KUNST CULTUUR
Franse chansons tussen de boeken
De Troubadours-
operette met vaaiï
Leids Barok Ensemble streelt het oor
Passion of The Christ: 'Walgelijk' en 'historisch onjuist'
Jan Vayni
is eigenlij j
vreselijk sal
'Balinese Beauties'
Prestaties NDTII een
genot om naar te kijken
Pavarotti stopt
met zingen
new york - Luciano Pavarotti is
zaterdag voor het laatst op het
toneel overleden. Met de dood
van Mario Cavaradossi in Puc
cini's opera 'Tosca' kwam ook
een einde aan de carrière van
de inmiddels 68-jarige tenor
Pavarotti. Tenminste, dat zegt
de zanger zelf. Operakenners
zijn daar minder van overtuigd,
want de muzikale zwaargewicht
heeft de laatste jaren wel vaker
bekendgemaakt dat hij ermee
zou stoppen. En er is nog spra
ke van een afscheidstournee,
een optreden van de 'Drie Te
noren' (met Placido Domingo
en José Carreras) en een moge
lijk 'allerlaatste' optreden op
zijn 70ste verjaardag, op 12 ok
tober 2005.
Vertaler Gerard
Rasch overleden
Nederlandse kritiek op film Mel Gibson
amsterdam/gpd - Mel Gibsons
film 'The Passion of The Christ'
heeft tijdens een voorvertoning
in Amsterdam bij theologen,
geestelijken en vertegenwoordi
gers van de joodse gemeen
schap vooral negatieve reacties
opgeroepen. 'Een martelgang
om naar te kijken', 'walgelijk en
sadistisch', 'historisch onjuist'.
De film echt antisemitisch noe
men gaat hem te ver maar het
scheelt niet veel, aldus Ronnie
Naftaniël van het Centrum In
formatie en Documentatie Isra
el. „Er is een antisemitische on
dertoon. Dit brengt ons terug
naar de situatie van vóór de
Tweede Wereldoorlog. Het was
een martelgang om naar te kij
ken."
Wat overheerst bij het gezel
schap dat de film heeft bekeken
is het vele en langdurig getoond
geweld, met als dieptepunten
de geseling van Christus en de
minutieus in beeld gebrachte
kruisiging. Plassen bloed blij
ven achter op de geselplaats,
water en bloed spuiten uit de
zijde van Christus als hij wordt
doorstoken.
Echt kwalijk vinden velen de
manier waarop Gibson de rol
van de joodse hogepriesters
weergeeft. Kajafas en de zijnen
duiken telkens in het verhaal
weer op, ook op momenten
waarover niets in de bijbel
staat, zoals aan de voet van het
kruis.
Hoogleraar joodse studies Ju
dith Frishman, van de Universi
teit Leiden: „Dit heeft niets met
de historische werkelijkheid te
maken en ook in de bijbel krijgt
de rol van de hogepriesters
minder nadruk dan hier. Ze
hadden helemaal niet zoveel
macht. De Romeinen waren de
machthebbers en zij hebben
Christus gekruisigd."
Hein Jan van Ogtrop, plebaan
van de St. Bavo-kathedraal in
Haarlem en voorzitter van de
Katholieke Raad voor Israël,
deelt de bezwaren die van jood
se zijde worden ingebracht
„Het enige goede aan deze film
is dat iedereen zich nu gaat af
vragen wat er toen echt is ge
beurd en dat ik als priester kan
vertellen hoe onze kerk er nu
over denkt. Van Ogtrop noemt
de manier waarop de geseling
en de kruisiging zijn verfilmd
'walgelijk en sadistisch'.
Sommige passages uit de film
worden wel mooi gevonden. De
flashbacks waarin kort de Ber
grede, het Laatste Avondmaal
en een aantal andere episoden
aan de orde komen oogsten be
wondering.
Eén van de weinigen die onver
kort positief rijn over 'The Pas
sion of The Christ' is Nellie
Stienstra, voorzitter van het be
houdende Contact Rooms-Ka-
tholieken. „De film toont het
zoals het gebeurd is. Ik vind het
heel bijbelgetrouw gedaan. Tja,
dat geweld, zo was het nu een
maal als ze iemand kruisig
den."
