KUNST CULTUUR
Rel over 'geheim' werk van Anton Pieck
Choreografie van Simons te netjes
[oedige
uze van
PART
Amardi Kwintet
ademt, dus leeft
RSO: twee van de drie raak
Feest met zwart
randje bij Danstheater
Lekker spetteren in bad
R5
MAANDAG 26 APRIL 2004
1 van Da
in Florence
ce - Leonardo da Vinei
inaam als uitmuntend
anceschilder en briljant
;us. Met een beetje goe-
en fantasie kan hij ook
litvinder van de auto
beschouwd. Het Muse
de Geschiedenis van de
chap in Florence ont-
:en 'auto' die is vervaar-
basis van ontwerpen
Vinei. Het primitief
voertuig werkt niet op
e, maar op springveren,
ïdelijk was het gemaakt
ieciale voorstellingen
hof. Volgens deskundi-
it het om het eerste
g ter wereld dat zich op
racht enkele meters kon
■wegen.
loires van
1 Connery
iv - Sean Connery werkt
'memoires. De 73-jarige
acteur werkt daarbij sa
st de schrijfster Meg
son. Uitgevers zouden
ijn meer dan 3 miljoen
1,5 miljoen euro) als
ïot te betalen voor deze
igrafie. Connery werd
leroemd door zijn ver
van geheim agent James
it de boeken van Ian
die hij in zeven films
vitte doek bracht. Daar-
lde de voormalige met-
nder meer in 'Highlan-
ïe Name of the Rose',
Hood: Prince of Thieves'
Avengers'. Connery
1988 een Oscar voor
lannelijke bijrol in 'The
hables'.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
ling: 'Familie' van Maria Goos
atergroep APART. Spel: Ferrie
igrid Disseldorp, Vincent Smit,
irlings, Pio Tulp en Charlotte
Regie: Mark Kipp. Gezien: 24/4,
:helft, Noordwijkerhout
Irinken, meer schelden,
he beter dan ooit', aldus
1 de personages in 'Fa-
yan schrijfster Maria
p het stuk gaat het er
n toe. Ouders, kinderen,
en zeggen met regel-
vreselijkste dingen te-
aar. Wat als knus sa-
ter voorbereiding op
ie dood van moeder is
I, loopt uit op een ont-
confrontatie,
roos geniet grote popu-
ij de liefhebbers van ei-
kwaliteitstoneel. Dus
,ook in de lijn der ver-
g dat men binnen het
[circuit met haar onte-
elijk intrigerende thea-
aan de slag wil. In
ijkerhout heeft een
groep onder de naam
bepaald niet eenvou-
gewaagd. Dit voorals-
initiatief ver-
n ook lof voor de moe-
ertoirekeuze.
het feit dat de meeste
nauwelijks over enige
beschikken, mag je
indelijke resultaat ver
noemen. APART heeft
er niet aan het stuk ver-
levert een behoorlijke
om de verhaallijn ac-
over het voetlicht te
De toonzetting is over
meen licht gehouden,
standige keuze, want
je het gegeven al
maken,
st is het spelniveau ge-
verdeeld. Geen uit-
1 in positieve of nega-
wat het groepswerk
e beginnende acteurs
e komt.
ssionele uitvoering van
ligt nog vers in het ge-
Zowel de toneel- als de
e. Dat poets je natuur-
maar even weg, wat
nadelig voor de
pakt. Met name als het
gelaagdheid in de tekst
ontbreekt het
rs aan acteertechniek.
maar eens te balance-
>en cynische humor,
en vergeefse goede
Dat vergt spel-
scholing en talent,
om die maatstaf te
inleggen. De voorstel-
APART mag er gewoon
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: Reizigers uit Rajasthan door
Het Internationaal Danstheater. Gezien:
24/4 Leidse Schouwburg
In alle landen waar zigeuners
neerstreken, hadden zij invloed
op de folkloristische dans en
muziek. Het Internationaal
Danstheater trok langs deze ge
bieden in Azië en Europa. Met
het materiaal dat het daar ver
zamelde, werd 'Reizigers uit Ra
jasthan' samengesteld, een
warmbloedig, uit het leven ge
grepen feest, rijk aan tempera
ment, en interessant omdat het
veelzijdige leven van deze sinds
het jaar 400 rondzwervende be
volkingsgroep helder wordt
weergegeven.
