EUROPA
Veel Cyprioten twijfelen over referendum hereniging
elle strijd
ver kosten
itbreiding
Wezen aan de andere kant
van het blauwe gordijn
Politievrouw Ingrid Steuer
hoopt dat Cyprus 'Ja' zegt
derland: 300 euro per persoon
Nederlandse voor de VN in vuurlinie
Slovenië klaar voor de grote sprong
Oekraïne en Wit-Rusland Europese buren, maar eindeloos ver weg
Haveloos op weg naar Fort Europa
HDC157
vrijdag 23 april 2004
onze correspondent Hans Celeijnse
51a- Een half miljoen kiesgerechtigde Grieks-Cy-
enen 140.000 Turks-Cyprioten maken morgen
eferendum uit of ze na dertig jaar scheiding bur-
van de Verenigde Republiek Cyprus worden. De
igen wijzen op een Grieks nee, en een Turks ja.
alleen de naam is er, ook de federale vlag met
lauw-wit-geel-wit-rood horizontale balken. Aan
zijden van de door de VN gecontroleerde buf-
ne is de onzekerheid groot. Elena Vatiliotis
voor even als een stekker dat ze 'pas' zeventien
I middelbare scholiere uit hoofdstad Nicosia
niet stemmen, terwijl haar uitgesproken voor-
Nai (ja, maar spreek uit nee) is. Haar op het
lige terrasje meeluisterende vader Costas - als
student in 1974 uit het Noorden gevlucht voor de
Turkse invasiemacht - is een vastbesloten Oxi
(spreek uit ochi, nee)-man. Hoewel hij een stukje
grond in de alleen door Turkije erkende Turkse Re
publiek van Noord-Cyprus heeft, greep hij vorig jaar
april niet de kans om het familiebezit te gaan bekij
ken. Onder druk van massa-demonstraties gooide
de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktasj toen de
grenzen open. „Ik kon gaan, maar dan moest ik mijn
paspoort aan een illegale grens laten zien. Dat wei
ger ik." Kostas zit op een fijn met de Grieks-Cyprioti
sche president Tassos Papadopoulos, een rechtse
nationalist. Die onderhandelde na zijn verkiezing
vorig jaar tot er een vijfde versie van het Annan-plan
kwam. Om daar op 7 april in een emotionele tv-toe-
spraak tot de natie ook nee tegen te zeggen. „Cy
prioten, verdedig uw waardigheid, uw geschiedenis,
uw toekomst. Zeg nee. De Turks-Cyprioten hebben
al hun eisen ingewilligd gekregen. En Turkije bereikt
zijn doel volledig om Cyprus te domineren en te
controleren."
De vrees voor de grote buur op nog geen 60 kilome
ter afstand van het eiland zit er bij Papadopoulos en
veel Grieks-Cyprioten diep in.
Het Annanplan brengt weliswaar de huidige bezet
tingsmacht van zo'n 50.000 Turken tot 6.000 terug
(ook de andere verdragpartner Griekenland mag er
6.000 op het eiland hebben), maar dat gebeurt pas in
2011, en daarna moet nog tot 2018 op vrijwel volle
dige demilitarisering gewacht worden.
Er zijn maar weinig Grieks-Cyprioten die de Turken
willen vertrouwen. Annan's plan is zelfs racistisch,
vindt de Grieks-orthodoxe bisschop Pavlov van Kyr-
enia. De nieuwe republiek mag dan een federale
Grieks-Turkse regering hebben, de macht ligt intern
vooral bij de Turkse en Griekse deelstaten met elk
een eigen regering en een eigen volkslied. Slechts
een deel van de 200.000 Griekse vluchtelingen van
1974 mag terugkeren naar hun vroegere gebieden in
het Turkse Noorden, maar in elk van de deelstaten
mag de minderheid nooit meer worden dan 33 pro
cent. Een soort milde apartheid dus, alleen heet dat
hier bi-communaal. Pavlov heeft zijn gelovigen zelfs
beloofd dat ze in de hel zullen belanden als ze 'Ja'
stemmen. In havenstadje Larnaca gmwt Nicos
Anastasiou van dit soort taal. De 46-jarige econo
mieleraar gaf meer dan tien jaar van zijn leven aan
het organiseren van trainingen en gespreksgroepen
van Grieks- en Turks-Cyprioten. Dat gebeurde in het
zuidelijke stadje Pyla, tot vorig jaar de enige plek bij
de bufferzone waar beide bevolkingsgroepen elkaar
konden ontmoeten. „Wat ze vergeten te zeggen is
dat volgens het Annan-plan 140.000 vluchtelingen
naar hun huizen in het noorden kunnen terugkeren.
