ER
BIJ
Maarten 't Hart
(59) begrijpt zichzelf nog steeds niet
'Ik probeer doorgaan
veel te lang aardig ei
voorkomend te blijver
BIOGRAFIE
'Eén zuur
moment per
jaar lijkt mij
wei genoeg'
Maarten 't Hart: „Laf? Mi«
Ken u zelve. Een teken van wijs
heid? Dat zal best, maar ik ben
bijna zestig en ik ken mezelf nog
steeds niet. Ik doe nog altijd rare dingen
waarvan ik niet begrijp waarom. Met de op
hef die ik een paar maanden geleden veroor
zaakte over het feit dat ik me moest legitime
ren om me voor de Europese verkiezingen te
laten inschrijven voor de kieslijst van de Par
tij voor de Dieren verbaasde ik mezelf nog
het meest." „Dat ik zo onwrikbaar op mijn
principes ging staan, gebeurde echt niet met
voorbedachten rade. Het was een koud
kunstje geweest om tijdig een paspoort aan
te vragen en lijsttrekker Marianne Thieme
was alleszins bereid om dat voor me te beta
len, dus dat was het punt niet. Terugblikkend
denk ik dat mijn boze reactie eerder terug te
voeren was op het dubbele gevoel dat ik over
dat lijstduwerschap had."
„Zelf was ik helemaal niet van plan me daar
voor beschikbaar te stellen, maar ik had me
lien." Foto: GPD/Bert Nienhuis
laten overhalen door Mensje van Keulen.
Dan breekt het me later op dat ik 'ja' heb ge
zegd, terwijl ik eigenlijk mijn bedenkingen
had. Vanzelfsprekend ben ik begaan met die
ren en vanuit die optiek zag ik er ook geen
kwaad in om die partij te steunen, maar het
was een stap te ver om op die kieslijst te gaan
staan."
„Ik kan me maar beter verre houden van die
parlementaire arena. Zo'n hoge dunk heb ik
niet van de politiek. Sommigen zullen er uit
idealisme aan beginnen, maar wil je je in die
ambiance handhaven dan moet je zowel een
stevig ego als een flinke persoonlijke ambitie
hebben. Anders lukt het je nooit om jezelf
overeind te houden in die wereld van ellebo
genwerk en machtsspelletjes."
dat neemt niet weg dat ik het nog altijd een
uiterst vervullende bezigheid vind. Erotiek is
echter niet iets dat mijn denken beheerst.
Van alle vrouwen en meisjes die ik tegen
kom, is er op zijn hoogst een half procent
waar ik mee naar bed zou willen. Of mis
schien zelfs nog wel minder."
„In het uitzonderlijke geval dat een dergelijk
verlangen de kop op steekt, zal ik weinig ac
tie ondernemen om die hunkering te stillen.
Ik heb aan den lijve ondervonden hoeveel
nadelen er aan zo'n amoureus uitstapje kle
ven. Je fantasie gaat al snel met je op de loop
doordat je de werkelijkheid door een roze
bril nu eenmaal vertekend waarneemt. Ik
vrees dat het niet pessimistisch, maar ge
woon realistisch is om te stellen dat als een
romantisch ideaalbeeld te mooi lijkt om
waar te zijn, dat meestal ook zo is."
Ooit schreef hij: 'Er is geen sprake van dat je
met één vrouw je verlangen naar allen kunt
stillen. Juist door het huwelijk ga je veel
hartstochtelijker naar anderen verlangen.
Alsof je door de Hof van Eden loopt en van
alle bomen niet plukken mag op één na.'
„Dat zou ik nu zo niet meer zeggen. Ik geloof
er niet meer in dat veelwijverij de ideale ma
nier is om van de volheid van het leven te
proeven. Tenzij je daarvoor wilt betalen met
een navenante hoeveelheid pijn en verdriet.
In mijn omgeving heb ik meer dan eens ge
zien hoeveel leed en ellende een echtschei
ding aanricht. Door met dezelfde persoon
getrouwd te blijven, houd je een hoop sores
buiten de deur."
„Mijn vrouw Hanneke zal me nooit kwetsen.
Het is een buitengewoon lief mens. Door en
door integer. Zoals veel vrouwen zich dat bij
hun partner voornemen, dacht ook zij dat ze
er met een beetje goede wil wel in zou slagen
om mij om te vormen naar haar ideaalbeeld.
Maar dat bleek al snel een vruchteloos stre
ven. Onbegonnen werk. Sinds ze dat inzag,
geeft Hanneke me het gevoel dat ik mag zijn
wie ik ben."
„Al klaagt ze nog wel eens dat ze eigenlijk
een onbestorven weduwe is die overal alleen
naartoe moet. Ze beseft echter ook wel dat ze
bij menige gelegenheid zonder mijn gezel
schap beter af is. Ik heb af en toe wel last van
een schuldgevoel dat ik in ons huwelijk te
kort schiet, maar ik zou niet goed weten wat
ik er aan zou kunnen veranderen. Hanneke
heeft een veel drukker sociaal leven dan ik."
