Ouderen zijn
hun geloof in
politiek kwijt
BINNENLAND 2
'Islam biedt aantal geweldloze oplossingen voor erekwesties'
Tuchtraad nodig om te leren van fouten met tbs
Kritiek op Kamer valt
verkeerd bij Weisglas
Onvoorspelbare vertraging op de weg bron van ergernis
K
Giganten in Den Haag
Bonden
floreren onder
Balkenende II
Onderzoek: Kokkelvisserij
schaadt scholeksterstand
Goodall bij
liting AAP
1 - Chimpanseebe-
■ster Jane Goodall uit
Brittannië bezoekt van-
e Stichting AAP in Alme-
itichting gaat de milieu-
en van het Jane Goodall
Ut Nederland ondersteu-
indaag worden zoge-
le Roots Shoots-pro-
gestart, waarin jongeren
en hun eigen leefomge-
verbeteren. Weten
ier en activiste Goodall
In Tanzania meer dan
aar tussen de chimpan-
egenwoordig legt ze zich
de zorg voor dieren en
urzame samenleving.
e stier valt
liter aan
- Een dolle stier heeft
rknemer van een slach-
Didam op de horens ge-
L Het dier viel aan toen
arige inwoner van 's
iberg te dichtbij kwam,
en woordvoerder van de
De stier werd uit een
luto geladen. Toen het
ffer binnen bereik was,
>t dier de man op de ho-
e inwoner van 's Heer-
raakte onder meer ge-
lan zijn benen en is op
en in het ziekenhuis. De
alsnog geslacht.
der fladdert
ir in Nederland
incen - De veldparel-
inder fladdert weer in
and. Een medewerker
Vlinderstichting zag het
afgelopen weekeinde op
Pietersberg in Limburg,
zonderheid, meldde de
ïg gisteren, want de vlin-
rt was al sinds 1995 niet
Nederland waargeno-
veldparelmoervlinder
zijn verdwijning al
im. Volgens de Vlinder-
ïg is het exemplaar dat in
rg is opgedoken, komen
egen uit Wallonië.
donderdag 3 JUNI 2004
il
door Canis Zijlmans
Rotterdam - „Eerwraak is binnen de islam
verboden. Er is geen heilige tekst die het do
den om de familie-eer rechtvaardigt of aan
moedigt. Het hele begrip speelt zelfs geen rol
binnen de Islam", zegt rector Achmed Ak-
gunduz van de Islamitische Universiteit Rot
terdam, de eerste moslimuniversiteit van Eu
ropa.
„Geen religie", gaat hij verder, „staat gelovi
gen toe het recht in eigen hand te nemen,
zonder dat een juridische autoriteit heeft ge
sproken. Hoewel buitenechtelijke relaties
binnen de islam ten strengste zijn verboden,
mag niemand een ander doden om de fami
lie-eer te redden. Alleen onderwijs, integratie
en ontwikkeling kunnen eerwraak stoppen."
In april riep minister Rita Verdonk van
vreemdelingenzaken en integratie, tijdens de
manifestatie rond het 25-jarig bestaan van ar
beidsmigratie uit Turkije, migranten op in ei
gen kring korte metten te maken met eer-
Symposium op
moslimuniversiteit
in Rotterdam
wraak en het verschijnsel bespreekbaar te
maken. Na lang zwijgen is recent in een aan
tal moskeeën gewezen op het on-islamitische
van eerwraak, waarvan meestal vrouwen het
slachtoffer worden na een scheiding, seks
buiten het huwelijk, verkrachting of het zich
niet willen houden aan de mores van manne
lijke familieleden.
Ook de IUR, waar 400 studenten zich onder
meer bekwamen in het vak van imam en
waar binnenkort de eerste vrouwelijke geeste
lijk voorganger hoopt af te studeren, nam de
handschoen op en organiseerde het symposi
um 'Eerwraak is te voorkomen', dat vooral
door vrouwen werd bezocht.
„Erekwesties", stelt Kadir Canatan van de
IUR, „leiden meestal niet tot bloedvergieten.
Vaak wordt de oplossing gezocht in een hu
welijk tussen het meisje van wie de maagde
lijkheid is geschonden, en haar schaker. Bij
overspel behoort een scheiding tot de moge
lijkheden. Ook het wegtrekken van het gezin
voldoet om aan de minachting van de omge
ving te ontkomen, wat ook geldt voor het in
schakelen van een bemiddelaar of rechter.
