KUNST CULTUUR
De ontdekkingsreis J
van Joseph Kosuth
Buitenbeentje met bluesgevoel
Amusement van
het betere soort
in Stessen
R9
jw boek Pluk
de Petteflet
Clapton eindelijk toe aan hommage Robert Johnson
ng huisraad
uhins
Rommelige
expositie
bij galerie
Pruijsen
Brief Jan^s Joyce
onder de namer
woensdag 7 APRIL 2004
x'ige Janieck speelt de
I in de film 'Pluk van de
.IIP/ Marcel Hemelrijk
dam - Begin mei ver-
een nieuw boek over
n de Petteflet. In 'Pluk
dieren' is een aantal
n gebundeld die niet
jn boekvorm versche-
mie M.G. Schmidt
ze eind jaren '60 voor
schrift Margriet, voor-
f illustraties van de in
overleden Fiep Wes-
i. De tekeningen van
1 dorp werden terugge-
bij de voorbereidingen
Li tentoonstelling van
irk, afgelopen najaar. In
dt de dieren' moet Pluk
de hand gelopen kli-
s/#periment in een kas her-
Doordat de binnenrui-
een tussen de diverse
ni atige klimaten, belan-
^pinguins in de tropen
n er bibberende olifan-
jsschotsen. Pluk moet
naar hun eigen klimaat
odsen.
door Louis Du Moulin
Rotterdam - Eric Clapton leef
de zich al eerder uit als pure
blues boy, zowel op de plaat als
op het podium. Daarbij eerde
hij ook zeker zijn voornaamste
inspiratiebron Robert Johnson
(1911-1938). Tot een complete
hommage aan deze legendari
sche pionier uit Hazelhurst,
Mississippi kwam de Engelse
gitaarheld echter nooit. Na
veertig 'dienstjaren' denkt hij
zijn grote held eindelijk vol
doende te kunnen doorgron
den, getuige zijn jongste album
'Me And Mr. Johnson', ook de
aanleiding voor zijn Paasvisite,
zondag en maandag, aan het
Rotterdamse sportpaleis.
Bij de eerste kennismaking met
Robert Johnson, nog als jonge
tje, werd Clapton direct bevan
gen door de 'mythische sfeer'
rond diens repertoire. „Tech
nisch kon ik er best snel mee
uit de voeten, maar er was na
tuurlijk meer. Zoals de onge
looflijke virtuositeit in zijn werk
plus het besef dat deze man
zijn ziel aan de duivel had ver
kocht, waardoor hij op een
knaapje als ik meteen buiten
gewone aantrekkingskracht be
gon uit te oefenen", zegt Clap
ton (59) in de opgepoetste her
inneringen rond het verschij
nen van zijn 'tribute' in veer
tien delen.
Niettemin zou hij zich als aan
stormend muzikaal talent toch
eerder nog laten leiden door ei
gentijdse vedetten als Chuck
Berry, Buddy Holly en niet te
vergeten Elvis Presley. Robert
Johnson bleef weliswaar zijn
aandacht houden, maar met
het klimmen der jaren groeide
ook het ontzag voor juist hem,
uit wiens beperkte nalaten
schap zoveel treffende diep
gang sprak. Met als gevolg dat
Clapton altijd een zekere drem
pelvrees bleef houden ten aan
zien van de 'King of the Delta'.
Beweert hij nu althans, met ex
tra nadruk, om zijn nieuwe vi
sitekaartje in een specialer dag
licht te stellen. Daarmee
spreekt Clapton zichzelf wel
een beetje tegen. Alsof zijn eer
ste 'supergroep' Cream niet
een belangrijk deel van haar
sterrenstatus te danken heeft
gehad aan de spetterende ma
rathonvertolking die van John
sons 'Crossroads' werd uitge
bracht. En alsof hij zich later
nooit zou hebben durven uitle
ven in andere klassiekers van
zijn 'goeroe' als 'Rambling on
My Mind' en 'Kind-Hearted
Woman'.
