LEIDEN REGIO
Alleen Leiden profiteerde van klatergoud
Steeds
meer ontdekkingstochten door Leiden
i
Onrust over plan voi
controle steuntrekkc
Bijkomen en rouwen in het uitblaaspijpj
Leids oud-raadslid beschrijft geschiedenis van draadomroep en kabeltelevisie
HOC 972
woensdag 26 mei 2004
De eerste glasvezelkabels gingen in Leiden in 1993 de grond in. Glasvezel is technisch geavanceerder dan de coax-kabel en de exploitant heeft daarmee een streepje voor op de
traditionele beheerders van kabelnetten voor radio en televisie. Archieffoto: Henk Bouwman
EINDEXAMEN 2004
door Wilfred Simons
leiden - Leiden heeft klatergoud
in de grond. Vrijwel elk Leids
huishouden heeft een kabelaan
sluiting, maar de exploitanten
van het net kunnen het maar
moeilijk winstgevend maken. De
enige die er ooit echt geld aan
verdienden, waren de Stichting
Kabelnet Merenwijk en de ge
meente Leiden, toen zij hun net
ten aan commerciële bedrijven
verkochten.
'Goud in de grond', is de titel
van een kloek, degelijk boek
van de Leidse historicus en
oud-raadslid Paul Bordewijk,
dat gisteren werd gepresen
teerd. Na de verkoop van de
Stadskabei in 1994 aan Kabel-
exploitatiemaatschappij Rijn
land kreeg hij de opdracht om
de 25-jarige geschiedenis van
het gemeentelijke kabelbedrijf
te boekstaven. Bordewijk vatte
zijn taak ruim op en schreef een
boek over de geschiedenis van
de doorgifte van radio- en tele
visiesignalen via de kabel in Ne
derland, met, dat beslist, een
nadruk op Leiden.
Op het eerste gezicht lijkt het
distribueren van radio- of tele
visiesignalen via een kabel een
vreemd idee. Iedereen met een
radio of televisie kan, met een
antenne of een schotel, de sig
nalen zó uit de lucht plukken.
Dat geldt vooral voor radio. Ra
diogolven, vooral op de lange
en de middengolf, diagen
enorm ver, zoals iedere bezitter
van een wereldontvanger weet.
Toch ontstonden in de jaren '20
op allerlei plaatsen in Neder
land bedrijven die zich bezig
hielden met 'radiodistributie'
via de kabel. In Leiden was er
van 1930 tot en met 1941 zelfs
een Gemeentelijk Radiodistri
butiebedrijf voor, dat kantoor
hield aan de Hooigracht.
Het belangrijkste argument
voor radiodistributie, na de
oorlog 'draadomroep' ge
noemd, was dat de abonnees
geen dure radio hoefden te ko
pen. In de Leidse arbeiderswij
ken, waar de inkomens laag wa
ren, namen veel gezinnen een
aansluiting. Aanleg van een net
voor radiodistributie begon
daarom in De Kooi, destijds een
arbeiderswijk in aanbouw. Voor
een gering bedrag per maand
kregen de abonnees een luid
spreker in de woonkamer met
een knop erop. Daarmee kon
den zij drie zenders beluisteren.
Doorgifte van Hilversum 1 en 2
was verplicht en op het derde
kanaal gaf het Radiodistributie
bedrijf een selectie door van
andere, buitenlandse zenders.
Er was een directe kabelverbin
ding met de studio's in Hilver
sum, zodat andere ethersigna
len de ontvangst niet konden
storen. De kwaliteit was dus
goed, zodat ook liefhebbers van
klassieke muziek daarom vaak
een abonnement namen.
Op bevel van de Duitsers ver
kocht Leiden het netwerk in
1941 aan de PTT, voor bijna
44.000 gulden (dat zou nu
260.000 euro zijn). Daarna be
stond de draadomroep tot
1975, toen de PTT de exploitatie
beëindigde wegens aanhou
dende verliezen.
Inmiddels was de draadomroep
ingehaald door de technisch
veel betere coax-kabel. Daar
mee konden behalve radio- ook
televisiesignalen worden door
gegeven. Dat was, in tegenstel
ling tot radio, ook technisch
nuttig, want televisiesignalen
kunnen door de ether maxi
maal vijftig kilometer reizen.
Om die reden was het ontvan
gen van Duitse of Belgische te
levisiezenders alleen mogelijk
aan de grens. Dat wekte in de
rest van het land natuurlijk af
gunst op en de ontvangst van
buitenlandse zenders was dan
ook een lokkertje om mensen
over te halen om een abonne
ment te nemen.
