Historie van het strandleven I
GESPREK VAN DE DAG
natuurgebied de Camargue
dagelijks levenOpwinding in Franse
!gi
Zee en strand plekken waar je maar beter niet kon worden gezien
Mannen vallen op blond,
vrouwen op zwart haar
Van deadline tot deadline
VRIJDAG 6 AUGUSTUS 20
naa
ge
Even buiten de haven van Saint-
es-Marie-de-la-Mer, de hoofdstad
van de Camargue, ligt een bunker
in volle zee. Het schietgat is nog
net te zien. De rest bevindt zich
onder water. De plek van de bun
ker, in opdracht van de Duitsers
gebouwd om aan een geallieerde
invasie het hoofd te bieden, vormt
een treffende illustratie van de
gulzigheid van de oprukkende
Middellandse Zee die in enkele
tientallen jaren zo'n tweehonderd
meter land heeft ingepikt.
Vorig jaar, tijdens zware overstro
mingen die vooral de ten noorden
van de Camargue gelegen Aries in
ernstige mate troffen, begaven tal
rijke dijkjes het. Andermaal laaide
de discussie op hoe in de toe
komst met de Camargue om te
gaan. Alles op zijn beloop laten,
zoals biologen en ecologen be
pleiten, of extra maatregelen ne
men waardoor in ieder geval de
achtduizend bewoners in de
85.000 hectare grote Rhöne-delta
beter worden beschermd?
Die vraag heeft de afgelopen
maanden een extra dimensie ge
kregen door een felle discussie
over de juridische en politieke
status van de Camargue. De vori
ge, socialistische, regering besloot
drie jaar geleden de beheersstruc
tuur van de delta te wijzigen. Tot
dan werd de Camargue beheerd
door een stichting van groot
grondbezitters en enkele agrari
sche bedrijven, hoewel het onder
houd voor iets meer dan 90 pro
cent werd betaald door de over
heid: staat, regio en de enkele
dorpen in het park.
Die financiering hield weer ver
band met de aanwijzing van de
Camargue tot nationaal park. En
wie betaalt is de baas, luidde kort
samengevat de filosofie van 'Pa
rijs'. Een standpunt dat tot op de
dag van vandaag ook door de
rechtse regering-Raffarin wordt
gedeeld.
Maar de bestuurders in het hoge
noorden hebben zich verslikt in
de cowboymentaliteit van de
grondbezitters. Onder leiding van
Alain Grossi, de voorzitter van de
boerenbond, werd een venijnige
tegenaanval ingezet. Hij spande
een procedure aan bij de Franse
Raad van State om de liquidatie
van de stichting van grondbezit
ters ongedaan te maken.
„Als de boeren er niet waren ge
weest, zou er van de Camargue
niks meer zijn overgebleven. Dan
was het nu één groot moeras ge-
- Het
ledinf
(iet zi
pe dal
e dok
*ertg<
iCG-I
ids lj
rigen
?n du
weest", luidt Grossi's voornaam
ste verweer. „Tachtig procent van
de grond in de Camargue is mo
menteel privé-gebied. Dat laten
we ons niet afpakken."
De verovering van de Camargue
werd in de 19de eeuw door de
voorvaderen van Grossi en zijn
medestanders in gang gezet. De
Camargue was in die tijd inder
daad 'terre sauvage', een woest
moerasgebied waar de roze fla
mingo's en de witte paarden de
voornaamste bewoners waren.
Stukje bij beetje verzamelden de
welgestelden hun hectaren. Deels
om er landbouwactiviteiten te
ontwikkelen, deels voor privége-
noegen.
Maar de delta is veranderd. En de
belangen zijn groter geworden.
Van pretpark voor de 'happy few'
is de Camargue uitgegroeid tot
een gebied waar economische ac
tiviteiten een steeds belangrijker
rol zijn gaan spelen. De zoutwin
ning biedt werkgelegenheid, er
groeit rijst en zelfs is er sprake van
wijnbouw alhoewel je van de
meeste Camargue-wijnen vooral
een rasperige keel overhoudt.