Pas als alternatieven falen komt eerwraak in
beeld."
In Turkije is sinds kort de strafvermindering
afgeschaft voor het doden om de familie-eer.
Maar dat zal het verschijnsel niet doen ver
dwijnen. In veel landen en binnen geïsoleer
de migrantengroepen speelt het aanzien en
prestige ten opzichte van de omgeving een
zeer grote rol door de grote onderlinge afhan
kelijkheid en sociale controle. Vorig jaar
schoot een vader uit Almelo zijn 18-jarige
dochter Zarife in Turkije dood, omdat ze zich
in zijn ogen thuis in Holland schandelijk ge
droeg. Twee jaar terug trof een 15-jarige jon
gen in Rotterdam zijn tante dodelijk, omdat
ze - nadat haar echtgenoot was overleden -
met een jongere man was gehuwd. En in
maart maakte-een man met een geweerschot
een eind aan het leven van zijn 32-jarige 'ex'
voor een Blijf-van-mijn-lijf-huis in Zaanstad.
Ze kon kiezen tussen terugkomen en hem ge
hoorzamen, zonder haar kinderen terug naar
Turkije of de dood, had hij in een dreigbrief
geschreven.
Canatan: „In de huidige praktijk vertonen
Turken een hypocriete houding. Aantasting
van de eer van een meisje wordt meteen ge
straft. Terwijl een jongen in dezelfde situatie
wordt beschouwd als een echte man." Hoe
wel in de Koran 'schande' het meest als straf
en verwensing voor zondaars wordt genoemd
en 'eerloze' het vaakst als scheldwoord en
ook nog het merendeel van de geschatte 4000
slachtoffers per jaar valt onder 'moslima's', is
het verschijnsel (volgens de deskundigen)
niet islamitisch. „Eerder kwam het overal
voor rond de Middellandse Zee", vertelt Ca
natan. „In Turkije zie je eerwraak vooral in
geïsoleerde gebieden in het oosten, waar
stammenmaatschappijen zijn. Maar ook in
Pakistan bestaat eerwraak. Daar krijgen 'eer
lozen' zuur in het gezicht gegooid.
Schending van de eer door vermeend 'onfat
soenlijk' vrouwengedrag leidt tot opwinding
in het roddelcircuit. Op straat en in de mos
kee worden haar familieleden niet meer ge
groet en zusjes of dochters van de 'onteerde'
krijgen in de eigen taal op school 'hoer' naar
het hoofd geslingerd.
„Ik zie vrouwen van mijn leeftijd", vertelde
een Hindoestaans-islamitische vrouw tijdens
het symposium, „die vroeger ook het slacht
offer van te strenge ouders en roddel waren.
Als volwassenen doen ze nu even hard mee
aan het nawijzen en leggen ze ook die enor
me druk op hun dochters om zich vooral fat
soenlijk te gedragen." Eerwraak verdwijnt pas
als instrument tegen de schande, zeggen des
kundigen, als de omgeving stopt de moord of
verminking als rechtvaardig te zien.
^verlener zelf
ond geraakt
it - Een brandweerman
vrijwillige brandweer in
rt is gistermiddag zwaar-
d geraakt door een ver-
ngeval. Volgens de politie
man in zijn eigen auto
naar de brandweerka-
>m hulp te gaan verlenen
auto die ondersteboven
sloot lag. Rijdend in
rt kreeg hij geen voor
in een uit een zijstraat
ide auto. Door de botsing
zijn auto op de linker-
Ift waar hij werd aangere-
™tor een tegemoetkomen-
sonenwagen. Ook de be
ier hiervan raakte zwaar-
d. De bestuurster van de
aarvoor de brandweer
uitrukken bleek zelf uit
|gito te zijn geklauterd.