In Leiden waren twee kabelex
ploitanten actief. Bij de nieuw
bouw van de Merenwijk beslor
ten de aannemers in één keer
de hele wijk te bekabelen. Zij
richtten de Stichting Kabelnet
Merenwijk op, die bestond van
1973 tot en met 1998, totdat de
stichting het net aan Casema
verkocht voor vijf miljoen gul
den. Dat was feest in de Meren
wijk, want alle aangesloten
huishoudens kregen 420 gul
den. De Stadskabei, die de ge
meente zelf in 1978 oprichtte,
leverde signalen in de rest van
de stad. In 1993 verkocht Lei
den de kabel voor 38 miljoen
gulden aan de Kabel Maat
schappij Rijnland.
De kabel heeft sindsdien ver
schillende eigenaren gehad die
de abonnees nieuwe diensten
wilden verkopen, zoals digitale
tv, pay per view en snel inter
net. De exploitanten hebben
zich omwille van hun toe
komstvisie diep in de schulden
gestoken, maar het is de vraag
of zij er ooit iets van terugzien.
Bordewijk wijst fijntjes op de
wet van de remmende voor
sprong die de kabel in zijn
greep heeft. Kabeltelevisie biedt
dertig televisie- en 64 radiosta
tions aan - goede kwaliteit voor
nog altijd een laag tarief. Het
overgrote deel van de klanten
vindt het prima zo en wil niet
extra betalen voor nieuwighe
den waarvan zij de meerwaarde
niet zien. Er bestaat een goede
kans dat concurrenten met AD
SL via de telefoon, digitenne,
wifi of glasvezelkabel de tradi
tionele exploitanten uiteindelijk
te snel af zijn.
Paul Bordewijk, Goud in de
grond. De geschiedenis van
draadomroep en kabeltelevisie
toegespitst op Stadskabei Lei
denUitg. Primavera Pers.
Prijs 39,90 euro.
Het Vlietlandcollege verwent zijn leerlingen in het Uitblaaspijpje, een speciale eindexamenkantine.
Foto: Mark Lamers
De examens voor vmbo, havo en
vwo begonnen op 19 mei met
kleine talen en havo-Frans. Ze
eindigen op vrijdag 4 juni met
het vak Spaans. Vandaag: Leer
lingen van het Vlietlandcollege-
over vwo geschiedenis.
Voor al die eindexamenleerlin
gen met werkende ouders heb
ben ze op het Vlietlandcollege
wat bedacht. Daar hebben ze
het uitblaaspijpje. Een speciale
kantine voor eindexamenleer
lingen. Drie moeders bemen
sen vandaag de bar. Elke dag
maken de ouders een lekker
broodje voor de eindexamen
leerlingen. Daarnaast is het on
beperkt drop, spekkies en vol
korenkoekjes eten, en koffie,
thee, multivitamines en choco-
melk drinken. Alles is gratis en
dat wordt gewaardeerd door de
leerlingen van het Vlietlandcol-
De opgave
Vraag 7 gaat over een prent
van Opland uit december
1980 over de discussie rond
om de abortuswet:
Welke visie op deze kwestie
geeft de tekenaar hier? licht
je antwoord toe met twee
elementen uit de prent
Antwoord ontleend aan de
website eindexamen.hu:
De visie van de tékenaar is
dat door verschillende
amendementen het getrek
van verschillende politieke
partijen de vrouw de dupe
wordt van liet ontbreken van
een abortuswet.
Dat blijkt uit de volgende
elementen uit de prent
- De vrouw wordt machte
loos gehouden zij heeft
geen bewegingsvrijheid.
- Er wordt van alle kanten
aan de vrouw getrokken.
- Er is een wirwar aan amen
dementen wetsvoorstellen
van verschillende partijcom
binaties die een abortuswet
tegenhouden.
VROUW
lege. „Jemig", verzucht een
havo-leerlinge, „waarom krij
gen we dit nu pas, als we bijna
van school gaan?" „Waar
schijnlijk daarom. Ze vieren dat
we vertrekken", reageert een
schoolgenoot.
We moeten ze een beetje in de
watten leggen in deze periode,
verklaart de conciërge de ver
wennerij in de kantine die nor
maal wordt gebruikt door de
sportclubs die de gymzalen
buiten schooltijden huren.
De sfeer is bedrukt in het Vliet
landcollege. Maar dat komt niet
door de eindexamens. Afgelo
pen vrijdag is plots de leraar
Engels, meneer Bavelaar, door
een hartstilstand overleden. Hij
is een oudgediende op het
Vlietlandcollege en gaf onder
andere les aan de eindexamen
leerlingen van de havo en het
vwo. De leerlingen zijn op de
dag zelf nog ingelicht om te
voorkomen dat dit tragische
nieuws voorafgaande aan hun
eerste examen op maandag
medegedeeld moest worden.
