Biografie verlost Klinkhamer
van duivels imago
Het gevaar van een eetclub
KLINKHAMER
Een handjevol schamele herinneringen
Storm is een bewonderaar van Gerard Reve
Verzet op papier
m
TOP-10
Baantjer,
Cock en de gebrandmerkte
ten
jtein, 9,95
Geert Mak,
luropa
js, 39,90
I) Dan Brown,
Da Vinci code
:ingh-Sijthoff, 18,95
E>) John Grisham,
laatste jurylid
na, 19,95
l) Connie Palmen,
wat niet bloeden kan
iniscaat, 3,50
Auke Kok,
4. Wij waren de besten
imas Rap, 18,90
Robert Ludlum,
Tristan strategie
[ingh-Sijthoff, 18,95
l) Nicci French,
rode kamer
bingo Noire, 12,50
B) Jet Boeke,
zon, de zee en de wind
tmer, 5,00
(9) Farah Dïba Pahlawi,
moires van een keizerin
jse of books, 17,50
jr één nieuw boek in de top tien van
week: Auke Koks alomgeprezen re-
itructie van het WK 1974. Zelfover-
itting kostte Nederland de wereldtt-
Öpvallend is verder de samenstelling
r genre van de tien beste verkochte
ken: vijf thrillers, een essay (Palmen),
^kinderboek (Boeke), twee non-fictie
ken (Mak, Kok) en een autobiografie
llawi). Wie weet kan Libris-winnaar
volgende week de roman weer tot
in brengen.
ZATERDAG
1 MEI
2004
Dertien jaar na het doodslaan en
begraven van zijn vrouw en zes
jaar na zijn vertrek uit Finsterwol-
de is de schrijver Richard Klinkha-
mer (1937) nog altijd goed voor
controverses. Nu de biografie
'Klinkhamer, een leven tussen
woord en moord' is verschenen,
zal dat niet anders zijn.
biografie recensie
Joep van Ruiten
'Klinkhamer, een leven tussen woord en
moord' door Martijn Meijer. Uitgeverij De
Prom. Prijs: €17,50.
Het leven van Klinkhamer zit vol
extremen, blijkt uit het door
Martijn Meijer (Amsterdam,
1974) geschreven boek. Zo wordt
hij in 1941 door zijn Oostenrijkse
moeder op 4-jarige leeftijd in
Wenen met een koffertje op de
trein naar zijn stiefvader in Ne
derland gestuurd. In 1945, terug
in Oostenrijk, wordt hij weder
om met een koffer op de trein
naar Nederland gezet.
Na dat chaotische begin, komt
het eigenlijk niet meer goed. Als
Klinkhamer in 1979, met de zus
van zijn eerste vrouw in Finster-
wolde gaat wonen, heeft hij in
het vreemdelingenlegioen geze
ten, heeft hij als slager en pen
sionhouder gewerkt en is hij be
trokken geweest bij inbraak,
brandstichting, en oplichting.
In Noordoost-Groningen begint
hij te schrijven: Gehoorzaam ah
een hond (1983), De hotelrat
(1983), Losgeld (1993), Krnh of
munt (1997). Critici weten zich
geen raad met de boeken: de taal
is ruw, de thema's (geweld, seks,
fascisme) zijn omstreden. De
schrijver zelf shockeert ook
graag, hij praat niemand naar de
mond. Het beeld van de onaan
gepaste auteur wordt in de me
dia versterkt en leidt tot veel
speculaties.
In 1991 verspeelt Klinkhamer,
die steeds meer is gaan drinken,
veel geld op de beurs, waaron
der het vermogen van zijn
vrouw. Als zij hem uit haar huis
wil zetten - ze heeft zijn koffer al
gepakt - komt het in een dron
ken bui tot een handgemeen en
slaat hij haar dood. Het lijk
wordt in de schuur begraven,
Klinkhamer geeft zijn vrouw op
als vermist.
Kort daarna begint hij aan een
nieuw, overigens nog steeds niet
thriller recensie
Arno Ruitenbeek
'De eetclub' door Saskia Noort. Uitgeverij Anthos.
Prijs: €18,95.
Voor echte snobs is de 'gezelligheid' in de kan
tine van hun tennisclub nog niet klef genoeg.
Die gaan met hun 'tennismaatjes' minstens
een keer in de week vlees verbranden in hun
zorgvuldig aangelegde tuin en plannen geza
menlijke vakanties. Hoezeer je daarbij op de
koffie kunt komen, valt te lezen in De eetclub.
