Ontroerende familiefoto's Otto Frank
KUNST CULTUUR
Wie heeft er een man met een baardje aan de muur?
Norah Jones onderhoudende podiumpersoonlijkheid Poetry eert Pablo Nerudü
i n
n
Financiering
expositie
wOnderwere
vrijwel rond
donderdag 17juni 20<
Onbekend schilderij van Van Gogh al vele jaren spoorloos
•ebb
evai
Hind. Foto: GPD/Phil Nijhuis
Europees concert
op de Dam
Amsterdam - Nederland pre
senteert tijdens zijn voorzitter
schap van de Europese Unie
het kunst- en cultuurprogram
ma Thinking Forward. Met het
culturele initiatief willen het
ministerie van Buitenlandse Za
ken en het ministerie van OCW
de nieuwe lidstaten ook op het
gebied van kunst en cultuur
verwelkomen. Op 2 juli begint
Thinking Forward op de Dam
in Amsterdam met het concert
'Europa op de Dam' dat zich
vooral richt op jongeren. Natio
nale sterren als Hind en inter
nationale sterren als Outlan
dish treden op. De NPS zendt
het concert live uit.
Apple begint
met iTunes
londen - De Amerikaanse com
puterfabrikant Apple heeft het
startschot gegeven voor Euro
pese versies van zijn populaire
internetmuziekwinkel iTunes.
Muziekliefhebbers in Duits
land, Frankrijk en Groot-Brit-
tannië kunnen nu 700.000 lied
jes voor 99 eurocent per stuk
downloaden. Andere landen
volgen later. Europeanen kon
den tot dusver weinig met iTu-
nes.com doen, aangezien voor
het kopen van liedje een credit
card met een Amerikaans adres
was vereist. De muziekwinkel is
in de Verenigde Staten een
groot succes. Sinds vorig jaar
april zijn al meer dan zeventig
miljoen nummers verkocht. Er
bestaat ook al een Nederlands
talige versie.
Zimmerman
overleden
zoersel - De Vlaamse actrice
Denise Zimmermann is in haar
woonplaats Zoersel (België)
overleden. Ze was 61 jaar. Ze
stierf totaal onverwacht. Zim
mermann werd in Nederland
vooral bekend door haar rol
van Els van Berckelaar in het
populaire televisiefeuilleton
'Wij, Heren van Zichem', naar
de vertellingen van Ernest
Claes.
Nieuw album
Duran Duran
londen - De leden van de Britse
rockgroep Duran Duran komen
binnenkort met een nieuw al
bum. De band maakte vorig
jaar al een tournee. Volgens
leadzanger Simon LeBon is de
band nu bijna klaar met de cd,
die geen titel heeft. Het is de
eerste keer sinds 1983 dat Le
Bon, John Taylor, Nick Rhodes,
Roger Taylor en Andy Taylor
een album uitbrengen. Het vijf
tal maakte begin jaren tachtig
hits als 'Girls on film', 'Hungry
like the wolf en 'The reflex'. In
1985 gingen ze hun eigen weg.
londen-antwerpen/anp - Bij het Van Gogh
Museum in Amsterdam moeten ze het alle
maal nog zien, maar volgens de Britse krant
The Times van gisteren moet er ergens in
Groot-Brittannië of in België nog een onbe
kend schilderij zijn van de hand van Van
Gogh. De schilder zou de Belgische dokter
Amadeus Cavenaile hebben geportretteerd
als betaling voor de behandeling van een ge
slachtsziekte. Het doek zou nu al tijden
spoorloos zijn.
Onderzoeker Ken Wilkie, die al eerder over
het doek van de dokter met het baardje en het
vlinderstrikje publiceerde, spoorde nazaten
van de arts op. In The Times vertelt de klein
zoon van de dokter van Van Gogh: „Mijn
grootvader heeft me verteld dat de schilder
hem vóór zijn behandeling had verteld dat hij
hem niet kon betalen. De enige manier om
dat te doen was door het schilderen van zijn
portret. Mijn grootvader ging akkoord." De
kleinzoon kan zich het schilderij nog wel her
inneren: „Het was een klein olieverfschilderij,
getekend met Vincent."
Waar het nu dan is, is de grote vraag. De arts
liet het doekje na aan zijn dochter Jeanne en
haar man Adolph Kleibs. Het stel vluchtte ten
tijde van de Eerste Wereldoorlog vanuit Ant
werpen naar Londen. De kleinzoon denkt dat
het paar het schilderij heeft meegenomen en
dat het nu ergens bij een onwetende aan de
muur hangt.
