André van
Duin weer
in Carré
KUNST CULTUUR
Ruiken, voelen en proeven onder een hels kabaal
Sublieme Richard III van ZT Hollandia
Koopman: 'Dit is de
kroon op mijn werk'
a t
Overzicht Hundertwasser in Kunsthal
Kunst op hoge poten
'Perfecti' overweldigend
Katwijks Museum legt Nico Parlevliet het zwijgen op
theater recensie
Wijbrand Schaap
Voorstelling: 'Richard III' door ZT Hollandia, Tekst: Peter
Verhelst naar Shakespeare. Regie: Johan Simons. Met
o.a. Fedja van Huêt, Aus Greidanus Jr., Frank Lammers
en Frieda Pittoors. Gezien: Stadsschouwburg Eindhoven
(première). Nog te zien o.a.: 18/5, Leidse Schouwburg;
20 t/m 22/5, Stadsschouwburg, Amsterdam; 20/6,
Rotterdamse Schouwburg.
Kan het slotbeeld van een voorstelling te
erg zijn? Het zou kunnen. Het slotbeeld van
Richard III in de versie van ZT Hollandia
gaat in ieder geval erg ver. Het is het beeld
dat treinreizigers in Madrid, buspassagiers
in Tel Aviv en musicaltoeschouwers in
Moskou moeten hebben gezien voordat ze,
op zijn minst gedeeltelijk, tot voorpagina
nieuws gebombardeerd werden: een man
met een explosief zwembandje om zijn
middel.
Het beeld is ontsproten aan het brein van
regisseur Johan Simons, die met deze Ri
chard III nogmaals aantoont één van de
grootste theatergenieën van Nederland te
zijn. Hij weet het in ieder geval ook een
stuk beter te bedenken dan auteur Peter
Verhelst, die de tekst voor deze voorstelling
schreef aan de hand van Shakespeares ori-
gineel. Als slotbeeld schrijft Verhelst hier
namelijk een positie voor die gelijk is aan
de Piëta van Michelangelo, het beroemde
beeld van Maria met de gestorven Jezus in
haar armen, en dat dan begeleid door het
Stabat Mater van Pergolesi. Deze combina
tie is te clichématig voor woorden. Het al
ternatieve einde waar Johan Simons voor
koos is 'gelukkig' een stuk effectiever, en de
.boodschap is toch al een tijdje duidelijk.
Richard III is in al zijn doodsdrift een nieu
we Christus die voor alle zonden ter wereld
gaat sterven, om een nieuwe toekomst mo
gelijk te maken die wij dan weer - letterlijk -
kunnen verknallen.
Hoezeer de tekst vol grote woorden van Pe
ter Verhelst ook zou kunnen leiden tot een
bombastische voorstelling vol geweld en
mythische verwijzingen, de relativerende
inbreng van regisseur Johan Simons zorgt
voor een perfecte balans. Een balans die
zicht biedt op een waarheid die zo gruwe
lijk is dat je je ogen er niet van af kunt hou
den. In de kunstgeschiedenis wordt dat
'subliem' genoemd.
Het oorspronkelijke koningsdrama van
Shakespeare beschrijft de lotgevallen van
Richard III die een einde maakte aan de
Rozenoorlog, een burgeroorlog die het land
lange tijd verdeeld had. De manke generaal
wordt koning, maar niet zonder dat hij
daarvoor iedereen die hem in de weg stond
heeft laten vermoorden, tot zuigelingen
aan toe. Fedja van Huêt speelt Richard
meesterlijk. Verveeld, gekwetst, maar.vporr
al lijdzaam zijn eigen vernietigingsdrang en
doodsdrift ondergaand.
Deze Richard weet dat het zijn taak is om
alle gruwelen aan te stichten die de men--
sen om hem heen maar al te graag uitvoe
ren. Hij haat de wereld, haat zichzelf,, en
zorgt er tegelijk voor dat hij het allemaal
niet zelf hoeft aan te zien. Wat er ook vloeit
op het met een stukje plastic afgedekte ta
pijt, het is tomatensap, eieiihruif en een
flesje sinas. Meer niet.
