Geen Praagse lente meer in Bratislava
TOERISME
Eigen museum voor een oude bruine beer
ju jm
Franse regio Lorraine
beetje 'onder' Luxem-
ligt, op zo'n 450 kilometer
van Utrecht, en met
rNancy als belangrijke
heeft sinds kort een
versie van de
www.crt-lorraine.ff.
biedt ook de mo-
om het Paspoort
voor Lorraine aan te vra-
een gids die meer dan 100
s :ën biedt voor uitstapjes in
■t egio, allemaal voorzien van
ciale aanbiedingen. Een
ne veertig arrangementen in
?d zijn eveneens op de
site te vinden onder 'korte
inties'.
in
aanbieding
VRIJDAG iSjULI 2004
M de fiets
Barcelona
mensen die het leuk vin-
om er af en toe even lekker
et buitenland tussenuit te
e iaken' is Barcelona een po-
*9 aire bestemming. Deze
iti anse stad heeft dan ook veel
d ieden; je kunt er geweldig
ipen, eten en uitgaan. Maar
iet ook een fietsstad is, be-
öirt tot de beter bewaarde ge-
lj; nen. Toch is het sinds kort
[elijk er een fiets te huren,
rmee kim je zelf op pad
i, of deelnemen aan een ge-
niseerde fietstour. Voor de
ga je naar de verhuurpun-
an Ciclobus Barcelona op
oi chillende plaatsen in de
.Voor meer informatie: Tu-
e de Barcelona, tel. 0034-
689 700/742 of www.barce-
turisme.com.
es over vissen
Wales
aftvissers kunnen in Wales
hart ophalen. Naast de vele
lekken langs de 1200 kilo-
a! er lange kust, zijn er hon-
len zalm- en forelrivieren
neren. Het Wales Verkeers-
au heeft onlangs een nieu-
rebsite geopend over de ve-
31 smogelijkheden die het
rijk is. Op
r.fishing. visitwales.com
ïen sportvissers uitgebrei-
irmatie vinden over on-
idere goede visstekken en
irten vis die in Wales
imen. Tevens biedt de si-
tord op veel gestelde
en kan men er terecht
1 overnachtingsmogelij khe -
jOok zaken als een getij-
»t en de optie om brochu-
te vragen ontbreken
2 inpingkaart
indinavië
- peerders trekken in steeds
:re aantallen naar het noor-
Ovemachten op Scandina-
ïe campings wordt gestaag
dairder. Voor bijna alle
pings in met name Zweden
campingkaart nodig. De
in al in Nederland besteld
len. De kaart zelf is gratis,
moet elk jaar van een ac-
zegel worden voorzien.
bij de eerste camping
men arriveert, de zegel
10 Zweedse kronen, circa
;o. De campingkaart biedt
je voordelen. Behalve een
irzekering op de cam-
en een snelle in- en uit-
kprocedure, krijgt men on-
I neer reductie op veerboot-
tochten, camperverhuur en
dies. De Scandinavische
lingkaart kan voor vertrek
en coupon in de brochure
- fhiggids Zweden of via in-
it worden aangeschaft.
het aanvragen van de
i dinavische campingkaart
e Zweedse campingcatalo-
tel. 00800 3080 3080 of
Lvisit-sweden.com.
fir tochten
nd Canyon
on, met 48 helikopters 's
iji ds grootste sightseeingbe-
met wentelwieken heeft
df dagelijkse tourvluchten
Ti; de Grand Canyon uitge-
m I vanaf Flagstaff, Sedona en
uns in Arizona en vanaf
der City/Hoover Dam en
fegas in Nevada. Nieuw
'ij is de inzet van de zoge-
-i de EC-130 Eco-Star heli-
irs. Deze zijn beduidend
- en energiezuinig. Ook
de cabine meer comfort
og beter van de omgeving
men genieten. Papilion
diverse tours aan van an-
dfuur tot drie dagen, de
n variëren van zo'n 75 tot
pilar. Als enige heeft het
jflandingsrechten in de
e' d Canyon. In Nederland
4' Papillon een verkoopkan-
n Zeist. Zie ook www.pa-
- tcom.
De Slowaakse hoofdstad Brati
slava is aan haar tweede jeugd
begonnen. Vijftig jaar stilstand
wordt langzaam weggepoetst.
Vooral de oude binnenstad krijgt
veel van haar oude glans terug.
