ECONOMIE
Vernieuwing
van Shell tre
alleen bestuj
Olieprijzen stijgen, capaciteit onvoldoende
'Zeven stappen naar een schuldenvrij leven'
Verkoop digitale
camera's stijgt
met 61 procent
OPINIE
Stork overweegt
overname van
SP Aerospace
Spruiten krijgen op hun kop
EIGEN
BEURS
ECONOMIE WIJZER»
Loon voor werk i
Duitse supers:
bier in blik terug
frankfurt - Duitse supermark
ten gaan weer bier in blik ver
kopen. Dat meldde de zondags
editie van de Frankfurter Allge-
meine Zeitung. Duitsland voer
de vorig jaar statiegeld op blik
jes in. Sindsdien hebben veel
supermarktketens ze uit het as
sortiment gehaald. Ze vonden
het inzamelen van lege blikjes
omslachtig en te duur. Bier
brouwers zagen hun afzet dan
ook dalen door de invoering
van de heffing. De discounters
Lidl en Netto zijn echter van
plan de verkoop van bier in blik
in ere te herstellen. Netto heeft
dat besloten na een proef van
zes weken. „Het blik is terug",
zei directeur Juel Jensen tegen
de Duitse krant.
Bush wil subsidies
Airbus aankaarten
Seattle - President Bush dreigt
bij de Wereldhandelsorganisa
tie (WTO) de subsidies aan de
Europese vliegtuigbouwer Air
bus onder de aandacht te bren
gen. Hij uitte zijn dreigement
kort na een ontmoeting met
werknemers van Boeing, de
Amerikaanse concurrent van
Airbus. Bush zei dat Airbus de
afgelopen dertig jaar grote sub
sidies van Europese landen
heeft gekregen. Hij noemde dat
oneerlijk.
Meer kleding uit
China en India
geneve - Het wegvallen van im
portquota voor kleding en an
dere textielproducten op 1 ja
nuari 2005 veroorzaakt aan
zienlijke veranderingen op de
wereldmarkt. Vooral China en
India zullen veel meer kleding
afzetten dan voorheen. Dat
staat in een rapport van de We
reldhandelsorganisatie (WTO).
China en India kennen lage lo
nen en kunnen daardoor hun
producten goedkoop kwijt. De
WTO verwacht dat het aandeel
van kleding van Chinese make
lij op de Amerikaanse markt zal
verdrievoudigen naar 50 pro
cent. Dat van India neemt ook
fors toe van 4 naar 15 procent.
maandag l6 AUGUSTUS
Kodak werkt aan een digitale co
meback.
Foto: EPA/Rainer Jensen
amstelveen/anp - De verkoop
van digitale fototoestellen is op
nieuw gestegen. In de eerste
helft van dit jaar gingen er
555.000 stuks over de Neder
landse toonbanken. Dat is 61
procent meer dan in dezelfde
periode van 2003, zo blijkt uit
cijfers van marktonderzoeksbu
reau GfK Benelux Marketing
Services.
Voor digitale fotocamera's
geldt: meer pixels staan voor
betere kwaliteit, maar ook voor
hogere verkoopprijzen. In de
afgelopen maanden daalden de
prijzen echter en dat stuwde de
verkoop omhoog. Verreweg de
populairste categorie vormen
digitale camera's met 3 tot 4
miljoen pixels.
Die kostten in het eerste half
jaar van 2003 nog gemiddeld
448,90 euro. In de eerste zes
maanden van 2004 daalde de
prijs fors naar 255,30 euro. „In
juni kwam de gemiddelde prijs
al uit op 223,10 euro. Die afna
me zet door", aldus GfK-onder-
zoeker Jan Zwang. De totale
omzet in digitale fototoestellen
kwam uit op 170 miljoen euro.
Dat is 16 procent meer dan in
het eerste halfjaar van 2003. De
analoge camera is overduidelijk
op zijn retour. De verkoop van
gewone fototoestellen daalde
met 45 procent tot 85.000 stuks.
