BINNEN-/BUITEN LAND
Indonesiërs hebben heimwee naar Soeharto
Kraan Waddengas op zijn
vroegst over drie jaar open
Extern advies blijkt weer een breekijzer
99
ingen:
dI is saai
Groningen vecht desnoods
tot rechter tegen gaswinning
ien liberale democratie
ïst niet bij onze cultuur
N07-FA-1
iELAND-WESTGAT
SCHIERMONNIKOOG
Anjum
Ameland-Oost
Blija-Ferwerderadeei
j Lauwersoog-Oost
..A LauWersoog-West,
Lauwersoog-Cj-^
Moddergat
Nes
C A-4 v
PAESENS/MODOERGAT
fctóLIJA-FERW.
LEGENDA 9 locatl® (producerend)
LJ locatie (niet producerend)
gasveld (producerend)
aasveld (niet producerend)
Naar Grijpatierk
HI
NAM
ga&l elding
aan te leggen gasleiding
Anjum naam gasvold
ANJUM naam locatie
Waddenzee: velden en locaties NAM
Ameland-Noord
Naar NGT-leictlng
MG9-FB
icht pakket
lit was grap
De politie weet nog
li 18-jarige inwoner
l vervolgd wordt voor
int met een 'verdacht
afgelopen woensdag
sstation in Utrecht,
nan had als grap een
(net boeken in een bus
aten. Bovenop het
)nd de tekst: 'Verdacht
)e buschauffeur waar
de politie, die het sta-
limde. Volgens de po-
ir geen sprake van bo-
)ij de verdachte.
orechter'
ils docent
ht - De ex-rechter die
lek is veroordeeld voor
van kinderporno moet
ie als onderzoeker en
■n de rechtenfaculteit
r^iiversiteit Maastricht
Iftn. Dat heeft de de
lfde faculteit hem giste-
■edeeld. Nadat de poli-
ïjghuis van de rechter
■mo had ontdekt, dook
Bresident van de recht-
Her en legde zijn func-
jp)e universiteit nam
»Jveel later in dienst,
^et bestuur is de posi-
- j man na de veroorde-
ï^udbaar geworden.
u
verdrinkt in
-bij volkstuin
0iie - Een 78-jarige man
nienie is gisteren in
iplaats door verdrin-
Ienet leven gekomen. De
door onbekende oor-
ure sloot bij zijn volks-
chtgekomen. Een ge-
Ip de man de sloot uit
jneerde hem. Hij werd
jJd overgebracht naar
lis in Zaandam. Daar is
g overleden.
t in brand
)M Wormer
- Een onbekende hoe-
jcacaopoeder heeft gis-
ïg vlam gevat in de fa-
ADM in Wormer. Er
1 gewonden gevallen en
gezondheid heeft geen
elopen. Aan het begin
vond werd het sein
eester gegeven. Vorig
jmber woedde dagen-
j hardnekkige cacao-
ADM. De inwoners
jvoningen in de buurt
Boen geëvacueerd.
ic - Te theoretisch en te
jp de praktijk gericht,
aitdagend en weinig af-
id. Leerlingen van het
iet onderwijs vinden
pai. Dat heeft minister
(Hoeven (onderwijs) ge-
j de gesprekken die zij
ippen maanden voerde
pingen, personeel, di-
schoolbesturen en
Veel leerlingen vinden
uiten de school kan
(geleerd belangrijker,
iben ze behoefte aan
ai die een inspirerend
kan vertellen.
vrijdag 2 APRIL 2004
voorraad van 40 miljard kubie
ke meter gas liggen in het Wad
dengebied nog geschatte voor
raden van 30 tot 130 miljard ku
bieke meter. De commissie ad
viseert om verdere proefborin
gen toe te staan. De NAM om
armt dit advies.
'Slim maar slap rapport'
groningen/anp - Het provin-
ciebestuur van Groningen is
niet onder de indruk van het
rapport-Meijer over de Wad
denzee en verwerpt extra gas
winning. Het stuk is veelomvat
tend, maar levert weinig nieu
we inzichten, lieten Gedepu
teerde Staten weten.
