De meest choquerende tour ooit
'Iedere acteur is een beetje egoïstisch'
KUNST 8f CULTUUR
Strijd om Gouden Strop tussen Appel en nieuwe generatie
Altijd een schrijfster in de marge geblev
over Japanse
legerleider
Harry Pott'
draait in
recordaant,
bioscopen
Regisseur
Roel Reiné
maakt debuut
in Hollywood
Ethel Portnoy. Foto: ANP
Ethel Portnoy
1927-2004
'Een gevoel van verrukking joeg
door me heen. En een gevoel
van ontzetting. Opeens begreep
ik hoe ik de wereld naar mijn
hand kon zetten. Ik had de
macht van het Woord ontdekt.'
Ze was veertien toen deze ge
beurtenis haar overkwam. Ze
had zojuist haar opstel 'Mijn
eerste zoen' voor de klas voor
gelezen en haar medescholie
ren hadden ademloos toege
luisterd. Maar eigenlijk wist de
gisteren op 77-jarige leeftijd
overleden Ethel Portnoy al veel
eerder dat ze schrijfster wilde
worden. Toch zou ze uiteinde
lijk pas in 1971 debuteren, met
de verhalenbundel 'Steen en
been'.
Die lange aanloop naar haar
schrijverschap leverde Ethel
Portnoy echter wel de bouwste
nen voor haar meeste boeken
op. Er moest eerst geleefd wor
den, intens geleefd, genietend,
met volle teugen. 'Ik dacht: laat
mij alles uit mijn jeugd halen
wat kan, want later kan dat niet
meer', zei ze een keer. 'Dus ik
heb in die tijd vooral plezier ge
had, ik dacht niet na over later.
Het werd de schat waaruit ze
iedere keer opnieuw kon putten
voor haar autobiografische ver
halen, die tot het beste van haar
werk behoren.
Ethel Portnoy werd op 8 maart
1927 in Philadelphia geboren in
een joodse immigrantenfamilie,
vader kwam uit Rusland, moe
der uit Polen. Ze groeide deels
op in de Newyorkse Bronx en
het was de bedoeling dat ze een
keurige 'all-American-giri' zou
worden. Dat werd ze dus niet.
Toen ze als tiener de film 'Le
Sang d'un Poete' van Jean Coc-
teau had gezien, ontvlamde er
iets dat haar verdere leven zou
bepalen. Dankzij die film vond
ze haar 'spirituele onderko
men', zou ze later schrijven.
In 1950 vertrok ze voor een stu
die culturele antropologie naar
Frankrijk. Ze was niet van plan
om zich voorgoed in Europa te
vestigen, maar ontmoette hier
haar aanstaande man. Die man
was de Nederlandse dichter Ru
dy Kousbroek, met wie ze een
dochter en een zoon kreeg. Ze
raakte bevriend met mensen als
Karei Appel, Lucebert, Simon
Vinkenoog, Hugo Claus en W.F.
Hermans en werkte jaren bij de
Unesco. Nadat Kousbroek een
vast contract bij een krant had
gekregen, verhuisden ze in 1970
naar Den Haag, waar haar
schrijversloopbaan echt zou
beginnen. Portnoy heeft altijd
in het Engels geschreven, waar
na haar boeken - deels door
Kousbroek, soms door een ver
taler, maar meestal door haar
dochter - naar het Nederlands
werden vertaald. Ze heeft niet
minder dan 23 titels - veel es
says, reisverhalen, columns,
twee romans en een toneelstuk
- op haar naam staan, waaron
der 'Broodje aap' en 'Broodje
aap mét', horrorverhalen over
zogenaamd waargebeurde
voorvallen, waarmee ze bij het
grote publiek doordrong.
Sinds begin jaren tachtig leef
den Portnoy en Kousbroek ge
scheiden, maar ze bleven elkaar
wel wekelijks zien. Voor Port-
noy bleek het alleen-zijn ei
soort verlossing: 'Ik was zo
concentreerd op hem, op a
wat hij deed. En ineens lag
een heel wijd universum vi
mij open.' Ze is weliswaar;
een beetje een schrijfster ii
marge gebleven, maar datl
haar nooit gedeerd. 'Het is
zekere zin mijn trots', zei 2
eens. 'Het zijn altijd de mal
nalen die de meest interess
ten zijn. De beste gedachte
ontstaan meestal in de zijü
vind het niet erg dat ik erw
bijhang.'
