De professor, het paard
en de gehoorzaamheid
Het zelfvertrouwen is weer terug bij Sjeng Schalken
SPORT
ZATERDAG ig JUNI 2004
SI
Een kijkje in de keuken van het Tsjechische voetbal
Kenri van der Steen
vei
Laten we het maar meteen vaststel-
^Tsjechisch voetbal is beter dan het
i'I landse voetbal, technisch beter. Een
inde keuken van het Tsjechische voet-
u ;ert nog andere conclusies op.
Rii
jen Panenka. Prachtige stad, prachti-
lai etballer. Penalty. Panenka was we-
'ai troemd zonder dat hij het zelf wist; de
jonistische autoriteiten vonden het
ji dat een simpele voetballer
aanbeden en al helemaal niet omdat
c7 as vanwege een briljante vlaag van
Kt dteit en moed. De Panenka-penalty.
ommunisme is intussen gestraald, het
n heeft landgenoten van Panenka le-
tnnen. Kort na de wedstrijd kun je
ai jrn de coach van Slovan Liberec vra-
ere (hij nog Nederlands spreekt. „Jaja."
aai rnvaak Stanislav Griga, ex-spits van
tv word, spreekt de taS nog vloeiend.
s handig, want dan kan hij eens uitleg-
reik een bizarre wedstrijd we net heb-
itl ezien.
laa lemie
un iPraag-Slovan Liberec gaat om Euro-
til toetbal, op het einde van de Tsjechi-
001 competitie, die net twee dagen eerder
100 leschrikt door een geweldige omkoop-
idaal. Nog weer enkele dagen eerder
de Tsjechische voetballerij opge-
1,1 door een ander geval: de leukemie
aclav Kalousec, spelbepaler en beste
ivan Slavia - pikant genoeg vorig jaar
ampioen met Liberec.
len niet meer dan 3 tot 4000 man in
ladion van Slavia. Eén spandoek trekt
ndacht: 'Fans of Alcohol'. Opvallend
er nauwelijks een overtreding wordt
lakt; het is vanwege de bij beide ploe
rt jeliefde leukemiepatiënt. Nog iets valt
20 e techniek van de spelers. Daar kun-
se in Nederland niet aan tippen!
ijechen zijn altijd al vaardig geweest
Ie bal. Zo ontstond ook het voetbal uit
mubian School, het korte combinatie-
p d waarmee meer midden-Europese
landen groot werden. De Tsjechen schop
ten het tot een status die bijna zo groot is
als die van Oranje, hoewel de Tsjechische
successen in een verder verleden liggen:
twee keer (1934 en 1962) bereikte het toen
nog Tsjechoslowakije geheten land de fina
le van het WK, in 1990 gevolgd door een
kwartfinaleplaats. Op het Europese toneel
deden de Tsjechoslowaken het ook goed.
Eerste in 1976, derde in 1980, tweede in
1996.
Mooi, schoon voetbal, gebaseerd op de
combinatie, steevast beantwoord door de
tegenstander die zich in handbalformatie
voor het eigen strafschopgebied opstelt.
Dat is Tsjechisch voetbal.
Opwinding ontstaat er deze wedstrijd al
leen bij een afgekeurde goal. Een plukje
toeschouwers heft meteen een nieuwe slo
gan aan, bedoeld voor de scheidsrechter:
'Jij bent bij het pompstation geweest!'
Pompstation
Daar gebeurt het namelijk in Tsjechië, bij
het pompstation. Twee dagen eerder is er
door een zwaar bewapend politieteam een
actie uitgevoerd bij een pompstation waar
de bekende scheidsrechter Stanislav Hrus-
ka en de technisch directeur van 1. FC Sy-
not, Jaroslav Hastik, elkaar voor een kopje
koffie troffen. Hastik had 5500 euro op zak,
bedoeld voor Hruska, die in maart tot te
vredenheid van Synot de wedstrijd tegen
Sparta had gefloten: 2-0, via twee zeer du
bieuze goals.