Maar veel interessanter is natuur
lijk het toerisme. Het verlies aan
oorspronkelijke gebieden overal
De halfwilde paarden in de Camargue trekken veel toeristen. Fota»||A
/Henk Glimmerveen
in Europa is voor de bewoners
van de Rhöne-delta een geschenk
uit de hemel. Steeds meer vakan
tiegangers komen er hun rondje
rijden over de twee wegen die de
Camargue rijk is. Dat brengt geld
in het laatje en veel bewoners
proberen daar een graantje van
mee te pikken.
Tegen die achtergrond krijgt de
felle polemiek over de beheers
structuur van de regio een nieuwe
dimensie. Iedereen wil mee be
slissen, tot woede van de grond
bezitters. „Een van de boeren zei
op een bijeenkomst zelfs: straks
hebben ook de eenden stem
recht", schaterlacht een vi'
café Abrivado in Saintes-ISfi - Ir
de-la-Mer. 'an a
Volgens sommigen in de dlle c
moet de huidige opwindiii mo
het beheer van de Camarg een
worden gezien als de opteborb
van onvrede over een reek van
andere onderwerpen, varifel aa
van jagers die eerder op p$ We
len dan de regering toestaficht
aan bewoners die zich achnali
volgens hen te lage dijken gt d<
voelen tegen overstromingen t
autt
Henk Glimmerveen
=»"l
IIScHyN/ FR.\Cilu?E Te. Z-JJN»
MENSELIJK
De van oorsprong Hongaarse voormali
ge pornoster CICCIOLINA wil burge
meester van Milaan worden. Ze heeft
aangekondigd mee te willen doen aan
de verkiezingen voor die post in 2006.
Om de Milanese kiezers voor zich te
winnen, belooft ze de financiële
hoofdstad opwinderderte maken. Een
van de manieren waarop ze dat wil
doen is door het CASTELLO SFOR-
ZESCO, een van de beroemde be
zienswaardigheden van Milaan, in een
CASINO te veranderen. Cicciolina,
wier echte naam Nona Staller is, won
in 1987 een zetel in het Italiaanse
parlement als afgevaardigde van de
nonconformistische Radicale Partij.
Meer dan door haar parlementaire
werk baarde zij opzien door haar blote
borsten te tonen en voor vrije seks te
pleiten.
De potentiepil VIAGRA blijkt
een uitkomst voor bergbe
klimmers die op grote hoogte
last krijgen van een verhoog
de en soms levensbedreigen
de bloeddruk in hun longen.
Ook anderen die deze aan
doening (pulmonale hyper-
tensie) als een chronische
ziekte hebben, zijn gebaat
bij de blauwe pillen, bericht
te de BBC op basis van on
derzoek van de Duitse uni
versiteit van Geissen. De we
tenschappers van dit insti
tuut stuurden veertien berg
beklimmers op pad, van wie de helft Viagra en de andere helft een placebo
kreeg. Ze werden onderzocht op zeeniveau en op grote hoogte ergens op de
Mount Everest. De Viagraslikkers zagen de bloeddruk in hun longen dalen.
PULMONALE HYPERTENSIE (PH) is een zeldzame, progressieve en onge
neeslijke ziekte die voornamelijk bij vrouwen voorkomt. Er zijn 100 tot 150
patiënten met pulmonale hypertensie in Nederland. Pulmonale hypertensie
is een aandoening waarbij de slagaderen in de longen vernauwd zijn. Hierbij
is de druk in de longslagader en de rechter hartkamer verhoogd.
Volkszanger ANDRÉ HAZES heeft gro-
te problemen met zijn gehoor en heeft
daarom twee geplande concerten in
Ahoy' afgezegd. Dat vertelde zijn ma
nager gisteren. Een aantal medische
specialisten buigt zich over de aard
van de problemen. Binnen enkele we
ken bepalen zij of er wat aan te doen
is. Volgens de zegsman bleek het afge
lopen halfjaar dat Hazes minder goed
hoorde. Tijdens zijn ArenA-concerten
bijvoorbeeld zette hij af toe de ver
keerde toonhoogte in, wat voor het pu
bliek duidelijk hoorbaar was. Niet al
leen tijdens het zingen laten Hazes'
oren hem enigszins in de steek. Als hij
met een groep mensen is, is het voor
hem soms moeilijk om het gesprek te
volgen, als diverse mensen aan het
woord zijn.
