KUNST CULTUUR
Simon Garfunkel op tournee: Wie is Mrs. Robinson
Henk van der Meyden doet bij Vermeer inspiratie op voor musical Rembrandt
Niets dan gezelligheid
bij cartoonrockabilly s
'Het gaat zoals een kip die scharrelt: achteruit'
fl
Oorlogskunst
terug naar
familieleden
vrudag 16 JULI 2004
jnse kom: 3,9 miljoen euro.
'epa
cordbedrag
meinse kom
in - Een glazen kom uit de
3 ran de Romeinen heeft
isdagavond voor de derde
rt een recordbedrag opge-
it. Een telefonische bieder
thet kunstvoorwerp op
5 eiling in Londen voor
2,6 miljoen pond (3,9 mil-
dieuro). De kom, die is ver
met een verfijnd raster,
>rt uit de derde eeuw en is
dien intact gebleven. Een
verzamelaar kocht hem
nc. 79 voor 520.000 pond, toen
j, ecord voor een antiek gla-
Dorwerp. Zeven jaar later
ie kom voor 2,1 miljoen
in andere handen over.
nnddans
loordwijk
IMG - De tweede editie
tranddans langs de kust
van 1 tot en met 4 sep-
j'n er plaats op vijf locaties
de Nederlandse kust,
inder Noordwijk. De
3[ se Iris van Peppen heeft
ieuwe choreografie ge-
tvoor vijf danseressen uit
ië, Israël, Duitsland,
e en Nederland. De voor-
igen duren 20 minuten.
5e emière staat gepland voor
jstus bij strandpaviljoen
rartel op het Zuiderstrand
len Haag.
inero maakt
iie-film
door Hans Visser
Amsterdam - „Prachtig en spectacu
lair", zegt Henk van der Meyden.
„Liefdevol gemaakt. Echt heel goed."
Het mag duidelijk zijn, de theaterpro
ducent en circusdirecteur is een en al
bewondering voor de opera 'Writing
to Vermeer' van Louis Andriessen en
Peter Greenaway.
Deze week was deze voorstelling van
De Nederlandse Opera te zien in het
Amsterdamse Muziektheater. Samen
met zijn vrouw Monica Strotmann,
ontwerper Jan Aamtzen en zijn zuster
en choreograaf Stanley Burleson
kwam hij daar kijken om te vast te
stellen hoe regisseur Saskia Boddeke
inderdaad op een artistiek en tech
nisch adembenemende wijze de ze
ventiende eeuw van schilder Johan
nes Vermeer op het toneel verbeeldt.
Want over twee jaar wil Van der Mey
den zelf in het koninklijk theater Car
ré zijn musical over Vermeers tijdge
noot en collega Rembrandt brengen.
Dus moet ook daar de Gouden Eeuw
tot leven komen.
„Ik heb met open mond naar de
vormgeving zitten kijken. Bk vind dit
werkelijk vernieuwend en inspire
rend. Als je ziet hoe film, toneel, bal
let en opera hier bij elkaar komen
mag je werkelijk spreken van totaal
theater. Echt, ik ben vol bewonde
ring. Maar je moet oppassen dat je
niet verdrinkt in pure schoonheid en
effecten. Dit is één grote videoclip,
maar dan wel in positieve zin. Je zit
steeds te kijken met een gevoel van:
wat komt er nu weer? Wel vind ik dat
deze opera te weinig over mensen
gaat. Je begint niet echt van iemand
te houden. Bij 'Rembrandt' staan
vooral de personages centraal, meer
emotie. Maar dat is dan ook musical,
volkstheater."
Louis Andriessen, componist van
Writing to Vermeer', citeert hier en
daar de muziek van Jan Pieterszoon
Sweelinck. En ook Van der Meyden is
van plan in de musicalmuziek van
zijn 'Rembrandt' de componisten van
de zeventiende eeuw duidelijk te la
ten doorklinken. Andriessen bewijst
met zijn bepaald niet volkse muziek
dat zoiets heel goed kan: „Prachtig
zoals je hier Sweelinck terughoort.
