KUNST CULTUUR
Jazzconcert door cabaretier Boddé
R9
Farao's
op reis
Emma Kirkby zingt als een engel
De F-side regeert
>jo en Chantal op zoek naar Brei
De pikorde
van de pokeraars
Drank en denderen over de wereld
mien Wild
iet LVC
tl - Damion Wild is de gro-
bliekstrekker bij de tech-
rand van Pure Audio, mor-
[i het LVC. De New-Yorker
enaar van een van de
t gerespecteerde labels op
10 gebied: Synewave. Ar
ia als Headroom, Heiko
en Echoplex zijn enkele
;rs uit de Synewave stal.
Ive labelbaas is Damon
|r ook producer en dj. Hij
it onlangs zijn derde solo
n 'Downtown Worlds' uit.
luan Sanchez staat morgen
jt podium van de grote
bijgestaan door Pure Au-
isidents Kim Wood en De
le kleine zaal staat in het
van de clickhouse. Daar
tCupatec samen met
neister J en Libre Service,
•chnofeest begint om
uur.
vrijdag 26 maart 2004
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Het Land' door Mike
Boddé. Met Niels Tausk (contrabas en
bügel) en Marnix Stassen (percussie en
sampling). Regie: Aad Spee. Gezien:25/3,
schouwburg Leiden.
Een cabaretpubliek een echt
jazzconcert voorschotelen.
Daar heb je durf voor nodig.
Mike Boddé heeft het aange
durfd. Er klinken geen protes
ten vanuit de zaal. Kennelijk
voelt niemand zich bekocht.
Dat kan ook eigenlijk niet, want
Boddé heeft op muzikaal ge
bied wel het nodige te bieden.
Bovendien valt hij meteen met
de deur in huis. Wie imitaties
la zijn befaamde bijdragen aan
het 'Kopspijkers'-cabaret ver
wacht, moet hij teleurstellen.
En om dat 'rouwproces' even
tijd te gunnen speelt hij in
lounge-jazz-stijl uiterst soepel
'The Girl from Ipanema'. Daar
mee is de toon gezet, letterlijk
en figuurlijk. Een paar blues
stijlen, een pittig swingend
'There will never be another
muziek - de vergelijking met ca
baretier Hans Liberg lijkt voor
de hand liggen. Toch doet Bod
dé het anders. In tegenstelling
tot Liberg beperkt hij zich ge
lukkig niet tot een onafzienbare
reeks minifragmentjes. Veel
nummers worden gewoon van
begin tot eind gespeeld. De
souplesse waarmee hij diverse
muziekstijlen presenteert,
dwingt respect af. Zelfs in de
daarbij horende zang laat hij
goed herkenbare nuances ho-
genieten. Het geheel is vervat in
het reisverslag van een negen
tienjarige jongeman die tijdens
zijn eenjarig verblijf in de Ver
enigde Staten een speurtocht
maakt naar de 'roots' van de
jazz. De Amerika-ervaringen
zijn daarom ook goed voor
commentaren op de cliché's
over het land en de bevolking.
Maar het cabaretbloed kruipt
nu eenmaal waar het niet gaan
kan. Zo wordt de muziek plot
seling onderbroken voor de zo
genaamde 'boodschappen'. Bij
voorbeeld: 'Osteoporose - voor
knapperige beenderen'. En
meer van dat soort teksten.
Evenzogoed geeft hij na de
pauze een lesje Rotterdams
voor beginners of tapt hij muzi
kantenmoppen met woordspe
lingen op standaardnummers.
De dosering van dat alles laat
echter te wensen over. In zijn
geheel maakt het programma
hierdoor een rommelige in
druk.