Omdat ze altijd in het Enge
blijven schrijven, is ze nooi
voor een echte literaire prij
ons land in aanmerking gel
men. Wel kreeg ze in 19911
het vrouwentijdschrift Opz
Annie Romein Prijs, van ee
jury die haar werk, terecht,
schreef als 'van een aanstel
ke lichtzinnigheid, met hui
vaak teder, altijd subversie
nooit rancuneus of bitter',
werk is overigens nooit in I
Engels verschenen, wat ze
betreurde, want zo konden
tijds haar moeder en later I
('self-made') broer ook nie
zen wat Portnoy allemaal!
hen schreef: 'Als ik in het E
gels zou publiceren zou ik
dingen nooit durven schrij
Ethel Portnoy heeft hartsti
telijk en met een grote bliji
digheid geleefd. Dat ze tall
minnaars heeft versleten, 1
ze nooit verbloemd, en evi
min haar enorme rookvers
ving. Het negatieve, dat wa
niks voor haar: 'Zo leef ik 1
daar schrijf ik niet over. Bf
niet. Ik schrijf alleen over
gen, waarvan ik geniet. Ikl
zeer kritisch, maar als ik if
keur, wil ik het zelfs niet o|
pier zetten. Weg bij mij, \Afi
mij.'
Aly Knol
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor
professionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig Vuur
volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
toneelspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: Anthon van der Meijden, toneelspeler.
Hij heeft niets met Indonesië.
Hij voelt zich alleen gegrepen
door het lot dat de Indische
Nederlanders in het verleden
hebben moeten ondergaan.
Toch speelt hij al jaren in een
toneelstuk op de Pasar Malam
Besar, het grootste Eur-Aziati-
sche festival ter wereld, in Den
Haag. Een wens van Anthon
van der Meijden (63) komt uit
nu hij dit jaar op het festival
voor het eerst een solo-optre
den mag geven. De Leidenaar
houdt een monoloog geba
seerd op de roman 'De Familie
van den Resident' uit 1875 van
de schrijver Melati van Java.
„Ik heb altijd al een keer een
monoloog willen spelen. In een
groep ben je zo afhankelijk van
je medespelers", aldus Van der
Meijden. De acteur zegt ook
wel individualistisch te zijn in
gesteld. „Iedere acteur is een
beetje egoïstisch. Ik ben nu op
het toneel compleet op mezelf
aangewezen. Dat bevalt me
zeer goed."
Hoewel hij geen band heeft
met de voormalige kolonie van
Nederland, heeft hij Indonesië
wel in zijn hart gesloten. Via
zijn regisseur Robert Emmen
heeft hij kennisgemaakt met de
Indische gemeenschap. „Hij
belde mij jaren geleden op of ik
in een gelegenheidsstuk van
hem wilde meespelen. En ze
ven jaar geleden speelde ik als
enige 'blanda' tussen Indiërs
mee met de voorstelling van
'De familie Roos', ook op de
Pasar Malam Besar." Sindsdien
werkt het duo altijd samen. Ro
bert Emmen regisseert ook 'De
familie van de Resident'.
Wanneer Van der Meijden het
over de Indische gemeenschap
heeft, begint hij te glunderen.
„Indische Nederlanders zijn zo
warm. Mijn vrouw en ik voel
den ons meteen welkom."
Doordat hij omringd was met
Indiërs pikte hij wat van de taal
mee. „Brandals betekent vle-
Anthon van der Meijden: „Ik heb altijd al een keer een monoloog willen spelen." Foto: Henk Bouwman
gels. Dat is één van de eerste
woorden die ik leerde." Hoe
meer Van der Meijden over de
Indiërs te weten kwam, hoe
meer hij onder de indruk raak
te. „Wij Nederlanders hebben
geen idee van wat ons land
vroeger de Indiërs heeft aange
daan. De verhalen die ik daar
over heb gehoord, zijn vrese
lijk."
De monoloog is geschreven
door Vilan van de Loo. „Het is
zo'n emotioneel stuk. Het vergt
wel veel van me", geeft Van der
Meijden aan. Elke dag oefent
hij de monoloog in zijn winkel
'Religia', waar hij religieuze at
tributen verkoopt. Twee keer in
de week gaat hij naar zijn regis
seur om te repeteren. „Na de
eerste repetitie bij Robert had
ik het gevoel alsof ik op de fi
leertafel had gelegen. Zoveel
doet het stuk met me."
'De Familie van den Resident'
gaat over een oud-resident die
voor een moeilijke keuze staat.