Ook was geregeld dat de leerlin
gen een half uur langer aan hun
eindexamen konden werken,
maar dat bleek niet nodig.
Voor vwo-leerling Floor Drees
is het overlijden van haar do
cent deze woensdag na haar
examen geschiedenis, nog
steeds heel onwerkelijk. „Je
houdt het misschien ook een
beetje af op dit moment. M<
vanochtend toen ik zijn fotc
de school zag hangen, kreeg
wel even een klap. Ik kon da
toen wel van mij afzetten w;
ik moest mij vervolgens con
centreren op het eindexame
geschiedenis."
Dat eindexamen bleek te do
Alhoewel het zeker niet gen
kelijk was. Slechts Floor en
klasgenoot Walter Vermeij i
ren voor 'sluitingstijd' klaar
'rest van de vwo-leerlingen 1
de volle drie uur gebruikt.
was pittig", concludeert ooi
docent De Jonge. „Te doen,
maar pittig." Over de einde
menonderwerpen van dit ja
De Jonge minder enthousia
Het eerste, getiteld Nederla
ders en hun gezagsdragers
-1990: verzuiling, polarisati
herwonnen consensus, krij|
goedkeuring van de docent
tweede, Met de loep op Lan
hire: katoen en samenlevin|
1750 -1850,. niet. „Jammer
er niet voor een wat relevan
onderwerp is gekozen." Flo
en Walter zijn het met hun
raar eens. Floor: „Wat eenl
gezeur was dat Lancashire,
had liever China gehad." W
ter: „Of de Koude Oorlog. E
nog altijd relevant. Dan leej
dingen waar je de rest van j
ven wat aan hebt."
Marijn Kramp
door Robbert Minkhorst
leiden - Bij de cliëntenraad, die
de belangen behartigt van Leid
se uitkeringsgerechtigden, is
onrust ontstaan over het plan
van ambteparen om met huis
bezoeken aanvragers van uitke
ringen te controleren. Interim
wethouder Wim de Boer is ech
ter tegen een dergelijke metho
de om fraude op te sporen.
In Amsterdam en Rotterdam
gebeurt het wel, en met succes.
In de Rotterdamse deelge
meente Charlois werden na een
bezoek aan 101 huizen zestig
uitkeringen stopgezet. Huisbe
zoek in Kralingen-West leverde
de gemeente een besparing op
van 370.000 euro.
In Leiden gaan sociaal recher
cheurs alleen op huisbezoek als
er gegronde redenen zijn om te
denken dat iemand onterecht
een uitkering krijgt. Volgens de
SP Hulplijn is er in Leiden ten
minste één keer preventief
huisbezoek gedaan. Een moe
der en haar baby bleken bij een
onaangekondigd bezoek niet
thuis en mede om die reden is
haar een uitkering geweigerd.
Als toelichting wordt gegeven
dat zij 'onvoldoende inlichtin
gen heeft verstrekt om het recht
op bijstand vast te kunnen stel
len'. Uitgezocht wordt nog of
de Leidse een boete moet beta
len.
De Coo van LWG/De Groenen
vindt dat de gemeente 'lelijk de
fout in gaat'. „Hier ben ik nou
zo boos over; het gebeurt dus
al. Dit moet gelijk de kop inge
drukt worden. Mensen komen
niet voor hun lol bij de
dienst. Ik kan op geen
manier de rechtvaardi
laat staan de logica vai
preventieve huisbezoeke
ontdekken."
Interim-wethouder De
van sociale zaken, de tij
opvolger van de aanva
zieke en later opgestapte
med Rabbae, heeft geen
ring voor het voorval.
dit geval niet", zegt hij.
dit verhaal afdoen als een
lijk onzinnig gerucht."
Ambtenaren van sociale
hebben in een overleg 1
cliëntenraad aangekondi
een proef wordt voorbere
sproken is het idee nie
voorzitter Eltjo Meijer. „1
ten nog helemaal niets
een maand is er een
overleg." De cliëntenraai
preventieve huisbezoeke
inbreuk op de privacy.
ook niet nodig", zegt
„Er zijn genoeg andere 1
den om te controleren
aanvraag rechtmatig is.'
houder De Boer: „Ik be
baasd dat dit al bij een 1
met de cliëntenraad t
komt."
Tegen de afwijzing van
kering van de mevrouw 1
by is bezwaar ingeeiiei
vrouw was bij kennissei
zij at en bleef ovem
Meijer:Als het klopt, is
schandaal. Niemand i
plicht om de hele dag t
zitten. De sociale diens
niets te zoeken bij 1
thuis, tenzij er hele du
vermoedens van fraude 3
geschreven worden en er is
zelfs een biertapwedstrijd in
opgenomen. Doel is om aan
teambuilding te doen en men
sen een leuke, gezellige dag in
Leiden te bezorgen. Omdat ons
kantoor in de Pieterskerk zit,
kunnen we soms zelfs een
rondleiding aanbieden door de
kap van de kerk, die verbouwd
wordt. Dan ga je met een
bouwiift en helm op naar bo
ven."