Volgens Zwang is de digitale ca
mera de status van kostbaar
kleinood dit jaar definitief ont
groeid. „Het is een massapro
duct geworden. Ik verwacht dat
ruim de helft van de Neder
landse huishoudens aan het
einde van dit jaar een digitale
camera heeft." Voor heel 2004
rekent de onderzoeker op 1,4
tot 1,5 miljoen verkochte digita
le fototoestellen.
De compacte camera met inge
bouwde lens vormde de bulk
(98 procent) van het aantal ver
kochte digitale exemplaren. GfK
signaleerde echter ook de en
tree van de spiegelreflexcamera
(met losse lenzen) in de consu
mentenmarkt.
door Cyril Widdershoven
Het wereldwijd opleven van de
economie wordt gehinderd door
problemen in de olieproductie.
De olieproducerende landen
draaien overuren en tot over
maat van ramp is er een tekort
aan tankers om de brandstof
over de wereld te verschepen.
Dat de prijzen op korte termijn
naar beneden gaan is een illusie.
De laatste weken breekt de olie
prijs in Londen en New York
het ene na het andere record.
Verwacht wordt dat de grens
van 50 dollar per vat binnen
kort wordt doorbroken. De rol
van OPEC, het internationale
oliekartel onder leiding van
Saoedi-Arabië, staat hierdoor
ter discussie. Washington, Lon
den en Brussel eisen dat OPEC
zijn productie opvoert. Dat is in
2004 al meerdere malen ge
beurd, maar aan de prijsstijgin
gen komt geen eind.
De reden voor de huidige olie
crisis is niet eenvoudig aan te
duiden; analisten leggen de
schuld deels bij OPEC's starre
productiestrategie, de crisis in
Irak, de groeiende vraag naar
olie in China en de onverwach
te sterke vraag in het Westen.
Olieleverancier OPEC wordt
door de meeste analisten aan
gewezen als hoofdschuldige.
De positie van de organisatie is
echter niet alleen ondermijnd
door eigen fouten maar tevens
door machtspolitiek van groot
machten als China, VS en de
EU. Volgens OPEC-president
Pumomo Yusgiantoro hebben
de lidstaten nog ruim een mil
joen vaten extra productiecapa
naarden/anp - Het industriële
conglomeraat Stork overweegt
de luchtvaartactiviteiten van
het failliete SP Aerospace en
Vehicles over te nemen. Dat
heeft een woordvoerder van de
onderneming zaterdag gezegd.
Het concern werkt samen met
SP Aerospace aan een groot he
likopterproject. Stork kan door
het faillissement van het bedrijf
van zakenman Joep van den
Nieuwenhuyzen mogelijk niet
aan zijn verplichtingen vol
doen. Door een eventuele over
name wil Stork het project op
de rails houden en voorkomen
dat de onderneming schade
claims aan de broek krijgt.
Stork is een van de hoofdaan
nemers voor de productie van
de nieuwe gevechtshelikopter
NH90. Het conglomeraat bouwt
het toestel samen met een
dochter van het Europese
lucht- en ruimtevaartconcem
EADS en het Italiaanse Augusta.
Stork levert de staartdelen en
had SP Aerospace ingeschakeld
om de landingsgestellen in el
kaar te zetten. „Er is ons alles
aan gelegen om de levering van
de onderdelen veilig te stellen",
zei de woordvoerder. „Een
overname is een van de opties."
Stork werkt nauw samen met
curator L. Deterink om een op
lossing voor het faillissement te
vinden. Ze spreken bijvoor
beeld ook met het Britse lucht
vaartbedrijf APPH over een
overname.
Een olieraffinaderij in het Zuid-lraakse Basra in bedrijf. Foto: Reuters/Zohra Bensemra
citeit. Die kan de komende we
ken worden ingezet om de prijs
te verlagen. Dit optimisme
wordt echter door andere OP-
EC-leden tegengesproken. De
Venezolaanse minister van
energie, Rafael Ramirez, meent
dat OPEC al op volle capaciteit
produceert. Er is volgens Rami
rez, die door Indonesië, Algerije
en Libië wordt gesteund, geen
mogelijkheid snel extra olie te
produceren.