Als je zo duidelijk in staat bent
een cabaretpubliek een jazz
concert te verkopen, dan moet
een beetje strakkere opbouw
van het optreden toch zeker
mogelijk zijn.
bazel - In Bazel loopt het vanaf 7
april ongetwijfeld storm als in
het Museum van Oudheden al
daar een deel van de schatten
uit de tombe van de legendari
sche farao Toetanchamon te zien
zijn. Dat in combinatie met an
dere spectaculaire artifacten die
zijn opgegraven in de Vallei der
Koningen. Zoals bijvoorbeeld dit
masker van Tuyu en de beschil
derde, houten kop van een koe
uit de tijd van farao Amenophis
II. Na Zwitserland doet de reizen
de tentoonstelling verder nog
Amerika, Japan en vermoedelijk
ook China aan. Foto's AP
cert: Messiah van G.F. Handel door het
rode Consort o.l.v. Henk Gijzen. M.m.v.
irkby (sopraan), Patrick van Goethem (alt),
n Elsacker (tenor) en Henk Neven (bas).
Gehoord: 25/3, Marekerk, Leiden.
ederode Consort, oorspronkelijk
icaal en instrumentaal ensemble
nen, maar sinds 1990 verbon-
de Streekmuziekschool van
tan de Rijn, hecht aan de prin-
iie gelden voor de barokmuziek,
streven naar authenticiteit past
Messiah' uit te voeren rond Pa-
sen; daarvoor had Handel het ook be
doeld. Bij de uitvoering van dit werk
laten ze zich bovendien bijstaan door
niet de minste solisten. De Engelse so
praan Emma Kirkby is in dit genre we
reldberoemd, maar ook de Nederland
se bas Henk Neven en de Belgen Jan
van Elsacker en Patrick van Goethem
zijn zangers naar wie het prettig luiste-
De instrumentalisten van het Bredero-
de Consort laten zich in de ouverture
horen als een licht en helder ensem
ble, dat vlot en vaardig de toon zet. En
dat blijft het tot het einde toe. Onna
drukkelijk en sterk dienend, maar fraai
accentuerend en zeer overtuigend.
Geen moment verslapt de muzikale
Het koor heeft wat minder kleur en
klinkt ook wat minder fris. Zo licht en
wendbaar als je van een klein koor
mag verwachten, wordt het niet en
ook de expressie blijft vaak onder de
maat. De tenoren hoor je soms merk
baar zwoegen en de balans slaat door
naar de sopranen, een echte alt-klank
wordt gemist. Dirigent Henk Gijzen
laat het koor zich vooral concentreren
op subtiel en klein zingen, zonder om
haal en krachtpatserij, maar dat wreekt
zich een beetje in de vuurwerk-passa
ges, zoals het 'He trusted in God',
waarin geen spoor van de vereiste
smaad en spot doorklinkt, het bravige
'Lift up your heads' en het bedeesde
'Hallelujah!' zonder uitroeptekens.
Wel heel mooi is 'All we like sheep',
waarin het verdwaald zijn beeldend
NOODZAKELIJK KWAAD
gezongen wordt en fraai contrasteert
met opgeluchte blijdschap omdat
Christus al onze zonden overneemt en
uitboet. 'Thou shalt break them' is de
mooiste aria van tenor Jan van Elsac
ker. Virtuoos getimed en hoogst ex
pressief. Bas Henk Neven is in het
prachtige 'The people that walked in
darkness' op zijn best. De stem van
contratenor Patrick van Goethem
heeft een wat monochroom timbre,
maar werkt goed in het kale, bijna kille
'He was despised'. Emma Kirkby zingt
al haar partijen ongetwijfeld precies
zoals Handel ze gedroomd heeft: als
een engel. Stralend, helder, met loop
jes en versierinkjes van kristal en een
schijnbaar onwrikbaar geloof.
Eigenlijk ben ik nog maar nau
welijks bekomen van mijn ver
bazing over de columnist Paul
Cliteur die zich gedemoniseerd
voelt door de ATVD en medeco
lumnisten omdat zij hem heb
ben opgeroepen de discussie
over integratie van minderhe
den ietsje minder op de spits te
drijven. De columnist dreigt
omstreden onderwerpen in het
vervolg te mijden. Feitelijk zegt
Cliteur dat hij voortaan zijn
mond houdt als
anderen de
mond niet
wordt gesnoerd.
