KUNST CULTUUR
Singer Museum belicht schildersdorpen
Dirigent Ricardo Chaïllyvertrekt in triomf
Muziek kr
iets nietigs
'Hooglanc
Katwijk en Noorden vroeger belangrijke kunstenaarskolonies
Wagners 'Ring5 als ultieme sproof
Frank Groothof in de Leidse Schouwburg
Geef vader een
gesigneerd boek cadea
Mart Smeets
Kooyker£
zaterdag 12 JUNI 2OO4
Simon and Garfunkel.
Foto: AP/Cathy Willens
Nieuwe Simon
and Garfunkel
londen - Paul Simon en Art
Garfunkel hebben voor het
eerst in dertig jaar een nieuw
nummer opgenomen. Dat mel
den de artiesten op hun websi
te. Het nummer is geschreven
door Paul Simon en heet 'Citi
zen of the Planet'. Het duo
kreeg in de jaren '60 grote be
kendheid door hits als 'Bridge
Over Troubled Water' en 'The
Sounds of Silence'. Simon and
Garfunkel treden op 21 juli op
in de Amsterdam Arena. Het is
nog niet bekend of ze daar het
nieuwe nummer ten gehore
zullen brengen.
Geerten Meijsing
gastschrijver UL
leiden - Geerten Meijsing is de
nieuwe gastschrijver aan de
Universiteit Leiden. Vanaf sep
tember 2004 geeft hij een werk
college over creatief schrijven.
In november houdt hij twee
openbare lezingen, de zoge
naamde Albert-Verwey-lezin-
gen. Het gastschrijverschap is
sinds 1985 aan de Leidse lette
renfaculteit gevestigd. Eerdere
gastschrijvers waren onder an
deren Gerard Reve, Judith
Herzberg, Andreas Burnier,
Maarten 't Hart, Hugo Brandt
Corstius, Louis Ferron, Hella S.
Haasse, Kristien Hemmerechts,
Adriaan van Dis, Nelleke Noor-
dervliet, Gerrit Komrij, Joost
Zwagerman en Kees 't Hart.
Arrestatie brand
kunstpakhuis
londen - De politie in de Britse
hoofdstad Londen heeft een ar
restatie verricht in verband met
de brand in een opslagplaats
die op 27 mei meer dan hon
derd kunstwerken uit de verza
meling van Charles Saatchi ver
woestte. De arrestant is een 23-
jarige Londenaar, die wordt
verdacht van inbraak. De brand
richtte voor miljoenen ponden
schade aan.
Boek Connie
Palmen verfilmd
amsterdam - Van het boek 'Ge
heel de Uwe' van Connie Pal
men is een verfilming in de
maak. De regie is in handen van
Frans Weisz In het boek 'Ge
heel de Uwe' geeft Connie Pal
men een filosofische analyse
van haar liefdesrelatie met de
tien jaar geleden overleden
journalist Ischa Meijer. Wie de
hoofdrollen gaan vertolken, is
nog niet bekend. De film moet
in 2006 in première gaan.
amsterdam/anp - ,,Riccardo Chailly, je
vertrekt in tromf." Dat zei de alge
meen directeur van het Koninklijk
Concertgebouworkest, Jan Willem
Loot, gistermiddag bij het afscheid in
besloten kring van de chef-dirigent
van zijn gezelschap. Gisteravond viel
officieel het doek van de zestienjarige
relatie tussen Chailly en het orkest met
een uitvoering van Mahlers Negende
Symfonie.
Een stroom van lovende woorden viel
Chailly gisteren ten deel. Burgemees
ter Cohen van Amsterdam schonk
Chailly de zilveren medaille van de
stad en noemde het ondoenlijk te ver
tellen wat de eerste niet-Nederlandse
dirigent van het Concertgebouworkest
heeft betekent voor zijn gezelschap en
voor de stad.
Cohen prees Chailly wel met name om
zijn vernieuwende invloed en om de
verbreding van het repertoire met Ita
liaanse opera. Cohen herinnerde ook
aan de concerten die Chailly leidde
naar aanleiding van de Bijlmerramp
en de aardbeving in Turkije. „Op
waardige wijze wist u aansluiting te
zoeken bij de gevoelens."