Overzicht van publieke werken in Van Abbemuseum
- Sotheby's in Londen
11 mei (kunst)voorwer-
het huis van Yehudi
in en zijn echtgenote
srould. De wereldbe-
violist en de ballerina,
[els beiden overleden,
jelden veel moois voor
lis in de deftige Londen-
Belgravia. Sotheby's ver
smeer dan 600.000 euro
t meubels, klokken,
liijen, keramiek en zilve-
iistvoorwerpen. Van Lady
zijn kleding en juwe-
t telling
dader Leek
gjj> - Het Kröller-Müller-
j jn in Otterlo opent zater-
ucp overzichtstentoonstel-
t pi het werk van Bart van
_eCk. Deze veelzijdige kun-
die in 1958 overleed,
rde tot het groepje be-
eeielingen van Helene
Het museum
brjan ook honderden schil-
i, tekeningen en interieu-
ïrpen van Van der Leek.
ir Leek begon als schil-
ttoen hij in Laren ken-
te met plaatsgenoot
etveld, ging hij zich
iezighouden met het ont-
n van onder meer tegels,
w. vloerkleden en glas-in-
imen.
door Rob Schoonen
eindhoven - De eerste, onschul
dig bedoelde vraag of hij nog
steeds tevreden is met zijn werk
in de Eindhovense stationshal,
levert een onverwacht heftige
reactie op: Joseph Kosuth maak
te 'Play of advice' in 1996, in het
kader van de tentoonstelling
'Travaux publics', en gebruikte
daarvoor een tekst van Piet
Mondriaan 'Conventie, een soort
herinnering, is het grootste be
letsel om te genieten van leven
en kunst'.
Joseph Kosuth (1945): „Het was
verschrikkelijk veel werk en ie
dereen heeft er ongelooflijk veel
tijd en energie in gestoken. Op
het laatst heb ik daar alleen
maar wat van mijn onkosten
voor betaald gekregen - de rest
was een gift. Twee weken gele
den ben ik er naar toe geweest
en tot mijn verbazing hing er
helemaal geen plaquette of ver
wijzing naar de titel en de ma
ker en zo, ofschoon dat een jaar
geleden met de gemeente is
overeengekomen. Ook heb ik
voorgesteld - nu ik hier toch
ben - om zoiets als een kleine
onthulling te organiseren, dat
leek me wel aardig. Ook niets
meer van gehoord. Niet erg be
leefd allemaal, helaas."
Na die uitbarsting is praten
over de inhoud van zijn werken
een stuk eenvoudiger. De aan
leiding, de presentatie in het
Van Abbemuseum, is er dan
ook naar. Die bestaat uit een
overzicht van zijn gebruik van
publieke media als kranten,
billboards, tijdschriften en pos
ters. In de toren presenteert hij
een speciaal hiervoor gemaakte
installatie: een selectie van de
originele affiches, posters en
spandoeken uit de periode 1968
tot 2004. De Amerikaan staat te
boek als een boegbeeld van de
conceptuele kunst. De destijds
gangbare opvattingen in de
kunst over vormen en toepas-
singen werden en worden nog
altijd door hem aan de kaak ge
steld.
'Esthetica zit in de idee' is een
uitspraak van hem. Deson
danks houdt hij zich nadrukke
lijk bezig met de inrichting van
het werk - zit daar niets van es
thetica of het omgaan met vor
men in? Kosuth: „Nee, dat heeft
te maken met de wens om inte
ger bezig te zijn. Ik wil spelen
met de architectuur en in die
zin, op een laag, technisch ni
veau zo je wilt, heeft het dus
wel iets met vormen van doen.
Hier in de toren van het Van
Abbemuseum wil ik spelen met
de tekst; de geschiedenis van de
activiteit en die laten samen
gaan met de architectuur. Alles
wordt eerst in een model ge
maakt. En dat ik hier ter plekke
wat aanpassingen aangeef, heef
te maken met het feit dat wer
ken op schaal toch altijd anders
uitpalri: dan op de locatie. Maar
zelfs met die aanpassingen ben
ik niet met 'vormen' of zo be
zig; ik wil gewoon dat het in
houdelijk klopt."
Hoopt hij ooit nog een ant
woord te krijgen op de vraag
wat de betekenis van kunst is?