Een Mariaprocessie, feesten
met virtuoos dansende mario
netten en nobele Indiase dan
sen trekken voorbij. Wat de
voorstelling vooral zo sterk
maakt is de ongedwongen
sfeer. Geen folkloristische dans
met verplichte glimlachjes,
geen stalenboek van knappe
pasjes en keurig uitgevoerde
choreografieën, maar een brui
send feest. Natuurlijk is er veel
zorg besteed aan de choreogra
fieën en laten de dansers niet
minder vakmanschap zien dan
anders. Telkens komen er
mooie figuren en heldere wis
selwerkingen tevoorschijn.
Maar de choreografie is be
scheiden naar de achtergrond
geplaatst om de ziel en het ple
zier van de volksdansen voor
rang te geven.
Prachtig is te zien dat elemen
ten uit allerlei tradities in de zi
geunerdansen een plaats heb
ben. Oriëntaalse heupdansen,
Indiase subtiliteiten, flamenco-
gestamp, Russische bravoure,
Turkse draaidansen en broe
derlijke Griekse schouder-aan-
schouder-dansen blijken alle
maal met zigeuners te maken te
hebben.
Ook uit iets anders blijkt dat de
ze voorstelling midden in de
realiteit van het zigeunerleven
staat. Eén programmaonder
deel gaat over de nazi-tijd toen
bijna een half miljoen zigeuners
in concentratiekampen het le
ven liet. Sombere muziek, ge
luiden van een schreeuwende
Hitier, het juichende Duitse
volk en treinen waarin de zi
geuners afgevoerd werden, lei
den een scène in met een dan
seres. Begeleid door slechts één
zanger, maakt ze trage, door
leefde bewegingen, zonder tra
ditionele stilering, kwetsbaar en
berooid. Het is indrukwekkend
en verheffend dat daarna de al
oude rituelen en het onstuimi
ge feest toch weer terugkeren.
Niet gering is het aandeel van
de muzikanten, die, alsof ze
overal op de wereld thuis zijn,
de ene muziekstijl na de andere
ten beste geven. Spaanse zang
en warmbloedige vioolmuziek
komen evenzeer tot leven als
melancholiek klarinetspel en
het kloppende hart van de con
trabas.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert Amardi Pianokwintet: Edward
Janning (piano), Henrik Svahnström en
Eva Bengtsson (viool), Wouter Schmidt,
altviool en Anjali Tanna (cello). Gehoord:
25/4, 'De Paauw", Wassenaar
Ondanks de warme zondagoch
tendzon is Raadhuis 'De
Paauw' weer tot de laatste stoel
bezet. En ook hier krijgen we
royaal energie en warmte toe
gediend. Het Amardi Piano
kwintet trakteert zijn publiek op
twee zonnige werken, van Dvo
rak en Röntgen, beide recent op
cd vastgelegd. Amardi koos
speciaal voor Dvorék om de
toetreding van Tsjechië tot de
EU op 1 mei op voorhand te
vieren.
Beide kwintetten getuigen van
optimisme en levenslust. Dvo
rék schreef zijn kwartet (in A) in
recordtempo, in de zomer van
1887 op zijn kleine landgoed in
de omgeving van Praag. Het be
staat uit drie snelle delen en
een Dumka, een Slavische
volksballade met peinzend ka
rakter, waarin de altviool een
prominente rol is toebedeeld.
Maar de altist Wouter Schmidt
zit dan nog niet lekker in z'n in
strument, het thema komt wat
bleekjes, expressieloos uit de
verf. Ook de cello kleurt in het
eerste allegro nog niet diep en
persoonlijk, waardoor de met
elkaar bijzonder mooi kleuren
de eerste en tweede viool even
tijd nodig hebben om het ultie
me samenspel aan te gaan.
Is die eensgezindheid eenmaal
gevonden, dan is het kwintet
niet meer te houden. Een snel
en explosief motief van de strij
kers leidt in de Dumka ertoe
dat één der snaren van de eer
ste violist z'n trillend leven op
geeft - knapt. Na herstelwerk
zaamheden revancheert Amar
di zich met lof. In het Scherzo
wint de cellist en alt aan klank
en diepgang, waardoor nu alle
'gesprekslijnen' stralend, vol
humor met elkaar communice
ren. De pianist Edward Janning
legt zijn ziel en zaligheid in de
betekenis van zijn aandeel in
het geheel, wat soms schitte
rende perspectieven biedt; dan
weer intimiteit en rust, ruimte
gevend aan het strijkersidioom.
Julius Röntgen heeft zijn Derde
Kwintet in G vlak voor zijn
dood op 77-jarige leeftijd ge
componeerd. Hij voelde, zo
schrijft hij, ongekende krachten
binnenstromen. Dit laatste
kwintet bruist dan ook alsof een
jonge god de zee ontstijgt. De
piano sprankelt spiritueel en
transparant in voorbeeldig sa
menspel met het strijkkwartet.