Maar ik dacht ook even de muziek
van Lully te herkennen. Die zit ook in
de film 'Le Roi Danse'. Die man
schreef toen in wezen al filmmuziek."
Toch zat Van der Meyden ook met
enigszins gemengde gevoelens te kij
ken: ,,Als theaterproducent vind ik
het erg jammer dat deze voorstelling
maar zes keer is gespeeld. Zo veel
kosten voor zo weinig avonden.
Goed, in 1999 is er ook al een serie
gespeeld. Maar deze week is dat toch
nog maar zo'n 10.000 bezoekers.
Writing to Vermeer' had daarom ze
ker twee maanden in het Muziekthe
ater moeten staan. Zeker in een tijd
waarin het economisch allemaal wat
minder gaat. Mijn hart bloedt als ik
dan bedenk dat de gemeente Amster
dam nu een miljoen subsidie bij een
echt volkstheater als Carré wil wegha
len."
'Rembrandt' beleeft zijn première op
15 juli 2006. Het is dan vier eeuwen
geleden dat de schilder in Leiden
werd geboren. De voorstelling wordt
voorbereid en ingespeeld in de nieu
we schouwburg Het Park in Hoom.
Intussen is zijn 'Rembrandt' al een
eind gevorderd. Van der Meyden: „In
grove lijnen is de basis klaar, maar we
hebben nog een lange weg te gaan."
mg - Twintig jaar na 'Day
ie Dead' gaat George Ro
de legendarische specia-
griezelfilms, komende
_een nieuwe zombie-film
^fnen met 'Land Of The
als titel. De 64-jarige ci-
werkt tevens aan de voor-
lingen voor een horror-
al die 'Diamond Dead'
ten. Romero maakte
met door liefhebbers van
inre hoog gewaardeerde
de-films als 'Night Of The
Dead' (1968), 'Dawn Of
1' (1978) en 'Day Of
1' (1985). De eerste
reeg al eens een remake
10. Een remake van 'Dawn
e Dead' werd een paar
y den geleden uitgebracht
dde zelfs het hoofdpro-
Bt na van het Festival van
li5-
Ook voor de
Leidse Waag
heeft de tijd
duidelijk even
stilgestaan.
Foto: GPD
vervolg van voorpagina
leiden - Ook bij het Gerecht en rondom de Pieterskerk
hangt de sfeer van ver vervlogen tijden. Middeleeuws
geklede lieden lopen er in het rond. Tot en met een ar
me, in jute gehulde vrouw aan toe. Maar ook daar blin
ken af en toe horloges en brilleglazen. En het schoeisel,
op een incidentele klomp na, is zo nu en dan een tik
keltje te modem.
Sommige dingen zijn echter van alle tijden. Zoals
vreemdgaan, drankzucht en hoerenloperij. Drie ver
schillende kluchten worden er opgevoerd, bij het Ge
recht, bij de Pieterskerk en voor de Hooglandsekerk.
Kluchten uit de zeventiende eeuw, de eeuw van Rem
brandt. En alledrie hebben ze vreemdgaan, drankzucht
of hoerenloperij als thema. Het is zoals een der toneel
speelster verzucht, terwijl zij over haar man klaagt: „Ik
weet wel hoe het zit. Hij geeft veel te veel geld uit aan
drank en hoeren."
Maar voordat alle vrouwen elkaar nu aanstoten en zeg
gen dat alle mannen hetzelfde zijn, nog even dit: ook
vrouwen maken en maakten zich natuurlijk aan derge
lijke praktijken schuldig. Het is zoals een der toneel
spelers verzucht, terwijl hij over zijn echtgenote heeft.
„Mijn vrouw hangt de beest uit en bedriegt haar man."
En het wordt van kwaad tot erger. „Het gaat zoals een
kip die scharrelt: achteruit."
Dat gebeurde in de tijd van Rembrandt en dat gebeurt
nu. En dat levert zo nu en dan in Leiden schilderachti
ge taferelen op.
muziek recensie
Peter Bruyn
Concert The Stray Cats. Gezien: 14/7,
Paradiso, Amsterdam.