Het bleek de opmaat tot een omkopings-
schandaal van enorme omvang, zo ver
moedt politiepresident Jiri Kolar. Hij dacht
na de eerste verhoren dat zeker vijf
scheidsrechters uit de hoogste afdeling en
14 van de 16 clubs betrokken waren' bij om
kooppraktijken. Kolar werd echter snel bij
gepraat door hogere instanties. Besloten
werd tot begin juli een informatiestop af te
kondigen - want de nationale ploeg moet
van alle heisa natuurlijk niet de dupe wor
den met het EK voor de deur...
Afschuw
De pers, inmiddels gewend aan de vrijheid
van het woord, kwam met bittere aanklach
ten, vooral in de richting van Jan Obst, de
president van de voetbalbond, die in een
reactie aangaf niet te denken, niet eens te
dromen van aftreden. Hij voelde zich im
mers gesteund door de voetbalbeweging.
„Welke voetbalbeweging", sneerde de
commentator van het dagblad 'Lidove no-
viny", „die van goed verzorgde voetbaloffi-
cials die corrupte scheidsrechters bedienen
of de massa van voetbalfans die met af
schuw deze toestand aanzien?"
In het kantoor van de voetbalbond vertelt
een juffrouw dat meneer Jan Obst afwezig
is en niet komt. In het VEP-restaurant van
de voetbalbond mogen we wel een vorkje
prikken. Kleurrijk restaurantje: doelnet aan
het plafond, ballen en suppoostpetten erin,
aan de muur knalgroen behang met voet
ballen. En dan loopt daar toch ineens Jan
Obst. Beetje oostblokachtige figuur: treurig
hoofd, treurige snor, treurige tred. Helaas,
Jan heeft geen tijd, wil niet praten, we moe
ten hem maar enkele vragen mailen.
Stanislav Griga hoef je ook niet naar het
onderwerp omkoping te vragen. Niemand
binnen het Tsjechische voetbal lijkt bereid
of in staat er iets zinnigs over te zeggen, an
ders dan het bekende cliché van de bewij
zen die er eerst moeten zijn. Griga is een
hologige man met een getormenteerd ui
terlijk, gekleed in een donker pak, met een
donker overhemd, een donkere das en een
donkere oogopslag; geen man die de hele
dag lacht. Hij was spits van Feyenoord,
maar geen typische Tsjechoslowaakse
spits. „Het Tsjechische voetbal draait hele
maal om techniek, overal elders wordt veel
fysieker gespeeld. Ik was juist geen techni
sche spits, wel sterk met de kop en met een
goed gevoel in de zestien. Nee, niet zo bij
Feyenoord, ik heb er minder gespeeld dan
ik me had voorgesteld."
Hij voetbalde na Feyenoord nog een jaar
bij Rapid Wien en moest toen stoppen:
heupblessure. Griga is nu vijfjaar coach.
Hij kan oordelen over de scheiding die
Tsjechoslowakije verdeelde in Tsjechië en
Slowakije, wat beiden landen hun eigen
competitie opleverde. „Voor Tsjechië is het
goed geweest, voor Slowakije niet, daar is
het spelpeil gedaald. Een groot voordeel
voor Tsjechië is het vertrek van Patrick Ber
ger geweest. Dat heeft zijn club geld opge
leverd, maar het was ook een voorbeeld; de
jeugd zag dat er geld te verdienen was met
voetbal." -
Superleven
Een dag later traint Slavia Praag licht, maar
wel communistisch lang, twee uur aan een
stuk. Het is zo'n beetje de laatste keer dat
Pavel Kuka aan de bal komt; het ziet ernaar
uit dat hij gaat stoppen, de 36-jarige oud
international, voormalig Voetballer van het
Jaar, oud-prof van Kaiserslautern.