Volgens het college is de opvat
ting van oud-PvdA-voorman
Meijer dat extra gaswinning op
milieuvriendelijke manier mo
gelijk is, tegengesteld aan een
conclusie die vijf jaar geleden
werd getrokken. Bovendien is
het advies gebaseerd op weinig
nieuwe wetenschappelijke in
zichten.
„Economische motieven lijken
leidend te zijn", concludeert
gedeputeerde H. Bleker (CDA).
Hij noemt het rapport wat de
motieven betreft slim, maar
slap. Als het aan Groningen ligt,
gaat de gaskraan niet open. „Of
de NAM gas mag winnen, moet
desnoods maar door de rechter
bepaald worden." Groningen is
tegen gaswinning, als dat blij
vende milieuschade berokkent
en is ook met het advies van
Meijer in de hand niet over
tuigd dat zulke blijvende scha
de niet optreedt.
„Er worden veel zaken bijge
sleept. Vijf jaar geleden bleek
dat er veel onzekerheden zijn."
Er is toen zo goed als Kamer
breed besloten dat gaswinning
onverstandig is. Het rapport
stelt nota bene ook in 2004, dat
het met de huidige stand van
kennis niet mogelijk is een zo
complex systeem als het wad
dengebied helemaal te door
gronden, benadrukt Bleker.
Bleker wil voorts ook de be
stuurlijke drukte rond het wad
sterk verminderen, maar anders
dan Meijer voorstelt. „Ik weet
soms ook niet meer in welke
commissie ik zit. Laat de rijks
overheid heldere en haalbare
doelen stellen. De uitstekend
samenwerkende - noordelijke
provincies en gemeenten kun
nen dat goed uitvoeren. Zo'n
halfhationaal orgaan, zoals de
commissie voorstelt, is een
Haagse oplossing die niet nodig
is."
Bleker vindt het 'mooi' dat de
gasopbrengsten naar het Noor
den moeten vloeien, maar het
idee is al tientallen jaren oud.
„Wanneer het in de jaren zestig
was uitgevoerd, had het nu niet
meer gehoeven." Hij vraagt
zich bovendien af of langlopen
de projecten voor de economi
sche ontwikkeling van het
Noorden daardoor niet onder
druk komen te staan.
Dochter Tutut van verdreven dictator wil president worden
den haag/gpd - Op zijn vroegst
over drie jaar kan aardgas wor
den gewonnen uit nieuwe vel
den onder de Waddenzee. Deze
verwachting spreekt de Neder
landse Aardolie Maatschappij
(NAM) uit nu een meerderheid
van de Kamer geen bezwaren
meer heeft tegen exploitatie van
gas uit de Waddenzee. Na in
stemming van de Tweede Ka
mer en het kabinet heeft de
NAM nog zeker twee jaar nodig
om alle vergunningen rond te
krijgen, zei een woordvoerder
gisteren.
CDA, WD en LPF zijn voor
stander van gaswinning, bleek
gisteren. Zij volgen het advies
dat de Adviesgroep Wadden
zeebeleid aan het kabinet pre
senteerde. De commissie oor
deelt dat winning vanaf de vas
te wal kan worden toegestaan,
omdat de natuur hierbij geen
schade wordt berokkend.
Regeringspartij D66 wijst gas
winning niet langer per defini
tie af, maar zegt nog geen 'ja'.
PvdA, GroenLinks en SP blijven
tegen, omdat zij menen dat er
risico's blijven voor de natuur.
Het CDA had eerder nog be
zwaar aangetekend vanwege de
mogelijke schadevoor het na-
tuurmomument. „Maar het ad
vies heeft die twijfel weggeno
men", zegt woordvoerder Ats-
ma nu.
