'Ik wil cultuur de ruimte geven'
KUNST CULTUUR
Zijlstra Band helemaal goed
De Leidse Pooi
Het woord zwe(
boven de dans
Strijder van
2000 jaar
Onderscheiding
Max Velthuijs
Tintelfrisse
wind door
barokmuziek
NOODZAKELIJK KWA
Economisch belang wordt volgens Medy van der Laan zwaar onderschat
Rembrandts onder de iconen
J
vrijdag l6 APRIL 2OO4
Robert Cohon en de 'oude strij
der'. Foto: AP
kansas city - Robert Cohon,
beheerder van historische
kunst van het Nelson-Atkins
Museum in Kansas City in de
Verenigde Staten, heeft de leef
tijd bepaald van een beeld van
een barbaarse strijder. Volgens
hem is het bronzen beeldje
tweeduizend jaar oud. Cohon
kwam tot zijn ontdekking toen
hij door een boek over Britse
kunst bladerde. Zijn oog viel op
een schilderij van twee millen
nia oud. Op het doek stond een
Romeinse vaas met handvat af
gebeeld. Het handvat toonde
grote gelijkenis met de bronzen
strijder die Cohon onderzocht.
Hieruit concludeerde de be
heerder dat het beeld uit die
tijd afstamt.
rijswijk - De Andersen Jury van
the International Board on
Books for Young People (IBBY)
heeft Max Velthuijs de Hans
Christian Andersen Award for
illustration 2004 toegekend. De
Hans Christian Andersen
Award wordt om de twee jaar
uitgereikt door IBBY aan een
auteur en illustrator wiens oeu
vre van groot belang voor de
kinderliteratuur is. „Max Velt
huijs is een briljante verhalen
verteller en illustrator met een
grote toewijding aan kinderlite
ratuur. Velthuijs heeft veelvul
dig bewezen veel van kinderen
te begrijpen. Zijn boeken zijn
qua tekst en illustraties kleine
juweeltjes", oordeelt de jury.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Freiburger Barockorchester,
concertmeester Gottfried von der Goltz.
Gehoord: 15/4, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Met het hoofd in de hemel,
transparant en spiritueel, en de
voeten robuust geaard, musi
ceert het Freiburger Barockor
chester als een springlevend or
ganisme. Het laat een tintelfris
se wind waaien door de barok
muziek van drie ijzersterke tijd
genoten: Bach, Telemann en
Handel. De laatste twee kunnen
zich royaal meten met de ba-
rokcomponist bij uitnemend
heid; zéker als hun muziek zo
veel energie en nieuw leven
wordt ingeblazen.
De combinatie van blazers (2
natuurhoorns, 2 hobo's en een
fagot) vormt met de strijkers
een bloedwarm coloriet, dat in
Telemanns Suite in D en in
Handels overbekende Water-
music vorstelijk glanst. Verba
zend contrastrijk worden Tele
manns dansen verbeeld. Een
hechte basis legt het energieke
continuum van contrabas, celli,
en in mindere mate luit en cla-
vecimbel. Voor feestelijke zwier
zorgt de concertmeester met in
zijn gevolg de violen en alten.
Spectaculair, verrassend swin
gen het Rondeau en de Ecossai-
se, vol vaart gebracht met pitti
ge accenten.
Ook Telemanns Concerto a 6 in
e voor blokfluit en traverso,
strijkers en basso continuo
krijgt zowel vlies vleugels als ste
vige bergschoenen. Schitterend
zingen de twee blokfluiten el
kaar toe in vraag en antwoord
spel of in sprankelende samen
spraak, soepel en gespierd op
gevangen door het orkest.
Handels Watermusic kent vele
thema's, ritmes, maten en
sfeertjes doortrokken van de
bronzen klank van de opmerke
lijk zuiver bespeelde natuur
hoorns. Als water sprankelt en
bruist het orkest, maar even
goed klettert het imponerend of
stroomt het traag voorbij. Toch
is hier ook sprake van enige
musiceer-moeheid, overigens
zeer voorstelbaar bij dit einde
loze waterwerk.
