EUROPA Veel Cyprioten twijfelen over referendum hereniging elle strijd ver kosten itbreiding Wezen aan de andere kant van het blauwe gordijn Politievrouw Ingrid Steuer hoopt dat Cyprus 'Ja' zegt derland: 300 euro per persoon Nederlandse voor de VN in vuurlinie Slovenië klaar voor de grote sprong Oekraïne en Wit-Rusland Europese buren, maar eindeloos ver weg Haveloos op weg naar Fort Europa HDC157 vrijdag 23 april 2004 onze correspondent Hans Celeijnse 51a- Een half miljoen kiesgerechtigde Grieks-Cy- enen 140.000 Turks-Cyprioten maken morgen eferendum uit of ze na dertig jaar scheiding bur- van de Verenigde Republiek Cyprus worden. De igen wijzen op een Grieks nee, en een Turks ja. alleen de naam is er, ook de federale vlag met lauw-wit-geel-wit-rood horizontale balken. Aan zijden van de door de VN gecontroleerde buf- ne is de onzekerheid groot. Elena Vatiliotis voor even als een stekker dat ze 'pas' zeventien I middelbare scholiere uit hoofdstad Nicosia niet stemmen, terwijl haar uitgesproken voor- Nai (ja, maar spreek uit nee) is. Haar op het lige terrasje meeluisterende vader Costas - als student in 1974 uit het Noorden gevlucht voor de Turkse invasiemacht - is een vastbesloten Oxi (spreek uit ochi, nee)-man. Hoewel hij een stukje grond in de alleen door Turkije erkende Turkse Re publiek van Noord-Cyprus heeft, greep hij vorig jaar april niet de kans om het familiebezit te gaan bekij ken. Onder druk van massa-demonstraties gooide de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktasj toen de grenzen open. „Ik kon gaan, maar dan moest ik mijn paspoort aan een illegale grens laten zien. Dat wei ger ik." Kostas zit op een fijn met de Grieks-Cyprioti sche president Tassos Papadopoulos, een rechtse nationalist. Die onderhandelde na zijn verkiezing vorig jaar tot er een vijfde versie van het Annan-plan kwam. Om daar op 7 april in een emotionele tv-toe- spraak tot de natie ook nee tegen te zeggen. „Cy prioten, verdedig uw waardigheid, uw geschiedenis, uw toekomst. Zeg nee. De Turks-Cyprioten hebben al hun eisen ingewilligd gekregen. En Turkije bereikt zijn doel volledig om Cyprus te domineren en te controleren." De vrees voor de grote buur op nog geen 60 kilome ter afstand van het eiland zit er bij Papadopoulos en veel Grieks-Cyprioten diep in. Het Annanplan brengt weliswaar de huidige bezet tingsmacht van zo'n 50.000 Turken tot 6.000 terug (ook de andere verdragpartner Griekenland mag er 6.000 op het eiland hebben), maar dat gebeurt pas in 2011, en daarna moet nog tot 2018 op vrijwel volle dige demilitarisering gewacht worden. Er zijn maar weinig Grieks-Cyprioten die de Turken willen vertrouwen. Annan's plan is zelfs racistisch, vindt de Grieks-orthodoxe bisschop Pavlov van Kyr- enia. De nieuwe republiek mag dan een federale Grieks-Turkse regering hebben, de macht ligt intern vooral bij de Turkse en Griekse deelstaten met elk een eigen regering en een eigen volkslied. Slechts een deel van de 200.000 Griekse vluchtelingen van 1974 mag terugkeren naar hun vroegere gebieden in het Turkse Noorden, maar in elk van de deelstaten mag de minderheid nooit meer worden dan 33 pro cent. Een soort milde apartheid dus, alleen heet dat hier bi-communaal. Pavlov heeft zijn gelovigen zelfs beloofd dat ze in de hel zullen belanden als ze 'Ja' stemmen. In havenstadje Larnaca gmwt Nicos Anastasiou van dit soort taal. De 46-jarige econo mieleraar gaf meer dan tien jaar van zijn leven aan het organiseren van trainingen en gespreksgroepen van Grieks- en Turks-Cyprioten. Dat gebeurde in het zuidelijke