„Ha, dat is een leuke vraag! Het
doet mij meteen denken aan de
uitdrukking 'Perfectie is iets
waarnaar je streeft, niet wat je
verwerft'. Het heeft dus met een
proces te maken; een proces
dat het leven reflecteert. Het zal
dus eigenlijk nooit een finale
bereiken. Ik probeer wel dage
lijks te begrijpen hoe betekenis
in kunst kan worden verkregen;
maar ik weet niet of dat nu pre
cies hetzelfde is als de vraag..."
Hoe moeten mensen het muse
um uitlopen als ze zijn werk
hebben bekeken? „Ik vind de
conventies zoals die gelden
voor de al wat oudere moderne
kunst, wel acceptabel. Maar
voor de eigentijdse beeldende
kunst werken die niet meer; zijn
ze te beperkt. Enige vorm van
autoriteit zorgt automatisch
voor een problematische di-
1 mensie die bevraagd kan wor
den, sterker: bevraagd móet
worden. En dat zie ik als een
soort intellectuele ontdekkings
reis. Dus die meer traditionele
regels vormen dan een belem
mering om de eigentijdse beel
dende kunst te ervaren. Het
mooie aan een museum als het
Van Abbe is dat die twee ge
dachten, die twee stromingen
hier tegen elkaar knallen - dat
maakt het karakter van het mu
seum en ik hoop dat de bezoe
ker dat zal ervaren."
Zijn er wezenlijke verschillen in
de werken die hij maakt voor de
openbare ruitme en de meer
autonome objecten? Kosuth:
„Zeker: het museum is toch een
specialistische plek, een labora
torium; daar komt over het al
gemeen publiek dat er min of
meer verstand van heeft. Als
een kunstenaar daarentegen
een werk maakt voor pakweg
een marktplein, en daarvoor
gemeenschapsgeld krijgt, dan
heeft hij daarmee een verplich
ting aan die mensen die er
langs komen - op weg naar hun
werk of huis - mensen die dus
geen speciale interesse hebben
in dat werk. Dan moet dat werk
hen ook aan kunnen spreken.
Je bent dan verplicht om daar
rekening mee te houden. En dat
vind ik juist ook heel aardig aan
dat werk in de openbare ruim
te, wat ik nu zo'n vijfden jaar
doe. Proberen om daaraan te
gemoet te komen, zonder me
zelf als autonoom werkend
kunstenaar geweld aan te
doen."
„Ik kan me niet, zoals veel col
lega's dat wel doen, opsluiten
in mijn atelier, werk maken en
Joseph Kosuth: „Ik kan me niet, zoals veel collega's dat wel doen, opsluiten in mijn atelier, werk maken
en dat vervolgens sturen naar een museum of galerie." Foto: GPD/Kees Martens
dat vervolgens sturen naar een
museum of galerie - dat zouden
mijn twee dochters wel leuk
vinden omdat ze dan papa veel
vaker zien, maar zo werk ik
niet: als ik werk maak, dan
moet dat een relatie hebben
met de omgeving en ga ik er
dus naartoe, onderzoek de lo
catie, bestudeer de geschiede
nis en maak vervolgens het
werk. Meestal pluk ik dan een
stukje uit die geschiedenis en
ga daarmee aan de slag om zo -
wederom - de acceptatie door
de passanten wat makkelijker te
maken."
Zoals het werk in de Eindho
vense stationshal, dus. Kosuth:
„Precies."
Joseph Kosuth 'Re-defLning
the context of art: 1968-2004.
Van Abbemuseum, Bilderdijk-
laan 10, Eindhoven. Te zien:
t/m 27/3, di t/m zo 11-17 uur.
geiden en de regio bestaat grote belangstelling voor pro-
pionele en amateuristische-kunstbeoefening. Heilig Vuur
P[t stad- en regiogenoten die musiceren, zingen, dansen,
ielspelen, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Van-
Je daag: Jim Wake uit Leiden.
voordeel heeft Jim
ar]e al. Als hij de blues zingt,
het meteen Amerikaans,
n.is geen blues op klompen,
een Hollands accent. Nee,
s onversneden, onvervals-
ues, met een rauw, Ameri-
ïs randje. Wake komt dan
e oorspronkelijk uit Ameri-
n a, en de jeugd daar krijgt
Eenmaal meer blues voor
iezen dan een doorsnee
ands kind. „Maar", zegt
;ife, „het mag dan een voor
in zijn om in Amerika te zijn
storen, dat betekent niet dat
Nederlander geen blues
^"kunnen maken."