Hij moet kiezen tussen zijn
vrouw in Nederland en zijn
dochter in Indië. Dochter Con
stance is ziek en vraagt haar
vader om naar haar toe te ko
men. Als hij naar zijn dochter
gaat, hoeft hij van zijn vrouw
niet meer terug te komen. De
oud-resident staat er niet al
leen voor. Voor het publiek is
ook een rol weggelegd. Bezoe
kers mogen hem helpen een
keuze te maken.
Voor Anthon van der Meijden
is het belangrijk dat het pu
bliek actief deelneemt. „Zelf
vind ik het ook niet leuk om
een uur naar een man of vrouw
te kijken zonder dat ik wat mag
zeggen."
De Leidenaar heeft de smaak
van monologen nu goed te
pakken. „Vilan, de schrijfster,
heeft me wakker geschud. Ze
heeft voorgesteld of ze in de
toekomst meer dit soort stuk
ken voor mij mag schrijven.
Daar ga ik zeker op in."
'De Familie van den Resident',
12 juni op de Pasar Malam
Besar op het Malieveld in Den
Haag. Aanvang: 20.00 uur.
Alette Snijders
David van Michelangelo.
Foto: AP
Michelangelo's
David gewassen
Florence - De David van Mi-
chelango is na een wasbeurt
van acht maanden weer hele
maal schoon. Het wereldbe
roemde beeld is vlak voor zijn
vijfhonderdste verjaardag ont
daan van een eeuw vuil. De res
taurateurs vergeleken de was
beurt met het schoonmaken
van een tere babyhuid. De
schoonmaakbeurt werd echter
omgeven door meningsver
schillen. De Florentijnse acade
mie, die David onderdak biedt,
had Cinzia Parnigoni inge
huurd. Zij ging, tot ontsteltenis
van internationale experts, aan
de slag met gedestilleerd water.
Parnigoni vindt dat David daar
door meer glans heeft gekregen.
Jaarlijks bezoeken meer dan
een miljoen mensen het mees
terwerk van Michelangelo.
Pinkpop nog
lang niet vol
sittard - Pinkpop heeft een te
genvallend aantal kaarten ver
kocht. Eind vorige week waren
30.000 kaartjes verkocht. Een
paar jaar geleden trok het festi
val nog twee keer zoveel bezoe
kers. Dagelijks gaan er circa
duizend kaartjes over de toon
bank. Wanneer dat tempo aan
houdt, zullen zo'n 40.000 mu
ziekliefhebbers komend week
end naar Landgraaf afreizen,
6500 minder dan vorig jaar.
Pinkpop-baas Jan Smeets sluit
niet uit dat de voorverkoop nog
zal aantrekken als gevolg van de
goede weersvoorspellingen.
KNMI vindt
film onrealistisch
de bilt - De klimaatramp die
zich voltrekt in de bioscoopfilm
'The Day After Tomorrow', is
niet realistisch. Dat zeggen kli
maatonderzoekers van het
KNMI die de film in de voor
première hebben gezien. In
'The Day After Tomorrow' ver
andert het noordelijk halfrond
binnen een week in een ijsland
schap door een abrupte kli
maatverandering. Hoofdrolspe
ler is een klimaatwetenschap
per die waarneemt hoe een
enorme ijsschots op Antarctica
afbreekt, het begin van de
weersomslag. De kans op zo'n
abrupte klimaatverandering in
deze eeuw, laat staan in de na
bije toekomst, is uitermate
klein, aldus de klimaatonder
zoekers van het KNMI.
IN MEMORIAM
B
den haag/anp - Regisse
Paul Verhoeven bereidt op 13
moment een film voor overi
Japanse oorlogsmisdadij
Masaharu Homma.
Homma was de legerleider ie
in 1942 de gruwelijke Bataa 1
dodenmars aanvoerde
duizenden Amerikaanse s
daten door de Filippijn1
moesten maken. De soldat
werden tot de tocht gedwo i
gen na de capitulatie van 1
Amerikanen in de Filippijn!
De meesten van hen stierv n
onderweg aan malaria, dyse
terie en gebrek aan water
voedsel. Wie niet verder kol
werd neergeschoten. Homi 11
hield aan deze tocht de b I
naam Beast of Bataan ovk
Dat moet ook de titel van k
film worden. Na de oorl t
werd de Japanner door
Amerikanen gefusilleerd.