Steden als Morfou en Famagusta komen weer in
Grieks gebied te liggen. En we worden weer een
staat. Als je nee zegt kun je dat allemaal op je buik
schrijven." Zijn 16-jarige dochter Anita ergert zich
aan de 'domme mensen' die iedere dag het ja -affi
che bij de brievenbus wegtrekken. „Intimidatie",
vindt ze. Voor haar vader is de strijd echter niet ge
streden. „Het nee-kamp overheerste, in de media en
in het straatbeeld met die grote Oxi-borden. We zijn
laat actief geworden omdat niemand de onderhan
delingspositie van Papadopoulos wilde verzwakken.
Maar het aantal nee-stemmers is de laatste dagen in
de peilingen tot zestig procent gedaald. De mensen
zijn gaan twijfelen, gaan inzien dat de consequenties
van een nee veel negatiever uitvallen dan een ja.
Een nee nu, betekent het voor jaren verloren gaan
van de kans op hereniging, van een mogelijkheid tot
vreedzaam samenleven."
inze correspondent
jertsen
el - Zo'n tien euro netto
ofd van de bevolking. Dat
olgens Europees Commis-
lünter Verheugen de uit-
ng van de Europese Unie
nei„Dat zijn toch geen
en om van wakker te lig-
En daar zijn de politici het
t niet over eens.
de Nederlandse minister
Zalm maakt een heel an
kensommetje. De minis-
n financiën slaat de kos-
et om over de 450 miljoen
ers van de grotere EU,
kijkt alleen naar de Ne-
dse afdracht aan Brussel,
n ziet het verhaal er in-
leel anders uit. Als de re-
[rootste nettobetaler aan
droeg Nederland de af-
n jaren 3,3 miljard euro
uro per inwoner) af. Tot
[roeit het verschil tussen
in Haag betaalt en wat uit
terugvloeit tot 4,8 mil-
uro, ofwel 300 euro per
er per jaar.
dagelijks bestuur van de
1 zin krijgt, stijgt de EU-
ng de komende jaren
russel wil de contributie
lidstaten verhogen van 1
t van het bruto binnen-
irodukt tot 1,14 procent.
Jederland betekent dat
ra stijging met 1 tot an-
miljard euro. Vooral de
1 voor economisch
regio's moeten volgens
aanzienlijk groeien om-
lieuwkomers veel armer
n de huidige lidstaten,
aanzienlijke steun van
kunnen ze hun achter
iet snel genoeg inlopen.
De zes grootste 'nettobetalers'
van de EU (Duitsland, Neder
land, Zweden, Groot-Brittan-
nië, Frankrijk en Oostenrijk)
zijn het daar niet mee eens. Ze
eisten eind vorig jaar al dat de
EU-contributie de huidige 1
procent van het bruto binnen
lands produkt blijft. Als Brussel
geld wil vrijmaken voor steun
aan de nieuwe lidstaten, moet
het elders maar bezuinigen. Zo
niet, dan dreigen deze grootste
EU-financiers met een veto
over de meerjarenbegroting die
eind volgend jaar moet worden
vastgesteld.
Door dit geruzie blijft de vraag
wat de uitbreiding nu eigenlijk
oplevert zwaar onderbelicht.
Toch is die 'winst' volgens ve
len niet gering. De winst aan
stabiliteit in Centraal- en Oost-
Europa is volgens eurocommis
saris Verheugen niet in geld uit
te drukken. „De conflicten in
Bosnië en Kosovo hebben ons
vele malen meer gekost. Het is
een win-win situatie."
Wel meetbaar is de extra eco
nomische groei die de uitbrei
ding oplevert. In de nieuwe lid
staten groeit de economie vol
gens schattingen 1,3 tot 2,1
procent per jaar extra. De hui
dige lidstaten profiteren mee,
omdat ze veel exporteren naar
de nieuwe lidstaten en er veel
hebben geïnvesteerd. Die extra
groei varieert volgens schattin
gen van 0,1 tot 0,7 procent. Een
extra groei van 0,1 procent lijkt
gering, maar is volgens de Eu
ropese werkgeversfederatie wel
goed voor 300.000 extra banen
in de 'oude' lidstaten.
