GESPREK VAN DE DAG
'Dementie geen reden voor
Jane Goodall maakt
indruk op chimpansees
Muzikanten componeren beltonen
Zeepresten
vrijdag 4 JUNI 2004
DAGELIJKS LEVEN
ÊN I'S PAT JE ZOOMTJt
MENSELIJK
Het wrak van de TITANIC is, sinds het in 1985 werd gevonden, kaalgeplukt door
plunderaars. Dat zei de vinder van het wrak, de Amerikaanse wetenschapper
Robert Ballard, in een interview met het Britse dagblad The Times. Hij bracht
onlangs een bezoek aan het wrak. Ballard zei geschokt te zijn over de staat
waarin hij het scheepswrak aantrof bij zijn eerste bezoek in achttien jaar. Veel
karakteristieke versieringen aan de buitenkant van de Titanic zijn geroofd. Ook
is het schip op verscheidene plaatsen beschadigd, vermoedelijk door aanvarin
gen met kleine onderzeeërs. Volgens Ballard zijn ongeveer 6000 waardevolle
schatten verdwenen. „Ze hebben de oude dame in haar graf haar juwelen afge
nomen", aldus de onderzoeker. De Titanic was tijdens zijn eerste reis in 1912
het grootste stoomschip dat ooit de wereldzeeën had bevaren en stond te boek
als 'de onzinkbare'. Toch verdween de Titanic op 15 april 1912 in minder dan
drie uur tijd naar de bodem van de zee na een aanvaring met een ijsberg.
De moeder van wijlen de Britse prin
ses DIANA is gisteren overleden.
Frances Shand Kydd stierf op 68-ja-
rige leeftijd na een langdurig ziek
bed, zo maakte een woordvoerder
van de familie bekend. De relatie
tussen Frances Shand Kydd en
Diana was op het moment van
Diana's dood in 1997 zeer koel. De
moeder van de prinses verklaarde
toen echter te verwachten dat de
breuk tijdelijk zou zijn. Foto: EPA
Ruim eenderde van alle mannen zet
hoe dan ook de televisie aan als hun
echtgenote haar verjaardag viert op
dezelfde dag dat het NEDERLANDS
ELFTAL speelt. Dat blijkt uit een
enquête van Intomart in opdracht
van het KRO tv-programma Wat zou
jij doen? Het programma vroeg de
mannen wat ze zouden doen als hun
vrouw jarig is op een dag dat Oranje
speelt. 37 Procent antwoordde dat
hij sowieso voetbal kijkt. Of het ver
jaardagsfeest wordt verschoven óf
het bezoek moet meekijken. Een op
de zes mannen slaat een romantisch
avondje af en kiest voor bier en voet
bal als zijn vrouw hem voor de keuze
stelt. Een op de tien mannen gaat
blijkens het onderzoek zelfs zo ver
dat hij zijn aanstaande huwelijksdag
zou verschuiven als het Nederlands
elftal op hetzelfde moment moet
aantreden.
In Canada heeft de politie een 39-
jarige man opgepakt omdat hij POE
DELNAAKT in een carwash stond
om zich te wassen. De taxi die de
man had genomen stopte bij een
benzinestation om te tanken. De
passagier stapte uit en besloot zich
eerst nog even te wassen voordat hij
naar huis ging. De politie vond de
dronken man in de wasstraat en ar
resteerde hem wegens openbare
dronkenschap.
Uitgeverij Essensie moet een scha
devergoeding van 6500 euro aan
JERNEY KAAGMAN betalen voor
het plaatsen van naaktfoto's van het
Idols-jurylid. Dat besloot de recht
bank in Amsterdam gisteren. Kaag
man had een schadevergoeding van
88.880 euro geëist. Essensie publi
ceerde in het showbizzblad Deze
Week naaktfoto's die vijftien jaar ge
leden voor het blad Penthouse wa
ren gemaakt. Kaagman gaf Pent
house toestemming de foto's een
malig te publiceren. Als de foto's
nogmaals werden geplaatst, zou het
blad een schadevergoeding van
10.000 gulden per geplaatste foto
moeten betalen. De naaktfoto's ver
schenen eind vorig jaar al op het in
ternet.
Vijftien koks roeren in een Thais ge
recht met noedels in een REUS
ACHTIGE WOK. De kookdemonstra
ties van de chefs op het Amarin Pla
za in Bangkok maakte deel uit van
het noedelfestival, waarmee de or
ganisatoren de Thaise keuken wil
den promoten. Foto: EPA
Productiehuis Oost-Nederland (ON)
heeft als antwoord op storende bel
tonen het afgelopen halfjaar Neder
landse muzikanten unieke 'ringtu-
nes' laten componeren. Het Produc
tiehuis in Deventer presenteerde de
ze week het resultaat.