kse Bergen
en dt niet uit
iAG - Recreatiepark de
Bergen mag niet uitbrei-
st 230 bungalows, een
en appartementencom-
en jachthaven met 250
e ;n, een skihal, een cam-
i een sportboulevard. Dit
e Raad van State gisteren
d. Met deze uitspraak
Ie Raad van State tege-
lan bezwaren van de Bra-
Milieufederatie. De
aag! Bergen rekende na de
ding op 350.000 tot
D extra bezoekers. De
j vo£n State vindt dat het
ssin<ciebestuur en de ge-
e Hilvarenbeek ten on-
niet hebben onderzocht
vek" het grootschalige uit-
igbJgsplan een Milieu Effect
es rt moet worden gemaakt,
lac
(ise vertrekt
JBO-raad
*e iag - Frans Leijnse stopt
ornuari als voorzitter van
ur' D-raad, de koepel van het
tje>eroepsonderwijs. Hij
?velector aan de Hogeschool
ur recht. Leijnse is zes jaar
an van het Nederlandse
leroepsonderwijs ge-
'aa-De HBO-raad is nog op
Ie naar een opvolger. Als
tter van de hbo-koepel
.eijnse altijd gepleit voor
i oe gelijkheid tussen hoge-
win en universiteiten. Voor
la was Leijnse tien jaar lid
'erl Tweede Kamer (1984-
orfen sinds vorig jaar zit hij
1 ierste Kamer.
etesland koopt
edl Groningen
itb
in(arden - De provincie
ind koopt een stuk land
provincie Groningen,
rrt het waddeneiland
in «monnikoog door aan-
praan de oostzijde gedeelte-
noGroningen is komen te
De Groningers krijgen
K) euro van hun Friese
Groningen raakt 770
'e land en water kwijt,
de provincie Groningen
ook de gemeente Eems-
ongeveer 37.000 euro
iesland voor het verlies.
den haag - Een waslijn vol colbertjes,
reusachtige vingers die het vredesteken
maken: op de Lange Voorhout en langs de
Hofvijver in Den Haag zijn gisteren 33
kunstwerken opgesteld. Voor de zevende
editie van Den Haag Sculptuur zijn jonge
kunstenaars uit de nieuwe lidstaten van
de Europese Unie gevraagd een werk te
maken. De expositie 'Giganten, Europese
Smaakmakers' wordt morgen geopend
door prinses Maxima.
Foto's: ANP/Robert Vos
rijswijk/anp - De ouderenbon
den floreren sinds het kabinet
Balkenende-ll in het zadel zit.
Door de maatregelen van het ka
binet slinkt het vertrouwen in de
politiek en zoeken ouderen meer
en meer hun toevlucht tot de
bonden, constateren onder meer
Unie KBO, PCOB en ANBO.
Unie KBO, met 264.000 leden
de grootste ouderenbond in
Nederland, krijgt er sinds het
kabinet aantrad elke maand on
geveer duizend leden bij. „Sig
nificant veel meer dan daar
voor", aldus gisteren een
woordvoerder van de Unie.
Ook PCOB groeit sneller dan in
voorgaande jaren. Directeur J.
van der Spek meent dat de hui
dige politieke wind die in Den
Haag waait, daaraan heeft bij
gedragen. „Veel ouderen voelen
aan den lijve dat deze overheid
onder het motto van eigen ver
antwoordelijkheid de rol van
schild voor de zwakken af
schuift."
In totaal zijn ongeveer 600.000
Nederlandse senioren aange
sloten bij een van de ouderen
bonden. Onder anderen de ou
deren voelen volgens de bon
den de effecten van de recente
overheidsmaatregelen, waar
door bijvoorbeeld de zorg
„schaarser en duurder" wordt
en ouderen in financiële proi
blemen komen.
Ouderen zoeken daarom steed^
meer hun heil bij de bondei
om hun belangen te beharügei
in Den Haag. PCOB, dat elk jaa
speciale ledenwerfacties houdt
om het ledenbestand op peil te
houden, merkt dat de „ontvan
kelijkheid" voor het lidmaat*
schap veel groter is. Waar he|
ledenaantal de afgelopen jarei
min of meer stabiel op 90.00(
stond, is deze bond sinds hall
april 2500 leden rijker. Ook
Unie KBO groeit „vrij fors"|
„Eén van de weinige positievé
effecten van dit kabinet", aldus
de woordvoerder.