Aan het script wordt momi 1
teel gewerkt. Een halfjaar ge1
den werd Verhoeven gevraa ri
of hij interesse had in het p
ject. Het budget van de fi 1
moet 25 miljoen dollar ga
bedragen. o
De 65-jarige filmmaker krin
volgende week dinsdag 1
prestigieuze Bert Haans t
Oeuvreprijs uitgereikt. Dit li
de hoogste onderscheidi 1
die een regisseur in Nederla i
kan ontvangen.
amsterdam/anp - De film 'I
ry Potter and the Prison!
Azkaban' draait vanaf volgi
week in een recordaantal
pieën in de Nederlandse
scopen. Van het derde dee
de Potter-serie worden
exemplaren verspreid: de
hiervan is Engels gesprokei 1
andere helft Nederlands.
één en twee van Harry P
verschenen ook in record
tallen.
'Harry Potter and the Pris
of Azkaban' is overigens de s
ste film in Nederland dii(
filmkeuring '9 jaar en 01
meekrijgt. De nieuwe classi r
tie is ingevoerd, omdat er 1
vorige Potter-film veel klac
waren ^gekomen dat de bee
te eng'zouden zijn voor ki
ren van zes.
De derde Potter-film gaat 2
in Nederland in première,
derland is daarmee na E
land het eerste land waa
film te zien is.
den haag/gpd - De strijd om de Gou
den Strop, de prijs voor het beste Ne
derlandstalige spannende boek, gaat
dit jaar tussen de oude rot René Appel
(eerder winnaar in 1991 en 2001) en
vier vertegenwoordigers van de nieu
we generatie misdaadauteurs: de Vla
ming Patrick de Bruyn en de Neder
landse auteurs Saskia Noort, Elvin Post
en Esther Verhoef. Noort werd vorig
jaar ook al genomineerd, toen voor
haar debuut 'Terug naai" de kust'. Post
en Verhoef zijn debuterende auteurs.
De prijs, groot 10.000 euro, wordt
woensdag 23 juni uitgereikt tijdens
een rechtstreekse uitzending van het
tv-programma TV3.
De vijf genomineerde boeken voor de
Gouden Strop zijn 'Misbruik wordt ge
straft' (René Appel), Verminkt' (Pa
trick De Bruyn), 'De eetclub' (Saskia
Noort), 'Groene vrijdag' (Elvin Post) en
'Onrust' (Esther Verhoef).
De 16de editie van De Maand van het
Spannende Boek begint morgen. Dit
maal staan boeken centraal waarin de
beschrijving van de omgeving een gro
te rol speelt, met als motto: 'In het
spoor van de thriller - Van Amsterdam
tot Venetië'. De Zweedse misdaadau
teur Henning Mankell schreef in het
kader van deze campagne het boekje
'Het graf, dat gratis wordt verstrekt bij
aankoop van tenminste 12,50 euro aan
Nederlandstalige boeken. De oplage
van 'Het graf is 435.000 exemplaren,
het hoogste aantal spannende ge
schenkboekjes ooit.
De Stichting CPNB presenteerde dins
dag Dossier Juni - Maand van het
Spannende Boek 2004, een jaarlijks te
rugkerende bestsellerlijst van 60 mis-
daadboeken in het afgelopen jaar. Nic-
ci French komt met tien titels het
meest voor in de lijst, waarvan er vijf
in de toptien staan. Baantjer is met
vier titels, waarvan twee in de topvijf,
de succesvolste Nederlandse auteur.
Eén op de vijf titels in de bestsellerlijst
is oorspronkelijk Nederlandstalig.
los angeles/anp - De Neder
landse filmregisseur Roel Reiné
maakt binnenkort zijn debuut
in Hollywood. Reiné gaat dit
najaar de psychologische thril
ler 'The Duellist' opnemen, een
film over een beursanalist die
wordt achtervolgd door een
man die hij te gronde heeft ge
richt. Producer van de film is de
Nederlander Jan de Bont.
In Nederland maakte de 34-ja-
rige regisseur eerder de films
'Adrenaline' en 'The Delivery'
en tv-series als 'Fort Alpha' en
'12 steden, 13 ongelukken'. Het
budget van de film bedraagt 25
miljoen dollar.
De opnames hebben plaats in
Londen en Ierland. Volgens de
regisseur wordt er op dit mo
ment een aantal grote acteurs
en actrices gepolst voor het
project.