En ook deze keer weer torent
Bach boven zijn tijdgenoten uit,
met zijn onvolprezen Vierde
Brandenburgse Concert, waarin
de twee fluiten excelleren in
luisterrijk, kernachtig samen
spel. Concertmeester Gottfried
von der Goltz speelt hier een
bindende rol tussen orkest en
solisten. Soms is hij een elegan
te causeur richting fluitisten, in
andere delen richt hij zich vol
ledig op de achterhoede waar
bij zijn fraaie vioolspel orga
nisch opgenomen wordt in de
expressieve en verende-orkest-
klank.
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Tussen Den Oever en New York
door Zijlstra Band. Gehoord: 15/4,
Schouwburg, Leiden.
'Durgerdam slaapt' is een mooi
liedje, een zacht-weemoedige
ode aan een plek en een vrouw.
Jeroen Zijlstra kreeg er de in
2002 de prijs voor het beste the
aterliedje, de Annie M.G.
Schmidtprijs, voor. Begrijpelijk,
want 'rokend loop ik rustig
langs de steigers en de kade,
slenterend langs schepen die ik
af en toe herken', dat zijn zin
nen om in te lijsten, zelfs als je
de muziek er niet bij hoort.
Maar het is nog lang niet het
mooiste liedje van Jeroen Zijl
stra. Dat is misschien wel 'Jut
ter', waarin hij veel bijtender en
acuter over een verloren liefde
zingt, of de 'Blues voor Lau-
wersoog', die de narigheid van
een vijfdaagse werkweek op zee
beeldend oproept ('terug naar
de eeuwige slinger'), of de
'Blues voor SlauerhofF, waarin
Zijlstra in heel simpele taal, met
regeltjes die net even langer du
ren dan je verwacht, het eeuwi
ge schrijnen vangt.
De zee is nooit ver weg bij Je
roen Zijlstra, zijn mooiste beel
den komen er vandaan, maar
het is geen romantisch deinen
de zee. Het is de zee van de vis
ser. Hij zingt van de harde en
eenzame kanten van het leven
op een boot, de vismijn, ge
wiekste havenhoeren en de tra
giek van de palingvisser op het
IJsselmeer. Met een daarbij
passende, ijzersterk volgehou
den beeldspraak en prachtige
rijmen. Teksten van zo'n niveau
dat je in eerste instantie ge
neigd bent door de muziek
heen te luisteren.
En dan doe je jezelf tekort, want
Zijlstra kiest voor elke tekst
prachtige verklankingen en om
ringt zich bovendien met een
band die kan toveren. Ze ko
men, lijkt het, allemaal uit de
jazz-hoek, en ze spelen alles
wat ze willen. Pianist Ed Boekee
beschikt over timing en toucher
en is thuis in elke stijl, saxofo
nist Rutger Molenkamp over
rompelt met zijn melodische
inventiviteit, bassist Edwin
Wieringa is uitzonderlijk melo
dieus en drummer Nout Ingen-
Housz kleurt vaak ongelooflijk
subtiel en breekbaar de fijnzin
niger ballades in.
Het opvallendst is hun samen
spel, ze verliezen elkaar geen
seconde uit het oog, en dat is te
horen. De enige die wel eens
rommelt is Zijlstra zelf op trom
pet, maar dat doet hij zo char
mant, dat het nauwelijks opvalt.
En hij maakt het goed, met een
gedurfd en sfeervol nummer als
'De viskar', eigenlijk een proza
tekst, waarin hij liefdevol maar
genadeloos de in bier en haring
gedompelde vrijdagavonden in
Den Oever beschrijft, compleet
met de lachjes en het gelal van
de langzaam dronken worden
de stamgasten, of het dwarse,
ongelovige afscheidswalsje
'Dans nog een keertje met mij',
met die alleszeggende zin:
'Zelfs de maan houdt vol, dat jij
nog weg bent van mij.'