Cyril Connolly
Het woord wij is altijd de
aanleiding tot een reeks
gemeenplaatsen
Mensen konden zelf op de computer
gecomponeerde beltonen opsturen
naar het Productiehuis. De inzendin
gen mochten niet gebaseerd zijn op
bestaande melodieën. De 25 meest
originele composities zijn te down
loaden van de site van het ON.
In oktober vinden bovendien enkele
concerten plaats met 25 mobiele te
lefoons. Zo'n concert bestaat uit drie
liedjes van elk een paar minuten.
Een voorproefje daarvan was al te
zien in het VARA tv-programma
Kopspijkers. De nummers zijn ge
maakt door dance-duo Quick&Brite
(voormalig winnaar Grote Prijs van
Nederland), Liesbeth Esselink van
popband Solex en klassiek compo
nist Frank Deiman. anp
Het lijkt erop alsof ze fysiek con
tact heeft. Ze steekt haar hand
door de tralies en een chimpansee
zoekt toenadering. Je zou zeggen
dat ze de aap hypnotiseert. Het is
ontroerend om te zien hoe de we
reldberoemde Engelse chimpan
seebeschermster Jane Goodall in
het opvangcentrum van de Stich
ting AAP in Almere de behaarde
hand van het beest streelt. Hij
raakt zelfs haar haar aan. 'Poor
thing', zegt ze.
Als vredesambassadeur van het
Jane Goodall Institute was zij gis
teren in Almere voor een kort be
zoek aan het opvangcentrum. Ze
sprak met jongeren over de zoge
naamde Roots Shoots-projecten
die ervoor moeten zorgen dat jon
geren bewuster met hun leefom
geving omgaan. Dat kan beteke
nen, legde zij uit, dat je dieren
helpt beschermen of dat je bo
men plant, je rotzooi achter je op
ruimt en geen producten van tro
pisch hardhout meer koopt.
De 'apenvrouw" sprak ook met
vrijwilligers van het opvangcen
trum voor chimpansees bij Stich
ting AAP. Daarna kreeg Goodall
een korte rondleiding langs de
hokken van de apen, waar ge
woonlijk geen buitenstaanders
mogen komen.
Goodall is al in de zeventig, maar
nog steeds onvermoeibaar. Sinds
1986 is ze jaarlijks niet meer dan
zestig dagen achtereen op dezelf
de plaats. De rest van de tijd reist
ze rond voor onderzoek, lezingen
en erkenning van haar eigen
stichting. Ze poseert gewillig voor
de fotografen bij de hokken van
de chimpansees, terwijl David van
Gennep, directeur van de stich
ting AAP, de cameramannen
vraagt hun microfoons weg te ha
len.
De apen springen wild door hun
kooi. Ze bedelven de bezoekers
onder het zand. Goodall lacht er
om en zegt: "Well done!' Verzorger
Mark Schoonvliet, die zichzelf
teamleider chimpansees noemt,
gooit stukken groente in de kooi,
maar de apen hebben er weinig
belangstelling voor. Volgens
Goodall zijn ze veel meer in het
bezoek gëinteresseerd. Af en toe is
het lawaai oorverdovend en bijna
angstaanjagend. „Ach nee, dat
valt mee", zegt Goodall, „ze wil
len alleen laten zien dat zij de
baas zijn. Het is hun territorium
en ze willen indruk op ons ma
ken."
Hoe moet je daar eigenlijk op rea-
In de zeventig, maar nog onvermoeibaar: Jan Goodall. Foto: ANP/Jasper Juinen
geren? „Je moet je klein maken,
op de grond gaan zitten, je hand
naar ze uitsteken en sussende ge
luidjes maken. Dan zit je allebei
op hetzelfde niveau." Om het te
illustreren knielt ze bij een van de
kooien en zoekt met succes con
tact. Het dier blijkt, net als veel
andere apen die tijdelijk in het
centrum verblijven, vroeger vrese
lijk toegetakeld te zijn. Ze zijn al
jong bij hun moeder weggehaald
of hebben drie of vier jaar in een
circus 'gewerkt'. Daar worden
soms hun tanden getrokken of
worden ze gedrogeerd om ze rus
tig te houden. Goodall heeft met
hem te doen.