Volgens de commissie kan met
een deel van de aardgasbaten
de Waddennatuur en economie
in Noord-Nederland worden
verbeterd. De schelpdiervisserij
in de Waddenzee moet zich be
perken want ze richt te veel
schade aan, vindt de advies
groep. Lukt dat niet binnen ze
ven jaar dan moeten de kokkel
en mosselvissers stoppen.
Het kabinet reageert pas tegen
de zomer op het advies.Als we
gas gaan winnen, moet het zeer
zorgvuldig gebeuren. Met de
hand aan de kraan", zei minis
ter Brinkhorst (economische
zaken) gisteren. De gaskraan
moet dicht zodra blijkt dat de
bodem van de Waddenzee toch
te sterk daalt, aldus het advies.
„De natuur in het Waddenge
bied staat voorop, daar dienen
de economische activiteiten
zich naar te voegen", zei minis
ter Veerman (landbouw en na
tuurbeheer) in navolging van
de commissie.
Het kabinet hoopt eindelijk de
impasse in het Waddenbeleid
te doorbreken. „Er is een eind
gekomen aan de zegeningen
van het poldermodel", aldus
Brinkhorst. Volgens hem is de
regering Kok wat betreft de
Waddenzee in onmacht ten on
dergegaan. In 1999 verbood het
kabinet de oliemaatschappijen
om gas te winnen uit angst voor
natuurschade. Sindsdien staan
installaties van de NAM (eigen
dom van Shell en Esso) werk
loos te wachten bij Lauwersoog
en Paesens/Moddergat.
Jarenlang kon er niets gebeuren
omdat natuurorganisaties, vis
serij, overheid en olie- en gas
bedrijven elkaar in een houd
greep hadden. Als de partijen
volharden, zijn er twee verlie
zers volgens de adviesgroep:
het Waddengebied omdat geen
geld vrijkomt voor natuurver
betering, en Noord-Nederland,
waar de welvaart en het welzijn
zullen verslechteren.
Natuur- en milieuorganisaties
lopen te hoop tegen het advies.
Gaswinning en visserij beteke
nen volgens organisaties als
Greenpeace, Waddenvereniging
en Vogelbescherming risico's
voor de natuur. De schelpdier
vissers zijn eveneens ontevre
den. Volgens hen is het onmo
gelijk om binnen zeven jaar om
te schakelen.
De Waddeneilanden zijn wel
blij met het advies, al mag van
hen de kokkelvisserij per direct
stoppen ten gunste van extra
gaswinning. Dat is economisch
aantrekkelijker. Aardgasbaten
leveren meer op. Voor de staat
zou de winning 2,5 miljard tot
9,5 miljard euro kunnen ople
veren. Behalve de bewezen
1 - Zes jaar lang geeft ze
:n, de 55-jarige dochter
-president Soeharto, Si-
yanti Rukmana, oftewel
laar nu Indonesiërs
zeggen dat ze heimwee
naar het tijdperk Soe-
urft Tutut haar mond
en te doen. Ze doet
ie aan de verkiezingen,
een interview in haar
in de chique buurt
g, verdedigt ze haar 82-
ider vol vuur. „Vraag
ir aan de mensen zelf, of
autoritair regime was.
n zeggen dat ze het toen
idden. Nu voelen ze
t veilig", zegt Tutut met
ïlach. Dat mensen on-
harto bang waren, on-
ct en vermoord werden,
ns haar niet waar. „Als
i de staatsveiligheid in
jjrengen, dan kunnen
biet tolereren. Soms is
ig om hard op te treden,
et moorden natuurlijk."
p voorstandster van de
tatie 'pancasila', zoals zij
teem onder Soeharto be-
L Via overleg, de zoge-
le musyawarah, komt het
I besluit waar iedereen
in moet houden. „Het
tuurlijk niet zo zijn dat
nsen het met een besluit
ns zijn, ze maar gaan de
reren. Democratie is
naar kent in ons land be-
gen. Een liberale demo-
Jast niet bij onze cul-
(roeide tijdens de laatste
an het 32-jarige Soehar-
me uit tot een van de
vrouwen van het land.
ar vader kreeg ze aan-
ijke projecten toege-
Het meest bekend is ze
ge haar tolwegen. Nog
zeggen mensen als ze
len omdat er geen geld meer was. On
der Soeharto kregen ze alle vijf nog les.