Zodoende klinkt alles, funky
feestnummers en Noordhol
landse merengues, ballades en
blues, ook de volvette boeren-,
helemaal goed.
door Rob Schoonen
Vervolg van voorpagina
den hjlag - Staatssecretaris van
cultuur Medy van der Laan ont
vangt maandag het advies van
de Raad voor Cultuur. Aan de
vooravond van die belangwek
kende presentatie waarin de
Raad adviseert wie wel en wie
niet in aanmerking moet komen
voor rijkssubsidie, een gesprek
met de bewindsvrouw.
„Het mooie aan deze post? Dat
je het gevoel hebt aan touwtjes
te kunnen trekken. Maar ook:
dat de motivatie van de sector
enorm is. Want het lijkt altijd
wel over geld te gaan in de cul
tuursector, maar eigenlijk gaat
het om mensen die vechten
voor wat ze belangrijk vinden.
Als je dan als staatssecretaris
keuzes maakt, dan raak je men
sen, vaak diep in het hart - en
dat vind ik het moeilijke aan
deze post."
Mr. Medy van der Laan (1968),
in januari 2003 nog uitgeroepen
tot 'Ambtenaar van het jaar',
voert sinds mei van datzelfde
jaar de scepter over cultuur en
media. De D66-staatssecretaris
geeft in haar 'Uitgangspunten
brief en de nota 'Meer dan de
som' aan een warm voorstan
der te zijn van een meer zakelijk
opererende cultuursector. Min
der bureaucratie, meer ruimte
voor de instellingen zelf, mits
het allemaal efficiënt gebeurt,
zo valt uit de nota's op te ma
ken.
Gevraagd naar het meest eigene
aan haar beleid tot dusver,
hoeft ze dan ook geen seconde
na te denken. Van der Laan:
„Dat ik de ruimte geef aan cul
tuur; dat ik cultuur in een bre
der verband plaats. Omdat ik er
van overtuigd ben dat ruimte
géven tot creativiteit leidt; con
trole en beheersing doen dat
nooit. Een misvatting is overi
gens te denken dat ik cultuur
als een instrument zie om
maatschappelijke problemen
op te lossen. Cultuur hoeft niet
dienstbaar te zijn. Cultuur is er,
en vervult daarmee een essenti-
ele rol in de maatschappij. Ik
draai dat dus in feite om en dat
is wezenlijk anders dan hoe
mijn voorgangers daar mee zijn
omgegaan. Feitelijk kies ik voor
erkenning van cultuur in zijn
maatschappelijke context; of
het nou binnen economie, inte
gratie of puur als art wordt ge
zien."
De kunstenaar moet zich niet
Medy van der Laan: „Cultuur hoeft niet dienstbaar te zijn. Cultuur is er, en vervult daarmee een essentië
le rol in de maatschappij." Foto: GPD/Marc Bolsius
alleen artistiek, maar ook meer
zakelijk ontwikkelen, zo stelt u
meerdere malen. Wat betekent
dat?
„Ik heb het dan vooral over
professionaliteit en dat verschilt
per discipline. In de beeldende
kunst betekent het: gericht zijn
op de beroepspraktijk. Bijvoor
beeld weten waar je je publiek
moet vinden; de potentie van je
publiek kennen. Dus niet alleen
maar dingen maken in je ate
lier, maar ook erop uitgaan, of
zorgen dat je iemand hebt die
dat voor je doet. Bij theater of
muziek betekent het dat je je
gezelschap financieel gezond
houdt, dat je rekening houdt
met je uitgaven en inkomsten
en dat je er een goed perso
neelsbeleid op nahoudt, enzo
voorts. De grote gezelschappen
doen dat overigens al heel
goed. Maar je ziet het bij star
tende clubs - de jonge makers -
die hebben wel vaak steun no
dig bij de professionalisering.
In gesprekken die ik met ze
voer, geven ze dat zelf ook
aan."
Die jonge makers gaan dan
vaak te rade bij zogeheten on
dersteunende instellingen. Maar
dat is nu juist een sector waar
van u vindt dat het daar alle
maal wel wat minder kan.