Reiné vertrok zeven maanden
geleden naar Hollywood om
zijn geluk te beproeven. Hij
volgde in Amerika onder meer
een cursus scriptschrijven. Be
halve The Duellist heeft hij nog
een ander project actief in ont
wikkeling: The Canyon, over
een groep tieners cfie tijdens
een tochtje in de Grand Canyon
wordt vermoord door een on
sterfelijke Apache-indiaan.
Hiervoor schreef de filmmaker
zelf het scenario.
„De mensen zijn onder de in
druk van wat ik in Nederland
gemaakt heb", zegt Reiné en
thousiast.
In Nederland schreven de criti
ci de twee speelfilms van de
Eindhovenaar de grond in en
ook het publiek liet de produc
ties links liggen. Zijn laatste
film, 'Adrenaline', trok hier nog
geen achthonderd bezoekers.
In het buitenland gaan zijn pro
ducties echter als warme
broodjes over de toonbank. The
Delivery werd aan meer dan
vijftig landen verkocht. „Ik heb
me nooit op de Nederlandse
markt gericht", verklaart de re
gisseur. „Ik maak liever films
die mensen aanspreken van Ja
karta tot Washington. Ik voelde
me beretrots toen ik op de
markt in Bangkok een illegale
kopie van mijn eigen film
vond."
Madonna's 'Re-lnvention World Tour 2004' begon maandag in Los Angeles. De nieuwe show bestaat vooral uit 'greatest hits'. Foto: AP/Nam Y. Huh
Concert Madonna in Gelredome wordt een duur uitje
êêkm&ïubb** iu>b xmxi iiuujbw
arnhem/gpd - Queen of pop
Madonna treedt op 8 septem
ber op in het Arnhemse stadion
Gelredome. Fans moeten wel
diep in de buidel tasten; de
concertkaarten kosten tussen
de 56 en 86 euro, exclusief ser
vicekosten.
Madonna's nieuwe 'Re-Inven-
tion World Tour 2004' begon
maandag in Los Angeles, waar
ze drie optredens geeft. In to
taal geeft Madonna 48 concer
ten in de Verenigde Staten, die
alle reeds zijn uitverkocht.
In Nederland treedt ze voorlo
pig maar één keer op. Maar zo
wel Mojo als Gelredome sluit
niet uit dat er meer concerten
komen als het eerste concert
snel is uitverkocht. Wineke de
Knegt, woordvoerder van con
certorganisator Mojo, zegt dat
het haar erg zou verbazen als
de kaarten niet hard gaan: „We
wachten de voorverkoop van
aanstaande zaterdag even af.
Daarna zien we wel verder."
De concerten in Madonna's
nieuwe tournee gaan twee uur
duren, zonder voorprogramma.
Het concert in Arnhem begint
om kwart over acht. Madonna's
nieuwe show bestaat vooral uit
'greatest hits'. Ze zingt veel ou
de nummers en voegt daar een
enkel nieuw liedje aan toe. Ze
komt met een nieuwe versie
van haar jaren negentig-hit Vo
gue', en zingt met een groot
aantal zwangere vrouwen 'Papa
don't preach'.
Madonna is tijdens deze show
extremer en choquerender dan
ooit: ze laat lesbische seks zien,
doet alsof ze geëlektrocuteerd
wordt en toont op een groot
scherm foto's van vermoorde
Irakezen. Ze maakt daarmee
een politiek statement en gaat
verder waar ze met haar album
'American life' is gestopt.
Toen kreeg ze in de Verenigde
Staten veel kritiek op haar anti-
Amerikaanse uitspraken en
songteksten. Ze zwichtte voor
die kritiek door de controver
siële clip van de single 'Ameri
can life' niet uit te brengen. In
deze clip sprak ze zich duidelijk
uit tegen de oorlog in Irak. Nu
zegt Madonna zelf dat dit de
meest choquerende tour wordt
die ze ooit gemaakt heeft.
Directeur Jasper van Amstel
van Gelredome: „Wij weten nog
helemaal niets af van de inhoud
van het optreden, maar ik ben
wel heel trots dat ze bij ons
komt spelen. Arnhem staat in
het rijtje van Los Angeles en
New York, daar zijn we natuur
lijk heel erg trots op."
De laatste keer dat Madonna in
Nederland optrad was in 1990,
tijdens de 'Blond Ambition
Tour', in De Kuip in Rotterdam.
De voorverkoop van het con
cert begint zaterdag om tien
uur bij de grote postkantoren,
de VWs en via de site www. tic -
ketservice.nl.
Leden van de fanclub krijgen al
eerder de gelegenheid om kaar
ten te kopen.