stadje Pyla, tot vorig jaar de enige plek bij de bufferzone waar beide bevolkingsgroepen elkaar konden ontmoeten. „Wat ze vergeten te zeggen is dat volgens het Annan-plan 140.000 vluchtelingen naar hun huizen in het noorden kunnen terugkeren. Steden als Morfou en Famagusta komen weer in Grieks gebied te liggen. En we worden weer een staat. Als je nee zegt kun je dat allemaal op je buik schrijven." Zijn 16-jarige dochter Anita ergert zich aan de 'domme mensen' die iedere dag het ja -affi che bij de brievenbus wegtrekken. „Intimidatie", vindt ze. Voor haar vader is de strijd echter niet ge streden. „Het nee-kamp overheerste, in de media en in het straatbeeld met die grote Oxi-borden. We zijn laat actief geworden omdat niemand de onderhan delingspositie van Papadopoulos wilde verzwakken. Maar het aantal nee-stemmers is de laatste dagen in de peilingen tot zestig procent gedaald. De mensen zijn gaan twijfelen, gaan inzien dat de consequenties van een nee veel negatiever uitvallen dan een ja. Een nee nu, betekent het voor jaren verloren gaan van de kans op hereniging, van een mogelijkheid tot vreedzaam samenleven." inze correspondent jertsen el - Zo'n tien euro netto ofd van de bevolking. Dat olgens Europees Commis- lünter Verheugen de uit- ng van de Europese Unie nei„Dat zijn toch geen en om van wakker te lig- En daar zijn de politici het t niet over eens. de Nederlandse minister Zalm maakt een heel an kensommetje. De minis- n financiën slaat de kos- et om over de 450 miljoen ers van de grotere EU, kijkt alleen naar de Ne- dse afdracht aan Brussel, n ziet het verhaal er in- leel anders uit. Als de re- [rootste nettobetaler aan droeg Nederland de af- n jaren 3,3 miljard euro uro per inwoner) af. Tot [roeit het verschil tussen in Haag betaalt en wat uit terugvloeit tot 4,8 mil- uro, ofwel 300 euro per er per jaar. dagelijks bestuur van de 1 zin krijgt, stijgt de EU- ng de komende jaren russel wil de contributie lidstaten verhogen van 1 t van het bruto binnen- irodukt tot 1,14 procent. Jederland betekent dat ra stijging met 1 tot an- miljard euro. Vooral de 1 voor economisch regio's moeten volgens aanzienlijk groeien om- lieuwkomers veel armer n de huidige lidstaten, aanzienlijke steun van kunnen ze hun achter iet snel genoeg inlopen. De zes grootste 'nettobetalers' van de EU (Duitsland, Neder land, Zweden, Groot-Brittan- nië, Frankrijk en Oostenrijk) zijn het daar niet mee eens. Ze eisten eind vorig jaar al dat de EU-contributie de huidige 1 procent van het bruto binnen lands produkt blijft. Als Brussel geld wil vrijmaken voor steun aan de nieuwe lidstaten, moet het elders maar bezuinigen. Zo niet, dan dreigen deze grootste EU-financiers met een veto over de meerjarenbegroting die eind volgend jaar moet worden vastgesteld. Door dit geruzie blijft de vraag wat de uitbreiding nu eigenlijk oplevert zwaar onderbelicht. Toch is die 'winst' volgens ve len niet gering. De winst aan stabiliteit in Centraal- en Oost- Europa is volgens eurocommis saris Verheugen niet in geld uit te drukken. „De conflicten in Bosnië en Kosovo hebben ons vele malen meer gekost. Het is een win-win situatie." Wel meetbaar is de extra eco nomische groei die de uitbrei ding oplevert. In de nieuwe lid staten groeit de economie vol gens schattingen 1,3 tot 2,1 procent per jaar extra. De hui dige lidstaten profiteren mee, omdat ze veel exporteren naar de nieuwe lidstaten en er veel hebben geïnvesteerd. Die extra groei varieert volgens schattin gen van 0,1 tot 0,7 procent. Een extra groei van 0,1 procent lijkt gering, maar