Maar van Dubcek's 'Praagse Len
te' geen spoor.
door Gerard Chel
Cumil gluurt. Vanuit een riool-
put blikt hij op straatklinker
hoogte naar voorbijgangers.
Steunend op z'n ellebogen en
ondeugend lachend. Cumil
kijkt naar de mooie meisjes in
Bratislava. Onze vrouwelijke
gids ziet het anders: zo kan hij
beter onder onze rokken kijken.
Nu, dan komt Cumil aan z'n
trekken, want de voyeur heeft
positie gekozen op de hoek van
Panska en Rybraska brana,
twee van 's stads drukste win
kelstraten.
Cumil is kunst, een bronzen
beeldje. Zelfs het putdeksel van
waaruit hij de straat op gluurt is
van brons. In de Slowaakse
hoofdstad kom je meer van dit
soort frivoliteiten tegen. Een
paar stappen van de grijnzende
gluurder staat 'Schone Naci'.
Oftewel mooie Ignatius. Het
verhaal achter deze kleine man
wordt ons verteld door de 71-
jarige Magda Poschov, die hem
heeft gekend. „Hij was schoen
maker, mattenklopper, schoon
maker. Arm, niet getrouwd en
woonde bij zijn moeder. Een
vriendelijke man die altijd voor
de dames zijn hoed af nam.
Aan het einde van de middag
ging hij in smoking, hoge hoed,
vlinderdas, witte handschoenen
en stok langs de restaurants
voor de restjes. Bij conditorei
Mayer kreeg hij altijd, keurig in
gepakt in een zakje, de
bakrandjes."
Daar, bij Mayer op de hoek van
Hlavné Namestie en Rybraska
licht 'Schone Naci' in zilver ge
spoten opnieuw allerchar-
mantst z'n hoed en nodigt ons
binnen. De bejaarde Poschov
kwam als klein meisje met haar
oma al in Mayer, vertelt ze. De
gegoede middenstand dronk er
'n slok, rookte er 'n pijp, proef
de er vers gebak. Het koffiehuis
heeft alle politieke stormen
doorstaan - was in het interbel
lum natuurlijk wél van de staat
- en is met vitrines vol Slowaaks
gebak even bemind als vroeger.
Kroonjuwelen
Een wandeling door de com
pacte oude binnenstad van
Pressburg, zoals de stad begin
vorige eeuw heette, worden
Tussen burcht en parlement ligt
het Alexander Dubcekplein, met
een borstbeeld van de staats-
door Chris van Twisk
Vorig jaar besteedde Engeland met
een tentoonstelling aandacht aan het
feit dat een eeuw geleden de teddy
beer zijn opwachting kwam maken.
Alom in de wereld speelt het flossige
beestje een prominente rol, zeker in
het hedendaagse troost- en knuffel-
circuit. Niet zo verbazingwekkend
dus dat Rupert Bear - onze Bruintje
Beer- op z'n oude dag nog altijd
wordt geëerd en vorig jaar in zijn ge
boortestad Canterbury zelfs een ei
gen museum kreeg.
Mede met dank aan de Nederlandse
Marit Hendriks afkomstig uit Tilburg.
Ze werkt als visits officer voor de Roy
al Museum en Art Gallery in Canter
bury, in welke hoedanigheid ze be
moeienis heeft met liefst zes musea.
Nu dus ook met het Rupert Bear Mu
seum dat een jaartje geleden open
ging.
Nee, dat Bruintje nog eens haar pad
zou kruisen had ze niet verwacht
toen ze na haar opleiding personeels
werk in Eindhoven ging doen. Ook
niet toen ze naar Engeland overstak
en in Canterbury haar MBA-studie
voltooide, daar trouwde en moeder
van twee kinderen werd. Met inmid
dels Bruintje nu als pleegkind. Hoe
wel het ondernemende beertje al wel
83 jaar is.
Want Bruintje kwam als Rupert eind
1920 ter wereld. Geboren in Canter
bury uit de vinnige concurrentiestrijd
tussen twee kranten: de Daily Mail en
de Daily Express. De Mail begon met
een getekend dierenverhaal waarin
voor ene Teddy Tail de hoofdrol was
■I
Marit Hendriks.
weggelegd. Dat schreeuwde bij de Ex
press om een reactie. Dus kreeg de
tekenares Mary Tourtel opdracht
voor de Daily Express een dierenver
haal te maken.
Mary was afkomstig uit een kunstzin
nig gezin. Vader was glazenier bij de
kathedraal van Canterbury, een broer
schreef kinderboeken. Ze huwde met
een dichter die later een functie had
bij de Daily Express.