Door de hoge prijzen kan haar man de
diesel niet meer betalen voor de vis
sersboot. Daarom vaart hij haast nooit
meer uit.
Econoom Frans Seda, een van Mega
wati's belangrijkste adviseurs, geeft
onmiddellijk toe dat Indonesiërs het
onder Soeharto financieel beter had
den. „Dat is een gegeven. Toen was er
zeven procent groei en nog geen cri
sis." Maar volgens Seda is de heimwee
naar Soeharto vooral een uiting van
ongenoegen en niet een daadwerkelijk
verlangen naar een autoritair regiem.
.Altijd als het minder gaat verlang je
naar de goqie ouwe tijd. We hebben
zelfs terugverlangd naar de Hollandse
bezetting toen we het even moeilijk
hadden." Maar hij geeft toe dat demo
cratie in Indonesië nog een lange weg
heeft te gaan. „Van de Reformasi is
niets terechtgekomen omdat het land
er niet rijp voor was. Niemand weet
wat precies bedoeld wordt met hervor
mingen en niemand heeft de leiding
genomen."
Een serieuze bedreiging vormflTutut
met haar 'Functionale Partij die Geeft
om het Land' bij de parlementsverkie
zingen van volgende week niet. Vol
gens recente peilingen zou Soeharto's
dochter zo'n drie procent van de
stemmen krijgen. Megawati iets meer
dan elf procent. De verwachting is dat
vooral Soeharto's oude partij Golkar
van de huidige onvrede gaat profite
ren. Die heeft tientallen jaren rege
ringservaring, veel geld, en nog steeds
een wijdverbreid netwerk in het land,
tot in de kleinste dorpen. Maar de boe
ren in Kawarang vertrouwen geen en
kele politieke partij meer. „Nu komen
ze allemaal naar ons toe met geld en
beloftes. Vervolgens zie je ze vijf jaar
lang niet meer", verzucht Wahidin, als
Tutut glimlachend de rijstvelden heeft
verlaten. De beloofde kunstmest heeft
hij niQt gekregen.
door Paul Koopman
den haag/gpd - Zijn politici zelf
in staat de meest voor de hand
liggende conclusies te trekken?
Het antwoord moet luiden:
soms niet. Problemen in de sa
menleving kunnen politiek zó
gevoelig liggen, of er is al een zo
onwrikbaar standpunt over in
genomen, dat Kamerleden en
ministers gevangen blijven zit
ten in hun eigen gelijk. Er ont
staat een impasse die soms de
cennia lang kan duren. De ver
lossing moet dan doorgaans
komen van een extern adviseur.
Het inmiddels tot de draad ver
sleten dispuut over de voors en
tegens van gasboringen in de
Waddenzee is een klassiek
voorbeeld van zo'n politieke
impasse die alleen met hulp
van buiten te doorbreken was.
De commissie-Meijer boog zich
over het probleem en kwam
met een oplossing die al talloze
malen eerder was aangedragen:
haal het gas via schuine borin
gen uit de grond en gebruik een
deel van de opbrengsten voor
investeringen in het milieu. En
uiteraard: mocht blijken dat de
bodem in het gebied gaat dalen
- of dat gebeurt blijft ondanks
alle wetenschappelijke schijn
zekerheid een vraagteken -
draai dan de kraan weer dicht.
De reactie van de regeringsfrac
ties in de Tweede Kamer was
voorspelbaar: de WD - altijd op
zakelijke gronden al vóór gas-
De ministers Dekker, Veerman en Brinkhorst nemen het rapport van de commissie Meijer in ontvangst.
Foto: WFA/Frank van Rossum
winning - bleef voorstander.