Dat lijkt mij
een dubbele li
berale zonde.
Zelf denk ik dat
er niets mis is
met het krach
tig poneren van
je mening, zelfs
niet als die een
tikkeltje grof is.
Zo noemde Cli
teur burgemees
ter Cohen van
Amsterdam on
langs nog een
gevaar voor de
rechtsstaat. Van
mij mag hij,
maar dan niet
meteen slappe
knietjes krijgen
als er wat teruggeroepen wordt.
Cliteur moet gewoon doorgaan
met het poneren van zijn con
servatief liberale ideeën en ook
andere het zwijgen niet willen
opleggen. Columnisten moeten
schijven wat ze willen en daar
hoort op z'n tijd ook een beledi
ging en een beetje lekker ouder
wets demoniseren bij.
Het enige waar ik me eigenlijk
zorgen over maak is de populis
tische, intolerante toon die poli
tici, in en buiten de regering, te
genwoordig aanslaanHet kabi
net Balkenende mag dan de
normen en waarden hoog in het
vaandel hebben, volgens mij is
het er in de politiek nog nooit zo
onfatsoenlijk aan toegegaan als
nu. Eerlijk gezegd: vanaf het
moment dat Fortuyn begon met
'ik zeg wat ik denk en ik doe wat
ik zeg", en de LPF-aanhang niet
lang daarna in het Tweede Ka
mer-gebouw op de vuist ging
met tegenstanders (dat was nog
vóór het LPF-kamerlid Winnie
de Jong met haar blote pram-
men in de Panorama ging
staan), wist ik het eigenlijk al:
de politieke hooligans zijn het
parlement binnen getrokken. De
taal van de straat, de grote bek:
de F-side regeert.
Ik ben het niet vaak eens met
het PvdA-kamerlid Duivesteijn,
maar wel toen hij laatst in de
Volkskrant verklaarde hoe hij
zich ergert aan het politieke de
bat, vooral als het over allochto
nen gaat: zo generaliserend, de
nigrerend en stigmatiserend.
Hele bevolkingsgroepen worden
door mevrouw Hirsi Ali gede
moniseerd. Of neem de WD-er
Wilders, u weet wel, dat kamer
lid met die geblondeerde toef
waar elke rechtaarde nicht zich
tegenwoordig voor zou scha
men, in Nieuwe Revu over mos
lims: 'Ik lust ze rauw'. Het is de
taal van de voetbalvandaal, ge
speend van elke nuance. One-li-
ners, bedoeld om de confronta
tie te zoeken in plaats van de
JAN RIJSDAM
Ik weet wel, tegenwoordig hoor
je al gauw
tot de poli
tiek correcte
fatsoenselite
als je er vrij
zinnig libe
rale opvat
tingen op rui
houdt over
culturele di-
versiteit en
g i verdraag-
1.^^ zaamheid,
I mensen in
J hun waarde
laten. Dat is
I linkse wat-
I tenpraat. Je
J moet eerlijk
zeggen wat je
denkt, ook al
is dat node-
loos kwet
send en grof.
Maar vol
gens mij heeft het helemaal
niets te maken met eerlijk, met
links of rechts, met eens of on
eens. Het heeft vooral te maken
met een verschuiving op de
schaal van verfijning en grof
heid.
In zo'n cultuur is het natuurlijk
niet gek dat ook de culturele sec
tor schade oploopt. In het For-
tuynkamp zijn kunstenaars al
snel als 'subsidiebedelaars' en
'uitvreters' bestempeld. Doet het
ook goed op de tribune. Vindt u
het dan gek dat een dj met een
grote bek bij de publieke om
roep een kwart miljoen euro per
jaar verdient en tegelijkertijd
het Radio Symfonie Orkest, een
van de beste symfonieorkesten
van Nederland, wordt opgehe
ven omdat er een paar miljoen
moet worden bezuinigd? U be
grijpt het al: eindelijk worden
die vandalen eens aangepakt
die 's avonds uit het concertge
bouw en de theaters komen.