Ook als alle instrumenten for
tissimo spelen blijft de com
plexe structuur helder. Alle
kleurrijke stukjes van de muzi
kale puzzel voegen zich naad
loos aaneen tot een verbazend
sterk en sprekend paneel. In het
Andante legt de cellist helaas
minder dynamiek in de ope
ningsfrase dan de eerste violist
die in de herhaling openbloeien
en sluiten toelaat. De ode aan
het leven stuwt ijl en open om
hoog en valt ontspannen, fraai
gedoseerd weer terug naar de
aarde, tot de piano de hartslag
van deze zwanenzang rustig
laat beëindigen.
Amardi speelt niet altijd feil
loos, maar meestal vol harts
tochtelijke muzikaliteit, en daar
gaat het immers om.
recensie theater
Pauline Koopmans
Jeugdvoorstelling: 'De badkuip'. Door:
Cees Brandt. Regie: Pepijn Cladder. Spel:
Cees Brandt, Siem van Leeuwen. Gezien:
25/4 LAKtheater, Leiden
Het lekt in het LAKtheater. Tij
dens de voorstelling 'De bad
kuip' van Cees Brandt spuit het
water door de muren. Cees
Brandt en zijn medespeler Siem
van der Leeuwen hebben net
voldoende handen en voeten
om de gaten in het badkamer
decor te dichten. Ook buiten
blijft het plenzen tot het land
overstroomt. Je ziet golfjes wa
ter boven het badkamerraam
pje uitkomen. Tot net iets on
der het haantje dat op de toren
spits van de kerk balanceert.
Die stortvloed van water komt
als een totale verrassing.
De badkuip' begint met Cees
Brandt die behoedzaam de
temperatuur van het badwater
meet. Met zijn tenen en zijn - in
een oranje-wit gestreept hans
opje gestoken - billen. Als hij in
het water glijdt, blijken zijn be
nen ineens anderhalve meter
gegroeid. Nog vreemder wordt
het als hij bij het wassen ont
dekt dat hij drie voeten bezit.
Die derde voet zit aan het li
chaam van Siem van Leeuwen.
Cees Brandt, die al meer dan 25
theatervoorstellingen heeft uit
gebracht, speelde zijn laatste
voorstellingen solo, zoals
'Grondmonsters' en 'De
luchtacrobaat'. Maar voor 'De
badkuip' heeft hij in Siem van
Leeuwen een gelijkwaardige
compagnon gevonden.
Net als bij eerdere voorstellin
gen toont Brandt zich ook nu
een meester in het maken van
een begrijpelijke, fantasievolle
voorstelling met veel humor.
'De badkuip' is geen verhaal
waarvan je de logica helemaal
moet snappen. Het heeft meer
weg van een droom. Na de eer
ste badscène blijkt er helemaal
geen water in het bad te zitten.
Sterker nog, er is een schaarste
aan water. Zelfs uit de kraan
komt geen drup. De twee spe
lers vechten om het laatste bo
dempje water in een waterglas
en kieperen het bad om op
zoek naar één druppel. Als de
badkuip op de teen van Siem
van Leeuwen terechtkomt is
zijn gehink de aanzet tot een
geweldige regendans. En deze
APELDOORN/GPD - De term 'op
lichter' wordt nog net niet uit
gesproken, maar zeker is dat de
naam Anton Hartmann bij de
Anton Pieck Club besmet is.
Het nieuws dat Hartmann op
verzoek van Pieck zelf vele jaren
in Delft een grote collectie heeft
verstopt, wordt er met de
grootst mogelijke achterdocht
vernomen.
„Ik wil me absoluut distantië
ren van de naam Hartmann",
zegt Riet de Haas-van Riems
dijk, voorzitter van de Anton
Pieck Club. Ook de kleinzoon
van de bekende kunstenaar,
mr. Hans van Lier, zegt 'geen
optimale herinneringen' te
hebben aan Hartmann. En
waar Hartmann, kunsthande
laar in Delft, zegt de rechten te
hebben op de naam Anton
Pieck, wordt dat door Van Lier
met nadruk bestreden. „Die
rechten liggen bij de erven van
Anton Pieck. Ik ben de bewind
voerder over de auteursrech
ten", aldus Van Lier.
Hartmann maakte vorige week
plannen bekend om in Delft
een Anton Pieck Museum in te
richten. Dat voornemen zorgt
voor een heuse rel. Zo claimt
Hartmann een vertrouweling te
zijn geweest van de tekenaar en
ontwerper van De Efteling.