is volgens de Eu ropese werkgeversfederatie wel goed voor 300.000 extra banen in de 'oude' lidstaten. Nu alleen nog even vechten over de vraag wie welk deel van de rekening krijgt voorgescho teld. nova gorica - Per 1 mei is ook de voormalige Joegoslavische deelstaat Slovenië lid van de Europese Unie. In een fabriek in Nova Gorica krijgen de nieuwe borden voor aan de landsgrenzen nog een laatste poets beurt. Slovenië is de rijkste van de tien nieuwe lidstaten. Foto: Reuters door onze correspondent Hans Geleijnse Nicosia - Het referendum van morgen, dat na 30 jaar een eind kan maken aan de opdeling van Cyprus, wordt niet alleen door Turkse en Griekse bewoners met spanning tegemoet gezien. Ingrid Steuer (45) uit Lelystad denkt dat het haar werk bij de VN-vredesmacht 'een stuk spannender' zal maken. De in specteur bij de regiopolitie van Flevoland, is sinds vorig jaar november commandant bij UNCIVPOL, de burgerpolitie van de VN. Een echt vrolijke werkomgeving heeft Ingrid Steuer niet. Het Le- dra Palace, in het stukje nie mandsland tussen de Grieks- en Turks-cypriotische grens posten in hoofdstad Nicosia, gaat schuil achter met zeil en vuilniszakken behangen hekken en snakt naar een opknapbeurt. De inrichting van dit voormali ge luxe hotel, dat bij de Turkse invasie in 1974 in de vuurlinie kwam te liggen is primitief Spartaans bijna. Steuer, die er kantoor houdt en woont, is een geboren Haagse en geen klaag ster „Het zou wat gerieflijker kunnen", zegt ze met een glim lach, „maar het is hier best uit te houden". Steuer en collega's controleren de 'bufferzone' die dwars door Nicosia loopt. Sector 2 heet dit deel van de 180 km lange 'Green line' die dwars over het noordelijk deel van Cyprus loopt. Op sommige plaatsen is deze afscheiding zo'n zeven ki lometer breed, op andere, zoals in Nicosia, een paar meter. „Onze taak is te zorgen dat het in de bufferzone rustig blijft. Oök controleren we dat beide zijden mensen die de grens overschrijden netjes behande len. Als er problemen zijn be middelen we." Het is totaal an der werk dan ze in Flevoland gewend was. „We hebben geen politionele bevoegdheden, we kunnen niks afdwingen". Als zowel de Turks- als Grieks- Ingrid Steuer. Foto: GPD/Hans Geleijnse Cyprioten ja zeggen tegen het vredesplan van VN-secretaris- generaal Kofi Annan verandert dat per 1 mei. In dat geval ver dwijnt de bufferzone bin nen 104 dagen; de politiemacht wordt dan vertienvoudigd. „We gaan toezien op naleving van het Annan-plan. Bijvoorbeeld of mensen die terugkeren naar hun vroegere woonplaatsen en eigendommen door de lokale autoriteiten net zo worden be handeld als de mensen die er al wonen. Dat kunnen we dan ook afdwingen". Zeker is dat allerminst, want volgens opiniepeilingen gaan de Grieks-Cyprioten tegen het Annan-plan stemmen. In dat geval wordt de bufferzone een 'harde grens', de buitengrens van de Europese Unie waar Cy prus op 1 mei lid van wordt. Ze vindt de periode nu onzeker en onvoorspelbaar. Tot nu toe is de houding van de bevolking tegenover de VN-macht posi tief. Maar het zou kunnen dat dit verandert als gevolg van de uitslag van het referendum. Tot nog toe zijn er nauwelijks incidenten meer. Bij intensieve werkweken van zo'n zestig uur zit de meeste energie voor Steu er in tamelijk risicoloos werk. „We escorteren bijvoorbeeld vaak zieken die vanuit het Turk se deel naar de beter uitgeruste ziekenhuizen in Nicosia gaan. En we houden in de gaten dat er in de bufferzone niet illegaal gejaagd of geboerd wordt. Het eerste gebeurt regelmatig, het laatste mag