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Eine Nacht in Venedig'
door operettegezelschap de
Troubadours. Regie: Jaap Dijkhuis.
Muzikale leiding: Erik van Balen. Gezien:
13/3 Rijnlands Lyceum, Oegstgeest.
Om van een avond in Oegst
geest een nacht in Venetië te
maken, vergt heel wat inspan
ning. De fantasie moet immers
stevig worden geprikkeld. De
Troubadours hebben deze klus
geklaard met een uiterst ver
zorgde uitvoering van 'Eine
Nacht in Venedig'. Geen gerin
ge opgave overigens, want het
is het Venetië uit de achttiende
eeuw ten tijde van het bont uit
gedoste carnaval. Dat betekent
historische kostuums in feeste
lijke uitmonstering. En niet zo
maar een paar kledingstukken,
maar een indrukwekkende ver
scheidenheid want er staan in
de grote scènes tientallen per
sonen op het podium.
Deze prachtig vormgegeven en
strak geregisseerde scènes zijn
de grootste troef van deze ope
retteproductie. Het orkest dat
een tamelijk grote bezetting
kent, zorgt voor een stevige
muzikale ondersteuning. J 3
kaal leider Erik van Balen h
daarbij zangers en orkest in pi
evenwichtige verhouding, d
omdat de solisten over zen n
crofoontjes beschikken, ho
rij zich niet te forceren. I bl
mee is in kwalitatief opzit13
heel wat gewonnen.
De eerlijkheid gebiedt te ze n
dat van de solisten de di d
het overtuigend van de h 5
winnen. Het stemmateriaale'
de heren is een enkele
minder stabiel, de belang 31
bijdragen van Marco Zwel n.
en zeker van Ed Latulette 0 I
gens niet te na gesproken,!
dames als Monica ten F w
Isabel Wemer gaan ditmaal
de eer strijken. Zeker de Is
genoemde (als gaste bij de
eniging) blijkt een opmeii
talent.
De voorstelling heeft vaart
decor (met een heuse
die 'vaart') oogt fraai, de b; n
bijdragen rijn stijlvol en dt g
mor in verscheidene st c
(niet flauw maar to-the-p
biedt prima tegenwicht 1
het gevaar van een te 2
operettesfeertje. Kortom, n
le maanden van inten
voorbereidingen heb je me
dergelijk succesvol eindpre
eer van je werk.
Lord of the Rings nu ook musii1
Volgens Wallace, een voon
medewerker van de bei ut
musicalmaker Andrew 115
Webber, gaat het drieënee!
uur durende spektakel
miljoen pond (13 miljoenf ili
kosten, de duurste musics p
ductie ooit. De cast gas il]
meer dan vijftig acteurs 0
staan. 5
muziek recensie 1
Lidy van der Spek f
Concert: Jan Vayne, piano, nut 1
Rockoko String Quartet. 131]
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Zijn eerste pianoleraar hai i
niet vermoed dat hij op ee
bewonderd zou worden
zijn fantasievolle improvi
tijdens het inhuldigingsfi
van de Amerikaanse pres
Bill Clinton. Dat is zo ong
te lezen in de aankondigin
het concert van Jan Vaym
in rijn kielzog het Rot
String Quartet. Nu zou he
eens kunnen dat inaugia
parties in Washington gej
gaan met veel geschreeu
bijzonder weinig wol. A j
zou ik mij niet kunnen voo
len waarom Jan Vayne
Amerika is gehaald. We i
om vijf minuten te spelen,
voor korte tijd is hij een a
name entertainer, met 1
best je feestje kunt op1
Maar een hele avond Jan!
is eigenlijk verschrikkelijks 1
Wat hij doet is niet veel i
dan een teil pijlsnelle n(
over je heen gooien; óf al
den beuken als waren ha
palen. Dat doet hij bedi
virtuoos zelfs, dat moet g(
maar verrassend, afwissele i
muzikaal pakkend is dat
Ook al is het leuk om gei
oude Beatlesliedjes te on
ken onder zijn razend!