Kuka heeft het voetbal-communisme en
het voetbal-kapitalisme meegemaakt. „Het
voetbal is veranderd. Vroeger was het ka-
meraadschappelijker, we speelden meer
voor de gein. Nu wordt de sfeer anders,
meer zogenaamd professioneel, ook door
de buitenlanders in de competitie. Wij heb
ben een Hongaar, twee Brazilianen, twee
Slowaken. Je hebt ook spelers uit de Oekra
ïne, Serviërs. Geen topspelers, jongens die
aardig kunnen voetballen. Meer professio
naliteit is wel nodig. Er gaat meer geld om,
dat geeft je ook verantwoordelijkheid."
Hij vertelt ronduit wat er verdiend wordt.
„Gemiddeld wordt er hier 20 tot 30.000 eu
ro verdiend, sommigen zitten op 300.000
en een enkeling, zoals Poborsky, die trans
fervrij was, heeft iets van 6 tot 700.000 eu
ro." Is 20.000 euro genoeg voor een goed
leven in Tsjechië? Kuka: „Een superleven!"
Hij illustreert dat meteen op typisch Tsje
chische wijze: „Een halve liter bier van het
beste merk kost 20 kronen!" Dat is dus 65
Marek Heinz viert het winnende doelpunt van Tsjechië tegen Letland met Pavel Nedved (links) en Milan Baros. Foto: EPA
eurocentjes voor een halve liter. Proost!
Een biertje gaat er in bij de Tsjechen, in
vroegere jaren vooral als troost. Kuka: „Wij
zijn 150 jaar onderdrukt, dat zie je nog
steeds terug. Als het moeilijk wordt, weet
de Tsjech het niet meer. Wij zijn van nature
nederig door die bezetting. Wij zijn een
klein land en hebben alles over ons heen
gehad, dan moet je verstandig blijven. On
der druk kunnen we niet presteren. Maar er
is wel eenheid. Bij het Nederlands elftal zie
je dat niemand het zware werk wil doen. Bij
ons wel. En als je bij ons in de nationale
ploeg wilt, moet je wel in het potje vallen."
In zijn Praagse kantoor wil Dr. Jaroslav Ne-
kola wel iets zeggen over de Tsjechische
ziel. Nekola is net terug van een congres in
Parijs, hij is een van 's lands meest voor
aanstaande sportwetenschappers. Het ge
sprek gaat over de spelkwaliteit van de
Tsjechische eredivisie (goed), de omkoping
(niet goed), het Tsjechische gevoel voor hu
mor (bestaat), het Tsjechische talent om te
improviseren (bestaat minder) en de com
mercialisering, tot Nekola iets zegt om te
onthouden.
„De Tsjechen zijn beïnvloed door de af
hankelijkheid van grootmachten. Geduren
de 300 jaar waren ze een deel van het Oos
tenrijks-Hongaarse rijk, ze werden in de
oorlog bezet door Duitsland en daarna 40
jaar lang door de Russen. Ze zijn gewend te
gehoorzamen, maar weigeren af en toe. In
sommige opzichten paste de bezetting een
meerderheid, het gaf hen de illusie van ge
lijkheid. Ik denk dat deze invloed nog in
komende generaties te zien zal zijn."
De Tsjech die gewend is te gehoorzamen,
maar af en toe weigert. Jozef Chovanec kan
het beamen. Hij was de vorige bondscoach
van Tsjechië. Het werd een zooitje onder
Jozef, want de selectie weigerde steeds va
ker te gehoorzamen. Zelfs de brave Pavel
Nedved, de modelprof, deed mee aan het
ondermijnen van Chovanec' gezag. Jozef
moest dus weg, Karei Brückner kwam.
Twee jaar later zitten Pavel en Karei in Por
tugal om er het EK 2004 te winnen. Twee
langharige mannen, de een met bijnamen
als II Guerriero (de krijger) en II Cannibale
en ook gewoon Het Paard - vanwege zijn
altoos in de galop wapperende manen - de
ander met de simpele bijnaam De Profes
sor. De eerste is multi-, multimiljonair, de
ander sprokkelde zijn muntjes bij elkaar in
provinciestadjes en werd nooit rijk.