De politiek keert zich niet alleen
af van verdraagzaamheid en
zelfbeheersing maar keert zich
ook langzaamaan af van de se
rieuze kunst, de echte muziek en
de culturele verscheidenheid.
Musea, theaters en muziekzalen
komen in toenemende mate on
der druk te staan van de popu
laire massacultuur. In Leiden is
deze week een begin gemaakt
met de discussie over het toe
komstige cultuurbeleid. Ik hoop
dat de Leidse politiek kiest voor
samenwerking en een beleid
waarbinnen de culturele diver
siteit van de samenleving tot z'n
recht kan komen.
theater recensie
I Dick van Teylingen
helling: In de schaduw van Brei.
jen liedteksten: Jacques Brei. Script
liedteksten: Lars Boom.
1:21/3, Rotterdam. Nog te zien:
JlO/4, Leidse Schouwburg.
ene kant is elke aanlei-
|m een lied van Jacques
>6 929-1978) te zingen goed.
irk is te mooi, te sterk en
grijk om te laten rusten,
andere kant is het een
isico, omdat je het altijd
ipnemen tegen de inten-
*!n de gedrevenheid van
gische koning van het
[chanson. Brei wandelde
en scheermes langs ravij-
|n pathetiek, sentimenta-
n ongeloofwaardigheid,
Hel niet. Imiteren is
al funest en een slap af-
van Brei is een beledi-
funnen Rob van de Mee-
|oed voor zo'n veertig jaar
geschiedenis, en Vera
in vijftien jaar uitge-
tot een van de vaste
:n van de Nederlandse
de verleiding niet
tan om Brei te zingen. Ze
zich gedegen voorbe-
hun hommage. Lars
j(schrijver voor theater en
és als 'Zeg 'ns aaa' en
jer') koos daarvoor de zij-
van Brels kompaan,
broer en chauffeur Jojo
Ier. Jojo zit dertig jaar na
rad in het voorgeborchte,
iniij moet kiezen tussen he
et hel. De vergetelheid is
n Voor je geheugen, en mu-
TSerapeute Chantal (die
intevallig de naam heeft van
•plochter) helpt bij het vul-
Ai de gaten die de maden
udhersens gevreten heb-
Vera Mann schittert in een Antwerpse versie van 'Ne me quitte pas'.
Foto: Annuska Houtappels
ben. Het verhaal is nogal ge
zocht, maar het biedt de kans
om Brei en mensen uit zijn om
geving op te voeren. Het wordt
een oorlogje tussen de seksen
die onbeslist eindigt. Brei was
een mannenman en Jojo dus
ook. 'Wijven, altijd hetzelfde: je
wilt liefde en je krijgt oorlog.'
M&M spelen het verhaal wat
gehaast, als opmaat voor de
liedjes, en daar gaat het natuur
lijk om. De meeste zijn van
Brei, sommige maakte Boom
speciaal voor de voorstelling.
De kwaliteit van vertalingen en
uitvoeringen loopt nogal uit
een, maar is soms uitstekend.
Van de Meeberg zingt een ster
ke 'Les bourgeois' (bijna te
snel) en Mann schittert in een
Antwerpse versie van 'Ne me
quitte pas'. Ook de passage
over Brels dementerende moe
der ('achter je huid is niemand
meer') is ontroerend. Uiteinde
lijk heeft Jojo zijn herinnering
gereconstrueerd, wat een beeld
oplevert van vrienden die niet
zachtzinnig met elkaar om
sprongen, maar toch echte
vrienden waren. Ze kregen zelfs
tegelijk kanker. 'Als vriendin
nen die tegelijk menstrueren.'