Frank Lammers is briljant als de kille uit
voerder van alle moorden, rechts achter hét
toneel, terwijl Aus Greidanus Jr. als de elas
tieken graaf Buckingham ijzersterk de krui
perige hofhouding speelt. Een drietal muzi
kanten zet een soundtrack neer die vanaf'
het begin tikt als een tijdbom.
Zo slaagt Simons er perfect in om de span.
ning van de eerste tot en met de allerlaatste
minuut op een absoluut hoogtepunt té
houden, waardoor je twee uur lang nauwe
lijks adem durft te halen. En al die tijd kijk
je, met de acteurs, naar dat 'sublieme'
schilderij van Rubens, achter op het toneel:
De Kindermoord te Bethlehem (1610). Het
is een keiharde boodschap, die Johan Si
mons en Peter Verhelst voor ons hebben:'
we vinden geweld eigenlijk prachtig, zolang
het maar niet te dichtbij komt. En daarom
zal het nooit ophouden.
f
rcal. Foto: GPD/Warner Music
g«
nieal terug
i»1 Nederland
'^sterdam - De Londense zan-
Seal is op donderdag 8 juli
or de tweede keer dit jaar in
iderland te zien. Wegens het
orme succes van zijn concert
maart keert Seal terug voor
n tweede live performance in
Heineken Music Hall in Am-
irdam. De kaartverkoop voor
11 Evening with Seal' begint
nstaande zaterdag.
itil In Mij'
,£ste Nederpop
versum - 'Stil in mij', een
dje van Van Dik Hout, is vol-
ns velen de mooiste Neder-
psong. Ruim 10.000 luiste-
irs van Sky Radio en Tele-
iaf-lezers stemden de afgelo-
11 weken op hun favoriete
d. Ze konden op een lijst van
0 geselecteerde nummers de
irtig mooiste aanvinken. De
ink Boeijen Groep volgt met
onenburg Park', derde zijn
Poema's met 'Zij Maakt Het
rschil', vierde zijn Veldhuis
Kemper met 'Ik Wou Dat Ik
Was' en vijfde Clouseau
it 'Daar Gaat Ze'.
ergiev Festival
nd Tsjaikovski
tterdam - Het komende Ger-
v Festival in Rotterdam, dat
116 tot en met 23 oktober
urt, is gewijd aan Tsjaikovski.
t festival krijgt ook een nieu-
naam. In plaats van Rotter-
n Philharmonic Gergiev Fes-
al gaat het kortweg Gergiev
itival Rotterdam heten. Als
ildmerk heeft het festival een
r gekregen. Het festival met
igent Valery Gergiev als mid-
punt trekt jaarlijks ongeveer
000 mensen.
iltuurhoofdstad
an vier landen
cemburc - Luxemburg wil in
17, als de hoofdstad van het
lothertogdom tevens cul-
ïrhoofdstad van Europa is,
1 festiviteiten die daarmee
nenhangen verspreiden over
r landen. Frankrijk, Duits-
id en België zullen ook een
>1 van het spektakel voor hun
ening nemen. Het doel van
vierlandenproject is het ge-
ienschapsgevoel te vergroten
n de ongeveer elf miljoen
nsen in de betreffende regio,
n filmfestival, muziekfestivals
cultuurbeurzen, congressen
[tentoonstellingen moeten de
ïnsen in het gebied nader tot
brengen.
rde Mission
possible
n haag - Deze zomer worden
[opnamen gemaakt voor een
rde aflevering van de popu
re filmserie 'Mission Impos-
le'. De twee vorige films le
iden wereldwijd samen een
Irag op van ruim een miljard
lar. Tom Cruise, tevens pro-
:ent van de serie, zal op-
iuw de hoofdrol spelen van
'teim agent Ethan Hunt te-
lover dit keer Kenneth Bra-
Carrie-Anne Moss en
ig Rhames.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Nico Parlevliet even terug. Te
zien: t/m 5/6, di t/m za 10-17 uur.
Koninginnedag (30 april) en
hemelvaartsdag (20 mei) gesloten,
Katwijks Museum, Voorstraat 46,
Katwijk aan Zee.
