?uteboF sterker
dan scepsis
lurozoef
en tragiek van Spiridon Louis
SPORT
zaterdag 12 juni 20c>4
SI
■4=
l
^moeizame aanloop heeft EK in Portugal brede steun
jSfk Caldenhoven
on# w madeira - Op 12 ok-
?sJ9troeWe Portugal
ldj Spanje af als gastheer
,2004. Maar de start
lach transformeerde
1IUJ scepsis en kritiek. On-
Df. I door peptalks van le-
-,ebio is Portugal de
„jken echter weer in een
11. J opwinding die van-
Ti jde opening van het EK
ot een voorlopig hoog-
jmt.
karakteristieke beel-
h( Is toneelstukjes op elk
[st Zuid-Europa zijn te
dn /ven. Mannen, gehuld
bi ige vestje, die in een
lommerrijke omgeving druk
gesticulerend de dingen van al
ledag bespreken. Met de sigaret
losjes in een mondhoek. Op de
Rua do Dourado van Sao Joao
da Madeira hebben zich alleen
geen mensen uit de straat ver
zameld, maar notabelen en za
kenmensen. Stevig in het pak
en klaar voor mini-overleg.
Manuel Augusto Cavares maakt
het meeste kabaal. In niets lijkt
hij op de Portugees, wiens
landsaard ingetogen, bijna ne
derig is. Zelfs de snor ontbreekt.
„Als je jaren hebt gereisd, word
je besmet met andere cultu
ren." En Cavares reist veel, als
directeur van Arauto, een
schoenenbedrijf. „Sao Joao is
een schoenenstad, zeg maar
het Waalwijk van Portugal.
Maar als je het niet erg vindt, ga
ik nu in conclaaf met de burge
meester."
Het beraad in de Portugese
schemer was noodzakelijk, zegt
Cavares drie dagen later. „Eco
nomisch gezien gaat het dra
matisch met Portugal. Dat krijg
je met de Europese Unie en de
ridicule afdrachten. Als het zo
doorgaat voltrekt zich hier bin
nenkort een economische
ramp. Wij hebben gewoon ont
zettend veel moeite om te vol
doen aan de begrotingseisen
van de Europese Unie."
Zijn onvrede komt voort uit hét
visitekaartje van zijn land, Euro
2004. Cavares hikt aan tegen de
exorbitant hoge uitgaven van
het meest prestigieuze (sport)
evenement in de Portugese ge
schiedenis. De kosten komen
vermoedelijk uit op een kleine
800 miljoen euro, en dat voor
een land dat vóór de uitbrei
ding van de EU op 1 mei het
armste van alle lidstaten was.
Aanvankelijk was bovendien op
de helft van de nu gemaakte
kosten gerekend.
,Aan scholing en ziekenhuizen
hadden we meer gehad," zegt
Cavares. „Ik hoor van alle kan
ten dat het toerisme ons op ter
mijn zal vlot trekken, maar er is
niemand die mij dat kan garan
deren. De staatskas is leeg ge
slurpt door het voetbal. It's to-
taly crazy."
Lange tijd vertegenwoordigde
Cavares de stem des volks. Na
de installatie van de midden-
rechtse regering van José Ma
nuel Durao in maart 2002 ebde
het vertrouwen weg dat de soci
alisten vanaf 1999 hadden uit
gesproken in het EK. Sterker
nog: in een Sociedade Anoni-
ma, een naamloze vennoot
schap, was de Portugese staat
zelfs partner van het organisa
tiecomité Euro 2004. Minister
president Durao achtte zich
evenwel niet gebonden aan toe
zeggingen van zijn voorganger
en sprak met de minister van
Financiën, Manuela Ferreira
Leite, openlijk van geldverspil
ling. Onder hen zou Euro 2004
nooit in Portugal zijn 'geland',
liet Leite zich zelfs ontvallen.