Nu alleen nog even vechten
over de vraag wie welk deel van
de rekening krijgt voorgescho
teld.
nova gorica - Per 1 mei is ook de voormalige Joegoslavische deelstaat Slovenië lid van de Europese Unie.
In een fabriek in Nova Gorica krijgen de nieuwe borden voor aan de landsgrenzen nog een laatste poets
beurt. Slovenië is de rijkste van de tien nieuwe lidstaten. Foto: Reuters
door onze correspondent
Hans Geleijnse
Nicosia - Het referendum van
morgen, dat na 30 jaar een eind
kan maken aan de opdeling van
Cyprus, wordt niet alleen door
Turkse en Griekse bewoners
met spanning tegemoet gezien.
Ingrid Steuer (45) uit Lelystad
denkt dat het haar werk bij de
VN-vredesmacht 'een stuk
spannender' zal maken. De in
specteur bij de regiopolitie van
Flevoland, is sinds vorig jaar
november commandant bij
UNCIVPOL, de burgerpolitie
van de VN.
Een echt vrolijke werkomgeving
heeft Ingrid Steuer niet. Het Le-
dra Palace, in het stukje nie
mandsland tussen de Grieks-
en Turks-cypriotische grens
posten in hoofdstad Nicosia,
gaat schuil achter met zeil en
vuilniszakken behangen hekken
en snakt naar een opknapbeurt.
De inrichting van dit voormali
ge luxe hotel, dat bij de Turkse
invasie in 1974 in de vuurlinie
kwam te liggen is primitief
Spartaans bijna. Steuer, die er
kantoor houdt en woont, is een
geboren Haagse en geen klaag
ster „Het zou wat gerieflijker
kunnen", zegt ze met een glim
lach, „maar het is hier best uit
te houden".
Steuer en collega's controleren
de 'bufferzone' die dwars door
Nicosia loopt. Sector 2 heet dit
deel van de 180 km lange
'Green line' die dwars over het
noordelijk deel van Cyprus
loopt. Op sommige plaatsen is
deze afscheiding zo'n zeven ki
lometer breed, op andere, zoals
in Nicosia, een paar meter.
„Onze taak is te zorgen dat het
in de bufferzone rustig blijft.
Oök controleren we dat beide
zijden mensen die de grens
overschrijden netjes behande
len. Als er problemen zijn be
middelen we." Het is totaal an
der werk dan ze in Flevoland
gewend was. „We hebben geen
politionele bevoegdheden, we
kunnen niks afdwingen".
Als zowel de Turks- als Grieks-
Ingrid Steuer.
Foto: GPD/Hans Geleijnse
Cyprioten ja zeggen tegen het
vredesplan van VN-secretaris-
generaal Kofi Annan verandert
dat per 1 mei. In dat geval ver
dwijnt de bufferzone bin
nen 104 dagen; de politiemacht
wordt dan vertienvoudigd. „We
gaan toezien op naleving van
het Annan-plan. Bijvoorbeeld
of mensen die terugkeren naar
hun vroegere woonplaatsen en
eigendommen door de lokale
autoriteiten net zo worden be
handeld als de mensen die er al
wonen. Dat kunnen we dan ook
afdwingen".
Zeker is dat allerminst, want
volgens opiniepeilingen gaan
de Grieks-Cyprioten tegen het
Annan-plan stemmen. In dat
geval wordt de bufferzone een
'harde grens', de buitengrens
van de Europese Unie waar Cy
prus op 1 mei lid van wordt. Ze
vindt de periode nu onzeker en
onvoorspelbaar. Tot nu toe is
de houding van de bevolking
tegenover de VN-macht posi
tief. Maar het zou kunnen dat
dit verandert als gevolg van de
uitslag van het referendum.
Tot nog toe zijn er nauwelijks
incidenten meer. Bij intensieve
werkweken van zo'n zestig uur
zit de meeste energie voor Steu
er in tamelijk risicoloos werk.
„We escorteren bijvoorbeeld
vaak zieken die vanuit het Turk
se deel naar de beter uitgeruste
ziekenhuizen in Nicosia gaan.