IN MEMORIAM
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'Poker' van Het Nationale
Toneel. Tekst: Patrick Marber. Regie en
vertaling: Antoine Uitdehaag. Decor: Tom
Schenk. Spel: Lou Landré, Peter Bolhuis,
Rik van Uffelen e.a. Gezien: 25/3,
LAKtheater, Leiden.
Stephen heeft een restaurant
als excuus om na sluitingstijd
poker te kunnen spelen. Al zijn
werknemers hebben dezelfde
passie. Gokken bepaalt het le
ven van deze mensen en hun
relaties.
Het is een mooi gezelschap dat
rond de speeltafel terechtkomt.
Stephen (Lou Landré) beheerst
de zelf gecreëerde microkos
mos van zijn zaak als een ma
rionettenspeler, maar laat zich
uiteindelijk opfokken als een
speelgoedkonijn met verse bat
terijen door restaurantgast Ash
(Rik van Uffelen), die zo koel is
als je van een professional mag
verwachten.
Zijn zoon Cas (Mark Ram), een
gokverslaafde mislukkeling met
schulden, brengt Stephens
emoties aan de oppervlakte. De
verlopen kok Ronnie (Peter Bol
huis) wil eigenlijk niet mee
doen, omdat hij de volgende
morgen eindelijk zijn dochter
een keer mag zien en dan een
beetje fris wil zijn. En niet blut.
Maar hij laat zich overhalen om
mee te doen, want hij wil te
graag. Flipper (Bob Schwarze)
is een leeghoofdig branieschop-
pertje zonder zelfbeheersing
die zichzelf al te snel verraadt.
Ouwehoer is troef bij hem. Mo
torcowboy Frenkie (Wannie de
Wijn) lijkt heel cool, maar ook
hij verliest in het vuur van het
spel zijn zelfbeheersing.
Emoties bepalen de rangorde
van de pokerspelers. Als je je
zelf in de hand hebt, heb je
macht over het spel en over el
kaar en dat dwingt respect af.
De mannen hebben geen van
alleen een relatie (meer); een
echte pokeraar kan dat er niet
bij hebben. Stephen stond on
betwist aan het hoofd van de
piramide, maar is kwetsbaar
door zijn zoon, zoals Ronnie
het door zijn dochter is. Poker
is een serieuze zaak. De minste
afleiding - bijvoorbeeld door
schuldgevoel - kan fataal zijn.
Patrick Marber, de schrijver van
'Dealer's choice' (1995, door re
gisseur Antoine Uitdehaag ver
taald als 'Poker'), weet waar hij
het over heeft. Hij vergokte zijn
studiebeurs en maakte zulke
grote schulden, dat zijn vader
hem uit de problemen moest
helpen. Succesvolle toneelstuk
ken schrijven bleek een betere
therapie dan een praatgroep.
Het leverde hem bovendien ge
noeg geld op om te kunnen
blijven pokeren. Hij schijnt zijn
verslaving inmiddels in de hand
te hebben.
Marber schetst de verhoudin
gen in het restaurant op een
geestige manier, met originele
grappen, en heeft ook oog voor
de tragiek binnen het gezel
schap. Bij Het Nationale Toneel
zijn de gelouterde sterren Lan
dré en Van Uffelen aan elkaar
gewaagd. Bolhuis is ook uitste
kend op dreef, als treurige,
maar komische kok. Schwarze
kan lekker irritant slijmen en
zuigen, maar moet beter luiste
ren en de suggestie zien te ver
mijden dat hij zijn tekst uit het
hoofd geleerd heeft. De Wijn en
Ram spelen goed in hun meer
dienende rollen.
Max Dendermonde was het
pseudoniem waaronder Henk
Hazelhoff schreef - dat wilde
hij: denderen over de wereld.