„Ja, dat klopt, maar het is zeker
niet zo dat ik alle ondersteu
nende instellingen weg wil heb
ben hoor. Dat beeld is er nu wel
een beetje, maar dat is natuur
lijk niet zo. Ik stel alleen vast
dat die instellingen de laatste
tijd behoorlijk goed in hun vet
zitten. En als ik moet kiezen - in
het kader van de bezuinigingen
- waar ik hett minst schadelijk
vind om het weg te halen, dan
kies ik voor die ondersteunings
structuur. Omdat ik de produc
tie en de kunstenaar belangrij
ker vind. Daar waar de onder
steunende instellingen werken
ten behoeve van die productie
kant, zitten ze in de goede
hoek. Maar als dat niet aan
toonbaar is, dan lopen ze in
derdaad een risico. Maar ook
dan praten we over een bezui
niging van tien procent en ik
denk dat die structuur dat best
aankan."
Waarom moet de zogeheten
Geldstroom Beeldende Kunst en
Vormgeving op de schop?
„Omdat die regeling nogal ver
vluchtigde. Die ruim achttien
miljoen euro ging elk jaar als
een schot hagel door het land
heen. Als je dan eenmaal geko
zen hebt voor de regionale of
stedelijke dynamiek, dan moet
je heldere keuzes maken. Dat
wil zeggen: liever meer geld in
het goede dan weinig geld in al
lerlei matige dingen. Of: keurig
verdelen en daardoor uiteinde
lijk niet bovén de middelmatig
heid uitkomen. Met dertig ste
den kan ik geen fatsoenlijk
beeldend kunstbeleid op lande
lijk niveau stimuleren. Nu heb
ben we uiteindelijk gekozen
voor veertien steden die echt
bijzondere dingen kunnen gaan
doen. Op die manier komt een
dynamische stad er aan toe om
werkelijk dragend te zijn voor
de regio. Een dorp in de buurt
van Eindhoven bijvoorbeeld
heeft er veel plezier van dat
Eindhoven heel veel in kunst en
cultuur investeert. Je moet er
alleen even naartoe rijden."
Maar wat dan met het kunste
naarsinitiatief in de kleinere
buurgemeente dat na 1 januari
2005 geen geld meer via die
geldstroom krijgt? Moet de pro
vincie daar maar een oplossing
voor zoeken?
„Je moet verschil maken tussen
een landelijke verantwoorde
lijkheid en die van de provincie
en gemeente. Ik zeg dus niet
dat ik dat initiatief niet belang
rijk vind; ik zeg alleen dat ik het
niet vanuit het Rijk wil financie
ren. Dus ja, daar zal de provin
cie in moeten springen; die zijn
verantwoordelijk voor de keu
zes in die provincie. En uiter
aard hebben ook de gemeenten
daarin een belangrijke rol. Als
die achterover leunen en zeg
gen: 'Wij geloven het wel', tja -
dan ga ik dat niet compense
ren."
U wilt de 'creatieve industrie' in
Nederland beter in kaart bren
gen, waarom?
„Ik vind het belangrijk dat cul
tuur als een factor van belang
in de samenleving wordt ge
zien; dat dat hoger op de agen
da wordt gezet. Ik wil daarmee
bewijzen dat kunst en cultuur
van cruciaal belang zijn voor de
samenleving. Buiten dat wordt
naar mijn gevoel de waarde van
cultuur in economisch belang
zwaar onderschat. Dat beeld
van onderschatting wil ik in po
sitieve zin veranderen. Die
waarde, gewoon in harde cijfers
uitgedrukt, wil ik wel eens in
kaart brengen. Omdat er nu
eenmaal groepen zijn die voor
al gevoelig zijn voor harde cij
fers. Nou, ik hoop ze op die ma
nier te overtuigen van het be
lang van cultuur."
Heeft U wel eens gehoord van
de Leidse Poort?
Nee? Dat dacht ik al.