En we houden in de gaten dat
er in de bufferzone niet illegaal
gejaagd of geboerd wordt. Het
eerste gebeurt regelmatig, het
laatste mag alleen met toestem
ming van de VN voor zowel
Turks- als Grieks-Cyprioten die
kunnen aantonen dat ze eige
naars zijn van land in de buffer
zone".
„Ik mag en wil niet zeggen waar
mijn sympathie in het conflict
ligt. Maar ik hoop wel dat er za
terdag door beide kampen ja
wordt gezegd. Wat is er mooier
dan permanente vrede?" Steu
er, voormalig stewardess in En
geland en toeristengids in
Spanje, geniet van werken in
het buitenland. Ze liet voor een
jaar haar man, officier bij de
marechaussee, een twee
schoolgaande zoons van 11 en
15 achter. „Het kriebelde al bij
me, en ik werd helemaal en
thousiast door de verhalen van
mijn man over zijn ervaringen
bij de VN in Bosnië. Toen de
advertentie kwam voor uitzen
ding naar de VN hier heb ik me
meteen aangemeld, maar dat
natuurlijk eerst goed doorge
sproken met echtgenoot en kin
deren. Die waren het er hele
maal mee eens". Steuer is en
thousiast over haar buitenland
se evaring. ,Het verrijkt je. Je
werkt met andere culturen, ik
bijvoorbeeld met Australiërs en
Indiërs. Dan ga je ervaringen
opdoen, gevoel ontwikkelen
voor hoe die denken en hande
len. Dat is ook belangrijk voor
je werk in Nederland. Ik zou
een ervaring als deze aan iedere
collega willen aanbevelen".
we oostgrens van de Europese Unie met
aïne snijdt dwars door de Karpaten. Het
gordijn' dat Brussel optrekt langs de
van de nieuwe lidstaten, laat de bevol-
3de Oekraïne en Wit-Rusland verweesd
r .Europa is dichtbij en honderd jaar ver
ze correspondent Frank Hendrlckx
erjozny - De bergkloof bij het Oekra-
irpje Veliki Berjozny verandert lang-
in kleur. De bomen en struiken van de
n twijfelen nog over de lente, maar
1 paar weken staat alles in bloei. De
ting van de natuur speelt een belang-
op dit slagveld van grensbewoners en
;rs.
nvesteert de komende jaren 960 mil-
ro om de grenzen te beveiligen. Nieu-
helikopters en nachtkijkers moeten
ropa beschermen tegen illegalen. Met
regelen verdwijnt ook het westelijk
bied van Oekraïne en Wit-Rusland
en 'blauw gordijn'. De twee landen
geen uitzicht op lidmaatschap. „We
een beloftes doen die we niet kunnen
ken", heeft Europees commissaris
Verheugen al laten weten,
ok Europa", valt steeds weer te horen
le reis langs de nieuwe grens van Eu-
lijn die Brussel dwars door de Karpa-
e vlaktes van Centraal-Europa trekt, is
en van de lokale bevolking arbitrair en
onrechtvaardig. Het begint al in Brest, de Wit-
russische grensstad, die tussen 1919 en 1939
nog in Polen lag.
Pas toen Stalin en Hitler in goed overleg Euro
pa verdeelden, werd de stad onderdeel van de
Sovjetunie. Daar betaalt Brest nog steeds de
prijs voor. Warschau gaat op in Europa, het
amper tweehonderd kilometer oostelijk gele
gen Brest blijft achter in Wit-Rusland, een de
primerend bufferland, ergens tussen Moskou
en Brussel.
„Europa is dichtbij en honderd jaar ver weg",
zeggen de geschiedenisstudenten Igor en
Aleksej op het winderige plein voor de plaat
selijke universiteit. Ze willen niet met hun
achternaam in de krant, want Wit-Rusland is
een land waar 'de muren meeluisteren'. Presi
dent Alexander Loekasjenko heeft van Wit-
Rusland een anachronisme gemaakt, de 'laat
ste dictatuur van Europa' zoals het wel wordt
genoemd. De studenten schamen zich voor
hun eigen land. „Wat kunnen we doen",
vraagt Igor zich af. „We hebben geen vrije me
dia, geen mensenrechtenactivisten, geen op
positie. Vrienden met familie in Polen stude
ren nu daar, want onze diploma's zijn in Eu
ropa niets waard. Iedereen die weg kan, gaat
weg."