Volgens een woordvoerder van
de ANBO laten de ouderenbond
den met kritiek op de kabinets
maatregelen zien dat de senio
ren bij de organisaties eei
„luisterend oor" vinden vooi
hun problemen. „Al dat sooi
ontwikkelingen zorgen ervoof
dat ze steun zoeken bij ieti
waarin ze meer vertrouwen
hebben dan in het kabinet."
den haag/anp - Voorzitter
Weisglas van de Tweede Ka
mer vindt het 'onjuist' dat mi
nisters steeds vaker kritiek ui
ten op de Kamer. Hij wil hier
over binnenkort een gesprek
met premier Balkenende.
Weisglas schreef dat gisteren
in zijn dagboek op internet.
Weisglas gaf vorige week al af
op vice-premier De Graaf, die
gezegd had dat de Kamer haar
taken verwaarloost. De afgelo
pen dagen lieten de ministers
Brinkhorst van economische
zaken en Peijs van verkeer en
Balkenende zelf zich negatief
uit over het functioneren van
de Kamer. De premier zei on
der meer dat het steeds vaker
voorkomt dat Kamerleden
schriftelijke vragen stellen om
de publiciteit te halen.
„In de rolverdeling in onze
democratie is dat ongepast",
vindt Weisglas. „De Kamer
controleert de regering en niet
omgekeerd."
Volgens de Rijksvoorlichtings
dienst vindt er binnenkort een
gesprek tussen Balkenende en
Weisglas plaats, op initiatief
van de premier. De door
Weisglas genoemde punten
kunnen daar aan de orde ko-
den haag/anp - Aan de dage
lijkse files hebben veel automo
bilisten een broertje dood,
maar nog meer ergeren zij zich
aan onvoorspelbare vertragin
gen. Veel mensen gaan noodge
dwongen daarom eerder van
huis, terwijl dat soms niet nodig
is. De oplossing lijkt vergroting
van het regionale wegennet.
Het Ruimtelijk Planbureau pre
senteerde in Den Haag over dit
probleem het rapport „Behalve
de dagelijkse files. Over de be
trouwbaarheid van reistijd."
Minister Peijs van verkeer kreeg
dinsdag het eerste exemplaar
overhandigd.
De zogenoemde buffertijd (dat
mensen eerder van huis gaan)
kost vooral vrachtverkeer en
andere zakelijke weggebruikers
geld. Volgens de CDA-bewinds-
vrouw kunnen de totale kosten
van files en onbetrouwbare
reistijd oplopen tot 2,5 miljard
euro in 2020.
Volgens het planbureau staat
door het almaar groeiende ge
bruik van het wegennet de be
trouwbaarheid van reistijd
meer onder druk, ook buiten de
Randstad en buiten de spits.
De oplossing van meer regiona
le wegen als uitwijkmogelijk
heid heeft Peijs' voorkeur ech
ter niet. Een krappe begroting
vormt een hinderpaal, nog los
van de van de vraag of deze op
lossing gewenst is uit oogpunt
van milieu en leefbaarheid,
voegde zij eraan toe.
De minister is eerder voor een
betere benutting van het be
staande wegennet. Zo zou zij
graag de eventueel aan te leg
gen 'verlengde' A4 onder Rot
terdam reserveren voor het
doorgaande verkeer naar Ant
werpen, en de A13 tussen Den
Haag en Rotterdam louter ge
bruiken voor het regionale ver
keer, met een bijbehorende la
gere maximumsnelheid.
Een andere vereiste is een goe
de informatievoorziening zodat
automobilisten uitwijkmoge
lijkheden kunnen vinden. Naast
de grote panelen ('DRIPS'), die
her en der boven snelwegen
zijn geplaatst, is goede reisin
formatie van belang. Peijs vindt
het aanbieden daarvan geen
zaak voor de overheid, maar
om de samenwerking tussei
'marktpartijen' te bevorderei
heeft zij een Raad voor Vert
keersinformatie in het leven ge^
roepen. „In mijn toekomstdro
men zie ik allerlei geavanceerde
internettoepassingen, SMS-
diensten of boardcomputer^
die de weggebruiker de gunstig
ste route voorschotelen."
Peijs wil ook ongelukken op
snelwegen sneller afhandelen.
Misschien kan dat nog beter,
door bijvoorbeeld op de meest
gevoelige trajecten bergers con
stant stand-by te houden.