Voorzitter M. van Veen van het stich
tingsbestuur stelde vast dat de Italiaan
inspirerend en hardwerkend was en
een uitnemend hoofdstuk heeft toege
voegd aan de geschiedenis van het or
kest.
Behalve de medaille van Amsterdam
en diverse andere cadeaus was er voor
Chailly het erelidmaatschap van de
Mengelbergvereniging. Chailly was
verguld met alle mooie woorden en at
tenties: „De warmte en menselijkheid
hier hebben mijn familie en mij erg
geraakt. Ze blijven in ons hart."
Chailly was voor een chef-dirigent bij
zonder veel bij zijn orkest en in Am
sterdam te vinden. Andere chef-diri
genten zijn hun orkesten vaak minder
zo nabij. „Maar dan is het eigenlijk een
beetje een toeristische toestand", al
dus de naar Leipzig vertrekkende
maestro.
De uitvoering bij het afscheid van de
dirigent gisteravond was de driehon
derdste van Chailly samen met het or
kest.
muziek recensie
Maarten Baanden n(
Js
Concert: Het Pancras Concert,lflL
voor kerk en kroeg. Gezien 0
Hooglandsekerk Leide
door Theo de With
laren - Katwijk en Noorden (ge
meente Nieuwkoop) liggen zo'n
veertig kilometer uit elkaar.
Toch hebben de twee dorpen
meer met elkaar gemeen dan
menigeen op het eerste gezicht
zou zeggen. Ze liggen allebei
aan het water, van respectieve
lijk de Noordzee en de Nieuw-
koopse Plassen, maar belangrij
ker is dat ze beide ooit een bloei
end bestaan leidden als schil
dersdorp. Het Singer Museum in
Laren wijdt momenteel een ex
positie aan deze en nog twaalf
andere kunstenaarskolonies die
Nederland gekend heeft.
Katwijk heeft door de eeuwen
heen aantrekkingskracht op
schilders uitgeoefend. Al in de
zeventiende eeuw trok een
schilder als Jan van Goyen van
uit het nabijgelegen Leiden
naar het vissersdorp. Er liep
echter niet meer dan een zand
pad naar de kust en dus bleven
de meeste kunstenaars liever in
hun atelier. In de negentiende
eeuw komen er een straatweg
en tramlijn tot stand. Katwijk
ontpopt zich dan in rap tempo
tot geliefd schildersoord, zeker
nadat Josef Israëls er in 1856
neerstrijkt en het vissersleven
tot thema verheft in zijn kunst
werken.
Op de tentoonstelling in het
Singer Museum wordt duidelijk
dat Katwijk aan het einde van
de negentiende eeuw zijn bloei
tijd beleeft als kunstenaars
dorp. Het zijn dan veelal aan
hangers van de Haagse School
die het voorbeeld van Israëls
volgen. Ze vallen vooral voor de
'Schelpenvisser' van Willy Sluiter. Publiciteitsfoto
plaatselijke bevolking in kleder
dracht. Vissers op het strand in
de weer met hun bomschuiten
of netten boetende vrouwen
zijn ontelbare keren vereeu
wigd. Ook modernere schilders
als Willy Sluiter en Jan Toorop,
die zelfs een tijdje in Katwijk
woont, worden door het vis
sersleven aangetrokken.
In het Singer Museum hangt
bijvoorbeeld het schilderij
'Schelpenvisser' van Willy Slui
ter. De afgebeelde visser staat
met blote voeten op het strand,
een pet op zijn hoofd, het net in
zijn handen. Het is afkomstig
uit de collectie van het Katwijks
Museum, zoals meerdere doe
ken op de expositie. Sluiter
heeft heel erg ingezoomd op de
visser, terwijl de schilders van
de Haagse School zich meer
concentreren op het weergeven
van zee en lucht. Een prachtig
voorbeeld daarvan is het meer
dan een meter brede doek van
Henry Luyten, waarop hij twee
vissersvrouwen heeft afgebeeld.
Ze sjouwen een mand met zich
mee die ongetwijfeld gevuld is
met vis, afkomstig van het schip
dat vaag achter hen ligt.
