I
ER
B U
De rotte appels van Abu Ghraib
'Het is de schuld van de Irak-oorlog zelf, van Bush'
Amerikaonthutst en
ziek dooet optreden
van enkele
gevangeewaarders in
de beruc! Abu Chraib
gevangenDaar doet de
shuw over de
onthoofdiivan de jonge
Nick Berveinig aan af.
doAns Bouwmans
n Fort Ajy zijn ze er ziek van.
Hun jondorpsgenote Lynndie
I Englandn de VS en de rest
van de wereiitgegroeid tot mas
cotte van hadisme. Ze is afge
schilderd alit, arm uitschot uit de
'achtergeblei' gebieden van West-
Virginia. Vaet niet al te slimme
soort, dat ej> los schiet en streken
uithaalt. „Af we ze hier zo ma
ken", zegt (inwoonster spottend.
„De camerams reden door het
dorp, maak opnamen van een
vervallen benhuis, interviewden
drie alcohcen en alle stereotypen
waren bev<gd." John, de plaatse
lijke apothr, sputtert van kwaad
heid. „Er ven hier prachtige men
sen, aardig hoffelijk." De ouders
van Lynnd 'naar Kentucky ge
vlucht' - b)ren daar ook toe, en
worden inscherming genomen
door het d). Lynndie was een goe
de meid t( ze hier wegging, be
zweert Jol
Op de pacrplaats van de plaatse
lijke 7-Elei supermarkt zucht Jen
nifer Law: diep. De foto's van de
kleine Lyiiie zijn niet gemakkelijk
van het niies te krijgen. Lynndie,
met een ikte man als een hond
aan de rie Lynndie lachend, met
een sigarmngelend uit haar
mond enar duimen omhoog bij
blote Iralen met een kap over hun
hoofd.
Erg scholnd, zegt Lawson. „Het
breekt jert. Iedereen is verontrust.
We hope et beste. Misschien is er
een verkhg. Er moét ergens een
rotte appijn geweest. Er moet iets
zijn gebei waardoor ze in de fout
ging."
Of je nu jiet afgelegen Fort Ashby
bent of iie hoofdstad Washington,
overal in VS is men onthutst en
vol van shuw en verbazing over
het Abu raib-schandaal. Een klei
ne mindieid - 20 procent volgens
een peili - vindt dat er niet veel
aan de bd is. De populaire conser
vatieve iiomaker Rush Limbaugh
noemde gebeurtenissen in Abu
Ghraib uit de hand gelopen ont-
groeninpoit gehoord van de
noodzastoom af te blazen, hield
hij zijn titig miljoen luisteraars
voor.
Drie op vier Amerikanen vinden
de fysiefen pornografische veme-
deringeraardoor Abu Ghraib (een
beruchtevangenis onder Saddam
Husseinu opnieuw wereldwijde
faam he verkregen, in geen enkele
omstan<jheid gerechtvaardigd.
Ook nieis Amerikanen op gruwe
lijke wijïworden vermoord. Ze vin
den hft ibegrijpelijk dat hün eigen
mensen staat zijn tot marteling.
Dit is JErikanen onwaardig, bena
drukt rsident George Bush.
Er is gi ontsnappen aan: de reali
teit is et een brede grijs vastgelegd
op fofc. Bovendien is er een rap
port v legergeneraal Antonio Ta-
guba t de misstanden genadeloos
blootlt. Van het dreigen met een
hond raarbij een gevangene is ge-
betenot het uitdossen van de ge
vangen met vrouwelijk ondergoed
en hetvingen tot homoseksuele
De foto waarmee soldate Lynndie England wereldnieuws werd. Foto: AP
daden of masturbatie in bijzijn van
anderen. Eén militair wordt ervan
verdacht een vrouwelijke gevangene
te hebben verkracht.
Hoe komen zeven doorsnee Ameri
kaanse soldaten tot zoiets? Hun ach
tergronden zijn heel verschillend. De
372ste compagnie van de militaire
politie (MP) waartoe de reservisten
behoren, heeft zijn hoofdkwartier in
Cresaptown, een dorp in het heuvel
achtige westen van Maryland. De
een komt uit een haveloos mijn-
dorpje in de heuvels van de Appala-
chen, de ander uit het rijke, verste
delijkte gebied rond Washington,
een derde woont in landelijk Virgi
nia. De leeftijdsverschillen zijn
groot. Hun motieven om part-time
soldaat te worden gevarieerd: pa
triottisme, geld voor een opleiding,
avontuur, een betere toekomst.
Wat ze gemeen hebben zijn hun om
standigheden. Het was oorlog. Het
leven in de Abu Ghraib gevangenis
zwaar. De dagen lang en heet. Er wa
ren te veel gevangenen en te weinig
bewaarders. Het was onduidelijk wie
de baas was. Er was weinig supervi
sie. Er waren gevangenisopstanden.