alleen met toestem ming van de VN voor zowel Turks- als Grieks-Cyprioten die kunnen aantonen dat ze eige naars zijn van land in de buffer zone". „Ik mag en wil niet zeggen waar mijn sympathie in het conflict ligt. Maar ik hoop wel dat er za terdag door beide kampen ja wordt gezegd. Wat is er mooier dan permanente vrede?" Steu er, voormalig stewardess in En geland en toeristengids in Spanje, geniet van werken in het buitenland. Ze liet voor een jaar haar man, officier bij de marechaussee, een twee schoolgaande zoons van 11 en 15 achter. „Het kriebelde al bij me, en ik werd helemaal en thousiast door de verhalen van mijn man over zijn ervaringen bij de VN in Bosnië. Toen de advertentie kwam voor uitzen ding naar de VN hier heb ik me meteen aangemeld, maar dat natuurlijk eerst goed doorge sproken met echtgenoot en kin deren. Die waren het er hele maal mee eens". Steuer is en thousiast over haar buitenland se evaring. ,Het verrijkt je. Je werkt met andere culturen, ik bijvoorbeeld met Australiërs en Indiërs. Dan ga je ervaringen opdoen, gevoel ontwikkelen voor hoe die denken en hande len. Dat is ook belangrijk voor je werk in Nederland. Ik zou een ervaring als deze aan iedere collega willen aanbevelen". we oostgrens van de Europese Unie met aïne snijdt dwars door de Karpaten. Het gordijn' dat Brussel optrekt langs de van de nieuwe lidstaten, laat de bevol- 3de Oekraïne en Wit-Rusland verweesd r .Europa is dichtbij en honderd jaar ver ze correspondent Frank Hendrlckx erjozny - De bergkloof bij het Oekra- irpje Veliki Berjozny verandert lang- in kleur. De bomen en struiken van de n twijfelen nog over de lente, maar 1 paar weken staat alles in bloei. De ting van de natuur speelt een belang- op dit slagveld van grensbewoners en ;rs. nvesteert de komende jaren 960 mil- ro om de grenzen te beveiligen. Nieu- helikopters en nachtkijkers moeten ropa beschermen tegen illegalen. Met regelen verdwijnt ook het westelijk bied van Oekraïne en Wit-Rusland en 'blauw gordijn'. De twee landen geen uitzicht op lidmaatschap. „We een beloftes doen die we niet kunnen ken", heeft Europees commissaris Verheugen al laten weten, ok Europa", valt steeds weer te horen le reis langs de nieuwe grens van Eu- lijn die Brussel dwars door de Karpa- e vlaktes van Centraal-Europa trekt, is en van de lokale bevolking arbitrair en onrechtvaardig. Het begint al in Brest, de Wit- russische grensstad, die tussen 1919 en 1939 nog in Polen lag. Pas toen Stalin en Hitler in goed overleg Euro pa verdeelden, werd de stad onderdeel van de Sovjetunie. Daar betaalt Brest nog steeds de prijs voor. Warschau gaat op in Europa, het amper tweehonderd kilometer oostelijk gele gen Brest blijft achter in Wit-Rusland, een de primerend bufferland, ergens tussen Moskou en Brussel. „Europa is dichtbij en honderd jaar ver weg", zeggen de geschiedenisstudenten Igor en Aleksej op het winderige plein voor de plaat selijke universiteit. Ze willen niet met hun achternaam in de krant, want Wit-Rusland is een land waar 'de muren meeluisteren'. Presi dent Alexander Loekasjenko heeft van Wit- Rusland een anachronisme gemaakt, de 'laat ste dictatuur van Europa' zoals het wel wordt genoemd. De studenten schamen zich voor hun eigen land. „Wat kunnen we doen", vraagt Igor zich af. „We hebben geen vrije me dia, geen mensenrechtenactivisten, geen op positie. Vrienden met familie in Polen stude ren nu daar, want onze diploma's zijn in Eu ropa niets waard. Iedereen die weg kan, gaat weg." In Oekraïne is de stemming niet veel beter. Ook hier zijn de grenzen een