De huidige olieproductie - 82
miljoen vaten per dag - is zo
hoog dat producenten overuren
draaien. Nigeria, Venezuela, Li
bië en Indonesië zijn al blij dat
ze de huidige productie kunnen
volhouden. Venezuela verwacht
de komende weken minder olie
te productie wegens politieke
spanningen rondom het refe
rendum. Nigeria kampt met
stakingen en andere onrust in
de Delta waar de olie wordt ge
wonnen. De hoop dat Irak een
rol van betekenis kan spelen is
vervlogen. Aanslagen op pijp
leidingen hebben de petrole-
umsector onderuit gehaald.
Irak exporteert nu minder dan
1,8 miljoen vaten per dag, ter
wijl gedacht werd dat het op dit
moment een kleine 3 miljoen
vaten per halen. Dit zal de ko
mende tijd niet veranderen.
Westerse oliemaatschappijen
willen onder deze omstandig
heden ook niet in Irak investe
ren.
De rol van Saoedi-Arabië, de
voormalige spil in het olieweb,
lijkt te zijn uitgespeeld. Het
Saoedische koningshuis heeft
zijn hand overspeeld door de
wereld te laten geloven dat het
in tijden van crisis de oliekraan
verder kon opendraaien om
aan alle vraag te voldoen. Poli
tieke manipulatie, desinveste
ring en mismanagement heb
ben de olieindustrie in het land
echter flink ondermijnd. Alleen
al om de huidige productie vol
te houden zijn miljardeninves
teringen nodig. Multinationals
zijn echter niet zo happig om
aan de strikte financiële eisen
van de Saoedische leiders te
voldoen. Productieverhoging is
uitgesloten zolang onduidelijk
heid bestaat hoeveel reserves
het woestijnland nog heeft. De
vrees groeit dat de oliereserves
van de OPEC-leider gruwelijk
zijn overdreven.
OPEC verliest zijn sleutelpositie
op de oliemarkt en Westerse
staten hebben hier hun steentje
aan bijgedragen. Washington
en de EU hebben de laatste 15
jaar vooral nieuwe investerin
gen gestimuleerd in de buurt
van de Kaspische Zee, West-
Afrika en Latijns-Amerika, die
niet bij de OPEC zijn aangeslo
ten. De politieke situatie in het
Midden-Oosten was hiervoor
de voornaamste reden. Nieuwe
groei van de OPEC-productie
wordt niet verwacht voor 2006.
Tot die tijd moet aan de extra
vraag worden voldaan door
nieuwe velden in Angola, Egyp
te, Brazilië, Sao Tome of Mauri
tanië. Dat gaat gepaard met ex
tra kosten die in de prijs wor
den doorberekend.
China, de EU, de VS en zelfs In
dia komen niet alleen in de
problemen doordat de produc
tie stageneert, maar ondervin
den ook hinder van een tekort
aan olietankers. Meer dan ne
gentig procent van alle ruwe
olie wordt per schip vervoerd.
Rederijen hebben al gewaar
schuwd dat nieuwe schepen
pas vanaf 2006 in de vaart kun
nen worden genomen. Nieuwe
verstoringen van de markt, zul
len de olieprijs ongekend laten
stijgen. Prijzen van boven de 55
dollar per vat moeten dan niet
worden uitgesloten. Economi
sche groei, stagnerende olie
productie en speculatie zorgen
ervoor dat de hoge olieprijzen
voorlopig blijven. De prijzen uit
de jaren negentig behoren tot
het verleden. De wereld krijgt
op korte termijn niet te maken
met een nieuwe oliecrisis, maar
de consument gaat de conse
quenties van het hoge verbruik
wel in zijn portemonnee voe
len. Het wordt tijd voor meer
structureel onderzoek naar al
ternatieven voor olie als ener
giebron. Er komt een tijd dat de
oliereserves in de wereld opra
ken. Een gewaarschuwd mens
telt voor twee.
Drs. Cyril Widdershoven is Mid
den Oosten-deskundige en olie
analist.
r
Plannen in november bekend
schermer/gpd - Met een rubber hamertje
staan Antoon van der Burg (voorgrond) en
Johan Vlaar tussen de spruiten, op het land
van Van der Burg in de Schermer. In een uur
tijd krijgen zo duizenden spruitenplanten op
hun kop. En dat allemaal om ze in september
in de schappen van supermarkt te krijgen.