Een schoondochter van de Kleibs' echter,
denkt weer dat het doek in België is achterge
laten. „Ze moesten inderhaast vluchten en
hadden bijna niets bij zich." Jeanne's klein
dochter beaamt dat: „De familie moest vrij
wel alles achterlaten, maar ze begroef het
schilderij in de tuin met een aantal andere za
ken die te onhandig waren om mee te ne
men." Als dat zo is, aldus The Times, ligt het
doek misschien nog wel onder de uitbouw
van een huidige tapijthandel in Antwerpen.
Conservator Louis van Tilborgh van het Van
Gogh Museum zegt dat er al eens met specia
le apparatuur is gezocht, maar dat er geen
aanwijzingen waren voor de aanwezigheid
van een Van Gogh in de Antwerpse bodem.
Volgens hem komt de naam van de dokter
wel op de achterkant van een schetsboekje
van Van Gogh voor, maar noemt de kunste
naar het portret niet in zijn brieven. Dat zegt
wel niet alles en de brievencollectie is ook
niet helemaal compleet, maar Van Gogh zou
een dergelijk portret wel gauw vermeld heb
ben. Zo was hij, vooral in de periode waarom
het gaat, zo rond 1885.
Het lijkt Van Tilborgh ook waarschijnlijker dat
Van Gogh zou hebben betaald met een werk
dat al bestond, zoals hij ooit een rekening
sjn
!(1
;eu
met een Haagse dokter vereffende meti
eerder gemaakte aquarel. Van Tilborgh i
er verder op dat onderzoeker Wilkie zie:
zijn navorsingen mede baseert op herii jn
gen van familie „die na al die jaren weli
kend kunnen zijn".
Toch is het waarschijnlijk geen gek idee
mensen met een olieverfschilderij vane
man met een verzorgd baardje en eenü "ejc
strikje aan de muur, dat doek toch eens
te bestuderen en naast de in The Times
bliceerde foto van Amadeus Cavenaillei ^e'[
houden. Van Goghs portret van dr. Gael
bracht in 1990 immers een slordige 80
joen euro op.
rut
Dort
K
id e
'Deze man was gek op zijn dochters én dol op fotograferen'
door Francoise Ledeboer
Amsterdam - Aan Anne Frank (1929-1945) zijn
sinds de publicatie van 'Het Achterhuis' in 1947 tal
loze tentoonstellingen, films, biografieën en thea
tervoorstellingen gewijd. De tragiek van haar vroe
ge dood en de ongekunstelde charme van haar bij
zondere dagboek maakten haar tot een wereld
wijd bewonderd symbool van woede over oorlog
en discriminatie. Óp de waarde daarvan valt niets
af te dingen, maar is een expositie ook nog in staat
te ontroeren? Dat dit mogelijk is, bewijst het Foto
grafiemuseum Amsterdam (FOAM).
De actuele aanleiding kreeg al de nodige aan
dacht: Anne zou op 12 juni vijfenzeventig zijn ge
worden. „Zoals velen had ik genoeg aan de ver
halen van mijn vader en moeder over de oorlog",
vertelt gastconservator Victor Levie in de catalo
gus. „Wie er wel of niet waren teruggekomen van
de ouders, broers, ooms en tantes, neven en
nichten, vrienden en vriendinnen. De portretfo
to's op de kaptafel van mijn grootmoeder, waar
ik met een schuin oog naar keek als ik bij haar op
bezoek was."
Gezien zijn 'eigen' geschiedenis bleef Anne Frank
op de achtergrond tot het moment dat hèm werd
gevraagd een keus te maken uit vier albums met
honderden familiefoto's die Otto Frank met zijn
Leica maakte. „Hij ving alle situaties in beeld die
hem ontroerden en als belangrijk voorkwamen:
zijn pasgeboren dochters, hun eerste stapjes,
dagjes naar buiten, feestjes", vat Levie de inhoud
Margot Frank (rechts) met een buurmeisje in
Frankfurt (1932). Foto: GPD/Otto Frank
van de albums samen.