De meeste mannen (33 procent) vin
den vrouwen met blond haar het
aantrekkelijkst. Vrouwen daarente
gen waarderen mannen met donker
haar het meest. Dat blijkt uit een on
derzoek van het bureau Blauw Re
search in opdracht van Andrélon.
Voor het onderzoek zijn 535 perso
nen in de leeftijd van 18 tot 55 jaar
ondervraagd, 260 mannen en 275
vrouwen.
Zwartharige vrouwen zijn bij man
nen na de blondines het meest in
trek (17 procent), gevolgd door bru
nettes (14 procent) en roodharigen
(9 procent). Ongeveer een kwart van
de mannen geeft aan geen voorkeur
te hebben. Eenderde van de dames,
en daarmee een meerderheid, heeft
geen voorkeur. Een kwart van de
vrouwen voeft zich het meest aange-
Gijs Miedema
Laat de uitkomst van je
dromen geen
nachtmerrie zijn
trokken tot mannen met zwart haar
en een op de vijf prefereert bruin
haar. Blond wordt gewaardeerd door
17 procent, grijs door 2 procent en
slechts 1 procent valt op roodharige
mannen.
Volgens de onderzoekers overheerst
een donkere (natuurlijke) haarkleur
in Nederland. Vijfenveertig procent
van de vrouwelijke bevolking is bru
nette, bij de mannen heeft 41 pro
cent bruin haar. Natuurlijk blond is
zowel bij de vrouwen als mannen
met 40 procent vertegenwoordigd.
Een op de tien mannen heeft zwart
haar, bij vrouwen is dat slechts 3
procent. Er zijn meer grijsharige
vrouwen (6 procent) dan mannen (5
procent) en 5 procent van de vrou
wen heeft rood haar tegen 3 procent
van de mannelijke bevolking.
Mannen zijn over het algemeen te
vreden over hun haarkleur (88 pro
cent), terwijl iets meer dan de helft
van de vrouwen toch een andere
kleur zou willen hebben. De associa
tie dat vrouwen met blond haar dom
zijn, gaat volgens de onderzoekers
niet op. Uit de onderzoeksresultaten
bleek dat 11 procent van de onder
vraagde blonde vrouwen een univer
sitaire opleiding volgt of heeft ge
volgd, tegenover 7 procent van de
niet-blonde vrouwei^
Strandleven. Tegenwoordig bete
kent dat lekker bakken in de zon en
ter afwisseling een koele versnape
ring. Vroeger was dat wel anders.
In de 19de eeuw waren vissers heer
en meester op het strand. Het
strandleven ontwikkelde zich veel
later. Het boek Strandleven laat dat
zien aan de hand van schilderijen
Lange tijd golden zee en strand
als gevaarlijke gebieden waar
monsters heersten en je beter
maar niet kon worden gezien. Pas
onder invloed van theologen werd
in de 17e eeuw het strand veilig
verklaard. Toen vatte het idee
post dat de natuur een door God
geschreven boek was en dus vol
maakt.
Er werd sindsdien dan ook gevist
dat het een lieve lust was en later
ontdekte de gegoede burgerij de
heilzame werking van zon, zee en
zout en ontstond er een zeker
badleven. Het vissers- en badle-1
ven werd door diverse schilders in
olieverf vastgelegd. Deze ontwik
keling stopte onder
druk van de tijdgeest
in de 18de eeuw toen
schilders niet lan
ger het strand
leven op
zochten
omdat
vast te leg
gen, maar
boeren en
herderin-
I netjes
schilder
den.