Leite en Durao zwaaiden met
tal van bewijzen. Zo werd tus
sen de Zuid-Portugese steden
Het stadion Dragao in Porto, waar dinsdag de wedstrijd Nederland - Duitsland wordt gespeeld. Foto: Hans van Weel
Faro en Loulé, aan de Algarve,
voor ruim 30 miljoen euro een
stadion gebouwd voor 30.000
toeschouwers. Feitelijk voor
twee groepswedstrijden en één
kwartfinale, want wie of welke
PORTUGAL
club na Euro 2004 in Estdio do
Algarve wordt ondergebracht, is
onduidelijk. In Faro noch Loulé
huist een club uit de twee Por
tugese profdivisies.
Ook aan de speciale belasting
wet werd hevig gemorreld. De
oude regering had per decreet
in 1999 bedongen dat de Uefa,
de nationale bonden en de
voetballers deze weken geen
belasting hoeven te betalen.
Het was voor de Uefa een be
langrijk motief Portugal het EK
te 'schenken'. Het kostte de EK-
organisatie de voorbije maan
den veel moeite het cruciale
privilege bij de Portugese poli
tiek boven tafel te houden.
Martin Kallen, de Zwitserse
toernooidirecteur van Euro
2004, kan zich wel wat voorstel
len bij de kritiek. „Zes stadions
waren ook wel voldoende ge
weest. Nu zijn er gemeenten die
absoluut niet weten wat ze na
het EK aan moeten met hun
stadion. Aan de andere kant:
wat we in 1999 op papier heb
ben gezet, is wel allemaal be
waarheid. Aanvankelijk geloof
de niemand in ons."
Het gevoel van negativisme ver
spreidde zich als een blinde
vlek over Portugal, dat mede
door de aanslagen in Madrid op
11 maart verder werd aange
wakkerd. Zelfs tot het hoofd
kantoor van Euro 2004 in Lissa
bon aan toe. Om de neerwaart
se spiraal te doorbreken hield
Eusebio de voorbije maanden
regelmatig peptalks op de bure
len van Euro 2004 aan de Ave-
nida da Repüblica in Lissabon.
„Ik ging van bureau naar bu
reau en hield iedere medewer
ker voor dat ze er alles aan
moesten doen om het EK tot
een succes te maken en dat ze
niet bij de pakken moesten
gaan neerzitten," zei de 62-jari
ge Portugese voetballegende in
'Welt am Sonntag'. Maar nu
gaat het om Portugal, zei 'am
bassadeur' Eusebio. „Euro 2004
is niet alleen de motor van het
voetbal, maar voor héél Portu
gal."
De woorden van Eusebio had
den een zalvende werking aan
gene zijde van de politieke
streep alsmede bij het volk. Uit
enquêtes van het links-georiën
teerde Portugese opinietijd
schrift Visao blijkt dat de EK-
koorts flink is gestegen. Kritiek
en scepsis hebben plaats ge
maakt voor opwinding. Portu
gal hunkert naar erkenning,
naar saamhorigheid, naar 'fute-
bol'.
Hoewel uitgedoste straten zoals
in Nederland er ontbreken,
heeft Portugal zich geruisloos
overgegeven aan het EK. In de
voorbije dagen werden straten
opgekalefaterd, wappert de
groen-rode vlag uit de ramen
en op de schaduwrijkste plekjes
van de praca's - de dorpsplei
nen - verrezen heuse mini-sta
dions met video-schermen of
televisies.
Ondanks de moeizame aanloop
wil niemand iets van Euro 2004
missen. Industrieel Cavares be
grijpt waarom. „Het is in de ba
sis een evenement van én voor
het volk. Ik sta er nog steeds
niet achter, maar 'futebol' is
sterker dan kritiek. Net als onze
muziek, de fado, zit voetbal in
onze genen. Nu alle Europese
sterren stralen in Portugal wil
iedereen dat zelf voelen, mee
beleven. Ook ik, uiteraard.
Maar we moeten de realiteit wel
onder ogen blijven zien. En die
is vrij somber, vind ik."
Winnaar van eerste marathon stierf eenzaam en berooid
i: z!