Schrijster Saskia Noort geeft een rake beschrij
ving van enkele grachtengordeldieren - goed
opgeleid, dito geboerd - die uitwijken naar een
dorp dat verdacht veel op Bergen lijkt. Als de
verveling definitief lijkt toe te slaan voor de ik
figuur in deze volvette Nederlandse thriller,
Karen, ontmoet ze op het oog gelijkgestem
den.
De vijf dames en hun partners raken steeds
meer bevriend. Uiteindelijk vormen ze een
eetclub. Drankclub was wellicht een betere be
naming geweest, want terwijl de kinderen met
een bordje voer voor de tv met dvd-speler
worden gezet, openen de tien de ene fles na de
andere.
Onvermijdelijk is dat de man uit gezin A met
de vrouw uit gezin B vreemd gaat, terwijl
vrouwtje A het met mannetje C aanlegt, et
cetera. Barsten in het glazuur vormen zich als
een van de heren in een psychiatrische inrich
ting wordt opgenomen, korte tijd later zijn
huis met alles en iedereen er in, in de hens
gaat en hijzelf het loodje daarbij legt. Korte tijd
later neemt zijn minnares afscheid van het le
ven. Of werd ze daartoe gedwongen?
Karens achterdocht over de sterfgevallen leidt
tot een scheuring in de restanten van het club
je. Tot nóg meer onderlinge ellende draagt
haar verhouding met de rijkste man van het
stel bij, én de verbeten jacht van een vrouwe
lijke rechercheur. Uitmuntend geschreven,
puntig, vol vaart. Slechts het einde is onbevre
digend. Noort laat net iets te veel te raden
over.
roman recensie
Wim Vogel
'Gevoel' door Arie Storm.
Uitgeverij Prometheus. Prijs: 15,00.
Een ongelukkige jeugd mag voor een
schrijver een goudmijn zijn, het
overlijden van zijn ouders is nauwe
lijks minder inspirerend. Mulisch,
Wolkers, Maarten 't Hart, Siebelink
en A.F.Th, van der Heijden: om maar
enkele schrijvers te noemen die hun
ouders op papier nog eens begroe
ven, hun levens probeerden te dui
den en die zich daarbij vanzelfspre
kend vooral bezig hielden met hun
gevoelens jegens de overledene. Wat
dat betreft is Gevoel, de nieuwe ro
man van Arie Storm, niet nieuw. Wat
wel nieuw is dat de allengs intrige
rende confrontatie tussen een zoon
en zijn overleden vader hier nauwe
lijks vorm lijkt te krijgen, omdat de
zoon zich vooral geconfronteerd
voelt met zichzelf.
De herinneringen die de hoofdper
soon aan zijn vader heeft zijn mini
maal. Want net zo min als de vader
geïnteresseerd was in zijn zoon - de
laatste vijf jaren bezocht hij hem één
keer -, net zo min stelt de zoon be
lang in het wel en wee van zijn va
der. De exercitie die de schrijver dan
ook pleegt, is uitermate minimalis
tisch, is niet groots, niet ontroerend.
Hij probeert met minimale herinne
ringen en vaak tegen heug en meug
een beeld op te roepen van een va
der die uiteindelijk steeds meer gaat
lijken op zijn zoon. En dan is er dus
toch sprake van een confrontatie die
overigens pas echt begint als de laat
ste zinnen van Gevoel zijn geschre
ven.
Hoofdpersoon Arie Storm is ne
genendertig als zijn vader plotseling
overlijdt. De roman die hij in het
huis van zijn uitgever probeert te
schrijven lukt nauwelijks. Wel voelt
hij zich in de week na het overlijden
gekweld door 'een innerlijke aanwe
zigheid', die pijn doet 'als een wond
die nog lang niet is geheeld.' Het be
schrijven van die kwelling die een
groeiende labiliteit veroorzaakt, dat
is wat gebeurt in deze aanvankelijk
ironiserende maar tenslotte toch
zeer ontluisterende zoektocht van
een zoon naar zichzelf.