Stichting AAP is blij met haai- be
zoek. Goodall spreekt haar erken
ning uit voor de ontwikkeling c
de stichting de laatste twintig n
heeft doorgemaakt. Schoonvl
zegt dat dat een groot compli il
ment is. „Zij is de grondleggen
weest van het onderzoek naai
chimpansees. Ze is een soort
icoon!"
Willem Boone
Bestaat euthanasie nog wel? Met
de huidige middelen om het be
wustzijn van patiënten te verlagen
en pijn te bestrijden overlijden de
meesten als vanzelf. Artsen spra
ken er gisteren over tijdens een
symposium in Utrecht, waar le
vensbeëindiging bij dementie het
heetste hangijzer was. „Als dat
mag, hebben we geen verpleeghui
zen meer nodig."
Patiënten die ondraaglijk en uit
zichtloos lijden, kunnen tegen
woordig zo met medicijnen wor
den behandeld, dat ze er niets
meer van merken. Ze leven in een
soort coma, hebben geen pijn
meer en overlijden op den duur
als vanzelf. Deze zogeheten 'ter
minale sedatie' lijkt de laatste tijd
in de plaats te komen van eutha
nasie. Het probleem is dat de
dood niet als een verrassing komt,
maar wel degelijk een gevolg is
van de medicatie. Met andere
woorden: artsen weten dat de pa
tiënt binnen afzienbare tijd over
lijdt en dus is de vraag of er dan
toch sprake is van euthanasie.
„Ik vind van niet", zegt Peter Hol
lander, voorzitter van de KNMG,
de maatschappij tot bevordering
van de geneeskunst. „We hebben
het hier nadrukkelijk over een be
handeling zonder de bedoeling de
patiënt te laten sterven. Dat de
dood op den duur toch intreedt,
doet niets af aan de intentie van
de arts. In ongeveer twintig pro
cent van de gevallen wordt deze
vorm wél gebruikt om euthanasie
te plegen. Dan overschrijd je be
wust een bepaalde dosering met
de bedoeling de patiënt te doden.
Als dat het geval is, moet je daar
voor een goede reden hebben en
het melden bij de officier van jus
titie."
Volgens Hollander is het een fa
beltje dat er vrijwel geen euthana
sie meer zou worden gepleegd nu
de mogelijkheden tot terminale
sedatie zo ruim zijn geworden.
Daarvoor zijn er eenvoudig nog te
veel mensen die aan een lichame
lijke of psychische ziekte lijden
die het leven tot een hel maakt.
„Het aantal gevallen van euthana
sie is de laatste jaren afgenomen
door de moderne medische ken
nis en technieken", zegt hij.
„Daardoor hoeven mensen min
der te lijden dan vroeger en is eu
thanasie minder snel aan de orde.
Maar als je bijvoorbeeld slok
darmkanker hebt, dan komen
daar zulke verschrikkelijke ver
schijnselen bij, die echt niet meer
zijn weg te nemen met pijnbestrij
ding. Of neem de ziekte van
Huntington, die uiteindelijk leidt
tot verstikking. Als je dat weet,
kan ik me voorstellen dat je dat
niet wilt afwachten."
Het openbaar ministerie heeft re
centelijk drie van deze euthana
siegevallen geseponeerd. Het oor
deelde dat artsen hadden voldaan
aan de zorgvuldigheidseisen die
de wet stelt. De baas van het col
lege van procureurs-generaal, mr.
De Wijkerslooth, vertelde dat gis
teren in Utrecht tijdens het sym
posium. Justitie gaat nog maar
zelden over tot vervolging - laat
staan dat er nog een arts wordt
veroordeeld - sinds de euthana
siewet in 2002 van kracht werd.
Euthanasie is verboden, maar als
aan een aantal voorwaarden
wordt voldaan, onderneemt het
OM geen actie. Dat is het geval als
de patiënt ondraaglijk en uitzicht
loos lijdt en de arts aan een aantal
zorgvuldigheidseisen voldoet, zo
als het raadplegen van een andere
arts. Daarvan is vrijwel altijd spra
ke, ook al zijn er grensgevallen.
Want waar houdt pijnbestrijding
op en begint euthanasie? De Nij
meegse hoogleraar Crul vindt dat
artsen terminale sedatie steeds
vaker gebruiken als alternatief
voor euthanasie. Fractievoorzitter
Rouvoet van de Christenunie
vindt dat daarom de euthanasie
wet moet worden aangepast.