Maar Levie, die onder meer fototentoonstellin
gen in de Nieuwe Kerk en Naarden inrichtte, be
keek de foto's ook als vakman. In dat verband
prijst hij Otto voor zijn expérimenten met licht,
met zijn eigen schaduw als onderdeel van het
beeld en met reclamefotografie: „Dat zijn beel
den die verder gaan dan de kiekjes die iedereen
van zijn familie heeft. Deze foto's maken de ver
zameling interessant: deze man was gek op zijn
dochters én dol op fotograferen."
Het was zijn streven de foto's te presenteren als
zo compleet mogelijk verhaal over een heel ge
wone familie. Dat is gelukt, maar alleen al onze
kennis over de dramatische afloop van de onder
duik van de familie Frank aan de Prinsengracht,
maakt het onmogelijk zijn selectie onbewogen te
bekijken.
Die emoties worden nog eens versterkt door de
citaten op de tekstbordjes. Daarvoor is geput uit
onderschriften van moeder Edith en Anne in de
albums en observaties van Otto na de Tweede
Wereldoorlog. De familie woonde nog in Frank
furt toen hij de foto nam waarop de driejarige
Anne een dutje doet. Daarbij vertelt hij: „Anne
was geen sterk kind. In de tijd dat ze snel groeide
moest ze elke middag rusten."
De Franks namen in 1933 de wijk naar Amster
dam en vonden een huis op het Merwedeplein.
Daar nam Otto in 1936 een foto van Anne en
haar vriendinnetjes Eva Goldberg en Sanne Le-
dermann, arm in arm met poppen op het Mer
wedeplein. Otto: „Als Anne de kamer in kwam,
dan ontstond er beweging, vooral omdat ze altijd
een hele rij kinderen meenam."
Voor de tekstbordjes is bovendien gebruik ge
maakt van brieven van Anne en de tekst van haar
dagboek. In juni 1941 stuurde Anne een foto van
zichzelf naar oma Alice Frank in Zwitserland. Ze
is daarop is aan het zonnebaden op hun dak aan
het Merwedeplein en schrijft oma: „Ik zie niet
veel kans bruin te worden omdat ik niet in het
zwembad mag. Dat is erg jammer, maar er is
niets aan te doen.
Uit 1934 dateert het zelfportret van Otto in het
huis aan het Merwedeplein. Daarbij staat een
ontroerend citaat uit Anne's dagboek, opgete
kend op 20 juni 1942: „M'n vader de liefste schat
van een vader, die ik ooit ontmoet heb
Op de expositie hangt ook de foto van Arnold
Newman van Otto Frank op de zolder van Het
Achterhuis, gemaakt vlak na de openstelling als
museum in 1960. Hij had zijn Leica in 1951 ca
deau gedaan aan Eva Geiringer, dochter van Frit-
zi Geiringer-Markovits, met wie hij in 1953 her
trouwde. In de nabijheid van al die vrolijke fami
liefoto's is dat een hemeltergend eenzaam por
tret.
'Anne Frank en familie' in het Fotografiemuse
um Amsterdam (Keizersgracht 609), t/m 12
september; dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur en
op donderdag en vrijdag van 10.00 tot 21.00
Anne en Margot Frank op het strand (1938). Foto: GPD/Otto Frank
dai
Ru
tkL
den haag/anp - Het
meentemuseum
Haag heeft de benodigAnfi
miljoen euro voor de rei md
tie van de 'wOnderwa mt
bijna rond. Dat komt
een 'aanzienlijke gift'
energiebedrijf E.ON B&op
lux.
In het souterrain van
museum komen tentoon
lingsruimten met eenu
menlijk vloeroppervlak"
ongeveer 1000 vierkante en
ter. Het Gemeentemus he
gebruikt die om op inte ieel
tieve wijze zijn collectie! zijl
het gebied van muziek,! ida
de, film, moderne kuiis terl
kunstnijverheid onder
aandacht te brengen.
„Door de collecties
mengd te presenteren
verbindingen te
de actualiteit, ontstaan
verrassende contrasten
overeenkomsten", aldus
museum, dat geen mede.
lingen deed over de ha
van het door E.ON g
neerde bedrag.