„Als ik haar zou vergezellen naar etentjes,
weet ik zeker dat ik haar plezier eerder zou
vergallen dan vergroten, want ik heb een
bloedhekel aan dat soort sociale verplichtin
gen. Wanneer ik ergens ben waar ik me niet
op mijn gemak voel, word ik kribbig. Hoewel
ik goed kan liegen, ben ik nu eenmaal geen
acteur die op een geloofwaardige manier kan
doen alsof hij iets leuk vindt als dat niet zo
is."
„Nee, ook niet uit liefde. Ik betwijfel trou
wens of dat liefde zou zijn. Het is sowieso
ondoenlijk een definitie van liefde te geven.
Dat raadselachtige, onbegrijpelijke gevoel
Schavot
„Als ik iets aan mezelf zou kunnen verande
ren dan zou ik er voor zorgen dat ik makke
lijker op reis zou kunnen gaan. Nu heb ik als
ik langer dan een dag van huis moet het ge
voel alsof ik het schavot op moet en de
doodstraf krijg. Het zou heel prettig zijn als
ik, wanneer ik van huis ben, niet op elk mo
ment dat wurgende verlangen om terug te
gaan zou ervaren. Nu vergalt dat elke minuut
elders. Daardoor ben ik ongenietbaar voor
mezelf, en, erger nog, voor degene met wie ik
op reis ben."
„Die vervloekte zuinigheid zit als een zuur
desem door mijn karakter heen. Geld uitge
ven is voor mij een crime. Het is een nare
krampachtigheid die me vleugellam maakt,
maar waar ik toch niet goed aan kan ontko
men. Ik zou eens heel precies moeten op
schrijven hoe die vrekkigheid uitwerkt. De le
zers zouden er ongetwijfeld enorm van
schrikken. Dat iemand zo dwangmatig klein
zielig kan zijn. Of eigenlijk zou het Engelse
je zoekt dat soort lessen toch niet bewust op.
Eén zuur moment per jaar lijkt me wel ge
noeg en dan het liefst in de orde van grootte
dat de slakken in je tuin je Chinese kool
plantjes hebben opgegeten. Daar word je
wild van, maar daar is mee te leven."
„Dat risicomijdende gedrag was vast niet wat
Nietzsche voor ogen had, toen hij pleitte
voor een groots en meeslepend leven, maar
in dat opzicht voel ik me dan ook meer ver
want met Schopenhauer. Hij hamerde erop
dat je het beste thuis kunt blijven om alle ge
varen te ontlopen. Een advies waar ik me he
lemaal in kan vinden. Ik hoef niet de wereld
over te reizen op zoek naar inspiratie, want
die vind ik hier ook in Warmond."
Fotoboeken
Zijn nieuwe roman Lotte Weeda speelt zich
inderdaad af in het Zuid-Hollandse dorpje
waar 't Hart woont. Het kost de lezer waar
schijnlijk weinig moeite in de ikfiguur de
schrijver zelf te herkennen. De fotografe die
in het boek een belangrijke rol speelt, bestaat
echt en dat geldt ook voor de twee fotoboe
ken vol portretten van mensen die, kort na
dat ze waren vereeuwigd, het hoekje om gin
gen.
„Er zitten altijd veel autobiografische details
in mijn boeken. De bewoners van Warmond
raakten in rep en roer toen bleek dat het fo
toboek waar veel dorpelingen in afgebeeld
staan, steeds meer op een uitvaartregister
ging lijken. De een na de ander liet het leven.
Statistisch gezien is dat niet zo vreemd wan
neer je bedenkt dat de meeste personen be
hoorlijk op leeftijd waren. Het blijft opmer
kelijk dat ook de jongere mensen die in het
fotoboek staan, inmiddels bijna allemaal ter
ziele zijn."
„Zelf sta ik er ook in. Angst is besmettelijk.
Dus op een gegeven moment werd ik daar
ook een beetje onrustig van. De verklaring
die in het dorp de ronde deed, dat het om
zwarte magie, oftewel goena goena zou gaan,
neem ik niet serieus. Ik geloof eerder in toe
val dan in mystiek. Hoe amusant het mis
schien ook is om te praten over buitenzin
tuiglijke verschijnselen, zodra je daar echt
waarde aan gaat toekennen, ben je mijns in
ziens bezig met zelfbedrog."
Libido
Of zijn amoureuze escapades in Lotte Weeda
ook. op realiteit gebaseerd zijn, laat 't Hart
graag in het midden. Mocht het om autobio
grafische belevenissen gaan dan zijn ze in elk
geval niet recent. De periode waarin de au
teur regelmatig verliefd werd op vrouwen
met wie hij soms zelfs nog geen woord ge
wisseld had, ligt al minstens vijf jaar achter
hem. Is er bij hem bewust een knop om ge
gaan of is het gewoon een kwestie van een
verminderd libido?
„Op mijn leeftijd is seks uiteraard niet meer
zo belangrijk als toen ik achttien was, maar
woord 'mean' nog beter op zijn plaats zijn."
Wellicht is die hebzuchtige, egocentrische
kant iets minder prominent aanwezig als hij
switcht naar zijn alter ego Maartje?
