Op reis met het Great British Circus
Dieren, artiesten en sensatie.
Twee weken lang reisde
circuskenner en journalist Mike
Leegwater (22) uit Beverwijk mee
met het Great British Circus door
Engeland. In een snel
veranderende wereld trotseert de
circusdirectie overheden,
grootschalige sportevenementen
en dierenrechtenactivisten om te
kunnen blijven wie ze zijn: een
klassiek circus met tijgers,
paarden, clowns en acrobaten.
door Mike Leegwater
Kiril Jordanov is naast trapeze-acro
baat ook tentmeester, illusionist en
reclameman van het Great British
Circus. Zijn vrouw Billy verkoopt suikerspin
nen. Kiril manoeuvreert zijn bestelbus be
hendig het terrein op. De kleine caravan die
twee weken mijn thuis is, staat naast de
roofdierenwagens met daarin tien Bengaalse
tijgers. In de nachten die volgen, word ik re
gelmatig opgeschrikt door het plotselinge
gebrul van een van de grote katten. De le
vende have van het Great British Circus be
staat naast tijgers uit kamelen, lama's, ren
dieren, paarden, zebra's, leeuwen, geiten,
honden en een ezel.
Martin en Helyne trainen alle dieren. Lacey
blijkt een begenadigd dompteur. Hij draagt
altijd een overhemd en laat daarvan steevast
de bovenste knopen open zodat een ketting
met daaraan een gouden leeuwtje zichtbaar
wordt. Elke ochtend is hij vanaf acht uur bij
zijn tijgers te vinden. In de piste laat hij ze
dan onder meer grote sprongen maken van
postament naar postament.
Na afloop van de dagelijkse ochtendrepeti
ties tref ik hem vaak pratend tegen de tijgers
aan bij de grote buitenkooi van de dieren.
Met twee armen omhelst hij de tijgers die el
kaar verdringen om zijn aandacht. Helyne
verzorgt de drie leeuwenwelpen van het cir
cus. Vier keer per dag geeft ze de dieren hun
flesje.
Mijn eerste contact met de roofdieren volgt
al snel. Gewapend met drie kleine riempjes
stap ik in een grote vrachtwagen waarin de
jonge leeuwen zijn ondergebracht. Als de
welpen zich realiseren dat ze naar buiten
mogen, maken ze enthousiaste piepgeluid
jes. Samen met Helyne doe ik de jonge leeu
wen hun riempje om. Ik til een van de dieren
op aan zijn nekvel en zet hem buiten in het
hoge gras van het circusterrein. De welpen
rollen al snel spelend over elkaar heen als we
met ze tussen de woonwagens door lopen.
Een van de welpen toont grote interesse in
mijn kleding, maakt een enorme sprong en
hangt even later grommend van blijdschap
aan mijn broekspijp. Ik pak hem op en zet
hem terug in het gras. De tijgers van het cir
cus zijn ondergebracht in een oplegger
waaraan een grote buitenkooi is gebouwd
met daarin boomstronken en takken waar
mee de dieren kunnen spelen. Over de bui
tenkooi is een net gespannen. Na een paar
dagen krijg ik de opdracht om samen met
Kiril dat net te repareren en van nieuw touw
te voorzien.
Nadia, het meisje dat de tijgers verzorgt,
haalt de dieren uit hun buitenverblijf zodat
wij erin kunnen om het net te laten zakken.
Kiril legt me rustig uit hoe ik een stevige
knoop moet leggen. Hij heeft veel geduld
met me. Een aantal keren moeten de gedeel
tes die ik gerepareerd heb, overnieuw wor
den gedaan omdat mijn knopen niet sterk
genoeg zijn.
Na een uur heb ik het onder de knie en zwij
gend werken we door tot de eerste voorstel
ling begint. Dan is al duidelijk dat we ook 's
avonds nog aan de gang moeten. Ik ga terug
naar mijn caravan om mijn werkkleding te
verruilen voor een rood shirt met de naam
van het circus erop.
Tijdens de twee shows die volgen breng ik
het publiek naar de juiste zitplaats en maak
de lama's klaar voor hun optreden. Ik zie Ki
ril en zijn vrouw in de trapeze klimmen en
met een stalen glimlach bloedstollende trucs
uitvoeren op twaalf meter hoogte. Na afloop
van de show deel ik folders uit aan vertrek-
Het Great British Circus op een weiland bij de Zuid-Engelse stad Odiham
Voor de
leeuwen
dag staat in zijn woonwagen hard de.radio
aan en wacht de directeur gespannen af of
hij zijn spotje hoort. De voorstellingen wor
den tijdens de eerste week in Odiham ont
zettend slecht bezocht. Ondanks het keihar
de werken van iedereen om de komst van
het circus onder de aandacht te brengen.
Ik ga regelmatig mee om zoveel mogelijk
posters op te plakken op bushokjes, vrije
plakplaatsen en etalages van leegstaande
winkels. Uren en uren rijden we door dor
pen en steden in de omgeving. Toch
komen steeds maar rond de twin
tig mensen naar het circus. De
show gaat altijd door.
De Jordanovs klimmen in de
trapeze, Martin presenteert
zijn tijgers, Helyne de paar
den en clowns Serguei en
Khassan proberen het pu
bliek te vermaken met hun
komische fratsen. De Engel
se Carol Macmanus presen
teert haar zebra's in de mane
ge. De dag nadat het Engelse
voetbalteam is uitgeschakeld tijdens
het Europees Kampioenschap wordt
de publieke belangstelling groter. De
laatste dag in Odiham komen enkele
honderden mensen naar het circus.