De nieuwe tentoonstel
betekent een gewaagde 1 "'s
vulling op het bestaa
meer klassiek ingevulde
vengedeelte van het m
um. In het souterrain!
de presentatie een ani
invulling. „De ruimte zal
belangrijke educatieve fi
tie hebben en de beza
zal er al zijn zintuigen
bruiken, continu actief d
nemen en ontdekkii !iïl
doen." j™
Volgens museumdirec
W. van Krimpen ont<
dankzij de investering t
miljoen euro een „grotej
breiding" van het
museum. „De groot
van het museum staat
traal en rondom zijn
re zalen". Daarin koi
der meer drie gel
dio's waar jongeren
ziekopnamen en
kunnen maken,
depot en een amfithe
met plaats voor
stellingen, modeshi
concerten.
Van Krimpen verwat
de nieuwste attractie
Gemeentemuseum
het eind van het jaar
gaat voor het publiek.
K):
muziek recensie
Richard Stekelenburg
Concert: Norah Jones and The
Handsome Band. Gehoord: 15/6, HMH,
Amsterdam.
"Hoeveel meisjes zouden er in
de zaal zitten, samen met een
vriendje dat eigenlijk naar het
voetbal had willen kijken? No
rah Jones vroeg het zich ge
woon af, zei ze. Het is dinsdag
avond, Nederland speelt tegen
Duitsland en de Amerikaanse
zangeres geeft haar eerste van
twee uitverkochte concerten in
de HMH in Amsterdam. „Mis
schien houden mensen die
naar een Norah Jones-concert
gaan wel helemaal niet van
voetbal", oppert ze nog. Dat zal
blijken.
In twee jaar tijd is Norah Jones
uitgegroeid tot een gevestigde
naam. Haar debuutplaat Come
away with me werd onder
scheiden met niet minder dan
vijf Grammy Awards. Van het
schijfje gingen er bovendien
wereldwijd een kleine twintig
miljoen over de toonbank. Haar
muziek is, althans voor een vre
selijk grote groep mensen, de
ideale zondagochtendmuziek -
een degelijke mengeling van
jazz en country, constant mij
merend en rustig voortkabbe
lend. Daarbij heeft ze een
prachtige stem: zwoel en een
beetje rokerig.
In de toch wat kale en massieve
„Misschien houden mensen die naar een Norah Jones-concert gaan wel helemaal niet van voetbal." Foto:
ANP/Rick Nederstigt
Heineken Music Hall is gepro
beerd iets van die huiselijke
sfeer van haar muziek te van
gen met behulp van zeven bo
venmaatse hanglampen boven
het podium. De opzet slaagt
slechts ten dele. Het podium
blijft vreemd hoog en ver weg
van het publiek.
Het is die kille entourage waar
in zich uiteindelijk het grote na
deel dat aan Norah Jones' mu
ziek kleeft wreekt. Al haar songs
hebben dezelfde sfeer en vorm.
Ze zijn allemaal rustig en licht
weemoedig. Die eenvormigheid
werkt tijdens een anderhalf uur
durend concert behoorlijk op
de gaapspieren - hoe bevlogen
de zangeres en haar vijfkoppige
Handsome Band de nummers
ook vertolken.
Creepin' in - een authentiek
countrynummer die op de cd
een gastvertolking van Dolly
Parton kent - klinkt na een klein
uur als een ware verademing.
Niet omdat het het beste num
mer van de cd is, maar eindelijk
ligt het tempo ietsjes hoger dan
gemiddeld. Dat zegt wel iets.
Was het concert daarmee saai?
Nee. Gelukkig is Norah Jones de
afgelopen twee jaar ook ge
groeid tot een onderhoudende
podiumpersoonlijkheid. Losjes
over het podium drentelend
grapt ze subtiel over haar band
leden en over haar hoge hak
ken. En natuurlijk is er die voet
balwedstrijd. „Weet iemand
hoeveel het nu staat?", vraagt
ze. „Wét, 0-1 voor de Duitsers?
Tjonge. Maar maak je niet druk.
We krijgen ze wel."
Vlak voor het einde kondigt ze
een 'feestnummer' aan. „We
weten nog niet wat de eind
stand wordt, maar we gaan ge
woon feesten - een nummer
van The Band." Terwijl haar
bandleden inzetten, duikt ze de
coulissen in om er weer uit te
komen met een Oranjehoed op
het hoofd: Life is a carnaval! De
toegift wordt vervolgens nota
bene in Oranjeshirts uitgeser-
veerd. En dan geeft het dus
niets meer dat iemand dwars
door een intro gilt dat het zo
juist 1-1 is geworden. Norah Jo
nes legt het nummer gewoon
stil en besluit dat er in dat geval
toch echt een vrolijk nummer
moet komen. „We kunnen iets
van AC/DC spelen." Zo ge
schiedt. Ride on wordt vervol
gens ontvangen alsof er zojuist
een monsterzege is behaald.