creatie van oor log en machtspolitiek. Het westelijk grensge bied behoorde tot het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Na de Eerste Wereldoorlog ging het ge bied op in Tsjechoslowakije en Polen. Door de opkomst en ondergang van Hitier kwam het in handen van de Sovjetunie. Ook op andere gebieden zijn de banden aan gehaald. De grenshandel in sigaretten, levens producten en benzine voorziet duizenden aan beide zijden van de grens in hun levensonder houd. Langs alle grensposten vormen versle ten auto's ellenlange files.Als je geen smeer geld betaalt, kun je hier een hele dag wach ten", zegt een Pool bij de grenspost van het Oekraïense dorpje Sjengini. De werkeloze bouwvakker heeft geen andere keus. In Oekra- ine is de benzine half zo duur als in Polen. Door met een volle tank op en neer te rijden, kan hij wat bijverdienen. „De benzine verkoop ik verder aan mijn buren." De onzekerheid over de handel neemt door de EU-uitbreiding toe. „Het is al een stuk moeilij ker geworden", zegt de voormalige chemicus Alex Naibauer bij de grensplaats Tsjop. „Je moet bij de grens een autoverzekering aan schaffen en je moet een visum zien te krij gen." De nieuwe regelgeving komt vooral hard aan in het zuidelijker grensgebied van Oekraïne, waar tienduizenden etnische Hongaren wo nen. In de dorpen Beregova en Vonogradov spreekt iedereen Hongaars. Het Russisch is al verleerd. Veel jongeren zijn inmiddels naar Hongarije vertrokken, de ou deren blijven achter. „Ik kon niet eens op tijd bij het huwelijk van mijn kleindochter zijn", jammert de Hongaarse Magdalena in het dorpje Beregova. „Mijn visum kwam te laat." Brussel heeft geen boodschap aan die kleine drama's. De Hongaren in Oekraïne behoren niet tot Europa, hun familie vijf kilometer ver derop wel. Wit-Rusland en de Oekraïne; arm, achtergebleven en nog ver van de vleespotten van de Europese Unie. Foto: GPD/Frank Hendrickx Veliki Berjozny - Steeds opnieuw pro beren ze het bij deze grenspost, de ha veloze gelukzoekers uit Afghanistan, China of Pakistan: te voet over de Kar paten naar Slowakije, richting het ge droomde paradijs: Fort Europa. Door de uitbreiding van de Europese Unie wordt Oekraïne de nieuwe frontlijn in het drama van de mondiale migratie. Als buurland Roemenië dan ook nog toetreedt tot de EU, wordt Oekraïne voor mensensmokkelaars een land van ongekende mogelijkheden. Bij de grens van Veliki Berjozny over heerst nu al de paranoia. Een onschul dige poging om de grenspost te foto graferen, leidt tot een bijna twee uur durend verhoor, eerst door een grens soldaat die zich 'kapitein 334' noemt en dan door een medewerker van de Oekraïense geheime dienst SBU met de al even curieuze naani Stepan Ste- pan. De SBU'er draait er niet omheen: „We hebben hier problemen en ze zullen de komende jaren alleen maar groter wor den." De moeilijk te controleren ber gen van de Karpaten zijn een ideaal de cor voor illegale grensovertochten. Bo vendien hebben de migranten een dui delijke voorkeur voor Slowakije. „Ze willen niet naar Polen of naar Honga rije, omdat de wetgeving daar strenger is", meent Stepan. De vluchtelingen die hier worden op gepakt, verdwijnen naar een kamp bij het stadje Moekatsjevo. De gestrande vluchtelingen spelen voetbal, tot ze worden uitgezet. „We hebben ze hier allemaal", zegt kolonel Poljenoejev. „Chinezen, Tadzjieken, Indiërs. Ieder een weet het: mensensmokkel is na drugshandel de grootste criminele markt ter wereld. En ze hebben niets te verliezen."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2004 | | pagina 21