P Dat duurde
i ook al gauw
honderd jaar
totdat in de
e eeuw
Kinderen der Zee, ca. 1872, geschilderd door Jozef Israëls. Foto uit Strandleven
gedurende de Romantiek het ac
cent weer werd gelegd op het
strand en alles wat daarbij hoor
de. De schilders van toen keken
aanvankelijk naar hun vakbroe
ders uit de 17de eeuw die ze min
of meer kopiëerden.
Een van hen was Andreas Schelf
hout die evenals de collega's uit
de 17de eeuw vissers vereeuwigde
die bezig waren met hun dagelijk
se werkzaamheden. In de tweede
helft van de 19de eeuw ontstond
er meer eigen werk van schilders
die behoorden tot de Haagse
School en voornamelijk het Sche-
veningse strandleven als onder
werp kozen. Het ging hen niet zo
zeer om de werkelijke weergave
van een tafereel als wel om de
stemming die dat opriep weer te
geven. Jozef Israëls zette de trend
met zijn verbeelding van een vis
ser die bij thuiskomst wel een ba
by maar niet zijn echtgenote aan
treft. Deze is vermoedelijk gestor
ven in het kraambed.
Eind 19de eeuw was ook Hendrik
Willem Mesdag actief. Hij was
niet zozeer een vastlegger van het
strandleven maar een zeeschilder
die een voorkeur had voor sche
pen. Zijn beroemdste werk is het
Panorama van Mesdag waarop hij
het strand en het dorp Schevenin-
gen vastlegde. De vissers liet hij
echter schilderen door Israëls.
Het waren Mesdag en zijn vrouw,
de kunstenares Sientje van Hou
ten, die meer dan 350 schilderijen
van Franse en Nederlandse schil
ders uit de 19de eeuw verzamel
den. Een deel hiervan is geselec
teerd en is onderwerp van de ex
positie 'Strandleven' die tot en
met 26 september is te bezichti
gen.
De basis voor het moderne
strandleven met flanerende (ge
goede) burgers werd in 1818 ge
legd toen op de plek waar nu het
Kurhaus staat een badhuis werd
gesticht. Daar kon de burgerij af
geschermd van het gewone volk
een bad nemen en zich op het
privéterras laven aan de zilte zee
lucht. De betrokken ondernemer
liet vanaf het badhuis ook koetsen
rijden naar het strand waar de
luxe-gasten door een werknemer
drie keer in zee werden onderge
dompeld.
De gemeente Den Haag zag het
toenemende succes van hl^
huis, besloot met de trend
liften en stichtte in 1828 ze:a(
badhuis dat werd uitgebrer
)ej
voorzieningen!^
cl
el
allerlei luxe
een biljartkamer en een bi
theek. Rondom werden ve
gens door wakkere onderr
toen ook hotels gebouwd
was het Scheveningse badL.
een feit. Later werden nog
wandelpier en de Kurzaal j a
seerd. L
Strandleven. Samenstelling
tje de Haan. Uitgever TerrMl
90 58 97183. Prijs 14,95 en
Hennie Talens
Wat wil je worden als je later groot bent? Het was een
altijd terugkomende vraag in de vriendinnenboekjes
die op school van hand tot hand gingen. Ik zei dan
vaak: kraamverzorgster of filmster. Soms week ik wat
af, als ik toevallig een term had gehoord die indruk
maakte, maar meestal was het nieuwtje daar al snel
weer af en kwam ik weer terug op iets met baby'tjes,
gewoon voor de lief, of iets in de spotlights, groots en
meeslepend, met onbeperkte vrijheid en liever niet te
serieus. Stiekem wilde ik natuurlijk het liefst gewoon
rijk en beroemd worden zonder al te veel moeite,
graag met veel vrije tijd om van het leven te genieten.
Dat is een gedachte die struikelt op weg naar de pu
berteit. Dan nog mank strompelend hardnekkig mee-
kruipt richting de twintig, maar eigenlijk al weet dat
het de eindsprint naar maatschappelijke zekerheid
niet gaat halen en een treurige dood sterft op de laat
ste helling als een hoopje ellende, een herinnering die
door de rest van het hard lopende peloton van moetjes
en ambities achteloos wordt vertrapt. Het besef van
'spek en bonen' is voor de kindenvens de uiteindelijke
ondergang.