Met dank aan Norah.
door Jan-Hendrik Bakker
Rotterdam - Toen een van Pa-
blo Neruda's vrienden voor het
eerst met de beroemde Chi
leense dichter kennis maakte,
was hij geheel verbouwereerd
door het contrast tussen de fy
sieke verschijning van de man
en de toon van zijn poëzie.
„Zulke lichte, directe verzen en
dan zo'n massieve, beetje norse
man."
Het is een van de 'getuigenver
klaringen' uit de film 'Neruda!
Presente!' van de Amerikaanse
cineast Marc Eisner. Hij ver
woordde daarmee waarschijn
lijk het beeld dat velen van de
dichter hebben. Delen uit de
film werden dinsdag vertoond
op Poetry International, dat
met een speciaal programma
herdacht dat de Nobelprijswin
naar, diplomaat en dichter,
honderd jaar geleden geboren
werd.
Een waagstuk was die vertoning
wel, want de film bleek nog niet
af. De vertoning was dan ook
mede bedoeld om extra spon
sorgelden te winnen om de do
cumentaire alsnog te kunnen
voltooien. Wat we tot nu toe te
zien kregen was niet zo heel erg
overtuigend overigens. Beelden
uit de Spaanse burgeroorlog,
waar Neruda onder invloed van
de legendarische Francesco
Garcia Lorca komt. Beelden van
diens executie. De vlucht naar
Chili. Wat huiselijke opnamen
vanaf Isla negra, het eiland
waar de dichter zich met zijn
Maria Barnas wint
C. Buddingh'-prijs
Maria Barnas heeft gisteren
met haar debuut Twee Zon
nen de C. Buddingh'-prijs
voor de nieuwe Nederlands
talige poëzie 2004 gewon
nen. Dat heeft de jury op het
35e Poetry International Fes
tival in Rotterdam bekendge
maakt De jury noemt haar
gedichten „peinzende muzi
kale poëzie, wanhopig en
geestig, krachtig en breek
baar, met een transparantie
die bij herlezing complexer
wordt". Twee Zonnen is vol
gens de juryleden een „over
rompelend debuut".
jonge vrouw afzonderde. En dat
was het dan wel zo'n beetje. Als
Eisner zijn sponsors over de
brug wil halen zal hij toch meer
moeten laten zien, met name
opnamen van Neruda zelf.
Want alleen de commentaar
stem van Isabel Allende is niet
genoeg.
Het herdenkingsprogramma
van Neruda, die in het begin
van de jaren zeventig nog in le
venden lijve op het podium van
Poetry International stond, een
jaar voordat hij in 1972 de No
belprijs voor de literatuur zou
krijgen en twee jaar voordat het
sociaal-democratische bewind
van Allende ten val zou worden
gebracht door een zekere gene
raal Pinochet (nu nog 1 a|
tend van een riant pens
was alleszins de moeite* {f
Er was zelfs een Zuid-A
kaans ensemble ingezet 1
laten horen hoe goed No
teksten zich lenen om op
ziek te worden gezet.
Winanda del Sur, zoals h
zeischap zich noemt, to
uiteraard ook niet laten u
dig te tonen hoe Neruda
jaren zeventig zijn hoopt
Cuba van Fidel Castro ha
vestigd. Door de Rotteri
Schouwburg klonk een ai E
kelijk strijdlied dat de la
Fidel zong. In de jaren zd
kon dat nog, immers. En!
da was nu eenmaal een ga
geerd dichter, gevormd
het menselijk leed va j*J
Spaanse burgeroorlog. Mi
betoogde een vrouw ui *1
vriendenkring in de reed on
noemde documentaire in k
ding, Neruda is nooit col
nist geweest, hij bleef ind
ste plaats humanist.
Voorafgaand aan de Nj
hommage traden drie tfi
op die allen mooi binn
religieuze thema van
vielen. De Israëlische did
Ella Bat-Tsion bracht een1
van poëzie die het D !o
houdt tussen gebed, vrij
en zelfonderzoek. Verder
de Franstalige Canadese di
Serge Patrice Thibode*
Willem Jan Otten, wiens
ring tot het katholieke
destijds uitgebreid in dei
is bewonderd en beschik