Want net zo min als de vader iets
voorstelde als vader, in de optiek van
zijn zoon, net zo min stelt de zoon
iets voor als zoon. En hebben zij niet
de zelfde, wat kneuterige hebbelijk
heden: hun softpornografïsche be
langstelling, hun afkeer van familie,
hun belangstelling voor sport, hun
kleine levens die nauwelijks lijken
toe te komen aan het grote leven
daarbuiten. Als Arie Storm een zelf
portret tekent, is dat zijn vader toen
die nauwelijks dertig was. Steeds
meer ontwikkelt de roman zich dan
ook, tegen de wens van de hoofdper
soon in, tot een rcman waarin een
zoon er achter komt dat hij wel de
gelijk afscheid dient te nemen.
Dat Storm een bewonderaar van Ge
rard Reve is, blijkt uit iedere bladzij
de die hij schrijft. Zinloze feiten wor
den geïntensiveerd, verhalen ont
staan in verhalen, herhalingen alom,
een meligheidje links en rechts, een
filosofietje hier en daar, flink wat iro
nie en cynisme maar pas achteraf
blijkt dat de som van al die delen
meer oplevert dan je had gedacht:
een schrijnend portret van ver
vreemding. Dat de zoon slechts een
handjevol schamele herinneringen
resteert, typeert hem meer dan zijn
vader. Het zijn ten slotte zijn scha
mele herinneringen aan zijn vader
die, wat de zoon betreft, al veel eer
der gestorven was. Althans, dat
dacht hij.
verschenen boek - Woensdag ge
haktdag - waarin hij het gerucht
beschrijft dat zijn verdwenen
vrouw door de gehaktmolen is
gehaald. In 1997 vertrekt hij naar
Amsterdam. De verhalen over
moord blijven hem achtervol
gen, niet in de laatste plaats
door allerlei toespelingen van
Klinkhamer zelf. Eind 1999
wordt het lijk gevonden, twee
jaar later wordt de dader in ho
ger beroep veroordeeld voor
doodslag.
Biograaf Martijn Meijer heeft het
bizarre levensverhaal van de
schrijver/moordenaar, op basis
van veel documentatie en inter
views met onder meer de com
plexe Klinkhamer zelf, op be
wonderenswaardige wijze in
zichtelijk en leesbaar gemaakt.
Daarbij zet hij zijn onderwerp
niet weg als een misdadiger die
toevallig schrijft, maar als een
schrijver die binnen een (scha
duw) traditie past: de auteurs die
gruweldaden tot literatuur ma
ken en zulke daden als onver
mijdelijk beschouwen.
Maar het meest knappe is wel,
dat Meijer zich niet heeft laten
meeslepen door het sensationele
mediabeeld van Klinkhamer als
een figuur met duivelse trekken.
Hij houdt Klinkhamer menselijk,
zonder hem als slachtoffer af te
schilderen. De vrouw is niet le
vend begraven en door een ge
haktmolen gehaald, maar door
een dronken man in het nauw
dood geslagen.
De feitelijke daad wordt daar
niet anders van. Maar het laat
wel zien dat Klinkhamer, net als
iedereen, heen en weer wordt
geslingerd tussen licht en duis
ternis.
MARTIJN MEIJER
Een leven tussen woord
en moord
GIOGRAFIE Dl" PROM
EEN KLEIN GERUCHTDE N.<5.8 VLUCHT
Een uitgeverij die een boek uitbrengt over haar eigen ge
schiedenis - dat moet natuurlijk wel een parel der boek
drukkunst opleveren. Dat is 'Gevaarlijk drukwerk' van
Hans Renders (€34,50) over de oorlogsjaren van de uit het
verzet voortgekomen uitgeverij De Bezige Bij dan ook ge
worden. Het boek, vast niet toevallig van een knal-oranje
omslag voorzien, bevat honderden full color afgedrukte il
lustraties van illegaal verspreid drukwerk. Daaronder ook
de hier afgedrukte prent van Hendrik Werkman uit zijn
bundel 'Moffenspiegel'. Renders laat zijn selectie rijmpren
ten, spreuken, plaquettes en plaatwerken voorafgaan door
een uitgebreide reconstructie van de eerste, levensgevaar
lijke jaren van Nederlands succesvolste uitgeverij.
Illustratie uit besproken boek
roman recensie
Margot Engelen
'Over de rand van de wereld' door Tim Winton.
Vertaling Regina Willemse. Uitgeverij De Geus.
Prijs: €24,50.
Een ruige lees tip: wie het in Neder
land af en toe veel te druk en te pe
tieterig vindt moet eens gaan out-
backen met de Australische schrijver
Tim Winton. In zijn roman Over de
rand van de wereld, genomineerd
voor de Bookerprijs 2002, sleurt hij
de lezer mee door het woeste, on
herbergzame en toch allemachtig
aanlokkelijke landschap van Austra
lië.