„We doen dit ook wel gewoon met de
vuist", vertelt een lachende Van der Burg.
„Met een klein tikje halen we het groei-
puntje er uit. De groei-energie gaat zo name
lijk meer in het bolletje zelf zitten. Deze
spruiten kunnen dan eerder geoogst wor
den."
Foto: GPD/Joop Boek
Rood staan en schulden. Geen onbekende
termen in deze rubriek. Ook de vakantie is
traditioneel een periode waarin veel men
sen rood op bank of giro staan of waarin
al bestaande schulden verder oplopen.
Tijd dus om weer eens orde op zaken te
stellen. Dat kan op verschillende manie
ren. Bijvoorbeeld met behulp van het
boekje 'Nooit meer Rood staan, zeven
stappen naar een schuldenvrij leven' van
Paul Rispens, directeur van de stichting
Nooit meer Rood Nederland. Het doe-het-
zelf-boekje is opgebouwd rondom een
schuldenstappenplan. Te beginnen met
het vinden van het lek.
Hoe komt het toch dat er steeds weer
een verschil is tussen inkomsten en uit
gaven, waardoor schulden ontstaan of
steeds verder oplopen? In deze fase van
aanpak is he^ de bedoeling dat alle in
komsten en uitgaven geïnventariseerd
worden.
Rispens maakt een onderscheid tussen
vaste lasten die regelmatig terugkomen
en variabele lasten. Hij werkt niet met
een vaste indeling van de uitgaven. Het
is de bedoeling dat je zelf de variabele
uitgaven indeelt in categorieën. Dat kan
een voordeel zijn, want zo kun je het fi
nanciële plaatje volledig op je eigen situ
atie afstemmen, maar tegelijkertijd biedt
het weinig houvast.
De tweede stap is administratieve maat
regelen treffen en schrappen in de uitga
ven. Denk aan het openen van een vaste
lastenrekening, een spaarrekening en
het werken met automati
sche incasso's. Zo voorkom
je dat 'per ongeluk' hoge
uitgaven zich opstapelen.
Het schrappen in de uitga
ven is - zeker zoals Rispens
het beschrijft - flink pijnlijk.
Stoppen met roken en
snoepen, een jaar geen
nieuwe kleren. Auto, cara
van, abonnementen en
huisdieren de deur uit. Dat
zal zeker geld besparen.
Waar het natuurlijk om gaat
is, dat iedereen voor zich al
le uitgaven kritisch bekijkt
en nagaat waar er gemin
derd kan worden.
Stap drie en vier hebben
betrekking op het inventari
seren en saneren van de
schulden. Welke schulden en schuldei
sers zijn er, wat is de restschuld, hoeveel
rente moet er betaald worden, hoe lang
moet er nog worden afgelost? In 'Nooit
meer rood staan' wordt er van uitgegaan
Brenda van Dam
dat de schulden zelf gesaneerd kunnen
worden. Dat zal lang niet voor iedereen
gelden.
Belangrijke tips zijn: neem tijdig contact
op met de schuldeisers en laat zien dat
je bereid bent af te betalen. Stel priori
teiten: de ene schuld is belangrijker dan
de andere. Ga praten met de
bank - of een gemeentelijke
kredietbank - over een plan
om de schulden aan te pak
ken. Eén groot bedrag aflos
sen is overzichtelijker dan
wanneer je met diverse
schuldeisers te maken hebt.
De laatste drie stappen tot
slot hebben te maken met
het beheersen van de situatie
(blokkeer bijvoorbeeld alle
kredietmogelijkheden) en
uiteindelijk een schuldenvrij
bestaan.
Nooit meer rood staan is vlot
geschreven en zit vol bespa-
ringstips. Het zal menigeen
aanzetten om anders over
geld te gaan denken. Ook
wordt zinvolle informatie ge
geven over onderwerpen die met schul
den te maken hebben: zoals deurwaar
ders, de coderingen van het Bureau Kre
dietregistratie en de Wet Schuldsanering
Natuurlijke Personen.