Het CDA voelde zich dankzij
het Meijer-advies verlost van
zijn ketenen en kon nu een
dogmatische 'nee' verruilen
voor een 'ja'. D66 liet eveneens
zijn categorisch afwijzende
houding varen. Het zogenaamd
onafhankelijke advies-Meijer
verschaft deze partijen de argu
menten om van mening te kun
nen veranderen.
Hadden CDA en D66 dan niet
zelf kunnen bedenken - put
tend uit een indrukwekkend re
servoir wetenschappelijke stu
dies en eerdere adviezen - dat
waddengas op een voor het mi
lieu verantwoorde manier bo
ven de grond is te halen? Het
antwoord moet luiden: ja en
nee. De 'ruiltruc' die de com
missie-Meijer aandraagt (ge
bruik een deel van de op
brengst voor milieuherstel)
werd immers al eerder toege
past. Ook de verdieping van de
Westerschelde werd bijvoor
beeld acceptabel gemaakt door
de milieuschade elders via in
vesteringen in natuur te com
penseren.
Maar dit ei van Columbus bleef
op de plank liggen, omdat het
CDA en D66 aan moed ontbrak
om eigener beweging hun
standpunt te verlaten. Meijer
sneert in zijn rapport dat de
discussie over de Waddenzee
gaandeweg een 'sterk symbool
karakter' had gekregen. Anders
geformuleerd: er werd niet
meer nagedacht. Dat er met
een door de VN beschermd na
tuurgebied niet lichtvaardig
wordt omgesprongen is zeer te
recht, maar dat mag uiteraard
nog geen excuus zijn voor intel
lectuele luiheid.
Hetzelfde is al lange tijd het ge
val in het debat over kernener
gie. Een beslissing over de toe
komst van deze energiebron in
Nederland wordt al tientallen
jaren uit de weg gegaan, omdat
politieke partijen blijkbaar nog
niet in staat zijn met open vizier
en rationeel naar dit dossier te
kijken. Een knoop kan niet wor
den doorgehakt omdat voor- en
tegenstanders elkaar lang gele
den in een houdgreep hebben
genomen. Dat hoefde tot dus
verre ook niet, omdat de kern
centrale in Borssele een langere
•levensduur heeft dan bij de
bouw werd voorzien. Intussen
wordt op grote schaal atoom-
stroom geïmporteerd uit met
name Frankrijk. Een ontwikke
ling die met de liberalisering
van de energiemarkt alleen
maar in een hogere versnelling
zal raken.
Ooit worden de splijtstofstaven
voor de laatste keer uit het
Borsselse koelwater getrokken
en voor die tijd moet de vraag
beantwoord worden met welke
alternatieve energiebron milieu
en economie het meest gebaat
zijn. De impasse rond het wad
dengas leert dat daarvoor vrij
wel zeker een externe advies
groep moet opdraven. Mis
schien een nieuwe lucratieve
klus voor Meijer en de zijnen?
door onze correspondent
Step Vaessen
Dochter 'Tutut' treedt in de
voetsporen van vader Soeharto.
Foto: AFP/John Macdougall
geld moeten betalen bij het tol
huisje, gekscherend: 'alsjeblieft
Tutut'. Maar ze zat ook in tele
visiestations, de bankwereld en
nog vele andere projecten. Tu
tut wijst alle aantijgingen over
corruptie fel van de hand. „We
hebben nooit een cent gestolen
van de staat. Als mijn vader
wordt beticht van corruptie met
liefdadigheidsinstellingen, dan
klopt daar niets van. Dat geld is
allemaal naar de armen ge
gaan." De rechtszaak tegen
Soeharto werd een aantal jaren
geleden gestaakt omdat de
voormalige alleenheerser te
ziek zou zijn.
Met pijn in het hart heeft Tutut
alle beschuldigingen de afgelo
pen zes jaar over zich heen la
ten gaan. Iets terugzeggen
mocht niet van pa. „Vader zei
dat God uiteindelijk de waar
heid wel zou openbaren. En zie,
hij heeft naar ons geluisterd.