Het cellencomplex zelf werd con
stant bestookt.
De reservisten waren gedemorali-
p gevangenen ligt naa en geletend op de vloer van de Abu Ghraib gevangenis. Foto: EPA
seerd omdat ze na de 'overwinning'
niet terug mochten naar huis. Ze
waren ook niet op hun taak bere
kend: ze waren opgeleid als ver
keersagenten en kregen nimmer uit
leg over de rechten van krijgsgevan
genen.
In bepaalde omstandigheden is ie
dereen tot 'Kwaad' in staat, meent
hoogleraar psychologie Philip Zim-
bardo aan de Stanford Universiteit
in Californië. Hij was ruim dertig
jaar geleden verantwoordelijk voor
het Stanford Gevangenis Experi
ment, waarin studenten waarheids-
getrpuw een gevangenissituatie si
muleerden en op de video vastleg
den.
Al na een paar dagen bleek dat de
'bewakers' niet bestand waren tegen
de extreme superioriteit van hun
machtspositie: ze gingen over tot
steeds agressiever en vernederender
gedrag. De gevangenen werden ont
menselijkt, ondermeer door ze voor
straf uit te kleden. Midden in de
nacht - als er geen toezicht was -
gingen de bewakers uit verveling
over tot pornografische pesterijen.
Net als in Abu Ghraib.
Dat is niet het hele verhaal natuur
lijk. Het ging in de militaire gevange
nis bij Bagdad niet alleen om uit de
hand gelopen groepsgedrag. De sol
daten dachten waarschijnlijk dat ze
het "vuile werk opknapten voor het
goede doel, zeggen historici en psy
chologen. Om de oorlog te winnen
was informatie nodig.
De advocaten van aangeklaagde sol
daten hebben hun verdedigingslinie
al ingenomen De soldaten volgden
orders op. Dat is wat soldaten dóen,
ook al worden ze geacht immorele
opdrachten terzijde te leggen. In het
Taguba-rapport wordt met een be
schuldigende vinger gewezen naar
leden van de militaire inlichtingen
dienst en civiel personeel (ondervra
gers), die er bij militaire bewakers op
aandrongen gevangenen 'rijp' te
maken voor de verhoren.
De bewakers zaten in een onhoud
bare situatie, zegt de familie van
Ivan Chip Frederick (37). Chip koos
voor de minst gewelddadige opties
om gevangenen te 'kneden', zegt
zijn oom ter verdediging. De foto's
waren geënsceneerd, bedoeld als
psychologisch drukmiddel en ge
maakt in opdracht van officieren, al
dus Lynndie England en haar advo
caat.
Eerst lagen ze in Washington niet
wakker van het lot van Iraakse ge
vangen en nu verbergen ze zich ach
ter de ruggen van zeven reservisten,
klinkt er in de reacties door. Er
wordt een zondebok gemaakt van
mijn dochter, vreest Robin Harman.
Volgens getuigenverklaringen waren
Frederick en Charles Graner (35)
ZATERDAG
15 MEI
2004
'BV
3b
98
?00
•93
zib
8°
I 9b
Protest in de Egyptische hoofdstad Cairo tegen het martelen en vernederen van
Iraseze gevangenen. Foto: AP/Hasan Jamali
dikke maatjes met de ondervragers
in vleugel IA, de isolatieafdeling
waar gevangenen terechtkwamen
die wellicht een gevaar vormden
voor de veiligheid. „Het was de taak
van Graner en Frederick om dingen
te doen voor de inlichtingendienst
en deze mensen aan het praten te
krijgen", getuigde Sabrina Harman
(26) onder ede.
Het was haar taak om de gevange
nen 'wakker te houden', zei ze over
de foto die hét beeld werd van het
schandaal. Zij zou de elektriciteits
draden hebben bevestigd aan vin
gers, tenen en penis van de man in
het zwart die op een doos was gezet.
Frederick en Graner waren in het
normale bestaan gevangenisbewaar
der. Het is wellicht geen toeval dat
zij de spil vormen van dit schandaal.
Zij zetten de toon. De andere solda
ten keken tegen hen op vanwege
hun ervaring, aldus Taguba. Fysieke
en seksuele vernedering zijn dood
normaal in Amerikaanse gevange
nissen.
Dat er zich onder de zeven aange
klaagde soldaten maar liefst drie
vrouwen bevinden, lijkt evenmin
toeval. Een anonieme legerfunctio-
naris verklaarde tegen weekblad Ti
me dat controle van een vrouw over
een man - subtieler toegepast na
tuurlijk dan in Abu Ghraib - bij on
dervragingen erg effectief werkt en
mannen uit hun evenwicht brengt.
„De typische Arabische man zal alles
doen om dat te voorkomen."
Volgens het rapport van Taguba
kwamen de mishandelingen alleen
voor in de Abu Ghraib gevangenis,
en niet in andere Amerikaanse de
tentiefaciliteiten die hij onderzocht.
