M
m rmmi
De 'vingers' van Calatrava wijzen direct naar de hemel
f
fÊmsrK
1
:^$%i
f
jra
I
iïtiago
latrava
UÈjI Lém
Bruggen waar muziek in zit
ZATERDAG
26 juni
2004
ER
BIJ
net de trein van Leiden naar
hol reist en bij het binnenrij-
an de Haarlemmermeer links
!t coupéraam kijkt, kan ze
issen. Opgelijnd langs de
Ivaart tussen de dorpen
Idorp, Abbenes en Nieuw-
p priemen drie stalen vin-
Ie lucht in. Het zijn de pylo-
n Citer, Harp en Luit, de
;en van Santiago Calatrava,
Idberoemd architect die ook
ide voor het station van Lyon
t dak van het Olympisch Sta-
in Athene. Schuin omhoog
nd met zijn machtige spits
iet alsof de hoogste - 83 me-
gelijk een supersonische
irde op elk moment over de
u baan het luchtruim kan kie-
Maar vast verankerd in zijn
zal dat toch niet snel gebeu-
fl/olgende week donderdag 1
lerricht koningin Beatrix de
ële openingshandeling van
uggen - kunstzinnige oever-
ndingen die in het land van
ppelen en suikerbieten tij
de bouw flink wat stof de-
ipwaaien. Dat stof wordt
de Leidse stedenbouwkundi-
ed Kaaij, stadsarchitect van
larlemmermeer, bij deze met
hand op een hoop geveegd.
Ad van Kaam
Aangelicht in het donker lijkt de Citer zo weggeplukt uit een futuristisch sprookje. Publiciteitsfoto
Fred Kaaij parkeert zijn Volvo pal onder
de Harp, stapt uit en wijst linea recta
omhoog. „Kijk, de brug is helemaal
opengewerkt. Door de constructie heen zie
je overal die stalen punt die naar de hemel
wijst. Ongelooflijk hè, 83 meter hoog en het
blijft nog staan ook. Let op de enige pijler in
het midden van de brug. Die verjongt, zoals
wij dat in vaktermen noemen, naar de voet
toe. Daar heeft hij nog slechts een omtrek
van 20 centimeter. Het hele gevaarte van 120
meter breed en met een gewicht van duizen
den tonnen rust louter en alleen op dat
smalle pootje. Al dat staal, al dat cement, al
dat asfalt. Een godswonder dat het allemaal
overeind blijft. Die tuien waaraan de brug
hangt, lijken vanuit de verte inderdaad op
snaren. Geweldig toch, datje zoiets voor el
kaar kunt krijgen? Die man is met recht een
kunstenaar van het zuiverste soort.
Als stadsarchitect van de Haarlemmermeer
werkt Leidenaar Fred Kaaij in de grootste
bouwgemeente van Nederland. Onder de
rook van Schiphol verrijst de ene Vinex-wijk
na de andere. Ze denken vanuit het gemeen
tehuis in Hoofddorp in duizenden woningen
per jaar. In 2010 wonen en werken er
150.000 mensen in de polder, die 150 jaar
geleden vooral voor agrarische doeleinden
werd drooggelegd. Maar anno 2004 is de ur
banisatie van het platteland niet meer te
stuiten. Schiphol, het kloppend hart van de
polder, is al evenmin te beteugelen. Nergens
in Nederland zijn de bedrijventerreinen zo
talrijk en zo omvangrijk als rond de luchtha
ven in de Haarlemmermeer. Waar de oor
spronkelijke boerenbevolking maar met
moeite kan wennen aan het steeds verder
oprukkende staal, glas en beton. En waar het
woord infrastructuur bij de lokalen nog een
smaak op de tong legt als van bedorven ca
membert.
Het is juist vanwege die infrastructuur dat er
nu drie van die opvallende bruggen staan
waar overigens lang niet iedereen in de pol
der blij mee is. Maar daarover later. „Er
moesten, vanwege de ontsluiting naar rijks
weg A4 en A5 en met het oog op toekomstige
oren
1951
oling
es Beaux Arts Parijs
iTechnica Valencia
techniek Zürich
werpbureau
1981
989
ia 1991
werpen
Roda brug Barcelona
sche toren Barcelona
Lyon
leaoc Bordeaux
seum Milwaukee
aven Terminal Bilbao
Expo Koeweit
ng Mall Toronto
ime Athene
isch Stadion Athene
'arp en Luit Haarlemmer-
Santiago Calatrava inspecteerde deze week in Athene de Agora Promenade die leidt
loctoraten naar het Olympisch Stadion. Volgende week opent hij samen met koningin Beatrix
:r andere bij de TU Delft zijn bruggen in de Haarlemmermeer. Foto: EPA
bebouwing, in totaal 26 nieuwe bruggen ko
men", vertelt Kaaij. „We wilden niet alle
maal van die suffe dingen. Ik heb thuis in
Leiden een heel simpele keuken. Maar wél
een marmeren vloer en een granieten aan-
rechtblad. Als je dat mooi aanlicht heb je
voor iedereen een geweldige keuken. Met
dat verhaal kwam ik bij de wethouder. Doe
23 gewone bruggen en 3 mooie. Dat trio
trekt de rest op. 'Wie is de beste architect
van de hele wereld', grapte de toenmalige
PvdA-wethouder Cees Spijkers. Ik liet de
naam Santiago Calatrava vallen. 'Dan ne
men we die', sprak hij resoluut.