In dezelfde museumzaal wordt
ook Noorden/Nieuwkoop als
schilderskolonie behandeld. Elk
dorp heeft van samenstelster
Saskia de Bodt, die ook een
boek over dit onderwerp het
licht liet zien, een stuk of vijf,
zes schilderijen toebedeeld ge
kregen. Daarbij hangt een ba
nier die aan één kant is voor
zien van een toelichting op het
dorp. Op de andere kant is een
foto afgedrukt die L.JAD.
Creyghton heeft gemaakt van
de huidige staat van het land
schap, dat de schilders destijds
hebben vastgelegd. Daaruit
blijkt dat nog verrassend veel
van de natuurpracht intact is
gebleven.
Toch was juist de oprukkende
verstedelijking rond Den Haag
voor de schilders van de Héag-
se School reden om op zoek te
gaan naar nog ongerept na
tuurschoon. Zo komen ze ook
terecht in het nog erg geïsoleer
de dorpje Noorden. Het verhaal
gaat dat een groep schilders het
lintdorp langs de Nieuwkoopse
Plassen in 1875 ontdekt tijdens
een boottochtje dat zij maken
met de Leidse lijstenhandelaar
Sala. Onder anderen Paul Ga-
'Boerderij te Nieuwkoop' van J.H. Weissenbruch. Publiciteitsfoto
briël, J.H. Weissenbruch en Wil
lem Roelofs strijken er neer.
Herberg 't Vliegend Paard in
Nieuwkoop en het pension van
'moeder Verzijden' in Noorden
varen wel bij de komst van deze
kunstzinnige zomergasten. Ze
blijven meestal een paar weken
en trekken bij voorkeur met
hun schildersspullen de vrije
natuur in. Dankzij de uitvin
ding van de tubeverf is het mo
gelijk geworden om plein air te
werken. Schilders hebben in
het Franse Barbizon daarvoor
de trend gezet die overal in Eu
ropa navolging krijgt.
Dat het werken in de openlucht
in Noorden vaker is gebeurd
dan in het winderige en zande
rige Katwijk blijkt uit het for
maat van de doeken. De groots
opgezette strand- en zeegezich
ten kunnen niet anders dan in
het atelier zijn ontstaan. De af
metingen van de kleine schilde
rijtjes uit het Nieuwkoopse
plassengebied wijzen erop dat
deze doeken vaak in het deksel
van de schilderskist waren ge
prikt. Soms zijn zelfs nog de
punaisegaten teruggevonden.
Zij gingen echt buiten zitten om
een impressie te geven van het
landschap, het water en de vaak
spectaculaire wolkenluchten.
Een ander opvallend verschil is
dat op de Katwijkse doeken al
tijd mensen figureren. Ze ver
vullen vaak een prominente rol.
Het kan een schelpenvisser
zijn, maar nog vaker zijn het de
in klederdracht gehulde vissers
vrouwen. Zij bepaalden immers
het straatbeeld. Hun mannen
zaten op zee. Op de in Nieuw
koop gemaakte schilderijen ko
men daarentegen nauwelijks
Gratis toegang
De tentoonstelling 'Schil
dersdorpen in Nederland' is
tot en met 29 augustus te
zien in het Singer Museum
in Laren (NH). Het bijbeho
rende boek is voor 25 euro
te koop. De inwoners van
Katwijk, Nieuwkoop en de
andere schildersdorpen
hebben op 26 en 27 juni gra
tis toegang tot de expositie.
Voor amateurfotografen is er
een wedstrijd uitgeschreven.
Tot 22 augustus kunnen fo
to's worden ingezonden van
een van de deelnemende
kunstenaarsdorpen. Meer
informatie: www.singerla-
ren.nl.
mensen voor. De bevolking van
rietsnijders en palingvissers in
teresseerde het kunstenaarsgil-
de niet. Het gaat ze nadrukke
lijk om de dominant aanwezige
natuur. Daarom houden ze de
plek zolang mogelijk geheim
voor collega's. Liever blijven ze
onder elkaar. De enige mensen
die geschilderd worden zijn
kunstbroeders. W.B. Tholen
schildert Paul Gabriël die in een
bootje aan het werk is. Willem
Roelofs vereeuwigt Victor Bauf-
fe die onder een parasolletje zit
te schilderen.