vingers, als daar rijn 'N01
an Wood', 'Michelle', 1
day', of 'I want to hold
Hand', maar het bevredigt
Waarschijnlijk heeft Vaynf
zelf ook aan getwijfeld, gi
de aanwezigheid van eens
kwartet, dat zich ovei
meer dan de helft van d
kapot rit te vervelen. Vooi
Vayne vragen uit het (v
talrijke) publiek pianistisc!
gaat beantwoorden. Liedje
de Beatles, maar ook vaiii
re jongens, bijvoorbeeld
Queen, ook goed voor ee
tenvloed! Voor een zichzei
pecterend strijkkwartet
dit summiere optreden be
lijk traumatisch zijn! En a
viertal dan eindelijk speel
worden ze voortdurend
vleugeld door de piano.
Er rijn wel momenten die
vol rijn, zoals het samens
'Michelle', hier fraai in I
met de strijkers, of het I
begin van 'She is leavingb
Ook met 'I don't know to
love Him' uit 'Jesus Chri
perstar' weet Vayne een
lige snaar te raken. Maai
rijn concert zo nodig mö
leuken met een andere mi
le discipline, zou hij eens
ten denken aan een dijl
een stem die zijn piai
meedraagt, liefst in ongel
richtingen.
culemborg - De vertaler uit het
Pools Gerard Rasch is overle
den. Hij stierf op 57-jarige leef
tijd aan een slopende ziekte.
Rasch vertaalde ook uit het
Russisch en het Deens. Hij
kreeg in 1997 de Martinus Nij-
hoff Prijs omdat hij 'een ambiti
eus vakman met een wijs be
grip van rijn metier' was. Be
kend is vooral zijn vertaling van
'De kaneelwinkels' van Bruno
Schulz. Hij vertaalde ook de
poëziebundel 'Romeinse trip
tiek' van paus Johannes Paulus
II in het Nederlands. Van de
paus zou dit voorjaar ook 'Mys
tieke poëzie' verschijnen, maar
de uitgave daarvan was wegens
de ziekte van Rasch al voor on
bepaalde tijd uitgesteld.
Rijksmuseum
koopt Jan Steen
Amsterdam - Het Rijksmuseum
heeft het schilderij 'Burgemees
ter van Delft en rijn dochter'
van Jan Steen gekocht. Het be
taalde 11,9 miljoen euro voor
het doek uit 1655 van de Neder
landse meester. De erven van
de Britse Lady Janet Douglas
Pennant boden het werk aan.
„Het werk is een belangrijk
sleutelstuk voor de Nederland
se 17e-eeuwse schilderkunst en
kan zich meten met topstukken
van Vermeer en Rembrandt",
liet het museum in een verkla
ring weten. Het is het duurste
schilderij uit de geschiedenis
van het Rijksmuseum.
Amsterdam - Het Amsterdamse veilinghuis Christie's hervat morgen de traditie om met enige regelmaat veilingen te houden met een Indonesisch thema. Er komen niet alleen
schilderijen onder de hamer, zoals dit doek 'Balinese Beauties' van Han Snel (1925-1998), maar ook tal van kunstvoorwerpen. Bijzonder is een verzameling van meer dan honderd
houten beelden uit Bali die voor religieuze doeleinden zijn gebruikt. Foto: Christie's
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Sturm und Drang door het Leids
Barok Ensemble met Bemd Brackman,
fortepiano. Gehoord: 14/3, Lokhorstkerk,
Leiden. Nog te horen: 18/3, Hervormde
Kerk, Nieuwkoop.
Wat tweehonderd jaar geleden
sensationeel nieuw was, klinkt
voor moderne oren heel ge
woon. Het kan dus geen kwaad
om de argeloze luisteraar op de
vernieuwende kwaliteiten van
de oude muziek te wijzen, en
dat doet Roelof Balk, concert
meester van het Leids Barok
Ensemble (LBE) dan ook. Luch
tig en losjes, zonder kapsones.
Zo speelt het Leids Barok En
semble ook. Helder en leven
dig, spontaan en gemakkelijk
maken ze muziek die het oor
streelt en aangenaam verrast.