Ons zwijgen heeft succes gehad
als je kijlrt naar hoe mensen nu
op Ojtis reageren."
karawang/banten/jakarta - 'Lang le
ve Soeharto, Tutut wordt president.'
De dochter van oud-president Soehar
to glimlacht opgetogen. Honderden
rijstboeren in de buurt van Karawang,
in West Java, juichen haar toe. Voor
het eerst sinds de roemloze val van
haar vader, zes jaar geleden, durft ze
zich weer in het openbaar te vertonen.
Ze durft zelfs meer. Van de bescherm
de omgeving van haar luxueuze huis,
waar ze zich jaren met haar vader
heeft schuilgehouden, beklimt ze
rechtstreeks het politieke podium. Vol
gende week bij de parlementsverkie
zingen, maar liever nog wil Siti Hardiy-
anti Rukmana, oftewel Tutut, bij de
verkiezingen op 5 juli president wor
den. Vooral arme Indonesiërs vinden
dat geen gek idee. Vijfjaar geleden, na
de val van Soeharto, stemden die op
Megawati Soekarnoputri. De dochter
van de eerste president Soekarno zou
hun reddende engel zijn. De teleur
stelling is enorm. De beloofde hervor
mingen hebben vooral een lege maag
opgeleverd. Uit onderzoek van de Asia
Foundation, een organisatie die de
mocratie bevordert in de regio, blijkt
dat 53 procent van de Indonesiërs een
sterke leider willen zoals Soeharto,
zelfs als hun vrijheden en rechten wor
den beknot.
Wahidin is naar de bijeenkomst met
Tutut gekomen omdat hem gratis
kunstmest is beloofd. Maar ook uit
nieuwsgierigheid. „Voor de boeren
was de situatie onder Soeharto beter.
De prijs van rijst was hoger en die van
kunstmest laag. Nu kunnen we niet
eens meer kunstmest krijgen, omdat
slimme handelaren het ergens anders
duurder verkopen." Wahidin heeft de
buik vol van de zogenaamde Reforma
si. „De hervormingen zijn alleen in het
voordeel geweest van de mensen aan
de top, de mensen met geld. Voor ons
Een vrouw controleert de zakjes rijst die de partij van Tutut Rukmana op verkiezingstoernee uitdeelt. Foto: EPA
is er helemaal niets verbeterd." Wahi
din is vooral cynisch over al die nieu
we niet-gouvemementele organisaties
die na de val Soeharto als paddestoe
len uit de grond schoten. „Weetje wat
die doen? Die komen langs de deuren
om de boeren geld af te persen. De
corruptie is enorm." Zelf is hij al her
haaldelijke keren slachtoffer gewor
den.
Ook in Jakarta, waar het verzet tegen
Soeharto zes jaar geleden het grootst
was, klinken deze geluiden. „Liever
een autoritair regime met stabiele prij
zen en betaalbaar onderwijs dan de
chaos die we nu hebben", zegt Haji
Sachroni die met een klein busje dage
lijks mensen oppikt in Cilincing, het
noorden van de stad. Volgens hem is
Indonesië nog niet rijp voor democra
tie. „We hebben een ijzeren leider no
dig zolang mensen hun eigen verant
woordelijkheid niet kennen. Kijk maar
naar al die verkopers die met hun wa
ren op de stoep staan. Dat was onder
Soeharto niet. Toen was er discipline."
Dat Soeharto lukraak mensen liet ver
moorden of verdwijnen, deert Sachro
ni niet. „Dat deed hij alleen met men
sen die een bedreiging waren voor het
regime."
Ook de vissersvrouw Sujina wil deze
keer eens Tutut gaan 'proberen'. Van
haar vijf kinderen gaat er niet een naar
school. Onlangs heeft ze haar jongste
kind van de lagere school moeten ha-