Brückner is wel een man die in het beeld
van Tsjechië past: ernstig van blik, met het
uiterlijk van een dirigent of een dichter,
weinig spraakzaam, edel van buiten, waar
schijnlijk ook van binnen. Nedved verte
genwoordigt het beste van oost en west sa
men: een geweldige discipline en be-
roepsemst, een ontembare ambitie en een
glanzende techniek. Slechts in de creativi
teit blijft Pavel wat achter. Hij was wel de
Europees Voetballer van het Jaar 2003.
Vandaag gaan we zien of de Tsjechische
voetballers nog een beetje willen gehoorza
men. Karei Brückner zal ongetwijfeld een
teamprestatie eisen. En hij zal hopen dat
Pavel Kuka ongelijk krijgt, vandaag tenmin
ste, en dat zijn Tsjechen wel onder druk
kunnen presteren. Want ja, om nou te pro
beren de scheidsrechter om te kopen...
Gertjan van Geen
ialen - Het tennisjaar van Sjeng Schal-
speelde zich tot nu toe meer buiten
de baan af. Omstandigheden waar
een invloed op kon uitoefenen hebben
ranking onder druk gezet. Een hotel-
i en een geheimzinnig virus sloopten
am en geest, waardoor hij voor het
tien jaar ontbrak op een Grand-
iloemooi.
li heeft het plaatsingscomité van Wim-
on nog steeds het volste vertrouwen in
J door hem de twaalfde positie toe te
j len. En Schalken voelt dat zijn top-
nnakende is. „Zoals ik nu speel, kan ik
Bmbledon goed presteren. Zelfs als ik
eerste ronde een ongeplaatste hot-
als Greg Rusedski tegenkom", zegt de
II burger vol vertrouwen.
laandag de nieuwe entry list van de
wordt gepresenteerd, staat Sjeng
fen voor het eerst sinds vier jaar bui-
letoptwintig. De nederlaag in de eerste
01) !e van Rosmalen - de nummer 17 van
fereld was titelverdediger - doet zich
voelen. Op Wimbledon heeft Neer-
:"f li beste tennisser een kwartfinale te
III kdigen.
Schalken kijkt al een paar maanden
jineer naar de wereldranglijst. Voor
isu ibegint het jaar eigenlijk nu pas. „Zoals
ti nu voor staat is het te vertroebeld. Er
te veel gaten in het jaar. Ik ga weg-
h en tot Rosmalen volgend jaar zal ik
ttf'het stof moeten kruipen. Misschien
n [J I ik de kleinere toernooien gaan spe-
iMaar ik weet dat, als ik fit ben, er niet
spelers zijn die van mij kunnen win-
Öat zelfvertrouwen heb ik. Ik heb nu
k]r het gevoel dat ik tegen de stroom in
iwemmen."
tag er allemaal zo goed uit. Schalken
vde eind vorig jaar („Die ring heb ik
niet afgedaan") en beleefde een prima
;tI1 lensstart. In Chennai bereikte hij de
i e finale en op Australian Open bereikte
mor het eerst de vierde ronde. Alles
erop dat hij voor het eerst in zijn car-
de toptien ging halen, iets wat alleen
Sjeng Schalken: „Ik weet dat, als ik fit ben, er niet veel spelers zijn die van mij kunnen winnen." Foto: EPA
Tom Okker en Richard Krajicek voor hem
presteerden. Maar tijdens de eerste ronde
van de Davis Cup tegen Canada werd hij
ziek. Schalken negeerde het sluimerende
virus, omdat zijn lichaam wel vaker tegen
had gesputterd. Hij dacht dat hij harder
moest trainen om de vermoeidheid uit zijn
lijf te krijgen en brak daarmee zijn lichaam
stukje bij beetje verder af.
Fysiotherapeut André van Alphen hielp
hem weer op de been. Eenmaal fit volgde
een nieuwe tegenslag. Bij een hotelbrand in
Rome, waar drie mensen het leven lieten,
zaten hij en zijn vrouw Ricky opgesloten op
de bovenste etage. Ze waren nooit in direct
levensgevaar, maar het waren angstige mo
menten. De mentale klap volgde later. „Die
brand heeft zijn uitwerking gehad. In het
begin niet. Ik ging gewoon tennissen, want
daarvoor waren we gekomen. Maar het
adrenalineshot, het bang zijn en de hele
rompslomp eromheen kostten zo veel
energie, dat ik afzegde voor Roland Garros.