Wie de tentoonstelling van Nico
Parlevliet in het Katwijks Muse
um bezoekt, moet geluk heb
ben om alles te zien. De exposi
tiezaal bevindt zich direct ach
ter de balie waar suppoosten
kaartjes verkopen. Meestal
staan de deuren naar de zaal
wijd open, zodat de bezoeker al
bij binnenkomst een indruk
krijgt van wat daarachter te zien
is. Zo niet bij de tentoonstelling
van Parlevliet. Pas wanneer je te
kennen geeft speciaal daarvoor
te komen, wordt een deur ge
opend.
Onmiddellijk daarna is duide
lijk waarom de bewakers de
ruimte gesloten hielden. Er
klinkt namelijk een hels kabaal.
Midden in de zaal staat een
grote langwerpige tafel met
daarop dertien kubussen waar
uit het geluid van stemmen en
van een blaffende hond klinkt.
Het is een moderne versie van
'Het Laatste Avondmaal'. Ter
hoogte van de rechter zijwand
worden op televisies tegelijker
tijd drie videofilms getoond
waarop geblinddoekte mensen
vertellen wat zij ruiken, voelen
en proeven, en welke gedach
ten naar aanleiding daarvan bij
hen opkomen.
In een ander gedeelte van de
zaal staat Parlevliets driedimen
sionale versie van Vincent van
Goghs beroemde schilderij 'De
Aardappeleters'. We zien een
ijzeren tafel met daarop een
paar vorken. Zodra de bezoeker
erlangs loopt bewegen de vor
ken met een snerpend geluid
over het tafelblad. De lamp er-
Voorstelling markeert jubileum
door Hans Visser
Amsterdam - Er is tien jaar op
gewacht, maar na de zomer
keert André van Duin weer terug
naar de wereld van het theater.
Onder de hoede van regisseur
Guus Verstraete, die ook tal van
televisieshows met hem maakte,
wordt nu gewerkt aan ideeën
voor een nieuwe tournee. Een
voorstelling de bovendien de
veertigjarige carrière van de ko
miek markeert.
Van Duin beweerde lange tijd
geen zin meer te hebben in het
theater en beperkte zich daar
om tot televisie. Maar volgens
Verstraete veranderde dat ge
voel op slag toen hij vorig jaar
in het Amsterdamse Carré drie
Britse artiesten de show 'The
Ratpack' zag spelen, een voor
stelling rond Frank Sinatra en
diens vrienden Dean Martin en
Sammy Davis jr., een voorstel
ling die liet zien hoe de drie met
schijnbaar gemak, al dollend,
hun grote nummers brachten.
André was opeens weer gemo
tiveerd", herinnert Verstraete
zich. „Hij raakte daarna in ge
sprek met Hein Jens, de direc
teur van Carré. En zo ontstond
het plan om weer een show te
maken waarvan hij de première
in november in het vernieuwde
Carré zou gaan spelen. Naast
veel nieuw werk, zal de voor
stelling ook in zekere zin een
terugblik zijn, onder meer met
projectie van beelden uit het
André's verleden."
Maar Verstraete waarschuwt
met klem dat de terugkeer van
Van Duin in de theaters geen
terugkeer betekent van de oude
revue, inclusief danseressen,
getooid met veren en pluimen.
Verstraete spreekt liever van
een personality-show met scè
nes en liedjes, waaraan ook Jo
ke Bruijs en Ron Brandsteder
meewerken. Dat alles onder
steund door een klein orkest
onder leiding van Jan Rietman.
„We brainstormen nog", zegt
de regisseur. „We proberen nu
een soort script te maken. Maar
als we straks aan het repeteren
gaan, wordt pas echt duidelijk
wat echt leuk is en wat niet.
Humor is onvoorspelbaar."
Van Duin wekt bij menigeen de
indruk van een ongeleid projec
tiel, een rasartiest die de impro
visatie hoog in het vaandel
heeft staan. Maar dat valt vol
gens Verstreate juist best mee.
„André is heel goed te regisse
ren, Hij staat altijd voor je open
en is bereid uit te proberen wat
je als regisseur voorstelt. Maar
een idee dat hem niet aan
spreekt kun je hem niet door de
strot duwen."