„Onzin", zegt Van Lier. „Geen
sprake van", reageert ook De
Haas. Maar Hartmann volhardt:
Anton Pieck was heel lang
kind aan huis in onze familie. Ik
ben juist degene die Anton
Pieck tegen zijn eigen familie
heeft moeten beschermen. An
ton zelf noemde ze aasgieren."
Hartmann, de voormalige di
recteur van kunsthandel Ge
broeders Koch, heeft naar eigen
zeggen een grote collectie met
werken van Pieck, die op ver
zoek van de kunstenaar zelf ja
ren buiten de publiciteit zou
den zijn gebleven. Pieck wilde
zo erfeniskwesties omzeilen.
Anton kwam hier wel huilend
bij mij aan de deur", vertelt
Hartmann. „Dan had de familie
zijn tekeningen weggehaald en
zijn geld geplunderd. Op een
gegeven moment had hij 20.000
gulden nodig om een trapliftje
voor zijn zieke vrouw te kunnen
kopen. Dat heb ik voor hem ge
regeld. Ik heb toen tegen Anton
gezegd: Richt een stichting op
en geef de handelsnaam aan ie
mand die jij vertrouwt. Hij heeft
er lang over nagedacht en het
toen op mijn naam laten zet
ten."
Hans van Lier, destijds execu
teur-testamentair van de nala
tenschap van zijn grootvader,
zegt: „Ik heb heel veel contact
met mijn grootvader gehad.
Van een atelier in Delft is mij
niets bekend. Het enige wat ik
weet is dat hij altijd thuis werk
te in Overveen. Er zijn veel mis
verstanden over de erfenis.
Maar ik kan u zeggen dat onder
de echte erfgenamen nooit één
wanklank is geweest. Dat waren
altijd lieden van buiten."
de Engelse hoom (een soort alt
hobo) die prachtige, evenwich
tige lijnen trekt in de langzame
wals. Kleurrijk en expressief
wordt het orkest in de entr'acte,
om zich tot slot te concentreren
op de dood van Mélisande. Tot
viermaal toe wordt het sterfthe-
ma herhaald, ingezet door
fraaie alten, verduisterd door
hoom en klarinet die uit de
diepte hun stem verheffen. Een
mooie homogene waas ligt over
de strijkersklank wanneer in
lange zuchten het einde van
Mélisande nadert.
Natuurlijk is het leuk om een
solist te introduceren, maar
eerlijk gezegd speelt het RSO in
Mozarts vioolconcert het slor-
digst. Groen doet oprecht z'n
best om violist Johan Olof te la
ten sporen met zijn achterban,
maar de ene keer gaat het or
kest op hol, even verderop ook
Olof. Het samenspel verloopt
ongecontroleerd heftig, te wei
nig tempovast en verre van spi
ritueel of verfijnd; geen hoogte
punt.
Het RSO heeft duidelijk het
meest op de 'Eroica' gestudeerd
die terecht grootscheeps wordt
geëtaleerd. In de enorme klank
enzee van het Allegro con brio
tracht Groen met een opvallend
strakke schouderpartij in hoeki
ge' bewegingen enige structuur
aan te brengen, wat hem gere
geld lukt. Met overgave gaat het
hele orkest er tegenaan, goed
op de dirigent lettend, zich
niettemin verliezend in de mu
ziek. Trots en alert leggen de
contrabassen een hecht funda
ment waarop de violen en voor
al de blazers een theatraal,
groots bouwwerk Z^ten. Maar
liefst acht cellisten heffen
zwaarmoedig de rouwzang aan,
dreigend omvleugeld door de
andere strijkers. Lieflijk lichten
de houtblazers op wanneer zij
beurtelings het paradijselijk ge
luk van de Elysese Velden be
zingen.
De Marcia Funèbre werkt uit
eindelijk toe naar een explosie
van wanhopige woede, gedra
matiseerd in dissonerende
schrille harmonieën. Het RSO
overtuigt hier voor de volle 100
procent, niet omdat deze furi
euze, weerbarstige muziek
overal 'cum laude' wordt ver
tolkt. Maar om de enorme, en
thousiaste inzet die deze bevlo
gen titanen vleugels geeft.
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: Seasons of the Mind/16
Dances door Dance Works
Rotterdam/lves Ensemble. Gezien: 20/4
Toneelschuur, Haarlem. Nog te zien:
28/4 Leidse Schouwburg
Op het donkere toneel staan zes
dansers in een kring. Choreo
graaf Bruno Listopad heeft iets
met kringdansen. Ook in de vo
rige choreografie die hij voor
Dance Works Rotterdam maak
te, 'Robinson Out of Context',
vormden de dansers een cirkel.