De hoofdpersonen vormen in dat
onvriendelijke landschap een opval
lend morsig liefdespaar. Ze hebben
last van tomeloos veel zweet, van
ver- en ontvellingen, korsten, teken,
muggen, zeewateruitslag, ontstekin
gen en open wonden.
Zij is oud-verpleegster en woont re
delijk comfortabel dus blijft enigs
zins gespaard, maar hij, een bande
loze stroper, trekt alleen de bush in
en tracht in zijn eentje de fraaie
maar ook kwaadaardige Australische
natuur te weerstaan waar hij niet
zonder kleerscheuren vanaf komt.
Een stevig understatement: de kle
ren rafelen hem als versleten todden
van het door zon, zout, zee en rare
beestjes geteisterde lijf.
De roman zet sterk in met het per
spectief bij de vrouw, Georgie Jut
land, een vrouw van veertig die het
leven ontvlucht in de leeftijdloze, ge-
slachtsloze en verledenloze wereld
van het chatten en de drank. Haar
favoriete bedwelmende drank, pure
wodka, karakteriseert de auteur als
'een en al beroering en geen smaak,
precies zoals een van haar zussen
héar ooit eens omschreven had'.
Georgie en haar partner, de succes
volle visser Jim Buckridge, vormen
sinds een jaar of drie een tamelijk
gewoon stel. Hun veranda komt uit
op zee, hun uitzicht is adembene
mend mooi, maar het gehucht White
Point is een verzameling oude rot
zooi en door de maatschappij uitge
kotste losers, waar drank en gore
roddels het leven vorm geven.
Op een van haar talrijke met drank
en pc doorwaakte nachten bespiedt
Georgie een man die gaat stropen in
de door Jim Buckridge, de onge
kroonde koning der vissers, geclaim
de gebieden. Ze legt het aan met zijn
hond terwijl de man op zee zijn slag
slaat, en verzwijgt het in een vissers
dorp ontolereerbare stropen voor
Jim. Na een week knuffelen met de
hond kan ze het stropen fatsoens
halve niet meer melden, en boven
dien verleidt ze de stoere, zwijgzame
stroper die wat jonger is dan zij. De
wraak die volgt is onverbiddelijk:
zijn hond wordt vermoord, zijn auto
totaal vernield, en hijzelf kan alleen
ontkomen door een eindeloze en le
vensgevaarlijke zwemtocht door
open zee.
Tot ieders verrassing wordt zijn huis,
een zeer afgelegen boerderij, niet
platgebrand. Georgie verpleegt hem
en verwijdert een voor een zijn te
ken, maar wordt al snel naar huis te
ruggeroepen omdat haar moeder is
overleden. Als de verplichtingen om
trent begrafenis en erfenis zijn ge
daan blijkt de aantrekkelijke maaï
gehavende stroper, Luther Fox,
spoorloos verdwenen.
De rest van de roman, tweederde
ongeveer, volgen we Lu op zijn tocht
naar het noorden van Australië waar
hij zich uiteindelijk laat droppen in
een uitermate ontoegankelijk gebied
van mangroves en kleine eilandjes
waar de natuur heer en meester (da
me en meesteres?) is en de een
zaamheid totaal. Het is de natste en
ook de heetste plek van Australië. Als
een soort Robinson Crusoe survivalt
hij daar lange tijd, belaagd door
striemende regen, bulderend on
weer en vooral de onbarmhartig
brandende zon, en door allerlei die
ren als slangen, haaien (waar hij een
riskant touwtrekspel mee speelt),
krokodillen, muggen, parasieten,
ratten en quollen. Ja, quollen, een
soort buideldier met grote ogen. Hij
leeft op vis en groene mieren.
Wat zoekt Lu Fox in dat genadeloze
gebied. Boetedoening? Verlossing?
Totale vrijheid? Hoopt hij dat Geor
gie Jutland hem zal volgen? En waar
om wil Jim Buckridge opeens per se
ook naar dat gebied; waarom gaat
deze rijke visser op zoek naar zijn ri
vaal, een eenzame overlever en stro
per?
Lees deze meeslepende roman en
huiver mee, van angst en puur ge
noegen.
foor Australische vissers illegaal aan de haak geslagen albatros. Foto: EPA