Zoals de twee fraaie sonates
van Biber uit het 'Fidicinium
Sacrum-profanum', waarvan de
elfde, in c, het meest aan
spreekt met veel dynamiek en
gevoel voor drama, vloeiende
melodieën en flonkerende lij
nen, die prachtig kunnen ver
kleuren naar een somberder
stemming.
Van Giovanni Lorenzo Gr ego-
ri's hand zijn de allereerste zo
genoemde Concerti Grossi uit
de geschiedenis. Onder de han
den van het LBE klinkt het vier
de in A simpel en opgewekt,
met naadloze overgangen tus
sen de delen. Het slepende
Adagissimo wordt gespeeld met
een knipoog naar het hupse Al
legro. De ironie blijft ook mooi
behouden in de passages waar
in Balk solistisch de anderen
voorgaat
Veel minder presteert de echte
solist, pianist Bernd Brackman,
in het Concerto in d wq 23 voor
fortepiano en strijkers van Carl
Philipp Emanuel Bach. Brack
man heeft de gebaren van een
klavierleeuw, maar de finesse
van een slordige amateur. De
nootjes ratelen, maar erg onge
lijkmatig en hakkelend. Ze rij
ten de werkelijk prachtige inlei
ding van het orkest aan flarden.
Het LBE zet ingetogen, maar
zeer draufgangerisch de toon,
speelt het Concerto vlinderlicht
maar met buitengewoon veel
zeggingskracht naar Beethoven
toe, maar Brackman blijft daar
ver bij achter. De zangerige
passages krijgen nog een beetje
vorm, maar verder speelt hij
richtingloos.
Het meest moderne werk, de
Strijkerssymfonie no. 4 in c van
Mendelssohn-Bartholdy, vormt
het sluitstuk - een waardig ein
de.
Het LBE speelt precies, maar
sprankelend, vitaal en met veel
schwung. Contrastrijk ook, in
het kleine en in het grote, zoals
het omfloerste einde van het
tweede deel waaruit dan het
onbekommerd vrolijke Allegro
vivace ontluikt, alsof de hemel
opklaart. Mooie muziek door
een intelligent gezelschap.
londen - De wereldberoemde
trilogie 'The Lord of the Rings'
van J.R.R. Tolkien, die al een
met elf Oscars bekroonde verfil
ming achter de rug heeft, is vol
gend jaar in Londen ook in het
theater te zien als musical. Dat
zei theaterproducent Kevin
Wallace gisteren in de Britse
krant The Sunday Telegraph.
Tomas Lieske
genomineerd
voor Librisprijs
amsterdam/leiden/anp - Leide-
naar Tomas Lieske is dit jaar
een van de genomineerden
voor de Libris Literatuurprijs.
In Amsterdam zijn gisteren de
nominaties bekendgemaakt.
Behalve om 'Gran café Boule
vard' van Tomas Lieske gaat het
om 'Blauwbaards ontwaken'
van H.C. ten Berge, 'Buiten is
het maandag' van Bemlef, 'Een
schitterend gebrek' door Arthur
Japin, 'Toen kwam moeder met
een mes' door Nicolien Mizee
en 'Maïsroest', geschreven door
Rashid Novaire.
De zes auteurs kregen een geld
prijs van elk 2500 euro. De ay-
teur van het winnende boek
wordt 27 april bekendgemaakt
in het Amstel Hotel in de
hoofdstad. De winnaar ont
vangt 50.000 euro en een oor
konde. De Libris Literatuurprijs
wordt dit jaar voor de elfde keer
toegekend.
theater recensie
Maarten Baanders
Voorstelling: 'Steps' door Nederlands
Dans Theater II. Gezien: 13/3 Leidse
Schouwburg.
Het is altijd weer een genot te
zien tot wat voor sublieme
prestaties de jongerengroep
van het Nederlands Dans Thea
ter in staat is. Vooral de choreo
grafie '27'52'" van Jiri Kylión
laat de kwaliteiten van NDT II
prachtig tot hun recht komen.
Wat opvalt zijn de krachtige,
soepele bewegingen waar klei
ne, kortdurende gebaren uit te
voorschijn schieten. Het is tel
kens een seconde sierlijkheid,
zo'n gebogen arm die je best
wat langer zou willen zien,
maar je beseft ook dat het juist
de charme van deze choreogra
fie is dat alles zo snel en ter
loops voorbijgaat.
