JULIANA
Koninklijk eerbetoon vermengd met bijzondere herinneringen
'Achter elke zin zit langdurig onderzoek'
,e dienst door het 'regieoog' van De Roode
Duitse Prins van Oranje niet uitgenodigd bij uitvaart
UDC 953
maandag 29 MAART 2004
E KONINKLIJKE GRAFKELDERS
den haag/anp - Ze wisf direct
dat ze in haar loopbaan als
journalist zo'n vraaggesprek
nooit meer zou maken. Prinses
Juliana gedroeg zich in 1987 in
het televisiegesprek met Maar-
tje van Weegen zo oprecht en
gewoon, dat het medebepalend
werd voor het beeld dat de
mensen zich vormden over de
prinses. Nu, zeventien jaar la
ter, presenteert Van Weegen
van NOS Actueel morgen de te
levisieregistratie van de uitvaart
van Juliana.
Ze komt net terug van een af
spraak met de stalmeester van
het koninklijk huis. Hij is ver
antwoordelijk voor al het rij
dende materieel morgen; ook
voor het vervoer van de gasten
uit het buitenland. Het is een
van de mensen die Van Weegen
zelf spreekt om zich voor te be
reiden op de uitzending, die
duurt van 09.10 tot 14.00 uur.
Zo heeft ze ook een uitvoerig
voorbereidend gesprek gehad
met de remonstrantse predi
kante W. Hudig-Semeijns de
Vries van Doesburgh die de uit
vaartdienst leidt. „Het is een
bijzondere vrouw. Ik verwacht
veel van haar dinsdag. Het
wordt een bijzondere dienst."
De gesprekken zijn nodig om
de uitzending goed te kunnen
presenteren. „Ik moet de ge
zichten van alle gasten herken
nen, weten wat voor functiona
rissen zich in de rouwstoet be
vinden en waarom en op wat
voor momenten ik de dienst in
de kerk kan toelichten en wan
neer niet. Feitelijk gaat aan elke
zin die uitgesproken wordt
langdurig onderzoek vooraf
aldus Van Weegen. Dat onder
zoek is vooral vervat in het ar
chief dat NOS Actueel in de af
gelopen jaren over Juliana heeft
opgebouwd.
„Dat is een continu proces van
de redactie geweest Je wilt een
zo compleet mogelijk beeld ge
ven over het leven van prinses
Juliana; haar niet alleen belich
ten als staatshoofd, maar onder
meer ook haar politieke beteke
nis laten zien, haar persoonlijke
leven en religie." Tussendoor
zijn regelmatig inleidende tek
sten aangepast en is er gezocht
naar unieke beelden. „Ook bie
den mensen beeldmateriaal
aan dat nog niet eerder is ver
toond." De laatste bijdrage
maakten Van Weegen en de re
dactie begin maart over de to
neelvrienden van prinses Juli
ana, drie vrouwen en een man.
Van Weegen was zaterdag 20
maart in Spanje toen ze rond
kwart over acht 's ochtends
hoorde dat Juliana was overle
den. De presentatrice vloog
vrijwel direct terug naar Neder
land om rond 17.00 uur een uit
zending voor NOS Actueel te
presenteren. Van de zogenaam
de voorwaarschuwing die de
Rijksvoorlichtingsdienst (RVD)
aan de NOS zou hebben ge
daan, is volgens haar niets
waar. Net als de fabeltjes rond
de monarchie, bestaan die er
ook rond de verslaggeving over
het koninklijk huis.
„Het zijn van die geruchten en
verhalen die maar niet de we
reld uitgaan", vertelt Van
Weegen. „Zo is het ook onzin
dat een gesprek met een lid van
het koninklijk huis vooraf hele
maal wordt vastgelegd, als zou
het een toneelstukje zijn van
vragen en antwoorden. Dat is
een hardnekkig misverstand.