De Leidse Poort is, voor de goe
de orde, niet een van de zeven
toega?igspoorten die de stad
vroeger telde en waarvan alleen
de Zijlpoort en de
Morspoort nog
overeind staan.
De Leidse Poort is
ook niet een
overdektej poort
tussen twee hui
zen waar nog een
paar mooie voor
beelden van te
vinden zijn ach
ter de Haarlem
merstraat en in
de Kooi. De poort
is, ik zal U niet
langer in de waan
laten, niet eens
van steen. Het is
een zogenaamde
virtuele poort. Die
uitsluitend te vijl
den is op het in
ternet.
De Leidse Poort
geeft toegang tot
de websites van
de drie grote Leidse musea. Het
initiatief tot samenwerking op
het net dateert van 1999. De
daadwerkelijke koppeling van
de sites van Volkenkunde, Na-
turalis en Oudheden vond
plaats in 2001. Inmiddels kun
je vanuit je huiskamer zo'n
3000 dossiers openen waar een
link wordt gelegd tussen de col
lecties van de verschillende mu
sea.
Die samenwerking op dit ter
rein is logisch. Alle drie de mu
sea zijn voortgekomen uit de
19de eeuwse verbazing over de
wereld, de verscheidenheid in
culturen, de schatten die je
daaruit kon plukken en kunt
laten zien. Maar behalve kijk
dozen en verzamelplaatsen zijn
musea centra van kennis en
wetenschap. Omdat je maar
een klein deel van de collectie
kunt tonen en omdat de biblio
theek niet toegankelijk is voor
onbevoegden, biedt het net
enorme kansen. Je kunt er net
zo veel informatie op kwijt als
je wilt.
Wie profiteert van die digitale
informatie? Het voortgezet on
derwijs mèt name. Scholieren
en studenten. Maar niet alleen
zij. Iedereen die is geïnteres
seerd in kennis en cultuur kan
de poort door en toegang krij
gen tot een andere wereld. Een
praktisch voorbeeld? Hoe aar
dig is het niet om eens een oli
fant tegen te komen in zowel
natuurhistorisch (skelet, huid,
ecosysteem) als etnografisch
(afbeeldingen, de god Ganesh)
als in archeologisch (afgebeeld
op een Egyptische sarcofaqg)
opzicht? Wilt U het zien? Tik
het beest maar in.
De Leidse Poort is opgezet als
experiment. Over de stand van
zaken en over hoe
moet schreef Riemer
centelijk een essay,
kundige op het gebiei
tale informatieoverdr
ziet ongekende moge
Vooral met koppelii
anden
Ie ins
Eén g
delijk
voor
drachi
moet
veer ht
Op
1
r'l
AD VAN KAAM
„I
het
schuld 1
voorbi
vraag
museu
over
twinti
uitziet
van
den,
teur
ralis,
bij
scheid
af of d
in de toekomst nog w
naar het museum
ze uitsluitend nog va
luie stoel kennisneme
het moois dat musea
hebben.
Dat lijkt me een akeli
zicht. Die drie prac
tuurtempéls, nu nog[
een half miljoen bezo
jaar, straks leeg en
Geen levende ziel te l
Slechts die oude supp
Volkenkunde - die tol
toe op zijn post blijf f
dutten in een hoekjt
hal. Verder waart t
geest van Boudewijn E
de bestofte gangen. E&
alleen.
En o ironie. Zo'n 150
hebben de drie Leii
eerst volkomen lan$
heen geleefd - alsof
gewoon niet bestond
hebben ze elkaar dan
in de Leidse Poort ;i
komt er geen hond n a
zou wat zijn. Mistyt
daarom nu de tijd
broken om elkaar, be r
die virtuele snelweg oi
dere fronten eens dm
ogen te kijken. Drie he r:
alleen meer in huis dqje
wéten ook meer dan éi ic
De poort is er al. Nu d
dingsweg nog. Koppt d
exposities eens aan e/Jgi
Je beleid, je pr. En zp
nog wel een paar woi
tikken die niogelijkei
rossende resultaten
Dat alles onder het aio
to: Leiden Museumsti rc
niet alleen van afsto rc
om nu en in de toeko di
toe te komen.