Naarmate er meer boven water komt
over het schandaal, breidt de
schandvlek zich uit. Er lopen nog
onderzoeken naar sterfgevallen in
gevangenissen in Irak en Afghanis
tan en naar de rol van de militaire
inlichtingendienst. Er zijn nog veel
meer gruwelijke foto's.
Ook blijken er talloze waarschu
wingssignalen te zijn geweest. Briga
degeneraal Janis Karpinski die de lei
ding had over de Abu Ghraib gevan
genis, kreeg al begin november na
een bezoek van het Internationale
Rode Kruis te horen dat gevangenen
in vleugel IA werden mishandeld, zo
bleek tijdens een hoorzitting van de
Senaat. Een aanwezige officier van
de militaire inlichtingendienst zei
destijds tegen de hulporganisatie dat
het dagenlang naakt in duisternis
opsluiten van gevangenen 'onder
deel van het proces' was.
Pas nadat reservist Joseph Darby uit
Corriganville - de held komt toevallig
ook uit de Appalachen - in januari
een cd met foto's op het bed van mi
litaire onderzoekers achterliet, ge
hemde er iets. Generaal Taguba stel
de een onderzoek in, en een aantal
foto's - die de rondte deden onder
soldaten van de 372ste compagnie -
viel in handen van een tv-actualitei
tenrubriek. Daama groeide de kwes
tie uit tot een schandaal.
Niemand op het Amerikaanse minis
terie van defensie leek de publicitai
re gevolgen te hebben ingeschat.
Misschien was men in slaap gesust
door de geringe media-aandacht
voor eerdere incidenten van mis
handeling van gevangenen. Ook wa
ren er slechts lauwe reacties op eer
dere klachten van mensenrechten
organisaties en Irakezen.
Deze keer waren er foto's, die zeg
gen meer dan duizend woorden,
meent Pat Phillips uit Centreville. Ze
woont op acht huizen afstand van
Megan Ambuhl - waar de voordeur
op slot blijft - en had er tot nu toe
geen idee van dat een van de zeven
aangeklaagde Abu Graibh-soldaten
in haar straat woont. Hier in deze
welvarende buurtonder de rook
van de internationale luchthaven
van Washington, zijn de camera
teams niet langs geweest om verslag
te doen van de 'wortels van het
kwaad'.
Phillips ziet het schandaal als een
persoonlijke blamage, want de Ame
rikaanse militairen zijn namens haar
naar Irak gegaan om vrijheid en de
mocratie te brengen en hebben in
plaats daarvan schande over de VS
afgeroepen. „Het is afschuwelijk.
Hoe je het ook bekijkt, of het een
soort groepspsychose was of georga
niseerd, het is schandelijk gedrag."
Bij wie ze de schuld legt? „Ik denk
dat je verder moet kijken dan Me
gan. Het is de schuld van de Irak-
oorlog zelf, van Bush."
Megan Ambuhl (29) komt uit Centreville in Virginia. Ze
studeerde biologie en werkte als analiste op een laborato
rium. Na 11 september 2001 besloot ze bij de reservisten
te gaan. Ze was avontuurlijk aangelegd en hoopte op uit
zending naar oorlogsgebied,
Javal Davis (26) is vader van twee kinderen. Hij woont in
de omgeving van Baltimore, maar komt oorspronkelijk uit
New Jersey. Hij is erg gelovig opgevoed. Zijn vrouw is bij
de marine.
Charles Graner (35) komt uit Unlontown in Pennsylvania
en werkte in de staatsgevangenis in Waynesburg. CÉtoner
is-een oud-marinier en Golfoorlog-veteraan. Hij is geschei
den van zijn vrouw Staci, die hem heeft beschuldigd van
bedreiging en stalking.
Lynndie England (21) uit Fort Ashby, West-Virginia, werk
te in een kippenslachterij maar droomde ervan meteorolo-
ge te worden. Ze heeft een kortstondig huwelijk achter de
rug en is nu zwanger van Graner.
Ivan Chip Frederick (37) is de oudste verdachte. Hij wilde
dit jaar - na 20 jaar trouwe dienst - het leger met een volle
dig pensioen op zak verlaten. Hij werkte in een gevangenis
in centraal Virginia, net als zijn vrouw. Hij heeft twee stief
kinderen en wordt omschreven als ruig maar gemoedelijk.
Sabrina Harman (26) komt uit Lorton, in de buurt van
Washington. Ze werkte bij een pizzeriaketen en ging na 11
september 2001 bij de reservisten om een opleiding aan de
politieacademie te kunnen betalen.
Jeremy Sivits (24) is een automonteur uit Hyndman,
Pennsylvania. Zijn vader en oom zaten in het leger en dat
wilde hij ook. Hij trouwde vlak voor hij vorig jaar afreisde
naar Irak met een onderwijzeres.