Ook het interview uit 1987 met
prinses Juliana en prins Bern-
hard was een gesprek waarin
helemaal niet vaststond hoe het
zou lopen. Ik had niet eens vra
gen op papier. Op verzoek van
het paar zou het een gesprek
worden en geen interview. De
RVD wist vooraf niet wat voor
vragen ik zou stellen."
Die ontmoeting in 1987 met Ju
liana en Bernhard typeert ze als
zeer bijzonder. „Iedereen zag
de prinses toen zoals je haar
nog nooit had gezien. Ze sprak
erg vanuit haar hart, iemand
die sterk associatief denkt." Dat
Juliana vooral de laatste dagen
als een gewone vrouw is gepor
tretteerd, is volgens Van
Weegen in overeenstemming
met de werkelijkheid. „Dat ze
graag gewoon wilde zijn was
zeker niet gespeeld, dat was op
recht."
Zelf vindt Van Weegen dat door
de uitzendingen de afgelopen
dagen vooral de erkenning van
Juliana als staatshoofd sterk is
toegenomen. „Bij de formaties
van kabinetten was ze soms
baanbrekend, uiteraard binnen
de regels van de constitutionele
monarchie."
kergrijs zeil gehulde lijkkoets,
getrokken door een span van
acht Friese paarden, hield tegen
het vallen van de duisternis een
5Bijna net zo
mooi als de
echte uitvaart
den haag/gpd - Honderden be
langstellenden waren gister
avond aan de voorkant van pa
leis Noordeinde in Den Haag
getuige van de generale repeti
tie voor de uitvaart van prinses
Juliana, morgen. „Dit is toch
wel heel bijzonder. Het is bijna
net zo mooi als de echte uit
vaart", merkte een oudere toe
schouwer op. Op dat moment
stonden aan de achterkant van
het paleis nog honderden men
sen te wachten om van de laat
ste gelegenheid gebruik te ma
ken om langs de baar te defile
ren.
„We moeten kijken of er geen
hindernissen of obstakels zijn
onderweg. Je moet altijd oefe
nen", verklaarde ceremonie
meester Monod de Froideville
eerder. De stoet met de in don-
Isum/gpd - Miljoenen
zullen de uitvaart van
s Juliana morgen via de
en. NOS-regisseur Jan de
is verantwoordelijk voor
!-uitzending. „Mijn doel
bjdjkers thuis de indruk te
dat ze erbij zijn in de
nje Kerk."
daarbij voor verrassin-
)mt te staan, is vrijwel uit-
cfen. De Roode werkt aan
rjid van het al jaren gele-
de NOS opgestelde
f dossier', dat ook als lei-
'jjdiende voor de tv-uitzen-
ï'jan de bijzetting van prins
Zijn voornaamste taak
dagen: „Met een
de voorbereidingen
voor de dienst en de inrichting
van de kerk minutieus volgen."
Er zijn slechts kleine bijsturin
gen nodig ten opzichte van de
dienst voor prins Claus, vertelt
De Roode. „Dat was voor ons
een leermoment, zodat we de
camera's nu nog nauwkeuriger
konden plaatsen. Zo hangt er
nu een camera boven de entree
van de kerk, waarmee we het
binnendragen van de kist met
een topshot in beeld brengen."
De Roode is de afgelopen da
gen nauwgezet op de hoogte
gebracht van het verloop van
de dienst en de muziek om de
juiste beeldkeuzes te kunnen
maken. „De vraag is steeds hoe
nadrukkelijk je iets laat zien. Als
de kist naar de grafkelder wordt
gebracht, kun je ervoor kiezen
om de dragers close in beeld te
brengen, maar je kunt ook een
wijds totaalshot maken en dan
langzaam op de trap naar de
grafkelder inzoomen. Ik kies
voor het laatste, omdat de dra
gers geen hoofdrol spelen. Het
totaalshot van bovenaf met een
camera in de nok van de kerk
bewaren we bewust voor dat
indrukwekkende moment."