En gedenderd heeft hij: hij
schreef meer dan honderd boe
ken, romans, gedichtenbun
dels, veel gedenkboeken en
zelfs nog een boek over het
schrijven van gedenkboeken:
'De laatste beeldschone zwen
del'. Klassiek werd zijn roman
'De wereld gaat aan vlijt ten on
der', precies vijftig jaar geleden
verschenen. „Een blok aan het
been", vond hij die roman.
„Overal waar ik kwam ging het
alleen over dat ene boek."
Max Dendermonde overleed
gisteren op 84-jarige leeftijd in
Amerika. Zijn oeuvre beslaat
aan het eind van zijn leven
ruim honderd titels - en is nog
niet af. In 1941 debuteerde hij
met de dichtbundel 'Tijdelijk
isolement', vrijwel direct ge
volgd door nog twee bundels.
In de oorlog ook verhuisde hij
naar Amsterdam waar hij in een
boekhandel ging werken. Na de
bevrijding kwam hij terecht bij
Radio Herrijzend Nederland en
kort daama bij de Vara. Hij ver
zorgde er programma"s als 'De
artistieke staalkaart'. Aan het
vast dienstverband kwam in
1947 een eind toen een Vara-di-
recteur hem dronken op het
Leidseplein aantrof. De drank
heeft Dendermonde lang in de
greep gehad. De verontwaardi
ging van zijn werkgever was
overigens weinig oprecht. Een
week later nam hij Dender
monde weer aan, maar nu free
lance. Dat was een stuk goed
koper. Dendermonde leidde
eind jaren veertig een moeilijk
leven, er was die drank, waar hij
Max Dendermonde
1919-2044
rond 1960 vanaf kwam, er was
de armoede en in 1949 stierf
zijn echtgenote, twee jaar na de
geboorte van hun dochter.
In 1950 ging hij aan de slag bij
De Groene, later gevolgd door
Het Parool. Reportages schrij
ven vond hij een genoegen. „Ik
probeerde er literatuur van te
maken", vertelde hij een paar
jaar geleden. Hij schreef over
carnaval, over de mijnen. Een
meiden-plantdag leek hem erg
boeiend, het bleek te gaan om
een dag waarop meidennen
werden geplant. Een deel van
die verhalen werd in 2002 nog
gebundeld in zijn boek 'Op re
portage.'
'De wereld gaat aan vlijt ten on
der, een science-fictionroman
over een weinig ambitieuze fi
guur die proefkonijn wordt in
een Amerkaans experiment met
een soort verplaatsingsmachi
ne, kwam onder druk tot stand.
Querode wilde snel een boek
van hem, hij schreef het in zes
weken. De uitgever noch Den
dermonde zelf was erg tevreden
over het boek. Maar het is in
middels aan de 27ste druk toe.
Dendermonde: „En altijd als ik
die uitgevers, de familie Von
Eugen, tegenkwam, zeiden ze
'En toch is het geen goed boek.'
Heel gezond. Daardoor ging ik
niet naast mijn schoenen lo
pen."
Er volgde nog vele boeken. Ook
'De dagen zijn geteld' (1955) en
'De deur op een kier' (1958)
hadden succes. Zijn latere boe
ken verkochten minder, maar
Dendermonde was niet te be
roerd om in opdracht van be
drijven boeken te schrijven. En
hij had nog plannen te over, ze
ker zeven boekon wachtten nog
op afronding. *e Kleine Putsch
van '36", over een groepje Ne
derlandse militairen dat in 1936
Duitsland binnenloopt, moest
er nog komen, net als 'Een
smalle lift vol joden' over zijn
onderduikadres. Twee boeken
over de strijd tegen de drank.
„Zo nu en dan denk ik, verrek,
ik moet 'Holtrops verwarrende
tropenreis' nog afmaken, over
Indonesië."
Zijn nabestaanden zullen nog
voor verrassingen komen te
staan. Vaststaat dat er ook nog
onvoltooide memoires zijn:
'Een reizende spion'. Dender-
mondes laatste boek is nog niet
verschenen.
Paul Arnoldussen