,32
L 2 d Paauw
47,
7-2 Worgen wordt de veer-
51 litie van de Leidse ma-
ble 'houden. De première
dit markante lange-af-
we nmer ruim een eeuw
in 1896 in Athene. De
erhalen deden in de
jaren de ronde over
e marathon. Recent
pk toonde aan dat veel
nes berustte. Maar uit
"pten bleek dat de wer-
|d minstens zo fascine-
p Zo werden de lopers
towaar nog medisch
een arts sloeg drie
l een hamertje op de
rittïn de atleten.
lt(
int
itise'
jes
isci;ei
eidi ;r
e ei
be>b'
lCXu.
'an
uisj
iele Olympisch kampi-
!t moderne tijdperk is
ren geweest door fan-
verdichtsels en ver-
1 als de Griek Spiridon
'3-1940), de winnaar
irste marathon, bij de
in 1896 in Athene. Hij
is allerlei verhalen, het
ie beroep van
erder hebben uitgeoe-
zou de afstand van
ulometer nooit eerder
[elopen, hij zou de dag
redstrijd vastend heb-
gebracht en na zijn
I ling beladen zijn met
:en. Grondige onder-
inkele jaren geleden,
uitse Olympische vor-
er Kluge en Karl Lenn-
'en aangetoond dat
niet op waarheid
;c|laal n
voor de marathonloop
van de Franse
Michel Bréal (1832-
voor de winnaar een
Jokaal in het vooruit
zicht stelde. Bréal verwees naar
een verhaal uit de Griekse oud
heid: in 490 v.Chr. versloegen
de Grieken bij Marathon een
veel sterker geacht Perzisch ex-
peditieleger, waarna een ijlbode
lopend de zegetijding naar
Athene bracht en daar van uit
putting dood neerviel. Of dit
voorval zich ook werkelijk heeft
voorgedaan is zeer de vraag.
Maar het verhaal staat als een
huis. Baron De Coubertin, de
stichter van de moderne Olym
pische Spelen, nam na enige
aarzeling het voorstel van Bréal
over. De afstand van Marathon
naar Athene over de gewone
weg bedroeg ongeveer 40 kilo
meter. Maar die weg bestond in
de oudheid nog niet. Had de ijl
bode, zo hij al heeft bestaan,
destijds ook een dergelijke af
stand afgelegd? De Griekse his
toricus Ionnadas heeft samen
met de marathonloper Kyriaki-
des in de jaren vijftig de paden
nagegaan die er in de oudheid
lagen tussen beide plaatsen en
kwam tot de conclusie dat de
ijlbode vermoedelijk niet meer
dan 34 kilometer heeft gelopen.
In Griekenland ontlokte het
idee van de marathonloop
groot enthousiasme. Men zag
er direct het koningsnummer
van de Spelen in. In tegenstel
ling tot wat tot dusver werd
aangenomen prepareerden de
Grieken zich er nauwgezet
voor. Onder leiding van kolonel
Papadiamantopoulos werden
diverse selectiewedstrijden tus
sen Marathon en Athene ge
houden. De kolonel zocht het
vooral in herders, koeriers en
soldaten die al aan grote afstan
den gewend waren. Alleen de
lopers die de afstand binnen de
3 uur en 18 minuten aflegden
mochten van hem bij de Spelen
van start gaan. Louis behoorde
daar niet toe, maar mocht op
advies van de kolonel toch
meedoen. Tijdens zijn militaire
dienst had Louis voor de kolo
nel koeriersdiensten verricht en
tot diens grote tevredenheid.
Spiridon Louis was in 1873 ge
boren in het dorpje Marusi on
der de rook van Athene. Hij was
het vijfde kind van een arm
boerenechtpaar. Op de lagere
school bracht hij er weinig van
terecht. Hij bleef herhaaldelijk
zitten en kon na zijn schooltijd
nog nauwelijks lezen en schrij
ven. Als broodwinning bracht
hij bronwater van Marusi naar
Athene en verrichtte tevens
diensten als bode.