Daarnaast heeft de regisseur te
maken met de voortschrijdende
techniek. „De camera's worden
steeds kleiner en zijn op af
stand bestuurbaar. De leden
van het koninklijk huis zijn daar
bijzonder van gecharmeerd,
omdat ze nauwelijks opvallen."
Het moment waarop de familie
achter de kist aanloopt naar de
grafkelder in de Delftse kerk is
emotioneel, ook voor de tv-kij-
kers. Vrijwel iedereen zal zich
de beelden van koningin Bea
trix herinneren, die vlak voor de
bijzetting van haar echtgenoot
door verdriet overmand op de
aim van prins Friso steunde.
„Je brengt de familie op dat
moment niet close in beeld",
zegt De Roode. „Ik laat het wel
zien, kies er op zo'n moment
niet voor om op een bloemstuk
in te zoemen. 'Waardig' is denk
ik het goede woord voor de ma
nier waarop wij de dienst in
beeld brengen."
ui
rijj/gpd - De Prins van Oranje is niet
cQodigd voor de uitvaart van prinses
Prins Georg Friedrich van Pruisen
alie zich op basis van zijn afstamming
Frederik Hendrik ook kan
tien van de titel 'prins van Oranje',
iokoningin Beatrix wel een persoonlijke
te
condoléance gestuurd. Hij bewaart 'goede
herinneringen' aan koningin Juliana.
Sinds 1732 zijn er twee prinsen van Oranje,
één in Nederland en één in het Pruisische
koningshuis. Na de dood van de koning
stadhouder Willem III in 1702 waren er bij
de Oranjes geen erfgenamen in rechte lijn
meer. Willem III wees de Friese tak van zijn
familie aan als opvolgers, maar daar nam
de koning van Pruisen geen genoegen mee.
Pas na eindeloos geruzie kwam er in 1732
een overeenkomst, waarin de overdracht
van het prinsdom Orange in Zuid-Frankrijk
en de titelkwestie geregeld werden.
minuut of tien halt voor het pa
leis. Het plaatsen van de kist
werd hier niet geoefend. Dat
gebeurt achter gesloten deuren,
net als het repeteren van het lo
pen met de last.
Vanaf Noordeinde ging de Stoet
verder via Rijswijk naar de
Nieuwe Kerk in Delft.
Bij het oefenen voor het paleis,
waar het stoffelijk overschot
van Juliana sinds woensdag ligt
opgebaard, kon het stille pu
bliek een paar kleine foutjes in
het protocol waarnemen. Zo
vergat een van de ruiters een
maal binnen de paleishekken
op het aangewezen moment te
salueren. De chef van het mili
taire huis van de koningin, lui
tenant-generaal Blomjous van
de cavalerie, en de stalmeester
van de het hof, kolonel Wasse
naar, die meerepeteerden, zul
len er nog een keer op wijzen.
De lijkkoets werd vooraf gegaan
door bereden ere-escortes van
de Koninklijke Marechaussee
en het Korps Landelijke Politie
diensten (KLPD). Achter de lijk
koets volgde de bloemenbrik,
waarop morgen de belangrijk-
Laat in de avond oefende gisteravond in Den Haag de rouwstoet voor de bijzetting van prinses Juliana.
Foto: GPD/Phil Nijhuis
ste kransen en bloemstukken
liggen. De brik wordt getrokken
door een tweespan Gelderse
paarden. Daarachter kwam de
galaberline. In deze koets zitten
straks de oudste zonen van Juli
ana's vier dochters: de prinsen
Willem-Alexander, Carlos en
Maurits en Bernardo Guillermo
(zoon van Christina).
In het licht van de lantaarns
had de stoet iets extra sombers
en plechtigs. Op het Buitenhof
en de Hofweg kon meteen het
daar gistermiddag pas weer
aangebrachte asfalt worden ge
test. Als ze daar maar niet
doorheen zakken", merkte een
werknemer van de HTM op.