Dat Joke Bruijs als actrice en
zangeres een groot aandeel in
de show heeft, zal niemand ver
bazen. Maar het optreden van
Ron Brandsteder naast Van
Duin is een grote verrassing: hij
staat allesbehalve bekend als
een theaterman. Maar Verstrae
te gelooft in hem. „Bij het tele
visieprogramma 'Wie ben ik?'
zag je dat het tussen André en
Ron klikte. Er bestaat een bij
zondere chemie tussen die
twee en ze zullen elkaar daar
om zeker niet in de weg zitten.
Ron heeft bovendien niet de
behoefte om ook leuk te zijn.
Het is de combinatie van de ko
miek en pispaal. En dat werkt
bij die twee."
André van Duin Jubileum
show, o.a. te zien in: Amster
dam, Kon. Theater Carré, 25
november t/m 12 december;
Rotterdam, Nieuwe Luxor, 28
december t/m 8 januari en 14
t/m 19 maart.
boven begint te branden en een
straal water loopt via een gat in
de tafel met een klaterend ge
luid in een emmer. En alsof dat
allemaal nog niet genoeg is,
staat daartegenover nog een
andere installatie. Maar daar
van hebben de suppoosten het
geluid afgezet en op een gege
ven moment ook het beeld uit
gedraaid. Hetzelfde geldt voor
Jezus en zijn twaalf apostelen
bij 'Het Laatste Avondmaal'.
Ook hen wordt het zwijgen op-
gelegd.
Toegegeven, al die geluiden
door elkaar kunnen op den
duur op je zenuwen gaan wer
ken. Maar een museum is er
niet om kunst te verbergen,
maar om het te tonen. Mis
schien was het beter geweest
het werk van Parlevliet in een
andere ruimte tentoon te stel
len of te verdelen over een aan
tal zalen. Dan was het waar
schijnlijk meer tot zijn recht ge
komen. Want zijn kunst is dat
zeker waard.
Het is interessant te zien hoe hij
steeds een eigen invulling geeft
aan voorstellingen en thema's
uit de kunstgeschiedenis. Voor
een schilderij van een musice
rend paar heeft hij zich laten
inspireren door een prent van
Lucas van Leyden. In ander
werk heeft hij klassieke icono
grafische thema's, zoals het af
beelden van de zintuigen en de
vergankelijkheid, in een mo
dern jasje gestoken. Zo laat Par
levliet in een serie foto's zien
welke wonderlijke vormen half
vergane bananenschillen kun
nen aannemen. Daaronder
heeft hij een schaal met echte
bananen neergezet. Aan het be
gin van de expositie waren ze
nog vers, maar na een poosje
zullen ze gaan rotten en een
smerige geur verspreiden. Maar
dat stadium zullen we wel niet
meemaken. Waarschijnlijk zijn
ze voor die tijd al door een sup
poost verwijderd.
Geblinddoekte mensen vertellen wat zij ruiken en proeven, en welke gedachten naar aanleiding daarvah
bij hen opkomen. Foto: Still uit de film 'Blind Tales'
terdam - De Kunsthal in
ferdam presenteert deze
ner voor het eerst in Neder-
I een overzicht van werk
1 de Oostenrijkse kunste-
hr en architect Friedens-
ch Hundertwasser (1928-
00).
t is een expositie in samen-
irking met het beroemde
nstHaus in Wenen, de ge-
Drteplaats van de als
idrich Stowasser geboren
lest en ontwerper. Hun-
jtwasser werd aanvankelijk
(end om zijn kleurrijke
lilderijen, 'performances' en
èrnatieve levenswijze (zo
ld hij 'naaktlezingen'). We-
Jfaam verwierf hij pas later
it zijn fantastische architec-
ir, waarmee hij Gaudi naar
kroon stak. Op de foto een
l de opvallende gebouwen
I Hundertwasser in het
ltse Darmstadt, ten zuiden
i Frankfurt,
tentoonstelling in de
nsthal van twintig model-
en tientallen schilderijen is
lien van 29 mei tot en met
iptember.
o: AP/Frank Rumpenhorst
londen - In de turbinehal van de Tate Modern Art Gallery, in Londen, is deze week een reusachtige
sculptuur van een spin opgedoken. Het kunstwerk van Louise Bourgeois is getiteld 'Maman', wat moeder
betekent. Het is gemaakt van staal en maar liefst negen meter hoog. Foto: Reuters/Helen Atkinson
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: Perfecti door Jens van
Daele. Gezien: 28/4 LAKtheater Leiden
Het geluid van iemand die he
vig schrikt. Als je dat hoort,
schiet je zelf ook overeind. Het
keert telkens terug in 'Perfecti'.