In Oekraïne is de stemming niet veel beter.
Ook hier zijn de grenzen een creatie van oor
log en machtspolitiek. Het westelijk grensge
bied behoorde tot het Oostenrijks-Hongaarse
rijk. Na de Eerste Wereldoorlog ging het ge
bied op in Tsjechoslowakije en Polen. Door de
opkomst en ondergang van Hitier kwam het in
handen van de Sovjetunie.
Ook op andere gebieden zijn de banden aan
gehaald. De grenshandel in sigaretten, levens
producten en benzine voorziet duizenden aan
beide zijden van de grens in hun levensonder
houd. Langs alle grensposten vormen versle
ten auto's ellenlange files.Als je geen smeer
geld betaalt, kun je hier een hele dag wach
ten", zegt een Pool bij de grenspost van het
Oekraïense dorpje Sjengini. De werkeloze
bouwvakker heeft geen andere keus. In Oekra-
ine is de benzine half zo duur als in Polen.
Door met een volle tank op en neer te rijden,
kan hij wat bijverdienen. „De benzine verkoop
ik verder aan mijn buren."
De onzekerheid over de handel neemt door de
EU-uitbreiding toe. „Het is al een stuk moeilij
ker geworden", zegt de voormalige chemicus
Alex Naibauer bij de grensplaats Tsjop. „Je
moet bij de grens een autoverzekering aan
schaffen en je moet een visum zien te krij
gen."
De nieuwe regelgeving komt vooral hard aan
in het zuidelijker grensgebied van Oekraïne,
waar tienduizenden etnische Hongaren wo
nen. In de dorpen Beregova en Vonogradov
spreekt iedereen Hongaars.
Het Russisch is al verleerd. Veel jongeren zijn
inmiddels naar Hongarije vertrokken, de ou
deren blijven achter. „Ik kon niet eens op tijd
bij het huwelijk van mijn kleindochter zijn",
jammert de Hongaarse Magdalena in het
dorpje Beregova. „Mijn visum kwam te laat."
Brussel heeft geen boodschap aan die kleine
drama's. De Hongaren in Oekraïne behoren
niet tot Europa, hun familie vijf kilometer ver
derop wel.
Wit-Rusland en de Oekraïne; arm, achtergebleven en nog ver van de vleespotten van de Europese Unie.
Foto: GPD/Frank Hendrickx
Veliki Berjozny - Steeds opnieuw pro
beren ze het bij deze grenspost, de ha
veloze gelukzoekers uit Afghanistan,
China of Pakistan: te voet over de Kar
paten naar Slowakije, richting het ge
droomde paradijs: Fort Europa. Door
de uitbreiding van de Europese Unie
wordt Oekraïne de nieuwe frontlijn in
het drama van de mondiale migratie.
Als buurland Roemenië dan ook nog
toetreedt tot de EU, wordt Oekraïne
voor mensensmokkelaars een land van
ongekende mogelijkheden.
Bij de grens van Veliki Berjozny over
heerst nu al de paranoia. Een onschul
dige poging om de grenspost te foto
graferen, leidt tot een bijna twee uur
durend verhoor, eerst door een grens
soldaat die zich 'kapitein 334' noemt
en dan door een medewerker van de
Oekraïense geheime dienst SBU met
de al even curieuze naani Stepan Ste-
pan.
De SBU'er draait er niet omheen: „We
hebben hier problemen en ze zullen de
komende jaren alleen maar groter wor
den." De moeilijk te controleren ber
gen van de Karpaten zijn een ideaal de
cor voor illegale grensovertochten. Bo
vendien hebben de migranten een dui
delijke voorkeur voor Slowakije. „Ze
willen niet naar Polen of naar Honga
rije, omdat de wetgeving daar strenger
is", meent Stepan.
De vluchtelingen die hier worden op
gepakt, verdwijnen naar een kamp bij
het stadje Moekatsjevo. De gestrande
vluchtelingen spelen voetbal, tot ze
worden uitgezet. „We hebben ze hier
allemaal", zegt kolonel Poljenoejev.
„Chinezen, Tadzjieken, Indiërs. Ieder
een weet het: mensensmokkel is na
drugshandel de grootste criminele
markt ter wereld. En ze hebben niets te
verliezen."