Het is een van die merkwaardi
ge succesverhalen in de ge
schiedenis van de moderne
muziek: het verhaal van new
wave rocker Brian Setzer die er
naast zijn 'echte' band er eind
jaren zeventig ook nog een
rockabilly-hobbygroepje op na
houdt. Als het met die 'echte'
band niks wordt en de hobby-
groep aan populariteit wint
zonder echt door te breken, be
sluiten de drie het eens in het
altijd zeer trendgevoelige Lon
den te proberen. Het allereerste
plaatje, 'Runaway Boys' dat The
Stray Cats in 1980 samen met
producer en rock-'n-roll speci
alist Dave Edmunds maken,
wordt een geweldig succes. On
getwijfeld speelt het dan nieu
we fenomeen MTV een belang
rijke rol, want The Stray Cats
zijn natuurlijk erg 'clip-geniek'.
Na de Britse doorbraak volgt
hel Europese continent en een
jaar later Amerika. De drie wor
den miljonair. De glamour stijgt
ze naar de bol. De groep gaat
uit elkaar. Soloprojecten lopen
op niks - of minder - uit Eind
jaren tachtig volgt de te ver
wachten reünie. Weer tournees
en platen - maar nu wat minder
succesvol. Nogmaals gaat de
band uit elkaar. En dan - in de
jaren negentig - is het alleen
Setzer die succes heeft met zijn
zeventienkoppige bigband The
Brian Setzer Orchestra. Maar
hoe succesvol ook, een bigband
op de been houden kost han
denvol geld. En een concert
met het oude trio betekent dan
gewoon 'geld verdienen'.
Commerciële motieven of niet,
de drie Amerikanen maakten
zich er woensdag bij het eerste
van twee uitverkochte Paradi-
so-concerten zeker niet met
een jantje-van-leiden vanaL
Goed beschouwd was de groep
zowel muzikaal als uiterlijk al
tijd al een karikatuur van de
rockabilly - en dan 'karikatuur'
in de betekenis van uitvergro
ten van de details en clichés.
Bijna vijfentwintig jaar na de
hoogtijdagen mogen de kuiven
dan niet meer zo fier staan, ver
der is er weinig veranderd.
De broodmagere Slim Jim
Phantom bespeelt nog immer
stoïcijns en staand zijn mini
male drumkit. De al even strak
spelende Lee Rocker sleept nog
immer z'n contrabas over het
halve podium en tilt het ding
soms horizontaal alsof het een
gitaar is. En Brian Setzer toont
z'n klasse door drommels goed
z'n eigen beperkingen te ken
nen: ieder nummer perst hij er
in feite weer precies dezelfde
gitaarsolo uit. Nu de drie man
nen halverwege de veertig zijn
begint het cartooneske echter
nog meer de overhand te krij
gen dan het al deed.
Bij The Stray Cats gaat het anno
2004 puur om de gezelligheid.
Natuurlijk was het een litanie
van hits. Met halverwege twee
ballads waarbij Setzer z'n solo's
gewoon wat langzamer speelde.
In de toegiften ging Elvis nog
even op het voetstuk, waarna
de mannen afsloten met hun
ook alweer twintig jaar oude
laatste echte hitje: '(She's) Sexy
and Seventeen'. Laten we ho
pen dat Setzer daarmee op z'n
dochter doelde; anders wordt
het toch wat bedenkelijk.
den haag/anp - Staatssecretaris
Van der Laan (Cultuur) geeft uit
de rijkscollectie vier kunstwer
ken terug aan familie van de
oorspronkelijke eigenaren. Die
eigenaren raakten de werken in
de Tweede Wereldoorlog kwijt
Op advies van de zogenoemde
Restitutiecommissie, die zich
bezighoudt met claims op in de
oorlog op drift geraakte kunst
werken, zijn de werken nu weer
aan de familie toegewezen,
maakte de commissie gisteren
bekend.
Het gaat om drie landschappen
van de 19e-eeuwse Nederland
se schilders B.C. Koekkoek, A.