vijst in dat verband op zijn
aZikale kompanen met wie
jarenlang een band
3'fnt: Sleepwalker. Dat zijn
voor stuk mannen die uit
Nederlandse klei zijn ge-
L#ken, maar wel degelijk de
ops in hun vingers hebben.
it uitstekende muzikanten,
iet is zeker niet alleen na-
len wat de band doet. Wel-
-de meeste nummers op de
lebben we zelf geschre-
cd is 'Not an ordinary
it', een mengeling van
jazz en r b, die Wake
and Sleepwalker recent in ei
gen beheer hebben opgeno
men. „We zijn er enorm trots
op. Hopelijk betekent dit een
opstapje naar meer optredens.
Het is onze bedoeling de cd
naar boekingskantoren en za
len te sturen. Het is even af
wachten, maar hopelijk valt hij
op."
Zelf is Wake (52) in elk geval
een groot deel van zijn leven
een opvallende vent geweest.
Niet zozeer qua uiterlijk, maar
wel qua opvattingen. „Je kunt
gerust zeggen dat ik in Amerika
een buitenbeentje was, geen
doorsnee Amerikaan." Wake,
uit Niagara Falls, New York,
studeerde Liberal Arts, reisde
door Afrika en Europa, werkte
voor het Peace Corps in Burki
na Faso en deed de pr voor een
belangenorganisatie van India
nen ('Native Americans') en
een mensenrechtenorganisa
tie. „Ik was geëngageerd, zoals
dat heet."
Tussen al die bedrijven door
maakte Wake ook nog eens
muziek. Hij kocht als jongen
ooit een gitaar en begon uit
zichzelf zelf te pingelen, omdat
de beschikbare leraar alleen
oude deuntjes wilde behande-
Jim Wake: „Het mag dan een voordeel zijn om in Amerika te zijn geboren, dat betekent niet dat een
Nederlander geen blues zou kunnen maken." Foto: Henk Bouwman
len. „Zoals het oubollige 'Red
sails in the sunset'. Dat zag ik
niet zitten. Inmiddels kan ik gi
taar spelen. Let wel, ik ben een
beperkte gitarist. Ik speel geen
lead-partijen, maar ik kan aar
dig uit de voeten."
Ook in de Nederlandse taal, die
hij inmiddels behoorlijk mach
tig is. De liefde deed hem een
jaar of twaalf geleden naar Ne
derland verhuizen. Die liefde is
voorbij, maar hij zeifis blijven
plakken. Omdat hij aardig zijn
brood kan verdienen als free
lance-schrijver. En omdat hij in
Nederland zijn muzikale kom
panen trof, mensen die qua
muzikale smaak op dezelfde
golflengte zitten. „Toen het uit
was met haar, begon het net te
lopen met de muziek. Dat was
wel opvallend. Vanaf mijn der
tiende had ik er van gedroomd,
maar pas in Nederland kwam
ik in een band. Op m'n 42ste
had ik de kans om rock 'n roll
te spelen, haha. Heerlijk. Op
treden geeft echt een kick."
Sleepwalker, bestaat nog
steeds. In dezelfde samenstel
ling. En dat onderstreept vol
gens Wake nog eens, dat het
muzikale maten zijn. Bluesma-
ten. „Blues heeft me altijd ge
trokken, al wist ik toen ik jong
was nog niet dat het blues was
wat ik hoorde. Mijn ouders na
men me wel eens mee naar
musicals op Broadway. Het
enige wat ik daar leuk aan
vond, waren de bluesnummers
die af en toe werden gespeeld.
Vanwege de muziek. De toon
ladders en de akkoordensche
ma's. Niet eens vanwege de
teksten, die vaak gaan over een
treurig en beroerd leven."