'Doel visserijbeleid niet gehaald'
groningen/anp - Kokkelvisserij
heeft een schadelijke invloed
op de stand van de scholeksters
in de Waddenzee. Dat blijkt uit
een wetenschappelijk onder
zoek van de Rijksuniversiteit
Groningen, waarvan de resulta
ten gisteren zijn bekendge
maakt.
Na onderzoek constateerde zo
oioog dr. Simon Verhulst dat in
gebieden in de Waddenzee
waar op kokkels gevist mag
worden, scholeksters een slech
tere conditie hebben en een la
gere overlevingkans. In een be
schermd gedeelte van de Wad
denzee waar sinds 1993 geen
kokkelvisserij meer is toege
staan, blijken de scholeksters in
een aanmerkelijk betere condi
tie te verkeren.
Volgens de tellingen is het aan
tal scholeksters in de Wadden
zee de afgelopen jaren met on
geveer veertig procent afgeno
men. Het onderzoek maakt vol
gens de Groningse universiteit
aannemelijk dat deze afname
voor een deel door de kokkel
visserij is veroorzaakt. De uit
komst van het onderzoek is ac
tueel, omdat minister Veerman
van landbouw, natuur en voed
selkwaliteit nog voor de zomer
vakantie een besluit wil nemen
over de kokkelvisserij.
Volgens Verhulst hadden de
scholeksters in de onbescherm
de gebieden een aanmerkelijk
slechtere conditie. Op basis van
het verband tussen conditie en
sterftecijfers schatten de onder
zoekers dat de mortaliteit in de
onbeschermde gebieden 43
procent hoger is dan in de be
schermde delen van de Wad
denzee.
„Dit enorme verschil impliceert
dat kokkelvisserij de levensduur
van scholeksters ongeveer hal
veert", zegt zoöloog Verhulst.
„De doelstelling van het visse
rijbeleid, dat visserij in de Wad
denzee is toegestaan zolang dat
geen significante schade toe
brengt aan de natuur, is dus
niet gehaald."
door Piet Aquarius
De discussie over tbs is weer fel opge
laaid door de ontvoering afgelopen week
van de Chinese scholiere in Eibergen.
De geplande discussie in de Tweede Ka
mer viel daarmee samen. De zaak stond
dus op scherp. De discussie was hard,
ook tussen de minister en de Kamer
commissie voor justitie, waarin alle (gro
tere) partijen vertegenwoordigd zijn.
Praten over algemeen beleid met dit
specifieke delict in het achterhoofd is
niet gemakkelijk. Er moet een speciale
onafhankelijke commissie komen om
elk afzonderlijk incident te onderzoeken
en daarvan te leren.
Het is bijna onmogelijk tegelijk te den
ken aan een afschuwelijk delict - „Dit
had hoe dan ook moeten worden voor
komen" - en te praten
over algemeen beleid: O P I
het aantal delicten
moet kleiner worden.
Dit laatste betekent wel dat een klein
aantal delicten onvermijdelijk wordt ge
vonden. Abstract en concreet botsen
hier, zijn onverenigbaar en toch beide
aanwezig in de discussie.
Concreter: ik heb mijn gedachten over
Veilig Verkeer Nederland en de inspan
ningen die de overheid doet op dat ter
rein, maar als mijn zoon in dat verkeer
verongelukt heb ik nog maar één ge
dachte: Dit had voorkomen moeten
worden. Zo heb ik mijn opvattingen
over de Nederlandse gezondheidszorg:
elk jaar overlijden patiënten op de ope
ratietafel. Toch kan ik vinden dat Neder
landse chirurgen en anesthesisten het
goed doen. Maar als een van mijn dier
baren bezwijkt aan een operatie is de
kans groot dat ik stik van de verwijten.
Tbs werkt ook met patiënten. De kwaal
waaraan gewerkt wordt is het delict-risi
co. Tbs moet twee dingen tegelijk doen:
zorgen dat de patiënt tijdens zijn tbs
géén delict pleegt en hem intussen zo
behandelen dat de kans op herhaling er
na kleiner wordt. Want er komt meestal
een einde aan de tbs-periode. De rech
ter, die het risico beoordeelt, kijkt ook
naar het aantal jaren dat de patiënt vast
zit en hoe rechtvaardig dat is in verhou
ding met het gepleegde delict.