Schelfhout en P.G. van Os en
een tekening van tijdgenoot Jo
zef Israels. De drie schilderijen
zijn bij de familie van de oor
spronkelijke eigenaar onderge
bracht, maar die familie claim
de vier schilderijen. De com
missie is echter van oordeel dat
de claim op één schilderij on
voldoende hard te maken is.
Aanleiding voor de claim vormt
een vanuit concentratiekamp
Westerbork verstuurde brief
kaart. Op die kaart uit de eige
naar de wens om een aantal
schilderijen te schenken aan
zijn niet-erkende zoon, die op
groeide in een pleeggezin. De
schilderijen waren na de arres
tatie van de eigenaar, een jood
se kunstverzamelaar en verzets
man uit Amsterdan^n 1942 op
onbekende manier tót zijn wo
ning verdwenen.
Het schilderij dat niet aan de
familie is toegewezen betreft
het werk 'Italiaans bergland
schap bij avond' van een ano
nieme kunstenaar. Volgens de
commissie zijn er onvoldoende
aanwijzingen om dat werk te
identificeren als het op de brief
kaart genoemde verloren schil
derij 'Italiaanse bergen'.
De tekening Visser te paard'
van Jozef Israels had de oor
spronkelijke joodse eigenaar in
1939, voor zijn vertrek naar
Amerika, laten opslaan in Am
sterdam. Tijdens de bezetting
namen de nazi's de collectie in
beslag en na de oorlog beland
de het werk in de rijkscollectie.
Een kleinzoon kwam de teke
ning vorig jaar op het spoor.
N
JÉ eter Bruyn
50 kdam - Ruim twintig jaar
n< 1 vorige reünie en vijfen-
1lf jaar na de opnamen van
atste en meest succesvolle
1'Bridge over troubled Wa-
lfS men Simon Garfunkel
i T naar ons land. Woensdag
treden ze op in de Amster-
irena.
)Sl
1967. De Amerikaanse re-
irMike Nichols, die had
lord' met zijn filmdebuut
s afraid of Virginia Woolf?
Elizabeth Taylor en Ri-
Burton, trekt het plan
|Ze :en nieuw project. De film
;tP he Graduate' heten, een
ïtikoze tragikomedie over
aar ige collegeboy Ben - ge-
nIdoor de dan nog onbe-
p Dustin Hoffman - die
Ui fd wordt op de aanmerke-
1, n dere Mrs. Robinson.
r m die om studentikoze
ve k vroeg, vond Nichols. En
A ;en maakten in het Ame-
in halverwege de jaren
u'zulke studentikoze mu-
s het folkpopduo Simon
1 iinkel, die met 'The
lof Silence' al een num-
eiü -hit achter de kiezen had-
eh cht enthousiast was met
ij, 5 Simon niet. Maar ach,
m Is was een gerespecteerd
en 'n slechter hoefden ze er
tn te worden. Zeker om-
v it om reeds bestaande
ileek te gaan. Dus zong
eetal 'The Sound of Silen-
geens opnieuw in voor
ore Den maakten ze een
imi 'ge - 'remix' zouden we
2004 zeggen - van een van
idere nummers, 'Scar-
B( gh Fair'.
eb ik eigenlijk nog iets
1 s nodig", zei de regis-
Bc b wil het verhaal althans.
<oC Garfunkel zou vervol-
in|,] egen Simon gezegd heb-
W Maar Paul, jij hebt toch
e onafgemaakte song
oosevelt'? Als we dat nu
"ogen als 'Mrs Robinson'?
10 t dan een refreintje was
os' gniet. Dus werd besloten
,p plek van de coupletten
2d pig gewoon met 'doo do-
l.S >-doo' op te vullen. Het
- En zo goed, dat Nichols
niet eens op meer tekst wacht
te. Het kwam zó in de film. De
coupletten volgden pas in de
versie die het duo later op hun
album 'Bookends' zetten.
Die 'Mrs Robinson' werd voor
jaar 1968 de tweede Amerikaan
se nummer 1-hit van Simon
Garfunkel. En een nouveauté,
want het zou de eerste Ameri
kaanse hit geweest zijn waarin
het woord 'Jezus' voorkwam:
'And here's to you, Mrs. Robin
son. Jesus loves you more than
you will know. Wo, wo, wo.'