„Bij mij heeft travestie meer met mijn uiter
lijk dan met mijn innerlijk te maken. Er komt
geen zachte kant van mijn persoonlijkheid
door bovendrijven. Het is meer zo dat ik niet
tevreden ben met hoe ik er als man uitzie en
al die leuke dingen naar me toe wil halen die
vrouwen tot hun beschikking hebben om
hun uiterlijk te verfraaien. Die saaie man
nenkleren ontberen die mooiere, zachtere
stoffen en aantrekkelijke kleuren."
„Nu ik ouder word, merk ik dat het, omdat
het minder goed lukt om van die oude man
nenkop een redelijk aanvaardbare dame te
maken, minder bevredigend is om naar
Maartje te schakelen. Waar nog bij komt dat
je tegenwoordig om een geloofwaardige he
dendaagse vrouw te zijn, eruit moet zien als
een man. Tachtig procent van de vrouwen
loopt in een mannenpak met jasje, broek en
platte schoenen. Dus, wat moet je dan nog
als travestiet?"
laat zich niet analyseren. Wat me wel opvalt,
is dat anders dan bij de genegenheid tussen
twee mensen, de liefde tussen mens en dier
onverwoestbaar is."
„Als ik eerlijk ben, houd ik van niets en nie
mand zoveel als van mijn hond. En dat is he
lemaal niet zo uitzonderlijk, want als ik zie
hoe mijn buurmeisjes hun paarden de hele
dag vertroetelen dan kan ik je op een briefje
geven dat ze later nooit met hetzelfde geduld
en met dezelfde toewijding hun man in de
watten leggen."
Weeda bevat meer
Achtervolgd door angsten
Met de nodige zelfspot
beschrijft Maarten 't Hart
(59) in zijn boeken heel wat
eigen belevenissen. Ook zijn
nieuwste roman Lotte
ZATERDAG
24 JULI
2004
autobiografische gegevens
dan je op het eerste gezicht
misschien zou denken.
door Mieke van Wijk
Maarten 't Hart (25 november 1944) werd
geboren in Maassluis als oudste zoon van
een gereformeerde tuinder. Studeerde
biologie aan de Universiteit van Leiden,
specialiseerde zich als etholoog en pro
moveerde op A Study of a Short Term Be
haviour Cycle (1978), later omgewerkt tot
De Stekelbaars (1978).
Als schrijver debuteerde hij in 1971 (als
Martin Hart) met Stenen voor een ransuil
Zijn doorbraak kwam in 1978 met de ro
man Een vlucht regenwulpen, die in 1981
werd verfilmd. Eind jaren negentig baar-
de 't Hart veel opzien door uit de kast te
komen als travestiet.
Boeken van 't Hart zijn in diverse talen
vertaald, onder meer in het Duits en het
Zweeds. Voor Het vrome volk kreeg hij in
1975 de Multatuliprijs. Naast romans en
verhalen- en essaybundels schreef 't Hart
ook een boek over ratten (1973).
't Hart is gehuwd met Hanneke van den
Muyzenberg en woont in Warmond.
MaaRtje heeft Maarten niet zoveel zin meer. Foto: Dick Hogewoning
Boekhouding
„Hoewel ik ook koppig en tegendraads
kan zijn, zie ik het als een van mijn
zwakheden dat ik doorgaans veel te
lang probeer aardig en voorkomend
te blijven. Op de lange termijn
blijkt dat geen goede strategie. On
bewust houd je namelijk toch een
mentale boekhouding bij die alle
ongenoegens feilloos registreert."
„Ik heb dat gemerkt bij mijn voor
malige Duitse uitgeefster. Jaren
lang slikte ik tegenover haar al
mijn irritaties weg en bleef ik voor
de lieve vrede maar vriendelijk en
beleefd. Totdat de frustratie onder
huids begon te gisten en er een woe
de-uitbarsting volgde die een breuk
onvermijdelijk maakte.
„Voor haar kwam die explosie als een
donderslag bij heldere hemel omdat ik
nooit eerder iets van onvrede had laten blij
ken. Dat inschikkelijke heb ik ongetwijfeld
van mijn moeder. De woede meer van mijn
vader. Soms kijk ik met bewondering naar
mensen die onverbloemd zeggen wat ze
vinden. Zodra ik dan aan mijn vader denk,
die dat ook deed, realiseer ik me dat je
daarmee ook een hoop agressie uitlokt."
„Ik ben niet meer zo dol op het maken
van vijanden. Je ligt er alleen maar wak
ker van, doordat je voortdurend pro
beert te bedenken hoe je met verfijnde
methodes die ander kunt schaden. Er
gaat akelig veel tijd en energie in zitten.
Ik spreek uit ervaring, want vroeger
kon ik mijn pen nog wel eens in gif do
pen. De vervelende consequentie
daarvan is dat je opponent vroeg of
laat terugslaat. En klappen incasseren,
daar ben ik niet zo goed in. Dan ben ik
liever maar wat minder scherp."
Slakken
„Laf? Misschien. Ik geef er toch de
voorkeur aan om rottigheid uit de
weg te gaan. Zelfs al valt niet te ont
kennen dat je leert van tegenslagen,