Het verhaal van De Coubertin
dat Louis de dag voor de wed
strijd vastend had doorgebracht
en 's nachts in aanbidding voor
heiligenbeelden had gelegen
werd door Louis zelf in een te
ruggevonden interview als flau
wekul afgedaan. De burge
meester van Marathon had de
lopers uitgenodigd voor een co
pieus diner. „We hebben tot
laat in de avond gegeten en ge
dronken, gelachen en gezon
gen."
Aan de start verschenen op 10
april 1896 veertien Grieken en
vier buitenlanders. Volgens
Louis werden de deelnemers
ook nog even 'gekeurd' door
een arts. De man sloeg met een
hamertje drie keer op hun knie-
en. Louis vond het maar raar
gedoe.
Louis die rustig maar sterk had
gelopen en in een dorpje van
zijn latere schoonvader een glas
wijn had gekregen, kwam na 34
kilometer aan de leiding. Toen
dat gebeurde loste een officier
te paard van pure vreugde een
schot in de lucht, daarbij roe
pend: „Leve Griekenland."
Louis legde de 40 kilometer uit
eindelijk af in 2 uur, 58 minuten
en 50 seconden.
Volgens de verhalen die in tal
rijke Olympische boeken zijn
terug te vinden, zou Louis be
dolven zijn onder de geschen
ken. Een rijke Griek bood hem
paard en wagen aan opdat hij
zijn werk niet langer te voet
hoefde te doen, een bankier
zou hem 20.000 drachmen heb
ben gegeven, een kapper wilde
hem een jaar lang gratis knip
pen, bij een restauranthouder
mocht hij een jaar lang komen
eten en drinken. Rijke Grieken
boden hem hun dochter als
echtgenote aan. Louis zou ook
de koning hebben gevraagd om
de vrijlating van een van zijn
broers die in de gevangenis zat.
Natuurlijk willigde de koning
dat verzoek in, aldus het ver
haal.
Jaren later verklaarde Louis in
een interview dat het allemaal
onzin was. „Behalve de gouden
medaille en het daarbij beho
rende diploma kreeg ik alleen
via de kroonprins een gouden
horloge dat een vrouw mij had
geschonken." En dan nog wat:
hij héd helemaal geen broer die
zich in de gevangenis bevond.
Een kunstenaars-impressie van de finish van Spiridon Louis. Foto: archief Ruud Paauw
Van de inwoners van zijn ge
boortedorp kreeg hij later een
stuk grond in eigendom. En hij
hield er wel degelijk een vrouw
aan over. Al enige tijd had hij
het oog laten vallen op de
dochter van een welgestelde
boer in Marusi. De vader van
het meisje had zich tegen een
huwelijk verzet, omdat Louis in
zijn ogen te arm was. Maar na
de marathon-overwinning gaf
hij het tweetal zijn zegen plus
een huwelijksgift van 4000
drachmen. Louis en zijn vrouw
kregen drie zonen. Zijn hele
verdere leven werd hij echter
geplaagd door geldzorgen. De
gemeente Marusi gaf hem een
baantje opdat hij in zijn levens
onderhoud kon voorzien.
Toen de gemeente hem wegens
geldgebrek in 1937 moest ont
slaan bood de Griekse regering
hem eregeld aan. Daarna zakte
hij weg in de vergetelheid.
Louis stierf in 1940 aan een
combinatie van griep en long
ontsteking. Ineens was er weer
grote belangstelling voor hem:
zijn begrafenis werd door dui
zenden bijgewoond, onder wie
vele celebriteiten.
In Marusi, nu een deel van
Athene, herinneren een straat
en een school nog aan Louis. In
1955 werd geld ingezameld om
hem een eregraf te geven. Zijn
gouden medaille. Olympische
diploma en de befaamde zilve
ren bokaal van Michel Bréal
werden in 1982 door zijn fami
lie te koop aangeboden. Ze zijn
nu in het bezit van de Griekse
overheid.