Misschien komt het daardoor
dat Noorden zo'n beetje het
minst bekende schildersdorp
van de veertien is. Onterecht,
want na de aanhangers van de
Haagse School trokken Leidse
schilders als Alexander Rose-
meier en Chris van der Windt er.
heen en tot de dag van vandaag
zijn er rondom de Nieuwkoop
se Plassen kunstenaars actief.
Wie echter het werk wil zien dat
er de afgelopen 125 jaar is ge
maakt, moet naar het Gemeen
temuseum in Den Haag of het
Stadsmuseum in Woerden. Er
is namelijk geen museum zoals
in Katwijk, Laren, Veere en de
meeste van de andere kunste
naarskolonies.
Je kunt de Hooglandsel
schouwen als een m t
strument met een
klankkast. Net zoals hei
viool veel uitmaakt
speelt, zo haalt iedere 10j,
de akoestische kwalitei 31
dit gebouw op zijn eig in
nier naar voren. Maarhi n
wel een moeilijk instrun n
Een hele reeks aan sfet -g(
voorbij in 'Muziek voot ch
kroeg'. Dat Het Pancr 1;
sort o.l.v. Hans Brons j jjr
de bespelers van deze k^|ol
is evident. Het publiel
naar diverse gedeeltes ai
gebouw geleid om de ns
lende werken in een 0
akoestiek te kunnen ho
kroegliederen van Despi
den helder, strak en nu
voor de tekst uitgevoerd j
en opgewekt klinkt hei
gezang in 'El Grillo', te
leed in 'Mille Regretz' 7
de akoestiek dat onbe^
krijgt dat je in een dron
ervaart. Bij de trefzeker
te lijnen in de werken
Victoria dwalen je ogen
langs de ramen en h 51
dak. De muziek kan t)0'
nietigs krijgen. Dat is 00n
door je heen gaat bij de
muziek van Pieter de10
Sandip Bhattacharya. I111
verfijnde en rijke ondm
van de tabla's roepen d
aardige zangstem, de v lJ:
dige altdwarsfluit en de
altsax een weids, t 11
landschap op. De M P*
Bhattacharya voelen eli
stekend aan. "e
Voor mezzosopraan 11
Devilee is de galmende
tiek niet gunstig. H
maakt haar stem zich k rs
gedragen orgeltonen. 0 01
veelzijdigheid in Ierse e c
gese nummers ontga J?'
mand, maar haar ste
drinkt in de galm. Ti "J
Haaster legt een hee
warmte en concentratiel'
popversie van het 'Ave
In een jazz-nummer gli
stem soepel van lichi1
donkere registers en
overwint ze de ruime al "r
met gemak. Alain A V(
overtuigt het meest 51
djembé speelt.
Geleidelijk trekt het
avondlicht, dat zo'n bi) n
sfeer oproept in deze fa
terug. Mooi klinkt hie
mysterieuze Magnific s!
Part door Het Pancras
en wordt de avond afj F
met een orgelimprovisa
Theo Visser, waarin mf1'
en uitgaande lampen he
'kerk en kroeg' een sug
finale krijgt.
DE ZEVENDE
HEMEL
Welke film zou iedereen
gezien moeten hebben?
Wat is het mooiste boek
ooit geschreven? Welke
muziek weet telkens
weer te ontroeren? Wat
is het fraaiste kunstwerk
aller tijden? Kortom,
waarmee is Rene Vallent-
goed, impresario en the
atermaker, in de zevende
hemel?
Beste boek?
„Dan moet ik kiezen uit drie
boeken van Willem Frederik
Hermans. Dat zijn: 'Nooit
meer slapen', 'De donkere ka
mer van Damocles' en 'De tra
nen der acacia's'. Ik ga toch
maar voor het laatste boek. Het
gaat over de tragiek van het le
ven. Geschreven vanuit steeds
wisselende perspectieven.
Remco Campert bewonder ik
trouwens ook. Hij kan op sim
pele wijze de meest ingewik
kelde zaken ontrafelen. Dat is
een kunst."