Rupert maakte zijn debuut op 8 no
vember 1920, op de vrouwenpagina
van de Daily Express. Sindsdien heeft
hij geen dag verstek laten gaan, nog
dagelijks is hij in de Express te vin
den. Ondanks zijn bijna 84 jaar is hij
nog steeds het fris ogende berenjon
getje dat steevast de kwade krachten
op zijn weg vindt en succesvol be
strijdt.
Duidelijk dus dat Rupert een succes
is, wereldwijd. In meer dan dertig
landen maakte hij zijn entree. In 1929
stak hij naar Nederland over. Dank zij
het Algemeen Handelsblad. Dat
kocht voor een na veel onderhande
len bedongen prijs van 115 pond
sterling een zestal verhalen.
Niet als Rupert Bear maar als Bruintje
Beer maakte het stripbeertje een ze
getocht door de lage landen. Al spoe
dig verschenen ook in diverse regio
nale bladen de Bruintje Beer-verha-
Rupert, al 83 jaar jong.
len. In zijn eigen museum in Canter
bury is te zien dat de Groningse koek
jesfabriek van Brandbergen met suc
ces het Bruintje Beer-biscuitje op de
markt bracht.
Bruintje als koekje, maar soms had
hij ook de taak van taalleraar. In som
mige landen werd Rupert in zijn ei
gen taal afgedrukt met de bedoeling
de kinderen vertrouwd te maken met
het Engels. Miljonair is hij allang
want in de loop der jaren zijn wereld
wijd miljoenen boeken van Bruintje
verschenen. Zijn beeltenis prijkt op
duizend-en-één artikelen.
En de kassa blijft onverminderd rin
kelen. Niet zo lang geleden zocht ex-
Rupert Bear Museum in Canterbury.
Beatle Paul McCartney inspiratie bij
Rupert voor een vrolijke video-pro
ductie. En recent liggen er in ons land
weer Bruintje Beer-boekjes in de win
kel in ouwerwets zwart-wit en in het
oude, langwerpige formaat.
Mary Tourtel, de moeder van Bruin
tje, moest er in 1935 mee ophouden,
omdat het gezichtsvermogen haar in
de steek liet. Ze schreef en tekende
bijna negentig verhalen. Ze stierf in
1948 op 74-jarige leeftijd en ligt be
graven op het kerkhof van de St.Mar-
tin-kerk in Canterbury. Alfred Bestal
was haar opvolger. Hij zette 270 Ru-
pert-verhalen op papier. Alex Cubre
zette zijn werk voort en sinds 1976
komt Bruintje van de tekentafel van
de in Parijs wonende Schot John Har-
rold.
Het Rupert Bear Museum in Stour
Street in Canterbury is vooral voor
kinderen aardig. Ze kunnen er aan de
slag met allerlei opdrachten. Maar
voor menig oudere is een bezoek aan
Bruintje zoiets als een feest van de
herkenning. Zo ontmoet je er behalve
Bruintje zelf ook al zijn vriendjes, hun
tekenaars en de boekjes uit vele lan
den. Je ziet dat Rupert uitgebreid op
de tv is geweest, dat hij in theaters
heeft gestaan en er liedjes over hem
zijn gemaakt.
wenteling drastisch veranderd.
Gebouwen die nooit toeganke
lijk waren, zijn nu open, musea
opgeknapt, historische panden
gerenoveerd.
Maar het zijn vooral de winkel
straten, steegjes en pleinen die
de binnenstad die eigen smoel
hebben teruggegeven die het
vijftig jaar is kwijt geweest. Op
ons gemak kuieren we door het
autovrije centrum, door de
Ventürska en Michalsk met hun
talloze cafeetjes, terrasjes, eet
huisjes en winkeltjes. Hier ook
de eerste universiteit Istropolit-
ana en een lekkere chocolade
winkel. En natuurlijk Michalsk
bran, de enige nog overgeble
ven stadspoort waarin een wa
penmuseum. Beneden de dro
ge bedding van wat eens de
stadsgracht was. Erboven de
'rode kreeft', een apothekers
museum, om onduidelijke re
denen gesloten, 'n Mooi door
kijkje bieden het kronkelige Ba-
tov, waar de stadsbeul woonde,
en Prepostska.
Veel restaurants in de steegjes
Biela, Zmocnicka en Sedlarska.