Wie echter flinke schulden heeft, zal er
waarschijnlijk zelf niet kunnen uitko
men. „Slechts een enkeling zal dat hele
maal zelf kunnen", meent Jacqueline
Zuidweg van schuldhulpverleningsbu-
reau Zuidweg Partners. „Het vergt
heel veel moeite om het overzicht te krij
gen en veel zelfdiscipline om de schul
den af te lossen. Mensen worden ook zó
onder druk gezet dat ze de schuldeisers
die het hardste schreeuwen, het eerste
afbetalen." Dan is het beter om profes
sionele hulp in te roepen. Het probleem
is echter dat de hulpverlenende instan
ties behoorlijke wachtlijsten hebben.
Dan is het goed om alvast zelf de proble
men aan te pakken.
Veel informatie over schulden, hulpver
lening en omgaan met geld is bijvoor
beeld ook te vinden op de internetsite
www.schulden.nl, een samenwerkings
verband tussen Zuidweg Partners, het
NIBUD en het Landelijk Platform
Schuldhulpverlening. „Wij werken ei
genlijk voor ondernemers", legt Zuidweg
uit, maar we wilden met deze consu
mentensite een tegenhanger vormen
voor sites als lenen.nl."
Meer informatie:
www.nooitmeerrood.nl
www.schulden.nl
den haag/gpd - De komende
hervormingen van de olie- en
gasmaatschappij Shell Groep
zullen zich beperken tot de
meest dringende bestuurlijke
aanpassingen. Dat verwachten
ingewijden in Amsterdam, Den
Haag en Londen.
De door sommige aandeelhou
ders gewenste aanpassing van
de eigendomsverhoudingen
binnen het concern (nu 60-40
procent in het voordeel van de
Nederlandse tak) is voorlopig
van de baan, alleen al omdat
het miljardenkapitaal om dat
uit te voeren, nu niet aanwezig
is. Shell-Topman Jeroen van
der Veer heeft voor de vakantie
periode aangekondigd dat zijn
bedrijf lessen zal trekken uit de
commotie die is ontstaan nadat
eerder was gebleken dat reser
ves, de kroonjuwelen van elke
energiemaatschappij, veel te
hoog in de boeken stonden.
Eerder heeft het bedrijf al toe
gezegd een decennia oude be-
schermingswal tegen onge
wenste inmenging te zullen op
heffen. Dat betreft de zoge
naamde voorkeursaandelen,
waarmee bestuurders en com
missarissen van Shell elke po
ging tot overname zouden kun
nen afweren. Met name de An
gelsaksische financiële wereld
had hierop aangedrongen. Vo
rige week ontstond nog enige
deining toen bleek dat de tot
vertrekken gedwongen bestuur
der Walter van de Vijver een
over enkele jaren uitgesmeerde
afkoopsom van een ar
joenen euro had meer
Eerder had Shell een r
re regeling moeten of.'
men met de tevens I1
bestuursvoorzitter Sfr
Watts. Shell maakt defr'
in november bekend P1
Iraaks project j|
Koninklijk/Shell Groai
onderzoek doen naai_
twee grootste olieveïr
Irak. Het olieconcern
een bod uitgebracht
project, zei een wooi"
der gisteren. Shell hit
werknemers naar Ira
ren, als het concern t-
dracht krijgt. Het one
naar de mogelijkhedf
de velden bij Kirkuki
Rumalia kan gewoon
derland gebeuren. Dr
zijn al tientallen jaret
bruik en alle relevant)
vens zijn bekend, al4t
zegsman. „Het gaatc"
bureaustudie." Shellv<
een bod uitgebracht'
de twee velden essenr
zijn voor de toekomjje
olieproductie van Ira
vendien hoopt de on
ming er goede conta*
met de Iraakse autorfr
aan over te houden.
aanhoudende gewelf
maakt bedrijven hun
er aan de slag te gaaf
zag Shell begin junii
een bod. is
k
Onlangs hebben Franse werk
nemers ingestemd met verla
ging van hun loon om te voor
komen dat hun fabriek werd
verplaatst naar Oost-Europa.