Tbs moet dus zorgen voor veiligheid op
de korte én op lange termijn. Als we al
leen op de korte termijn delicten moes
ten voorkomen, dan was het eenvoudig.
We zouden dan pa-
NIE tiënten pas buiten de
hekken laten bij de be
ëindiging van de tbs.
Sommige politici doen voor het partij
politieke gemak, alsof het zo eenvoudig
is. Sluit iedereen op, dan zijn we van die
delicten door tbs'ers af.
We weten bijna zeker dat als we de pa
tiënten binnenhouden ze na hun tbs
veel vaker tot een delict vervallen. Door
ze tijdens hun behandeling gecontro
leerd bewegingsvrijheid te geven, leren
zij zelf én hun behandelaars waar in 'het
maatschappelijk verkeer' zich proble
men voordoen en wat daaraan te doen
is. Als er niets aan te doen is, zijn ze kan
didaat voor de longstay-afdeling en ko
men ze helemaal niet meer vrij.
Overigens komt er heel wat bij kijken
voordat een tbs'er verlof krijgt. Het ver
lofplan moet, met precieze redenen om
kleed, worden voorgelegd aan het mi
nisterie van justitie. Dat geeft wel of
geen toestemming. Maar ook als de toe
stemming er is, gaat een patiënt niet zo
maar de deur uit. Als het goed is blijven
begeleiders en behandelaars dagelijks
letten op gedrags- en stemmingsveran
deringen. Bij twijfel mag de patiënt niet
naar buiten.
Toch gaat het soms fout: tussen de vijf
en tien keer per jaar pleegt een tbs-pa
tiënt een delict. Soms binnen de kliniek,
vaker erbuiten. Vaak binnen verloftijd,
soms na een ontvluchting. Zo'n delict is
een ramp: een mensenleven is verwoest,
op zijn minst ernstig aangetast. Ook
voor medewerkers van een tbs-kliniek is
dat bijna niet te verteren: want al hun
werk is er juist op gericht dit te voorko
men.
Sommige mensen denken dat het aantal
van vijf tien delicten per jaar moeilijk
te verkleinen is. Zoals het moeilijk is om
het aantal van duizend verkeersdoden
per jaar te verminderen. Of het percen
tage patiënten dat bij een operatie over
lijdt. Ik vind het moeilijk te accepteren
dat we niet méér delicten kunnen voor
komen, want iedere ramp die kan wor
den voorkomen is voor de betrokkenen
bijna alles waard.
In ziekenhuizen is het gebruikelijk
nauwkeurig te onderzoeken wat precies
de gang van zaken was bij een ongeluk.
Het kan zijn dat een chirurg een vergis
sing heeft gemaakt: het kan ook zijn dat
die alles precies deed zoals het hoort en
dat de patiënt toch overlijdt. Goed on
derzoeken is daarom zeer de moeite
waard: het maakt de kans kleiner dat het
een volgende keer weer op die manier
fout gaat.
Hoe een delict van een tbs'er tot stand
komt moet ook nauwkeurig onder de
loep worden genomen. Dat vraagt meer
dan dat collega's of chefs van de betrok
ken behandelaars de zaak bekijken. Een
scherp onderzoek vraagt om meer af
stand. Dat brengt ons op de gedachte
van een onderzoekscollege dat ieder de
liet uiteenrafelt en conclusies trekt om
daarvan te leren.
Er is vrij nauwkeurig bek«d wat nodig
is om het risico op herhaling goed in te
schatten. Daarnaast moeten begeleidei
en behandelaars in de praktijk van alle
dag hun ogen open houden en het lef
hebben om alarm te slaan als zij twijfe
len. Dit soort zaken moet de toetsstenen
vormen bij onderzoek door een dergelij
ke beroepscommissie, analoog aan de
medische tuchtraad.
Natuurlijk is dit onaangenaam voor de
betrokken behandelaars en klinieken,
maar dat ongemak staat in geen verhou
ding tot het leed van een slachtoffer.
Werkelijk leren van fouten heeft zijn
prijs. Die gedachte leeft niet alleen bin
nen de Pompestichting. Naar verluidt
bestaan ook op het departement van
justitie plannen in die richting. Des te
beter.
Piet Aquarius is beleidsmedewerker bij de
Pompekliniek in Nijmegen