Met vlakbij het stadsmuseum in
het oude stadhuis waar we ge
ruime tijd vertoeven. Ernaast
het wijnmuseum dat verhaalt
over de smaakvolle Karpatische
druiven. Vele wijnkelders in de
binnenstad getuigen van het
wijnverleden van de stad, nu
vind je er moderne varianten:
filmhuis, jazzclub, restaurant.
Ook even naar het paleis van de
Primaat, vroegere zetel van de
Aartsbisschop van Hongarije.
Met een fraaie spiegelzaal waar
de Vrede van Austerlitz werd
getekend - en met zes schitte
rende wandtapijten uit het En
gelse Mortgate. Zo'n complete
serie gobelins schijn je nefgens
anders te kunnen zien.
's Avonds naar het Slowaaks
Nationaal Theater, aan het ein
de van Hviezdoslavovo, tegen
over het beeld van de gelijkna
mige grote Slowaakse schrijver.
We genieten van Carmen, sa
men met busladingen Oosten
rijkers die er speciaal voor zijn
afgereisd. Want goedkoper dan
in het eigen Wenen. Zoals zo
Bratislava, vorig jaar goed voor 300.000 toeristen, ligt op nog geen
uur rijden van Wenen. Wij kochten voor 380 euro twee tickets bij
SkyEurope, die sinds kort vier keer per week vanuit Amsterdam di
rect naar Bratislava vliegt. Zie www.skyeurope.com. Andere lucht
vaartbedrijven vliegen via Wenen, Praag of Boedapest:
De stad heeft zo'n 8.000 bedden beschikbaar en redelijk goed
openbaar vervoer met trams en (trolley-)bussen, maar de route
van de lijnen verandert regelmatig. Mede daarom is er geen kaart
van het netwerk beschikbaar. Toeristen kunnen speciale kaartjes
kopen, zo kost een ticket voor drie dagen 210 kronen 5,25);
De Slowaakse hoofdstad heeft een VW op Klobucnicka 2, tel.
00 4212 5443 3715, e-mail bkis@bratislava.sk, website: www.brati-
slava.sk. Bij de VW kun je onder meer begeleide stadswandelingen
boeken a 400 kronen (10 euro) p.p. En je kunt er terecht voor ho
telreserveringen, tolken, rondritten e.d.
Aanbevelenswaard is het maandelijks uit-magazine "What's On',
voor 40 kronen (1 euro) te kopen bij internationale kranten- en
tijdschriftenkiosken. Voor het bijwonen van muziekconcerten e.d.
kunnen kaartjes gekocht worden bij de VW. Wil je naar het Slo
waaks Nationaal Theater of naar het Slowaaks Filharmonisch Or
kest, dan moet je (ruim van tevoren) zelf boeken. Respectievelijke
websites: www.snd.sk en www.filharm.sk;
Een greep uit andere bezienswaardigheden: Slowaaks Nationaal
Museum, Slowaakse Nationale Galerie, Natuurhistorisch museum,
Museum van joodse cultuur, Fransiscaner kerk, Sofer Mausoleum
en Slavin;
Algemene informatie: Slowaaks Verkeersbureau, Strawinskylaan
623,1077 XXAmsterdam, tel. 020 5752 181, info@slowaaks-ver-
keersbureau.nl, websitewww.slovakiatourism.sk.
veel in Brati
slava goed
koop is: een
halve liter bier,
een goed glas
rode wijn en
een zakje pin
da's op een
verwarmd ter
ras in hartje
stad voor 90
kronen, 2,25
euro.
IJzeren gor
dijn
Soms lijkt het
alsof de stad
niet gecon
fronteerd wil
worden met de
recente ge
schiedenis.
Vraag bij voor
beeld niet of
iets verwijst
naar Alexander
Dubcek, de ei
genlijke uitvin
der van 'pe
restrojka' en 'glasnost' - veran
dering en openheid. 'Socialis
me met een menselijk gezicht',
noemde Dubcek in 1968 zijn
kortstondig beleid, bekend als
de 'Praagse Lente'. Militair in
grijpen door de Russen en hun
bondgenoten maakte daar ab
rupt een einde aan en Dubcek
mocht parken vegen. Om als
een verloren zoon in 1989, bij
die andere wel geslaagde revol
te, weer te worden ingehaald.
„Nee", zegt de oudere VW-in-
formatrice, „ik zou niet weten
wat aan hem herinnert." Toe
gegeven, veel is het niet, maar
de dame moet snel op strafex-
cursie door de eigen stad. Tus
sen burcht en parlement ligt
het Alexander Dubcekplein,
met zowaar een borstbeeld van
de staatsman. Hij ligt begraven
op Slavicie Udolie en ook het
huis waar hij in goede en slech
te tijden (twintig jaar perma
nente politiebewaking voor de
deur) woonde, staat er nog.