Duitse werknemers hebben dat
ook al een keer gedaan. Het
ging dan niet om directe verla
ging van het maandelijkse sala
ris, maar om afzien van over
eengekomen loonstijgingen of
om langer werken tegen het
zelfde salaris.
In Nederland doet zich eenzelf
de geval voor: verlenging van de
standaard werkweek, tegen het
zelfde salaris. Gaat u voorstem
men als het binnenkort bij uw
bedrijf wordt voorgesteld? Is
het een oplossing voor de ge
vreesde vlucht van banen naar
het oosten, naar de nieuwe EU
landen, naar India en China?
Verlaging van de lonen past bij
de conjunctuur. In een ingezak
te economie ligt het voor de
hand dat bedrijven proberen
om werknemers te laten mee
delen in de malaise. Verlaging
van de arbeidskosten is een
deel van de strategie om kosten
te verlagen. Lonen reageren al
tijd op de conjunctuur. Als de
werkloosheid oploopt, vertraagt
de loonontwikke
ling, als de ar
beidsmarkt over
spannen raakt,
schieten de lonen
omhoog. Dat kan
op vele manieren.
Het standaardloon
kan worden aan
gepast, toeslagen
kunnen worden
gevarieerd, in
schalingen kun
nen soepeler of
strakker worden
toegepast.
Langer werken
voor hetzelfde
loon is dus gewoon een nieuwe
manier om een oud patroon
vast te houden. Ik denk ook ei
genlijk dat de dreiging met be-
drijfsverplaatsing bij het onder-
handelingsspel hoort, een
drukmiddel van de werkgevers
om hun zin te krijgen.
Loondaling is geen goed ant
woord op de structurele ver
schuivingen. Structurele ver
schuivingen zijn de kem van
economische ontwikkeling. De
voorbeelden liggen voor het op
rapen. Net na de oorlog werkte
bijna 20 procent van de Neder
landers in de landbouw, in 2000
was dat nog maar 1,5 procent.
In industrie en ambacht werk
ten in 1947 25 procent van de
Nederlandse beroepsbevolking,
in 1990 was dat ruim 19 pro
cent, in 2000 bijna 14. In een
halve eeuw zijn we teruggegaan
van 1 op de 5 werknemers in de
landbouw naar 1 op de 70!
In 10 jaar tijd ging het aandeel
van de industrie met een derde
omlaag. Hadden we onze land
bouw moeten redden j
loon af te stemmen o]
een rijstarbeider in Cl1
den we onze kolenmij1
ten redden met lonen f
niveau van Russische
kers? De textiel met lo J
het niveau van Noord
De scheepsbouw met
in Korea? Werkgevers J
het prachtig gevondei
denken. Alleen, ze hai1
tuurlijk nog geen loop1
kunnen krijgen voor
Structurele verschuivi
pijnlijk en onaangena1
sommigen, maar het ij
manier waarop we rijl
den. Het probleem zit
overgang. Als een bed j
drijfstak verdwijnt mc
mensen op zoek naar1
emplooi en dat valt ni'
mee. Maar er staan al
we kansen tegenover.
Midden in de overgai
de concrete verliezen
de kansen die we nog
waarmaken, vooral al
nomie in een conjunc
zit. In de jaren vijftig,
negentig hebben zich
schuivingen voorged.
wërkgelegenheid zon
met pan
hoogleraar economie
Universiteit van Amsterdam pijproke
ten op d
rijkdom
ons wori
nengedragen uit Tsje
len, India, China. We
wel wat voor doen. Ti
flexibiliteit, kwaliteit
roepsbevolking, ruim
creativiteit en ondem
lust. Maar ik geloof ni
sombere scenario dat
India alles gaan doen
vroeger deden en dat
helft van de prijs.
Als die landen zich oi
len, krijgen wij ook ni
sen. Een rijke Chinee
schien wel Deens des
Duitse Mercedes, Ho
gistiek, waterbeheer,
geautomatiseerd bet.
keer. Europa is niet a
worden van de openl
Amerika in de negent
eeuw.
En niemand wil toch
zen met Portugal, Sp<
Griekenland weer afs
Hoe groter de markt,
ruimte om ons steen
dragen en er een aar(
aan over te houden.
ïmJ&