Hun liedjes - of eigenlijk die
van Paul Simon - zijn nog dage
lijks op de radio te horen, maar
als 'popmuzikanten' zijn ze ei
genlijk nooit helemaal voor vol
aangezien door de generatie die
opgroeide met Dylan, Hendrix
en The Stones. Eigenlijk heb
ben Simon Garfunkel altijd
een beetje een 'dooie dienders'-
imago gehouden. Goed, Gar
funkel mag dan een of twee
keer door een politieagent zijn
aangehouden omdat hij een
jointje rookte en Simon trouw
de, een jaar of twaalf geleden
alweer, met zangeres Edie Bric-
kell die half zo oud was als hij
zelf. Maar daar ligt verder ook
geen mens van wakker. Esqui-
re-joumalist Robert Christgau
noemde de muziek van het duo
al 'rock-'n-roll voor mensen die
niet van rock-'n-roll houden'.
Studentikoos waren ze, Simon
and Garfunkel. Gesjeesde stu
denten, eigenlijk. De eerste had
z'n kandidaats Engelse litera
tuur gehaald en dacht erover
om rechten te gaan studeren.
De ander, meer een 'wiskunde
knobbel', koos voor architec
tuur omdat architecten er altijd
zo interessant uitzagen: cordu
roy broeken, shawltjes en ze
rookten pijp. Paul Simon heeft
nooit nagelaten zijn boekenkast
in zijn liedjes te spiegelen. Het
leverde hem soms het verwijt
op een typische 'pseudo-intel
lectueel zijn. Toch doet die kri
tiek afbreuk aan het unieke en
vooral hermetische oeuvre dat
Simon tussen 1964 en 1970 bij
elkaar schreef en dat dankzij de
combinatie van de stemmen
van Simon Garfunkel een
miljoenenpubliek bereikte.
Het centrale thema van de
overgrote meerderheid van zijn
songs uit de jaren zestig was de
Simon Garfunkel: vijfendertig jaar na de opnamen van hun laatste en succesvolste album 'Bridge over troubled Water* treden ze op in de
Amsterdam Arena. Foto: GPD/Sony
eenzaamheid van het individu
in de Amerikaanse samenle
ving. En vooral het onvermogen
tot communicatie. De allereer
ste nummer 1-hit van de groep,
'The Sound of Silence', gaat er
al over. 'People talking without
speaking, people hearing wit
hout listening'. En op die ande
re vroege hit, 'I am a Rock' is
het al niet anders: 'Ik heb geen
vrienden nodig, die bezorgen
mij alleen maar pijn', zingt het
duo. Soms vereenzaamt de
hoofdpersoon in een lied zo,
dat hij - altijd een hij! - besluit
de hand aan zichzelf te slaan.
In 'Richard Cory' bijvoorbeeld.
De rijkste man van de stad -
grootindustrieel, playboy en
weldoener - wordt door de ar
beiders uit zijn fabriek benijd.
Zelfs nadat Cory zichzelf een
kogel door het hoofd heeft ge
jaagd koesteren ze nog steeds
de wens om in zijn schoenen te
staan. Simon ontleende het
thema en zelfs hele fragmenten
van het lied regelrecht aan het
gedicht 'Richard Cory' van de
Amerikaan E A Robinson uit
1897, die zich weer door een
krantenbericht had laten inspi
reren.
Nog meer eenzaamheid in 'The
dangling Conversation', de sin
gle die volgde op 'I am a Rock'.
Eenzaamheid en gebrek aan
communicatie binnen een op
drogende relatie ditmaal. Si
mon had grote verwachtingen
van het nummer, misschien
wel de meest ambitieuze song
die hij tot op dat moment, zo
mer 1966, had geschreven. Tot
zijn teleurstelling haalde het
nummer slechts de vijfentwin
tigste plaats in Amerika en had
daarbuiten nog minder succes.