Die Leidse Poort stacks
wijd open.
Eei
501
eidr
Nijmegen - Een unieke expositie is vanaf morgen te zien in museum Het Valkhof in Nij- pskov was tijdens de middeleeuwen het centrum van de icoonschilderkunst. Het Rus-
mqgen. Voor het_eerst worden er in het buitenland middeleeuwse schilderijen en ico- sjsch mUseum treedt met de topstukken, ook wel de 'Rembrandts onder de iconen' ge
nen van het beroemde Staatshistorische Museum uit Pskov in Rusland geëxposeerd. noemd, eenmalig naar buiten. De expositie duurt tot 29 augustus. Foto: VidiPhoto
theater recensie
Roos van Put
Voorstelling: 'Unzip', choreografie
Ederson Rodrigues Xavier, zang Linda
Bloemhard, muziek Greg Smith.
'Nocturne, choreografie Annabelle Lopez
Ochoa, muziek Chopin. 'Sister Fury'
(première), choreografie Ed Wubbe,
muziek Bach en Von Biber. Dans: Scapino
Ballet Rotterdam. Gezien: 8/4,
Stadsschouwburg, Amsterdam. Nog te
zien o.a.: 16/4, Schouwburg Amstelveen;
8/5, Leidse Schouwburg; 15/5, Lucent
Danstheater Den Haag.
Het woord keert in alle drie de
choreografieën terug. Bij de
één voorgedragen in de vorm
van een alfabet - 'Unzip'. Bij de
ander gefluisterd of gesproken
in het Frans: 'Nocturne'. En bij
de laatste, 'Sister Fury', gepro-
jectéerd. Waar bij de laatst ge
noemde de connotatie van het
woord veelal een desolate of
een weemoedige is, wordt in
Unzip een ongebruikelijk alfa
bet door zangeres Linda
Bloemhard voorgedragen,
waarbij de 'e' bijvoorbeeld staat
voor 'erection'.
Alle woorden verwijzen naar
het masculiene terrein en de
dans van zeven heren bena
drukt die wereld, waar snelheid
en een robuuste lichaamstaal
de boventoon voeren, zonder
dat de cliché-macho opduikt.
In 'Unzip' geven de langgerekte
bewegingen waarbij het li
chaam in de breedte de ruimte
verovert weliswaar een ge
spierd gepassioneerde wereld
aan, maar de heftig voorover
vallende rompen lijken naar
een kwetsbaar onderdeel daar
van te verwijzen.
Lopez Ochoa zet
wenwereld daar
(Nocturne). Waar de
van Xavier zich in ee vc
pend ritme blootge^
mommen de acht daft
zich eerst nog als
keurige mantels meL
hoedjes. Wanneer zi jE
dingstukken verwijdf
uiteindelijk in onde
verschijnen, blijkt een
dat uiterlijke schijn
Dames transformen
meisjes terwijl de sfe
derf van ingetogen engt
veerd, vrolijk, koket
naar beklemmend i
nend. Eén van hen sta
delijk alleen in een w
broekje, kwetsbaar, hg
Toevoeging van tekst
turne levert uiteinde!
gie op, ook al is de 5
du la clé' overbo»
slotscène te begrijpen.
Ed Wubbe verwijst V£
Fury' naar 'De Drief
van Tsjechov en ook
merkt het geheel zich
langen. Door een onf
geladenheid die wordt
door geprojecteerde n(
als 'weeps' en 'throu
Hier zweeft het woord le
boven de dans - gept
op twee draaiende wi
hoeken - en is het erf
omdat Wubbe tekst
manieren toepast: als
element en als betekei
Bewegingen zijn stre
devol, toenadering
dan weer afwijzend
Fury" is fraai gestilee
heeft een emotioneel,]
sche context.
En laat daarom een
bare indruk na.