Juist dit stuk van de route was
kort geleden helemaal openge
broken. Met man en macht is
de afgelopen dagen gewerkt om
het wegdek weer tijdelijk te
dichten. Ook in Delft waren
noodverbanden nodig om de
uitvaart mogelijk te maken.
|ans Jacobs
llandse vorstenhuizen zijn ruim verte-
jordigd bij de uitvaart van prinses Juli-
prschillende gasten zijn oud-collega's
oud-koningin, velen bewaren bijzon-
erinneringen aan het Nederlandse vor-
nsen Bernhard en Philip maakten
Üng vaak grapjes. Samen vormden ze
kbond van prinsen-gemaal'. Dat ze
a die titel eigenlijk niet hadden,
ie geen verschil. Het ging erom dat ze
Itgenoot van een regerend vorstin
at schimmige en moeilijke positie be-
Begin jaren zeventig werd de 'vak-
uitgebreid met prins Henrik van De-
Koning van
Hispanje terug
in Nieuwe Kerk
nemarken, die even als zijn eerbiedwaardi
ge collega's worstelde met zijn in staatkun
dig opzicht niet bestaande positie.
Philip (82) was jaloers op Bernhard (nu 92).
De Britse pers liet de man van koningin Eli
zabeth lang niet zo vrij als de Nederlandse
media de echtgenoot van Juliana. De jonge,
stoere zeeman Philip werd na de plotselin
ge troonsbestijging van zijn vrouw in 1952
opeens 'opgesloten' binnen de hekken van
Buckingham Palace. Zijn vrije leventje op
de wereldzeeën, en niet te vergeten de zee-
Prinses Sirindhorn heeft nog een fiets van Juliana
(en van prinses Sirindhorn van Thai-
:htten op toen Nederlandse ver-
'ers haar vroegen naar haar herin
nen aan koningin Juliana. „Ze heeft
(en fiets gegeven. Daar heb ik in de
jsgangen op leren fietsen. Ik denk dat
im nog heb, maar ik weet niet precies
I'ie nu staat", zei de jóngste dochter
Ie Thaise koning Bhumibol over het
sbezoek dat Juliana en Bernhard en
oudste dochter Beatrix in 1963 aan
land brachten.
dhorn, nu 48, was destijds acht jaar.
In januari begeleidde zij koningin Beatrix
en prins Willem-Alexander tijdens hun
staatsbezoek aan Thailand. Tussendoor,
als ze op de koninklijke gasten uit Neder
land moest wachten, babbelde de prinses
vrijuit met de pers. Sirindhorn, morgen
ook in Delft, toonde zich nuchter, toegan
kelijk en vol humor.
Van de Nederlandse geschiedenis in Thai
land wist ze minder dan zou moeten, be
kende ze. Maar aan haar eigen bezoeken
aan Nederland én aan Juliana bewaarde
ze de beste herinneringen.
Prins Philip. Foto: AP
havens, was opeens voorbij, terwijl Bern-
hard als handelsreiziger voor de staat volop
van het leven kon genieten.
Regelmatig kruisten ze eikaars pad. Bern-
hard en Philip bijvoorbeeld waren beiden
nauw betrokken bij het Wereld Natuur
Fonds. Bernhard en Juliana waren in 1947
bij het huwelijk van het Britse kroonprinse
lijk paar. In maart 1958 kwamen Elizabeth
en Philip op staatsbezoek in Nederland,
vier jaar later waren ze eregasten bij het zil
veren huwelijk van Bernhard en Juliana. In
1972 volgde een tegenbezoek aan Groot-
Brittannië.
Op begrafenissen en huwelijken, maar ook
op bijzondere verjaardagen werden de
contacten aangehaald. Philip en Juliana
zijn in 1996 voor het laatst samen gefoto
grafeerd, al grappend op de vijftigste ver
jaardag van Juliana's petekind koning Carl
Gustaf van Zweden. Carl Gustaf deelde met
Juliana zijn geboortedag: 30 april. Hij is één
van de vier oud-collega's van koningin Juli
ana die morgen in Delft aanwezig is bij de
uitvaart.