Vraag niet hoe, de familie heeft
het verkocht en met verbazing
zien we dat de woning op Mi-
sikova staat weg te kwijnen.
Bratislava barst van de musea,
maar voor Dubcek zijn Lente
geen eigen plek.
De Slowaakse hoofdstad is een
'n Mooi doorkijkje biedt het steegje Prepostska.
grensplaats en ooit liep hier het
echte 'IJzeren Gordijn', de dui
zenden kilometers lange prik
keldraadversperring die Oost
van West-Europa scheidde. Bij
de ruïnes van Devin, even bui
ten de stad, moeten daarvan
nog sporen te vinden zijn.
„Daar ergens", gebaart iemand
ongeïnteresseerd.
Langs de oevers van grensrivier
Morava, over het fietspad waar
eens militairen met scherpe
munitie op eigen mensen scho
ten, lopen we naar Devinska
Nova Ves. Op zoek naar reli
kwieën uit de koude oorlog. Na
nog een paar keer vragen ont
dekken we eindelijk een ver
roest wachthuisje, boven op
een bunker met daarvoor een
paar meter manshoog prikkel
draad, gespannen langs houten
palen.
De paar vierkante meter nie
mandsland lijkt een hangplek
voor jongeren en buurtbewo
ners laten er hun honden uit.
Niets duidt erop dat ook maar
iemand interesse heeft dit stuk
je koude oorlog te onderhou
den. Een bekrast infobord geeft
summiere uitleg. Vijftig jaren
Oost-Europese ellende worden
in slechts 'n paar regels samen
gevat.
FEITEN CIJFERS
Bij Mayer licht 'Schone Naci' al-
lercharmantst z'n hoed.
Vanuit een rioolput blikt Cumil op straatklinkerhoogte naar mooie
meisjes.
Het Grote Plein in hartje oude binnenstad.
voetstappen door een stukje
Europese cultuurgeschiedenis.
Grote componisten woonden er
voor korte of lange tijd, niet zo
verwonderlijk met Wenen op
nog geen uur gaans. Voor de
Eerste Wereldoorlog liep tussen
beide steden al een elektrische
tram. We lopen langs het huis
van Liszt, bezoeken het muse
um gewijd aan Hummel en
daar speelde Mozart voor de
notabelen. Haydn dirigeerde
waar nu de president resideert,
Beethoven droeg zijn 78ste
Opus op aan een adellijke fami
lie en Bartók natuurlijk woonde
er vele jaren.
Van het eens zo machtige
Habsburgse rijk was het de ze
telstad, wat heet, in Bratislava
werden hun koningen ge
kroond. De St. Martins Dom
waar dat allemaal gebeurde en
waar de Hongaarse kroonjuwe
len werden bewaard, staat er
nog. Op de grens van de oude
stad, aanleunend tegen enkele
restanten van de stadsmuur.
Maar waar de gracht lag, loopt
nu de snelweg.
Gebleven is de burcht. Daar, op
de heuvel met uitzicht over de
Donau, woonde Maria Theresa
die de stad haar gouden jaren
bracht. Het slot - in 1881 door
brand geheel verwoest en pas
in 1953 herbouwd - is te be-
Na een paar keer vragen ontdekken we eindelijk een verroest wacht
huisje, boven op een bunker met daarvoor een paar meter mans
hoog prikkeldraad, gespannen langs houten palen.
zichtigen, maar verwacht niet
er veel origineels aan te treffen.
Het kasteel is vooral een muse
um met vaste en tijdelijke expo
sities.
Eigen smoel
Wij kunnen de verleiding niet
weerstaan een van de torens te
beklimmen. Aan de andere oe
ver van de Donau vallen direct
de hoge foeilelijke flats in Petre-
zalka op, de nieuwbouwwijk uit
de jaren zestig van de vorige
eeuw. Weggelopen uit het com
munistische architectuurboek
je. Grijs, grauw, kaal beton,
eentonig, mistroostig.
De Slowaakse hoofdstad heeft
nagenoeg stil gestaan onder het
communisme, waarvan pas
met de fluwelen revolutie in
1989 afscheid werd genomen.
Niettemin een pluspuntje: er
werd weinig gesloopt. De histo
rische binnenstad is na de om-