Het noemen van een beroemde naam is één.
Maar hoe krijg je in vredesnaam een man
die in alle grote metropolen van de wereld
zijn stempel op de architectuur drukte en
die kantoor houdt in Zürich, Parijs en Valen
cia, zo ver dat hij zijn Italiaanse maatschoe
nen verruilt voor een paar klompen? Om uit
gerekend in de zompige klei en aan de toch
tige Hoofdvaart naar Nieuw-Vennep zijn
'landmark' te plaatsen? Zou de
architect/kunstenaar die zojuist de eervolle
opdracht had verworven om het dak van het
Olympisch Stadion in Athene en het Velo
drome te construeren, wel zin hebben in en
tijd hebben voor een stel boeren uit Holland
en hun project in de polder?
„Ja dus", grijnst Fred Kaaij. „Nadat we onze
plannen hadden ingestuurd, mochten we la
ter met een delegatie van wethouders naar
zijn 'paleis' in Zürich komen. 'Laten we sa
men schetsen', zei hij tegen mij in zijn ate
lier. Het kwam er op neer dat ik als een kind
de kleurdoos voor hem ophield en hij er lus
tig op los aquarelleerde. Het was subliem. Ik
heb die allereerste schetsjes nog bewaard. Ze
wijken niet eens zoveel af van de werkelijk
heid. Over geld praatte hij niet. Of hij dat als
architect, civiel ingenieur en kunstenaar be
neden zijn stand vindt, weet ik niet. Hij liet
het in elk geval aan zijn vrouw over. Zij doet
de zaken."
En dat gaat madam Calatrava voortvarend
af. De drie maquettes en de eerste schetsen
alleen al kostten 250.000 dollar. De bruggen
18 miljoen euro. En daar hoorde je boven de
Ringvaart meteen al het eerste gerommel.
'Een belachelijk bedrag voor een stel ultra
moderne bruggen die volledig uit het lood
staan in dit vlakke land', luidde de tendens
van veel ingezonden brieven in de editie
Haarlemmermeer van het Haarlems Dag
blad. Gedonder dat boven de Hoofdvaart
aanzwol tot orkaankracht, toen het budget
van dit gewaagde en vernieuwende project
met nog eens 6 miljoen werd overschreden.
Een enquête in het Haarlems Dagblad liet
geen spaan heel van de opvallende dwars
verbindingen. Totaal uit zijn verband gerukt,
was de algemene kritiek. Een sloot van 19
meter breed en daarover een brug van 120
meter. Dat kon toch helemaal niet. Belache
lijk!
Fred Kaaij moet lachen. „Maar die kaars
rechte sloot is wel 26 kilometer lang. Al
thans, zo stelde Calatrava het meteen
scherp. Met die lange rijen bomen als
scheidslijn tussen land en water. En zijn
bruggen als breekpunten. Wat de criticasters
zich niet realiseren is dat het land nu nog re
latief leeg is, maar straks niet meer. Dan
staan hier huizen, dan zijn hier bedrijventer
reinen, dan heb je ontsluitingswegen. En
drie prachtige, futuristische bruggen, waar
bij inderdaad de toekomst het uitgangspunt
is geweest. Natuurlijk is het budget over
schreden. Dat gebeurt vrijwel altijd bij der
gelijke prestigieuze projecten. Vergelijk het
met de stadhuizen in Den Haag en Alphen,
ontwerpen waarover ook veel te doen is ge
weest. Maar deze bruggen zijn wel binnen
de Vinex-begroting gebleven. Er is ook geen
wethouder op gesneuveld. Goed, hij werd
niet herkozen. Maar zo lagen de verkiezings-
Harp, Citer en Luit. Publiciteitsfoto's
uitslagen nu eenmaal. Ik heb wel eens een
tijdje gedacht dat het misschien één brug te
ver was, dat er één het niet zou redden.
Maar uiteindelijk zijn ze er alle drie geko
men. Ook de Luit met een rotonde in het
midden. Een brug als een rotonde... Hoe
kom je erop!"
Fred Kaaij wijst op de welvingen, de rondin
gen, de leuning, op de tuien en op de afwer
king van de Harp. .Allemaal even perfect.
Wat een oog voor detail." Dat een fietspad
ontbreekt en het voetpad verder nergens toe
leidt dan naar de overkant - ook hier veel in
gezonden brieven over - kan voor de stads
architect de pret niet drukken. „Je kunt er
overheen lopen. Ja toch? Wat mij opvalt - ik
klop het af - is dat er nog geen letter graffiti
op is verschenen. Terwijl de jeugd van
Hoofddorp het amfitheater van de Luit ge
bruikt als ontmoetingsplaats, als hangplek
Ze maken foto's van elkaar op die mooie
brug. Je moet ze zien in het donker, als ze
zijn aangelicht. Dan komen ze pas echt mooi
uit in de polder."
De oude Hoofdvaart en zijn nieuwe bruggen. Foto: United Photos De Boer