Het sterkst openbaart dit pro
bleem zich bij dementie, zeker nu
de bevolking in rap tempo verou
dert en deze ziekte volgens des
kundigen over enkele decennia
epidemische vormen zal aanne
men. Voor velen is dat een schrik
beeld, omdat men aftakelt, uitein
delijk nauwelijks nog herinnerin
gen heeft en zelfs de eigen kinde
ren niet meer herkent. Zo vroeg
vorig jaar een man van 64 jaar om
euthanasie toen hij de eerste ver
schijnselen van de ziekte van Alz
heimer kreeg. Hij had zijn ouders
dement zien worden en vond dat
zo ontluisterend dat hij niet kon
leven met het idee dat hem het
zelfde zou overkomen.
Het college van procureurs-gene
raal oordeelde dat de arts die de
man had geholpen een eind aan
het leven te maken correct had
gehandeld. Volgens mr. De Wij
kerslooth mag daaruit niet de
conclusie worden getrokken dat
euthanasie bij dementie is toege
staan. Dan moet er heel wat meer
aan de hand zijn. Elk geval staat
op zich, zei hij, en kan in principe
tot vervolging leiden.
KNMG-voorzitter Peter Hollander
vindt die opvatting juist. „Stel je
voor, als de diagnose dementie
voldoende is voor euthanasie, dan
zouden we geen verpleeghuizen
meer nodig hebben." Het pro
bleem, zegt hij, is of iemand die
dement is aan die ziekte lijdt. „Ik
Dat er bijna nooit meer euthanasie wordt gepleegd is volgens voorzitter Peter Hollander van de KNMG een fa
beltje. Foto: GPD/Flip Franssen
zie meestal oude mannetjes
lachend een sigaartje zitten t<
ken. Moet een arts dan zeggei
komen u even ophalen om erfr
eind aan te maken?'d
Essentieel is volgens hem of eio
patiënt die aan dementie lijdt
euthanasieverklaring heeft gefcl
kend toen de eerste verschijnsf
len zich openbaarden. „ToenW
hij namelijk nog voldoende bif
zijn verstand om dat te doen. |ri
het dan zover is dat hij zich nibg
meer herinnert kan een arts efi'
tueel tot euthanasie overgaanjif
die verklaring er niet, dan houei
het op. Ook familieleden kunnal
daar niets aan veranderen. Anjsi
kunnen bij dementen wel zieije
ze lichamelijk lijden en eventqo
in overleg met familie en een ie:
dere arts tot euthanasie overgj)
Over psychisch lijden van dez|c
patiënten is niets bekend en
kan daarom nooit reden zijn
het beëindigen van het leven.
Dick Hofland
De cijfers
Per jaar sterven ongeveer 1
duizend mensen in Nederl;
Uit cijfers van het Centraal
reau voor de Statistiek over
2001 blijkt, dat in 2,5 pro<
(ongeveer 3500 doden) spr;
was van euthanasie. Van eu-{ij
thanasie wordt gesproken
een arts een patiënt op diei
uitdrukkelijke verzoek een
middel toedient waardoor
sterft. Andere manieren om
levenseinde te bespoedigen jb
zijn hulp bij zelfdoding, het
staken van de behandeling c
de intensivering van de pijnl
strijding. De laatste twee mal
nieren vonden in 2001 in 18
duizend gevallen plaats, vet
meer dus dan bij 'gewone' etl»:
thanasie. In een onderzoekt i
vorig jaar, uitgevoerd in op- t
dracht van de ministeries vaile
justitie en vws, wordt gescha la
dat jaarlijks in vier tot tien prfc I
cent (5600 tot 14.000) van deer
sterfgevallen terminale sedattn
wordt toegepast. Hierbij krijge
de patiënt (verdovende) midtt
delen om in een diep coma tlal
raken en wordt afgezien van a;
kunstmatige toediening van 0
vocht of voeding. a
Geen gehoor. Zelfs geen kiestoon. Een lege batterij
waarschijnlijk, dus zijn voicemail met ingeblikte stem
doet alsof. Hij is er even niet. Nee, hij ligt nog te slapen.
Tot zover mijn poging om gehoor te geven aan de vraag
of ik hem wakker wilde bellen. Eigen verantwoordelijk
heid misschien, maar ik zit ruim in mijn tijd en besluit
uit liefde en zorgzaamheid even om te fietsen. Sponta
niteit wordt zwaar overschat. Leidt in enkele gevallen
zelfs tot onhoudbare situaties met een hoog percentage
zelfkwelling. Wist ik veel. Hoe verdwijn je van het ver
keerde toneel zonder een scène te maken, zonder de
continuïteit uit het oog te verliezen en zonder een
vroegtijdig einde van je carrière? Improviseren, zonder
de hoofdrol op te eisen. Ik heb mijn best gedaan op het
niveau van een soapactrice die denkt dat ze met haar
ervaring wel een kans maakt op Broadway. Een weer
gave.