Ik had niet eens de rust meer om een mid
dagslaapje te doen. Natuurlijk had ik graag
mijn 26ste Grand-Slamtoemooi op rij ge
speeld, maar ik had er geen zin in om op de
baan te gaan staan en afgeslacht te worden.
Ik wil alleen tennissen als ik competitie kan
geven."
Schalken trok zich terug in zijn apparte
ment in Monaco om weer op adem te ko
men. „Ik heb tien dagen lang uitgeslapen
tot 12 uur. Na een laat ontbijtje zijn we tot
een uur of vijf op het strand gaan liggen.
Na vier of vijf dagen droomde ik niet meer
over tennis en was ik weer in st-aat om 's
avonds mijn conditietrainingen te doen. Ik
merkte ineens dat ik fit genoeg was voor
Queen's. De basis was hoog genoeg om
weer te presteren."
Zijn arbeidsethos heeft hem gebracht waar
hij is. Veel tennissers kunnen een voor
beeld aan hem nemen. Nooit had hij ge
dacht zo ver te komen. Daarvoor had hij
simpelweg te veel tekortkomingen. „Het
enige wat ik van nature heb, zijn een fore
hand en een backhand. Ik had geen over
zicht, ik was een heethoofd, mijn lichaam
is een doorlopend probleem en ik heb geen
service. Ik kan er slecht tegen dat ik niet
goed kan serveren en daarom sta ik elke
dag een mandje ballen te serveren om het
gat niet nog groter te laten worden. Het
grappige is dat ik in de statistieken altijd
heel hoog sta met het percentage eerste
service. En ik mik toch echt op de lijnen.
Dat is mijn vakmanschap en dat van de
mensen om mij heen. Ik leg de lat heel
hoog. Ik moet wel, want alles wat aange
leerd is, kan zo wegvallen. Ik zie een hoop
spelers onder mij, die veel meer kwaliteiten
hebben, maar niet hard werken en niet
goed bezig zijn."
Het houdt hem in moeilijke periodes als
deze op de been. Hij geeft toe dat hij even
in paniek is geweest en dat hem dat niet
snel overkomt. Dat hij het gevoel heeft ge
had dat hij van niemand meer kon winnen
en daar slechter van sliep. Maar de basis,
het voetenwerk, is terug. Hij kan weer bij
alle ballen, hoeft niet achteruit te lopen en
kan een tegenstander weer bij de strot grij
pen. „Mijn spel klopt al heel snel als mijn
benenspel goed is. Tennis is een reactie-
sport. Ik probeer tijdens een rally grond te
winnen, sneller te spelen dan mijn tegen
stander, zodat hij minder tijd heeft. Als ik
een metertje te ver naar achter sta en ik
krijg een kans, dan sta ik verkeerd. Nu hoef
ik me geen zorgen meer te maken. Mijn
spel begint samen te vallen. Als ik bij de bal
kan, kan ik tennissen."
Op Wimbledon moet de wederopstanding
komen. Niet hotshot Rusedski, maar diens
landgenoot en wildcard Lee Childs staat te
genover hem in de eerste ronde. Hoewel de
US Open hem sportief het meest heeft ge
bracht met een halve finale in het enkel- en
dubbelspel en een juniorentitel, bezorgt
Wimbledon hem het mooiste gevoel. Daar
kan Schalken af en toe uit zijn schulp krui
pen tijdens een wedstrijd. „De eerste vier
keer was het niks, want ik verloor steeds in
de eerste ronde. Maar het is fantastisch.
Van Wimbledon kan ik echt genieten. Het
heeft een lievere sfeer. Ik heb e«i paar keer
op het centre court mogen spelen. Elke
stoel is daar bezet. Er is geen plek leeg. Net
als in een theater."