Dat die finish steeds dichterbij komt, is mijn grootste
angst. Meerdere keren van route wisselen, zoals ik heb
gedaan, gaat dat niet tegen. Ik heb omwegen gemaakt
van hier tot Tokio. Dacht zelfs een tijdje serieus dat
dokter worden mijn roeping was, of kunstenaar, psy
choloog, socioloog. Ik heb met veel verschillende ogen
gekeken, maar heb niet gezien dat ik al die tijd nog
steeds dezelfde route liep. Strompelend, hollend, ach
terstevoren of geblinddoekt. Vallen, opstaan, stilstaan
en \ueer doorgaan. Er is maar één weg... en dat is
r'
ei
nooit die van de minste weerstand.
Alle toekomstkeuzes maakte ik door er voor te kiezen,
terwijl de eigenlijke keus al eerder was gemaakt. Waar
precies en waarom, dat zal ik nooit met goede argu
menten kunnen uitleggen. Het is ook niet nodig.
Waarom wil ik geen verpleegster worden, accountant,
DJ of binnenhuisarchitect?
Nee, ik wil schrijven. Met alles wat daarbij hoort. Al
had ik, drie turf es hoog, nooit kunnen bedenken dat
ik zou kiezen voor een vak dat stilte, discipline en een
zame opsluiting vereist.
Het kan ook op een andere manier. De commerciële
manier. Teksten schrijven die marketingtechnisch als
een zoet broodje smaken en financieel daarom ook
meer opleveren dan bruin brood. Het 'sobere' leven
van een schrijver kan soms tenslotte wel wat onder
steuning gebruiken. En dus ben ik nu ook copywriter,
althans dat staat in mijn functieomschrijving. Echt
onder de knie heb ik het nog niet. Het hebben van een
kantoorbaan eveneens niet. Een hele leuke, een hele
flexibele, desalniettemin word ik op maandagmorgen
uit bed gebeld omdat de weekbespreking gaat begin
nen. En dus schuif ik niet veel later als opgezwollen
marmot aan tafel, in plaats van strak getrokken wor
king girl in onberispelijke kledij. Ben ik bovendien de
benodigde papieren vergeten in mijn haast om te
doen alsof ik op het punt stond te vertrekken. Het is
even wennen.
Kantoorbaan. Het klinkt ook meteen zo officieel, alsof
ik onwillekeurig de laatste stap heb gezet. De volwas
sen wereld die achter de finish ligt. Het tegendeel is
waar. Ik heb nu de mogelijkheid om al werkend te le
ren. Niet in het minst veel over mezelf. Dat ik gebrek
aan discipline heb, onzorgvuldig ben en een niet voor
de hand liggend bioritme als normaal ben gaan be
schouwen. Thuis achter de computer, maakt het niet
uit dat ik om drie uur s' nachts een betere schrijf-vi
be heb dan om tien uur s'ochtends en dat mijn
schrijven onderdeel is van mijn gemoedstoe
stand.
Leermomenten dienen zich aan en het be
gint er op te lijken dat ik niet langer als
een kip zonder kop rondjes ren, dat ik
snap dat ik op de juiste leerweg zit en
mijn kansen moet grijpen. Ik heb alleen
nog niet helemaal door dat de weg die
ik ben ingeslagen geen snelweg is maar
meer een route die de techniek van
hordelopen vereist. Iedere deadline ver
eist een aanloop, een sprint en met alle
kracht een sprong.
Tussen die onvermurwbare overeind
staande hindernissen, ligt een vrije baan.
En het is daar waar mijn kinderlijke
wens de vrijheid heeft en ruimte krijgt
om mee te spelen. De ideale, maar soms
verwarrende afwisseling. Doen wat ik
moet doen om te doen wat ik wil doen.
A fine line and it's mine...
Reageren?
column@hotmail.com