Bonte stoet
Die ochtend sta ik al om zeven uur naast
mijn bed omdat mijn caravan naar de vol
gende stad wordt gereden. Mijn oudste kle
ren haal ik uit mijn koffer. Achter mijn riem
stop ik op aanraden van de spreekstalmees-
ter twee werkhandschoenen. Een half uur la
ter zie ik mijn huis op wielen het terrein af
rijden.
Voor de laatste voorstelling begint, zijn we al
bezig met het afbreken van een aantal ten
ten. Zwaar handwerk waarbij iedereen mee
helpt. Touwen worden losgemaakt en mas
ten gereed gemaakt voor transport. Direct na
de show komen de eerste vrachtwagens in
beweging. Samen met Martin vervoer ik alle
roofdieren naar de volgende stad. Voorbij
gangers kijken verbaasd op als ze de bonte
stoet van woon- en vrachtwagens door de
straat zien rijden.
Het dagelijks leven in het Great British Cir
cus is verre van romantisch. Martin en Hely
ne moeten knokken om hun circus op de
weg te houden. Vanwege het feit dat ze die
ren hebben, worden ze van alle mogelijke
kanten tegengewerkt. Maar een leven zonder
dieren is voor de circusdirecteur en zijn
partner ondenkbaar.
„Ik kan niet zonder mijn leeuwen en tijgers",
vertelt hij me als ik vraag waarom hij door
gaat. „Mijn hele leven heb ik met dieren ge
werkt. Eerst als directeur van een dierentuin,
later in het circus. Je kunt Michael Schuma
cher ook niet vragen om te stoppen met ra
cen."
en ka
melen van
het circus, 's-
Ochtends help ik
haar met het dresseren
van de dieren. Elke dag van ne
gen tot twaalf zijn we met de vierbenige
medewerkers van het circus in de weer. Veel
praten en bakken vol voer moet de dieren
verleiden tot het doen van trucs. En elke dag
ging het een klein beetje beter dan de dag
ervoor.
Ik probeer een lama te leren een pirouette te
draaien en op een postament te stappen.
Carol, de vrouw die met zebra's in het circus
werkt, helpt me en geeft aanwijzingen. Mar
tin slaat mijn dresseerprestaties vanaf een
stoel in de hoek van de tent gade. Plotseling
staat hij op, loopt op de lama af en begint
zacht tegen het dier te praten. De lama spitst
zijn oren en stapt binnen een minuut het
postament op. Een hand vol voer was zijn
beloning.
Halverwege mijn verblijf in het circus neemt
Martin me een dag mee naar zijn winterstal
ling in het noorden van Engeland. Daar
overwintert de circusfamilie jaarlijks van no
vember tot januari. Een groot huis met daar
omheen een stallencomplex en weilanden
voor de dieren. Naast het huis merk ik een
graf op. Het blijkt de laatste rustplaats van
Directrice Helyne Ed
monds geeft de welpen
vier keer per dag hun
flesje
Foto's:
Mike Leegwater.
Martin's lievelingsleeuw Kasanga te zijn. Op
de steen die erbij geplaatst is, staat dat de
leeuw de beste dierenvriend is die de circus
directeur ooit heeft gehad, 's Avonds kijken
we naar een video waarop Kasanga te zien
is. De tranen stromen over Martin's wangen
als het enorme dier op het beeldscherm ver
schijnt.
Het Great British Circus is één van de laatste
circussen met dieren in Engeland. Onder
druk van dierenrechtenactivisten hebben
ruim 200 steden circussen met dieren van
hun grond verbannen. Daarom maakt het
circus noodgedwongen gebruik van weilan
den van boeren ver buiten de stad.
Reclame maken met borden langs de weg is
vrijwel onmogelijk omdat die constant wor
den vernield of door de gemeente verwij
derd. Daarom stappen elke ochtend de
clowns, spreekstalmeester en enkele tent
jongens in een klein bestelbusje en rijden
door de omgeving om reclamefolders in
brievenbussen te stoppen en winkeliers te
vragen of ze een poster achter hun raam wil
len hangen.
Engelse kranten schrijven geen letter over
klassiek circus, tenzij er demonstraties wor
den gehouden tegen het houden van dieren.
Daarom heeft Martin een speciaal spotje la
ten maken voor lokale radiostations. De hele
kende mensen
met het verzoek of
ze toch vooral hun
vrienden en familie op
onze aanwezigheid in
de stad willen wijzen.
Na de voorstelling gooi ik
mijn shirt uit, trek een vest
aan en vertrek weer richting
tijgerverblijf. Het is koud en er
waait een gure wind over het
weiland. Na vijf minuten zie ik Ki
ril uit zijn wagen komen. Zijn glim
mende kostuum is vervangen door een
oud trainingspak. We laten het net weer
zakken en gaan door met het leggen van
knopen.
Al snel begint het zachtjes te regenen. Kiril
blikt bezorgd omhoog naar donkere wolken
die overdrijven. Binnen vijf minuten valt de
regen met bakken uit de lucht. We rennen
uit de buitenkooi en schuilen onder de lui
fels van de roofdierenwagen. De tijgers ach
ter ons lopen briesend heen en weer.
Nieuwsgierig
De volgende dag blijkt dat onze inspannin
gen niet voor niets zijn geweest. Zodra de tij
gers hun buitenverblijf binnen lopen, kijken
ze snuivend omhoog. „Ze gaan op de vreem
de geur af', vertelt Nadia me. Roger, het
mannetje uit de tijgergroep, zet zich af en
neemt een enorme sprong. Zijn kop raakt
het net op de plaats waar ik gisteren ijverig
knopen heb gelegd. Mijn hart staat stil. Het
loopt goed af. De tijger is alleen nieuwsgierig
en verliest al snel zijn interesse in het net.
Helyne traint de rendieren, paarden, lama's
ZATERDAQ
17 JULI
2004
E
BI
Mike Leegwater met een van de drie leeuwenwelpen