Dat 'Puzzle Leiden' met grote
groepen door de stad trekt,
geeft soms problemen. „Zo'n
groep is toch vaak een afspie
geling van de samenleving, dus
je moet rekening houden met
verschil in niveau. De top van
een bedrijf laat je misschien
Latijnse termen vertalen, ter
wijl je mensen van de schoon
maakdienst van datzelfde be
drijf eerder multiple choice
vragen geeft. Je probeert het ie
dereen naar de zin te maken.
En er zitten er altijd wel een of
twee bij die liever meteen bij
het eindpunt aan het bier
gaan."
Joods weeshuis
Een kleine maand geleden be
richtte het Leidsch Dagblad dat
het voormalige Joodse Wees
huis aan de Roodenburger-
straat op de gemeentelijke mo
numentenlijst komt In dat ar
tikel werd kort de geschiedenis
van het Joodse weeshuis be
schreven: dat het in 1929 in ge
bruik werd genomen en dat de
ongeveer vijftig bewoners op
17 maart 1942 werden afge
voerd naar de Duitse vernieti-
Marco Rooijakkers en Jeannette Plaizier, van De Partij, organiseren al sinds september puzzeltochten
door Leiden. Foto: Henk Bouwman
gingskampen.
Hier reageerde Ingrid Moer
man, conservatrice van stede
lijk museum De Lakenhal, op.
De joodse kindertjes werden
namelijk een jaar later, op 17
maart 1943, pas weggehaald.
Ook meldde Moerman dat bur
gemeester Goekoop in 1989
een plaquette van de Vereni
ging Oud Leiden onthulde ter
nagedachtenis aan deze bewo
ners. En, zo wist Moerman, aan
de achterkant van het Wees
huis zat vroeger een erker die
zo gemaakt was dat bet dak
een stukje omhoog gebracht
kon worden om de open lucht
te zien: speciaal ontworpen ten
behoeve van het Loofhutten
feest.
Behalve Moerman reageerde
ook mevrouw Zee uit Leiden
op het artikel. Zij verbaasde
zich erover dat zo weinig men
sen weten dat het weeshuis na
de oorlog en voordat de GGD
er in kwam, een tijdlang in ge
bruik is geweest door het Ne
derlandse leger. „De Indelings-
raad van het leger zat er toen.
Daar werden de jongens ge
keurd voor militaire dienst. En
er zat een officiersmess. Daar
werkte ik namelijk samen met
m'n zus als serveerster. Leiden
was toen nog een echte garni-
zoenstad. Later is de Indelings-
raad verhuisd naar Delft."
Robert Toret en
Timoteus Waarsenburg
In het Leidsch Dagblad van 8
mei werd verkondigd dat Lei
den een attractie rijker was.
Onder begeleiding van een gids
van The Leiden Bikers kunnen
belangstellenden in groepsver
band (8 tot 12 personen) een
fietstocht maken door Leiden.
Toch is volgens Marco Rooijak
kers en Jeannette Plaizier, van
evenementenorganisatie 'De
Partij', dit initiatief niet uniek
in de Sleutelstad. „Wij organi
seren al sinds september puz
zeltochten door Leiden, die
wandelend of per fiets kunnen
worden afgelegd", zegt de
enigszins verontwaardigde
Rooijakkers. „Voor groepen
van minimaal twintig tot maxi
maal vijfhonderd personen.
Uitermate geschikt voor be-
drijfs- en familie-uitjes. On
danks de recessie hebben we
het ontzettend druk met Puzzle
Leiden. We hebben al een
groep met vijfhonderd dames
gehad."
Puzzeltochten door Leiden en
de regio zijn inderdaad niet
uniek. Wie het VW-kantoor
binnenloopt, koopt voor een
paar euro een vragenlijst en
een route. Wat maakt deze dan
zo bijzonder? Plaizier: „We
hebben niet alleen vragen in de
trant van: hoe oud is deze brug
of hoeveel h eden heeft deze
trap? Onze puzzeltocht heeft
een speels karakter. Er zitten
doe-opdrachten en strikvragen
tussen, er moet een limerick
Onder redactie van
Timoteus Waarsenburg en Eric-Jan Bercndsen
TELEFOON 0 71 - 53 56 424
De Blauwe Steen, die al 700 jaar in de
8reestraat ligt, Is het symbolische
middelpunt van de stad.