Om de bijzondere banden met de Oranjes
te onderstrepen neemt Carl Gustaf behalve
zijn vrouw Silvia ook kroonprinses Victoria
mee, op haar beurt petekind van koningin
Beatrix en al vaak genoemd als mogelijke
peettante van prinses Amalia. Carl Gustaf
bracht in 1976 een staatsbezoek aan Neder
land, waarbij Juliana en Bernhard hem in
de watten legden.
Een bijzondere gast is groothertog Jean van
Luxemburg (83), een andere oud-collega.
Jean volgde in 2000 het voorbeeld van Juli
ana en droeg de troon over aan zijn oudste
zpon, Henri. De nauw aan elkaar verwante
vorstenhuizen van Luxemburg (Huis Nas
sau) en Nederland (Oranje-Nassau) zijn
daarmee de enige twee die 'pensionering'
van het staatshoofd hebben ingevoerd. De
andere vorsten gaan door 'tot ze er bij
neervallen', zoals de Deense koningin het
eens plastisch uitdrukte. Alleen Liechten
stein heeft een tussenvorm gevonden,
waarbij de ook in Delft aanwezige Hans-
Adam wel vorst blijft, maar het werk over
draagt aan zijn zoon Alois.
Jean was met zijn nu aan longkanker lij
dende vrouw Joséphine-Charlotte aanwe
zig bij de zilveren bruiloft van Juliana en
Bernhard, het huwelijk van Beatrix in 1966,
maar bijvoorbeeld ook bij de uitvaart van
prins Claus. In 1967 kwam hij op staatsbe
zoek, vier jaar later bracht koningin Juliana
een tegenbezoek aan Luxemburg, dat tus
sen 1815 en 1890 door haar familie werd
De Deense koningin Margrethe kwam
eveneens op staatsbezoek bij koningin Juli
ana (in 1975). Ook zij is dus nog een oud
collega, al was zij destijds net begonnen en
dacht Juliana al na over een mogelijk einde
van haar werkzaamheden. Margrethe en
haar zussen Benedikte en Anne-Marie (in
Delft als oud-koningin van Griekenland)
zijn zeer goed bevriend met Beatrix en de
verwachting is dat de Oranjes in mei een
flinke afvaardiging sturen naar het huwelijk
.van de Deense kroonprins Frederik en
Mary Donaldson.
Het laatste staatsbezoek uit de 32-jarige re
geerperiode van Juliana betrof de komst
van de Spaanse koning Juan Carlos en ko
ningin Sofia in maart 1980 - ruim een
maand voor het aftreden van Juliana. Ge
zien de historie van Spanje en Nederland
was het een uitzonderlijk bezoek, waar Juli
ana erg naar uit had gekeken. Hoogtepunt
was het bezoek van de in ^975 aangetreden
Spaanse koning aan Delft, waar Juan Carlos
een krans legde bij het graf van Willem de
Zwijger in de Nieuwe Kerk. De Nederlandse
'vader des vaderlands' was immers ver
moord in opdracht van de door Nederlan
ders in het Wilhelmus nog altijd 'geëerde
koning van Hispanje'. Juan Carlos (66) is
inmiddels ook op staatsbezoek geweest bij
Beatrix.
Er is nog een saillant detail. Precies veertig
jaar geleden schudde het Huis van Oranje
op zijn grondvesten toen prinses Irene de
Spaanse troonpretendent Carlos Hugo van
Bourbon-Parma - verklaard tegenstander
en concurrent van Juan Carlos van Bórbon
- als echtgenoot koos. Om politieke rede
nen mocht de koninklijke familie het hu
welijk in Rome niet bijwonen. Irene is in
middels lang gescheiden, maar haar ex zit
in de Nieuwe Kerk bij de familie. Onder het
zelfde dak als de ook door hem erkende
'koning van Spanje'.
Naam
- Prins Willem IV
-Prins Willem V
Koning Willem I
Koning Willem II
Willem Alexander Frederik
06-11-1650
12-01-1759
27-05-1762
(Zoon van koning Willem II)
- Willem Frederik Maurits
- Willem Nicolaas Alexander
(Zonen van koning Willem III).