Na vier keer bellen doet de bovenbuurman open. Ik rof
fel op zijn deur. Ja, hij sliep nog. Je bent te laat. Ja? Ja
Shitterdeshit. Ja, dat kun je wel zeggen. Opdracht vol
bracht. Ik moet door. Weer de deurbel. Huh? De 9.00-
uur-afspraak heeft de weg van zijn kantoor naar zijn
huis gevonden. Logisch, tot voor kort woonde zij daar
óók! Persoon Ex betreedt het toneel. Ik ben waar ik niet
wil zijn. Geen haar op mijn hoofd die aan omfietsen
had gedacht, dit wetende. Nu ben ik hier en de enige
vluchtweg wordt afgesneden door een nietsvermoedend
omhoog stommelend kwaad. Ik voel me misplaatst.
Weet dat dat misplaatst misplaatst is, want ik mag hier
zijn. En toch
Met één druk op de bel is het weer even twee jaar gele
den. Toen was ik misplaatst. In zijn buurt, in zijn ar
men. De plaats die haar toebehoorde. Elke minuut die
we met elkaar doorbrachten, was zij de schim die een
schaduw wierp, het dringende gerinkel in zijn borst
zakje dat geen gehoor kreeg. Mijn voodoopop. Mijn
woede, mijn frustratie en mijn verdriet vonden in haar
achterdochtige verschijning een makkelijk doelwit.
Door haar was mijn liefde schuldig. Zij maakte van mij
iemand die ik niet wilde zijn, al deden wij dat zelf.
Nu, tivee jaar later, heeft mijn liefde bestaansrecht en
wordt het legaal beantwoord. Alleen weet zij dat nog
niet. Ze weet wel wie ik ben en ik weet dat als ze me
hier ziet, puzzelstukjes gaan schuiven en er een plaatje
tevoorschijn kan komen waar ze tijdens de zakelijke af
wikkeling van wat ooit liefde was, bitter weinig aan
heeft en wat ze zeker niet verdient. In die zin ben ik dus
toch, alsnog en weer, misplaatst.
Ook nu biedt de bovenbuurman uitkomst. Ik glip naar
boven. De weg van de minste weerstand, al voel ik die
des te meer. Gadverdamme dat gedonder, deze klunge
lige samenloop van omstandigheden. Gewoonweg gê
nant. Bovendien, ik moet weg. Het begint er naar uit te
zien dat ik zelf te laat ga komen. De kust zal nu wel vei
lig zijn. Soapies hebben domweg niet in de gaten dat ze
in een soap spelen. Het trappenhuis slechts decor.
Slechte tijden onderweg naar buiten.
Opgelucht dender ik de eerste trap af. 'Ligt er nog post
voor me?' klinkt het drie trappen lager. Wat? Ze staat er
dus nog! Wacht bescheiden, op afstand, terwijl hij zich
aankleedt. In een reflex wil ik stil blijven staan. Of te
rug. Ik kan maar één kant op. Twee muizen in een val.
'Of ben jij het niet?' Ik heb geen keus, een confrontatie is
onvermijdelijk. Ik trek mijn pet zo ver mogelijk over
mijn ogen. Mijn blik spreekt boekdelen in een taal die
zij verstaat. De trap onder me een duister dieptepunt.
Vallen is een optie, in ieder geval minder pijnlijk, maar
een vloeiende en nonchalante afwerking is in
dit geval noodzakelijk. Met blote voeten
op glasscherven, de laatste overloop.
Halverwege de trap in het halfduister
staat ze; mijn schrikgodin.
'Nee, ik ben het niet Ik kom van
boven'Ik lieg nieten toch bedrieg
ik, wantik ben het wel en ik zal
haar daarom nooit recht in de
ogen kunnen kijken. Schiet
langs haar heen de deur uit. Een
lege maag, dus er valt niks te
draaien. Desalniettemin kots
misselijk. Binnenin centrifugeert
het schuldgevoel op volle toeren.
Waarom? Niets aan de hand.
Schuldgevoel? Of is het angst dat ik
op een dag haar rol speel? Ook dat
niet. Het is dat ik me betrapt voel
en verbrokkeld. Het is de herin
nering aan en de nasleep van de
rol die ik ooit heb gespeeld en die
me de rest van mijn leven zal
achtervolgen, zoals het een soa-
pie meestal vergaat.
Reageren? Op column@hotmail.com
^lei
Ba
2|e
M