Beste film?
„'Once upon a time in the
West'. Gemaakt naar voorbeeld
van die oude Russische cineas
ten. Zóóó traag - in één woord
geweldig. Die cameravoering
in combinatie met de muziek.
Het betekende voor mij een
keerpunt in de filmgeschiede
nis. Je ziet de invloed van Ser
gio Leone trouwens nog steeds
terug in hedendaagse films.
Zoals bijvoorbeeld in 'Kill Bill'
van Quentin Tarantino. Ook
een prachtige rolprent, trou
wens."
Beste muziek?
„Het nummer 'Paint it Black'
van The Rolling Stones. De ge
meenheid die eruit spreekt. Ik
hoorde het nummer voor het
eerst toen ik een jaar of elf,
twaalf was. Dat intro is onver
slijtbaar. Wat me ook altijd is
bijgebleven is het Ebony-con-
cert van Igor Strawinsky. Ik
hoorde dat 's nachts op de
BBC-radio en sindsdien zit het
in mijn kop."
Beste kunstwerk?
„De Guernica van Picasso. De
combinatie van abstractie en
politiek. Kunst die midden in
de maatschappij staat. Ik heb
het destijds gezien op een rei
zende tentoonstelling in Parijs.
Aansprekend is voor mij ook
het hele oeuvre van Karei Ap
pel. Puur vanwege die fantasti
sche kleuren."
tekst: Ad van Kaam
foto Vallentgoed: Henk Bouw
man
foto Jagger: AP/Alexandra
Winkler
leiden/gpd - Frank Groothof is al jaren meester in het
vertalen van grote opera's naar een publiek van 'vol
wassenen vanaf 7 jaar'. Morgen brengt hij met zijn
broer René en collega Erna Sassen 'De broertjes en de
strijd om de ring' in de Leidse Schouwburg. En daar
mee is na componisten als Mozart, Bizet, Moussorgs-
ki en Beethoven nu de megalomane Richard Wagner
aan de beurt. Zijn 'Ring des Nibelungen', een werk
van veertien uur muziek, verspreid over vier lange
avonden, heeft Groothof teruggebracht tot een uur en
kwartier. „Want eigenlijk kun je het hele verhaal na
vertellen op een half A-viertje."
Groothof bracht Wagners op muziek gezette Ger
maanse mythologie vol goden, halfgoden, reuzen
dwergen, een draak en tal van andere fantastische we
zens, onder in een verhaal over de broertjes Frank en
René. Ze kunnen het prima met elkaar kunnen vin
den. Tot Frank een vriendinnetje krijgt. „Met haar wil
hij spannende dingen doen. Maar René voelt dat als
verraad aan de broederliefde."
„En daarmee loopt het verhaal als vanzelf over in dat
van 'Der Ring'. Want daarin worden Siegfried en
Brünhilde verliefd. En net als in 'Der Ring' zie je dat
de oppergod Wodan zijn paleis het Walhalla een beet
je te duur heeft laten verbouwen. Hij wil de reuzen die
dat hebben gedaan daarom betalen met de goudschat
van de Dochters van de Rijn."
Siegfried moet die voor hem
stelen en daarmee beginnen de
avonturen. Een verhaal dat leert
dat macht en geld een mens
niet gelukkig maken: „Kinderen
kunnen dat verhaal goed vol
gen. En de muziek blijken ze
ook al geweldig te vinden. Ze
zitten ademloos te kijken en te
luisteren. Ze herkennen die
broertjes, die voor elkaar mee
dogenloos zijn, die elkaar soms
haten, maar die ook niet zonder
elkaar kunnen. Verder is dit na
tuurlijk het ultieme sprookje
met dwergen, een kwade reus,
een jonkvrouw en een vuurspu
wende draak
Opera voor 'volwassenen vanaf 7
jaar'. Publiciteitsfoto
(advertentie)
'De broertjes en de strijd om de ring1,
morgen in de Leidse Schouwburg,
14.30 uur.
Op donderdag 17 juni signeert
zijn nieuwe boek: 'Spelen'
van 19.30 - 20.30 uur
Breestraat 93, Leiden
RmRrw.kooyker.nl kr