Dejteksten van Wake en zijn
maten hebben zo hier en daar
wel en snik en een traan, maar.
ademen zeker niet louter treu
righeid uit. Wel is een vleugje
maatschappijkritiek op de cd te
beluisteren, zoals in het favo
riete nummer van Wake, al
thans waar het zijn eigen songs
betreft, 'The greatest show on
earth'. „Een subtiel politiek
lied, over het machtsmisbruik
van Amerika. Ik ben een bui
tenbeentje, hè."
Jim Wake and Sleepwalker: 20
april in Q-bus, Uiterstegracht
142, Leiden; 24 april in café
The Duke, Oude Singel. De cd
is via sleepwalker.club.tip.nl
te bestellen.
Herman Joustra
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Stessen'. Spel: Plien van
Bennekom, Bianca Krijgsman, Paul
Groot en Owen Schumacher. Tekst:
Paul Groot. Regie: Genio de Groot.
Gezien: 6/4, Leidse Schouwburg. Nog
te zien aldaar vanavond.
Plien en Bianca vormen een
gouden koppel. Paul Groot en
Owen Schumacher zijn dank
zij hun bijdrage aan het televi
sieprogramma 'Kopspijkers'
nationale helden geworden.
Voeg deze vier bij elkaar in
een theaterprogramma, en het
succes lijkt verzekerd. Dat
hebben kennelijk meer men
sen gedacht. Op voorhand is
niet alleen de Leidse Schouw
burg twee avonden geheel uit
verkocht, zelfs voor de hele
tournee is geen kaartje meer
te krijgen. Met andere woor
den: de verwachtingen zijn zo
hooggespannen dat hun geza
menlijke productie alleen nog
maar kan tegenvallen.
Maar neen hoor, 'Stessen'
(een gebruikelijke verbaste
ring van stewards en stewar
dessen) blijkt daartegen opge
wassen. Het stuk is kluchtig
leuk - zonder in de valkuil van
geforceerde lolligheid te trap
pen. Daarvoor staat het vak
manschap van deze vier men
sen garant.
Op een handige wijze heeft
schrijver/acteur Paul Groot
een flink aantal scènes door
middel van een verhaallijntje
aan elkaar weten te knopen.
Het gaat om de bemanning
van een Boeing die we vanaf
het inchecken tijdens de
vlucht en hun hotelverblijf
mogen volgen. Hoogmoed,
buitenechtelijke relaties, rod
dels, persoonlijke frustraties
en onderling gekrakeel - het
komt allemaal aan bod. Om
met vier acteurs een veelvoud
aan personages te spelen ver
eist een behoorlijke hoeveel
heid puzzelwerk. Het plezier
waarmee Groot dit zich zelf
gestelde doel bereikt, doet
denken aan het vroege werk
van Alan Ayckbourn dat even
eens kluchtig van opzet is en
een handelingtechnische uit
daging aangaat.
De timing van verschijning
van al die types loopt lekker,
de voorstelling is inmiddels
goed ingespeeld. Een ieder
mag zich uitleven in enkele
personages. Met weinig mid
delen wordt veel gesugge
reerd. En bij de keuze van de
verschillende pruiken heeft
men oog voor detail gehad.
De anderen niet te na gespro
ken, maar Bianca Krijgsman
speelt ontzettend leuk. Het
ene moment is ze een gewel
dige tuthola en daarna in een
oogwenk - inclusief de bijpas
sende motoriek - een slettebak
met problemen. Plien van
Bennekom kan haar met weer
andere types perfect weerwerk
bieden. Alleen al de manier
waarop zij als assistent-purser
zonder woorden 'zogenaamd'
de inzittenden inspecteert, is
kostelijk. Paul Groot en Owen
Schumacher vullen dat even
eens met een veelheid aan
raak getypeerde personages
aan. Amusement van het be
tere soort door vier mensen
die hun vak verstaan en vooral
ook serieus nemen.
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: Werk van Ellen van Toor, Ed
van der Hoek, Lia van Vugt, Marianne
Benkö en Mirjam Bentvelzen. Prijzen: 85
t/m 7.500 euro. Te zien: t/m 25/4, vrij
13-21 uur, za en zo 13-18 uur, galerie
Henk J. Pruijsen, Dorpsstraat 40,
Warmond.
