillancerondes. Dat de prijs
die ze aan de winkeliers vragen voor deze 'oplettend
heid', steeds hoger wordt en naar afpersing begint te rie
ken, valt alleen de slachtoffers op.
Panos' broer Roy weet bij goedgelovige, luie recher
cheurs de verdenking van een overval en moord op een
pandjesbaas te schuiven naar Hardy's cliënt, kroegbaas
John Holiday. Diens homoseksuele barhulp en vriendje
moeten er ook aan geloven. Glitsky, na een langdurige
uitschakeling weggepromoveerd naar de chefsstoel bij
salarisadministratie, tracht tevergeefs zijn collega's bij
recherche aan het verstand te peuteren dat ze de ver
keerde kant op blijven kijken.
Als het Panos-gebroed merkt dat de Hardy-clan zich niet
aan de kant laat schuiven door een beetje intimidatie, is
er nog maar één mogelijkheid: de confrontatie. Lescroart
geeft er blijk van niet alleen een juridisch dichtgetim
merde roman te kunnen schrijven Het 13e jurylid, Kei
hard bewijs), maar ook een ordinaire shoot-out net dat
beetje extra mee te kunnen geven om de rest van de le
gal-thrillerauteurs het nakijken te geven.
1. (1) Dan Brown,
De Da Vinci code
Luitingh-Sijthoff, 18,95
2. (2) Saskia Noort,
De eetclub
Anthos, 18,95
3. (3) Dan Brown,
Het Bemin i mysterie
Luitingh/Sijthoff, 19,95
4. (4) Heieen van Royen,
Godin van de jacht
Vassallucci, 12,50
5. (6) Pieter Winsemius,
Je gaat het pas zien als je het
doorhebt
Balans, 14,95
6. (8) Geert Mak,
In Europa
Atlas, 39,90
7. (7) Karin Fossum,
Kijk niet achterom
Anthos, 3,95
8. (5) Francine Fittes,
Scoebidoe pret
Forte, 6,95
9. (10) Floortje Dessing
100 wereldplekken
Prometheus, 15,00
10. (-) Saskia Noort
Terug naar de kust
Anthos, 18,95
Bron: CPNB/De Bestseller 60
Alleen thrillerschrijfster Saskia
Noort keert terug in de top tien
met haar debuut Terug naar de
kust. Opvallend: nog steeds ont
breken de romans totaal aan de
top van de hitlijst. Misschien
brengt Maarten 't Hart daar vol
gende week verandering in.