Er zou iets van saamhorigheid
van uit kunnen gaan, of een ge
zamenlijk lot, zeker als ze hand
in hand staan, zoals in 'Seasons
of the Mind'. Maar bij Listopad
schuurt en wringt het tussen de
individuele personages. Na
krampachtig getrek en gekron-
kel valt de groep uit elkaar en
beginnen de dansers ieder voor
zich krampachtige en gekwelde
bewegingen te maken.
'Seasons of the Mind' gaat over
winterdepressies. Gebrek aan
licht levert mensen die daaraan
lijden uit aan extreem onbe
haaglijke stemmingen, wat in
deze voorstelling wordt uitge
drukt met grillige, schijnbaar
onbeheersbare kronkelingen,
stijve heupen en hoekige stan
den. Contacten tussen de dan
sers leiden tot verwrongen
communicatie. De fraaie mu
ziek, 'Movement for 10 Musi
cians' van Laurence Crane -
verfijnd uitgevoerd door het
Ives Ensemble - roept een de
solate sfeer op. Lichttherapie
helpt tegen dit soort depressies.
Maar aanflitsende lampen ver
anderen de stemming niet.
Hoewel de bewegingsstijl en de
krachtige expressie in het begin
wel intrigeren, blijft de voorstel
ling te veel in dezelfde ver
krampte maalstroom hangen
om te blijven boeien.
Te weinig ontwikkeling zit ook
in '16 Dances' van Ton Simons.
Voor deze choreografie koos Si
mons muziek van John Cage
die oorspronkelijk hoorde bij
een choreografie van Simons'
grote voorbeeld Merce Cun
ningham. Ook deze grillige,
spannende, kleurrijke muziek
klinkt schitterend in de heldere
uitvoering van het Ives Ensem
ble. Zestien korte dansscènes
met solo's, duetten, trio's en
enkele groepsdansen volgen el
kaar op.
Heldere lijnen, trefzekere draai
ingen, armgebaren en beenhef
fingen leiden tot uitgesproken
vormen. De posities waarin de
dansers ten opzichte van elkaar
staan en de richtingen van de
bewegingen worden zorgvuldig
Dance Works: krachtige expressie, maar net iets te netjes. Publiciteitsfoto
neergezet. Diverse motieven
keren in veranderende combi
naties terug.
Er is veel te zien en toch gaat
deze reeks dansen vervelen. De
dansers voeren de bewegingen
krachtig en vaardig uit, maar
het oogt allemaal te voorbeel
dig, te netjes, zo helder en on
genaakbaar dat de voorstelling
te weinig aan de fantasie van de
kijker overlaat.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Rijnlands Symfonie Orkest o.l.v.
Lukas Groen, m.m.v. Johan Olof (viool).
Gehoord: 24/4, Triomfator Kapel, Alphen
aan den Rijn
i.--:
i Wie gaat er
niet graag
Foto: Ben
van Duin
is weer zó effectief dat alles
overstroomt. Gelukkig biedt het
multifunctionele bad uitkomst
en is het snel omgetoverd in
een boot.
'De badkuip' is een voorstelling
waarbij alles klopt. Er zijn on
verwachte wendingen en er is
tegelijk een prettige dosis voor
spelbaarheid. Bijvoorbeeld met
een onwillig badeendje of een
spiegelgladde badbodem. Want
daarmee doe je kinderen mis
schien wel het grootste plezier.
Onder leiding van de wel zeer
zelfbewuste dirigent Lukas
Groen pakt het Rijnlands Sym
fonie Orkest uit met een presti
gieus, bijna overdadig concert
programma. Met zo'n acht de
len in elkaar overlopend symfo
nisch gedicht 'Pelléas en Méli
sande' (1905) van Jean Sibelius,
het 4e Vioolconcert van Mozart
en de hemelbestormende meg-
asymfonie nr. 3 van Beethoven
lijkt dit concert bij voorbaat al
te veel van het goede.
Niettemin lukt het Groen be
paald om spanning op te bou
wen door steeds afwisselende
sferen in de muziek uit te lich
ten. Imposant, majestueus zet
het orkest de Slotpoort open
om Mélisande binnen te halen.
Haar introductie, verbeeld door
de strijkers, verbleekt enigszins
door de onzekere, rillerige vio
len. Hoed af voor de blazer op