De schrik giert door het keelgat.
Het lichaam slaat achterover.
Op den duur krijgt het de
kracht van een overweldiging.
De woeste natuur is groots, de
bezieling door het goddelijke
ook. 'Perfecti' gaat over de Ka
tharen, een middeleeuwse sek
te in Zuid-Frankrijk, die een
hard, sober bestaan leidde en
wegens kritiek op de katholieke
kerk uitgeroeid werd.
Het extreme sekteleven wordt
in volle, ongepolijste dansbe
wegingen vertaald. Ze zijn soms
licht, huppelend, maar steeds
dringt de zwaarte zich op. Er
wordt wild gedraaid, opgetild,
vastgeklampt, gesprongen. Het
is uitputtend. Vrouwen doen
niet onder voor mannen. De'
duetten zijn intens, extatisch,
met af en toe (en daardoor jtitët
zo sterk!) een intiem moment:
Er is 100% overgave (wat ook
geldt voor de inzet van de dan:
sers!). Sterke kantelingen bedé
len de sfeer. Uitputting wordt
afgewisseld door verlicht ge
fladder, als van vogels, wat weer
uitloopt op machteloos getrap
pel. Ook als ze kinderlijk opge
wekt dansen, zit er iets beze
tens in.
Het 'verhaal' loopt tragisch af.
Tot in elk zintuig raak je datir--
van doordrongen. Vanaf het be
gin hoor, zie en ruik je de voor
bodes van de brandstapel.-Het
schitterende decor is helemaal
van knoestig hout. Geen fnö-
ment wordt het verhaal sënsa-
tioneel gemaakt. Juist doordat
er slechts met aanduidingen
wordt gewerkt, maakt het'zo
veel indruk. 'Perfecti' neehit jë
helemaal op in het elan van V
overtuigde mensen, een élan
dat geen grenzen kent en door
de doem die erop rust heèri-
breekt.
new york - Ton Koopman is
bijzonder content met zijn be
noeming tot hoogleraar Kun
sten aan de Leidse Universiteit.
„Ik ben wel trots op mijn nieu
we baan." De dirigent van het
Amsterdam Baroque Orchestra
verblijft in Amerika waar hij
vandaag met cellist Yo-Yo Ma
in het New Yorkse Lincoln Cen
ter een concert geeft dat live op
televisie wordt uitgezonden.
„Ik weet dit natuurlijk al een
tijdje en ben eigenlijk in januari
al begonnen met lesgeven.
Maar dit is de kroon op mijn
werk. Het is de combinatie van
spelen en kennis die volgens
mij belangrijk is en dan met na
me het bezig zijn met muziek
uit het verleden", vertelt de
Bussumer, die als dirigent, kla-
vecinist, organist, hoofdvakdo
cent klavecimbel aan het Ko
ninklijk Conservatorium in Den
Haag, musicoloog én onderzoe
ker al bepaald niet om werk
verlegen zat. „Het wordt passen
en meten, maar dat is het bij
mij altijd al geweest. Ik zat rtiét
op nog weer een baan te wach
ten, maar dit is zó'n grotè èer
dat ik het toch met plezier, (tóé.
Natuurlijk moet ik voor een col
lege veel voorbereiden, ^gege
vens verzamelen en alles' .goed
onder elkaar zetten. Voorheen
gingen musici naar het conser
vatorium, terwijl musicologen
de universiteit bezochten. ÖéZe
studies bleven ongelooflijk van
elkaar gescheiden. Nu korrft dat
allemaal samen in dezelfcie fa
culteit en krijgen muziekwetèh-
schappers én instrumentalisten
de mogelijkheid om te promo
veren, wat betekent dat je bij je
dissertatie ook zelf moet musi
ceren. Door deze stap woedt er
dus een mooie brug geslagén/'
In zijn werk aan de Leidse uni
versiteit wil Koopman vodral
aandacht besteden aan Neder
landse orgels, cantates van
Bach, muziekinstrumentenin
de beeldende kunst en bforinen
die van belang zijn voor d<Luit
voeringspraktijk.