Vijf kunstenaars tonen op dit
moment hun werk in de War-
mondse galerie Henk J. Pruij
sen. De expositie heeft geen ti
tel of thema, dus zien we een
verzameling schilderijen, beel
den en sieraden die weinig tot
niets met elkaar gemeen heb
ben. Op zich is daar niets op te
gen. De galerie is groot genoeg
om iedere kunstenaar tot zijn
recht te laten komen. Maar
doordat de aard van de werken
zo sterk verschilt en ook de
kwaliteit nogal uiteenloopt
biedt het geheel een rommelige
aanblik.
Vrij veel wandruimte is toebe
deeld aan de abstracte land
schappen van Marianne Benkö.
Niet al haar kleurrijke composi
ties zijn even goed gelukt, maar
er zitten een paar juweeltjes
tussen. Bijvoorbeeld een klein
doek dat als titel 'Stille kracht'
draagt. Daarop zien we hoe in
elkaar vervloeiende kleuren een
glooiende voorgrond, bergen
en een schemerige wolkenlucht
suggereren. Over de voorstel
ling heen heeft Benkö een reliëf
aangebracht met daarin de vor
men van takjes en bladeren,
waardoor het lijkt alsof het
landschap niet alleen uit kleu
ren bestaat, maar dat er ook be
groeiing is.
De diepgang en poëzie van de
ze schilderijen contrasteert
sterk met het kinderlijk aan
doende werk van Ellen van
Toor op de tegenoverliggende
wand. Haar schilderijen, waar
zij soms stroken kant en lapjes
stof in verwerkt, vertonen vaak
een opeenstapeling van voor
werpen en indrukken. Evenals
het geval is bij tekeningen van
jonge kinderen vertelt elk afge
beeld ding een stukje van het
weergegeven verhaal. Tussen
deze twee uitersten in is een
aantal bronzen beelden van Lia
van Vugt geplaatst. In haar tor
so's en naaltien staat de bewe
ging centraal. Een klassiek the
ma waaraan ook menig ander
beeldhouwer zich heeft ge
waagd, maar Van Vugt geeft er
af en toe een verrassende eigen
invulling aan. Bijvoorbeeld in
de twee beelden die zij vervaar
digde van vrouwen die bezig
zijn een koprol te maken. De
een staat op het punt daarmee
te beginnen, de ander is halver
wege. Als toeschouwer maak je
in gedachte de beweging af.
In het zijvertrek van de galerie
zijn de schilderijen van Ed van
der Hoek tentoongesteld. Even
als bij het werk van Ellen van
Toor valt het grote kwaliteits
verschil met het werk van Ben
kö en Van Vugt op. De voorstel
lingen van Van der Hoek doen
sterk denken aan uitvergrote
stripverhalen. We zien bijvoor
beeld vier honden die in een
open rode auto rijden. Of een
kip die met haar pootjes in eën
kom met vloeistof staat. 'Kip in
zoetzure saus', luidt de titel die
erboven is geschreven. De
voorstellingen zijn vaak grap
pig, maar niet meer dan dat. Je
bent er snel op uitgekeken.
Toch liet Mirjam Bentvelzen
zich er bij het maken van enke
le van haar sieraden door inspi
reren. Uit wat in de twee vitri
nes ligt uitgestald, blijkt dat zij
voor haar hangers, ringen, arm
banden en halssieraden door
gaans natuurlijke en organische
vormen kiest. Maar dit keer
maakte zij een uitzondering.
Ook uitgevoerd als zilveren
hangers zijn Van der Hoeks
honden in auto's grappig om te
zien. Maar nu worden er min
der hoge eisen aan gesteld. Een
sieraad dient immers vooral als
decoratie. Een schilderij moet
steeds opnieuw fascineren.
londen - Een bijna honderd
jaar oude brief van de Ierse
schrijver James Joyce gaat van
daag bij veilinghuis Christie's in
Londen onder de hamer. In de
brief uit 1905 vraagt Joyce, be
kend van het boek 'Ulysses',
aan een uitgever om de verha
lenbundel 'Dubliners' te publi
ceren. Veel uitgevers weigerden
de bundel destijds wegens het
taalgebruik en de seksuele la
ding. 'Dubliners' kwam uitein
delijk in 1909 uit. Christie's
schat dat de brief ongeveer
46.000 euro oplevert.