Prins Willem II
Anna (gemalin van Willem IV)
- George Willem Belgicus
(oudste zoon van Karei Christiaan,
Vorst van Nassau-Weilburg)
- Wilhelmina Frederika Louise 22-
(dochter van koning Willem I)
Frederika Louise Wilhelmina 15-
(dochter van prins Willem V,
gemalin van de Erfprins van Brunswljk)
Trap van kef K naar kelder
Naam
Frederika Sophia Wilhelmina
(gemalin van prins Willem V)
Frederika Louisa Wilhelmina
(gemalin van koning Willem I)
Anna Paulowna (gemalin van
koning Willem II)
Sterfdatum
09-06-1820..
In de loop dér jaren hebben
de grafkelders diverse ver
bouwingen ondergaan.
De eerste verbouwing dateert
uit 1752. De nieuwe grafkelder
is in 1820 op initiatief van
koning Willem I gerealiseerd.
In 1923 volgde wederom een
verbouwing, toen werd onder
andere de toegang tot de
kelders verbreed.
Leden Huis van Oranje Nassau
die niet in Delft zijn begraven:
Philips Willem, de oudste zoon
van prins Willem, werd in de
St. Sulpicekerk te Diest begraven.
Koning-stadhouder Willem III en
zijn vrouw Mary Stuart hebben als
koning en koningin van Engeland
in de Londense Westminster
Abbey hun laatste rustplaats.
Bron: Nieuwe Kerk Delft
GPD/Reinoud Sljtsma
koninklijke grafkelders bevinden zich onder en achter het praalgraf van
Hem van Oranje in de Nieuwe kerk te Delft. Verdeeld over de oude en
nieuwe grafkelder bevinden zich 44 stoffelijke overschotten van
len van het huis van Oranje Nassau in de Nieuwe Kerk.
Nieuwe grafkelder
Naam Sterfdatum
23 - Willem Alexander Karei 21-06-1884
(zoon van koning Willem ill)
24 - Willem Frederik Nicolaas Karei, 01 -11-1834
- Willem Frederik Nicolaas Albert 23-01 -1846
(zonen van Willem Frederik Karei)
25 - Louisa Augusta Wilhelmina 06-12-1870
Amalia (gemalin van prins Willem
Frederik Karei)
- Willem Frederik Karei 08-09-1881
(zoon van Koning Willem I)
26 - Willem Frederik Hendrik 13-01-1879
(zoon van koning Willem II)
27 - Willem George Frederik 06-01-1799
(zoon van prins Willem V)
- Willem Alexander Ernst Casimir 22-10-1822
(zoon van koning Willem II)
28 - Amalia Maria da Gloria Augusta 01-05-1872
(gemalin van Willem Frederik Hendrik)
29 - Koningin-Regentes Adelheid 20-03-1934
Emma Wilhelmina Theresia,
(2e gemalin van koning Willem III)
30 - Koning Willem III 23-11-1890
31 - Hendrik Wladimir Albrecht Ernst 03-07-1934
(Prins-gemaal van koningin Wilhelmina)
32 - Koningin Wilhelmina 28-11-1962
Naam
Sterfdatum
Prins Willem I
10-07-1584
Louise de Coligny
09-10-1620
(gemalin van prins Willem 1)
Prins Maurits
23-04-1625
Prins Frederik Hendrik
14-03-1647
Isabella Charlotte (dochter
12-04-1642
van prins Frederik Hendrik)
Elisabeth (dochter van
04-08-1630
prins Frederik Hendrik)
- Catharine, Belgica
12-044648
(dochter van prins Willem 1)
Amalia van Solms (gemalin
08-09-1675
van prins Frederik Hendrik)
10,11 Onbekende prinsen en prinsessen,
onder, wie waarschijnlijk Henriëtte
Amalia en Hendnk Lodewijk, dochter
en zoon van prins Frederik Hendrik.