Critici vonden regels als 'And
you read your Emily Dickinson
and I my Robert Frost' ronduit
'snobberig'. Met dichters dwe
pen in een popsong, dat was
'not done'.
Ook de definitieve versie van
'Mrs Robinson' die voorjaar
1968 verschijnt is in feite een
lied over de eenzaamheid van
het individu in het 'upper-mid-
dleclass' America. De affectie
die de middelbare Mrs Robin
son en de adolescent Ben voor
elkaar voelen. En niemand die
dat mag weten. Toch raakt de -
naast de Jezus-referentie -
meest opvallende regel van het
lied een ander thema: "Where
have you gone, Joe DiMaggio? A
nation turns it's lonely eyes to
you.' Het romantische verlan
gen naar een Amerika dat er
niet meer is. Naar de jaren vijf
tig, toen de mogelijkheden nog
onbegrensd leken - de tijd voor
de Vietnam-Oorlog, het Var
kensbaai-incident en de moor
den op JFK en Martin Luther
King. Hetzelfde Amerika dat Si
mon bezingt in '(They've all co
me to look for) America'.
DiMaggio is natuurlijk de be
faamde baseballer die nog een
tijdlang met Marilyn Monroe
getrouwd was.
Er is onder Simon Garfunko-
logen vaak gespeculeerd of de
slotregel uit het nummer 'Bles
sed' inderdaad verwijst naar de
slotzin uit Voltaires roman
'Candide'. Er zijn talloze dis
cussies gevoerd over de vraag of
Simon zich voor 'The Boxer'
heeft laten inspireren door het
leven van Bob Dylan - wat hij
overigens zelf ontkent. Maar als
een paal boven water staat dat
het laatste en meest succesvolle
studioalbum dat het duo maak
te - en dat met veel hangen en
wurgen voltooid werd - 'Bridge
over troubled Water', meer dan
ooit Simon Garfunkel zelf tot
onderwerp had. Het succes van
'Mrs Robinson' had ertoe geleid
dat Mike Nichols in 1969 Art
Garfunkel vroeg voor een rol in
zijn volgende fUm, 'Catch 22'.
Garfunkel nam de uitdaging
aan - hij wilde ook wel eens
meer dan de 'stem' van Simon
zijn. Paul bleef achter in New
York om nieuw repertoire te
schrijven. De filmopnamen in
Mexico namen echter vele
maanden meer in beslag dan
voorzien. Ondertussen begint
Simon zich behoorlijk eenzaam
te voelen, zoals hij beschrijft in
The only living Boy in New
York'. Ook 'So long, Frank
Lloyd Wright', hoewel aan de
oppervlakte een eerbetoon aan
de vermaarde Amerikaanse ar
chitect. schreef Paul voor Art,
de 'would be architect'. Let
vooral op de regel 'All of the
nights we'd harmonize till
dawn'. Over de tijd dat er nog
niet het geringste barstje was
gekomen in de verhouding tus
sen Simon en GarfunkeL
Tijdens de moeizame opnamen
van 'Bridge' beginnen de irrita
ties binnen het altijd zo harmo
nieuze duo de kop op te steken.
Vaak gaat het om futiliteiten;
soms om meer essentiële za
ken. Zo had Paul voor 'Bridge
over troubled Water' een poli
tieke song geschreven, 'Cuba si
Nixon no', die Art weigerde te
zingen. Garfunkel stelde vervol
gens voor om een Bach-koraal
te bewerken - ze hadden zoiets
zes jaar eerder al gedaan met de
zestiende eeuwse hymne 'Be-
nedictus'. Daar voelde Simon
op zijn beurt niets voor. Dus
werd besloten om het bij elf
songs te laten.
Precies vijfendertig jaar na de
opnamen voor 'Bridge over
troubled Water' doen Simon
Garfunkel weer een wereldtour
nee. Niet de eerste sinds de
'split' van 1970. Misschien zelfs
niet eens de laatste. Beiden zijn
inmiddels zestigers. Aanzienlijk
ouder dan Mrs Robinson in
The Graduate' en het studenti
koze reeds lang voorbij.