De dansers laten zien dat licht
heid en dramatische lading
goed kunnen samengaan. In
een reeks duetten zien we tel
kens een andere wisselwerking
tussen danser en danseres. Bre
de, gespierde gebaren krijgen
iets teders tegenover de kwets
bare bewegingen van de part
ner. Heftiger, maar toch steeds
van een heldere harmonie zijn
de duetten met gevechtsbewe
gingen of lichaamsimpulsen
alsof er op de dansers gescho
ten wordt. Het is een stroom
van mooie dansmomenten,
volkomen beheerst en vloeiend
uitgevoerd.
Ook 'Sad Case' van Paul Light-
foot en Sol Léon haalt veel kwa
liteiten van de groep naar bo
ven. Op Caribische muziek pre
senteren vijf dansers zich met
bleke lichamen als stoere show
makers. Maar met hun wijde,
wilde, hoekige, slapstickachtige
bewegingen krijgen ze juist iets
aandoenlijks. Ze hebben de
soepelheid en het karikaturale
van tekenfilmfiguren, maken
brede passen, grijpen drama
tisch naar het hoofd en staan
soms als gestoorden te schud
den. Het ziet eruit als een dwa
ze boel, maar intussen dwingen
de dansers grote bewondering
af met hun veelzijdige, goed ge
timede 'act'.
Vergeleken hiermee stelt 'Jung
le Juice' van Lionel Hoche te
leur. Op het eerste gezicht ziet
de kleurrijke dwarreling van
dansers er leuk uit, maar al
gauw gaat de uitbeelding van
toeristen in het oerwoud wat
kinderlijk aandoen, met het
voor de hand liggende leeu-
wengebrul, de eveneens schrik
aanjagende slang en krokodil
en de mannen in rieten rokjes.
Er gebeurt weinig met de idee-
en die aan het jungle-verhaal
gekoppeld worden. Het blijft bij
een swingende groepsdans en
een los scènetje van zingende
meisjes op een strand met
palmboom. Zo krachtig en
boeiend als de bewegingen in
de eerste twee choreografieën
waren, zo flets blijven ze in
'Jungle Juice'. Dat is jammer,
want als je zo'n mooie groep
dansers tot je beschikking hebt,
moet dat toch een aansporing
zijn om het mooiste te maken
dat je bedenken kunt.
door Theo de With
leiden - De akoestiek is verras
send goed. Zingen in een boek
handel is dus zo gek nog niet.
Het is een wat ongebruikelijk
tafereel: een zangeres die tus
sen boekenkasten Franse chan
sons ten gehore brengt. Maar
het is Boekenweek en het the
ma is dit jaar Frankrijk En dus
nodigde de Leidse boekhandel
Van Stockum zangeres Anne-
Marie Jean uit. Want chansons
horen net zo bij Frankrijk als
rode wijn, stokbrood en kaas.
Op deze zaterdagmiddag is er
op het eerste oog weinig afwij
kends te zien in boekhandel
Van Stockum aan de Breestraat.
Leesgrage klanten bladeren
vluchtig door boeken, lezen
aandachtig de achterflap, gaan
met vingers langs de ruggen en
dubben wat ze zullen kopen
om het Boekenweekgeschenk
er gratis bij te krijgen. Alleen de
serene stilte ontbreekt vandaag.
Achter in de zaak staat Anne-
Marie Jean en zij zet een keel
op die bij de meeste klanten
ontzag inboezemt.
De meeste boekhandels kiezen
ervoor in de Boekenweek
schrijvers uit te nodigen om le
zingen te geven of boeken te
signeren. „Maar de honoraria
van schrijvers zijn bijna niet
meer op te brengen", zegt be
drijfsleider Dirk Logemann.
„Wij zijn natuurlijk niet zo'n
grote boekhandel als Kooyker
of De Kier. Een van onze speci
alismen is het muziekboek en
daarom kwamen we op het idee
om het Franse chanson in huis
te halen."
Via het Koninklijk Conservato
rium in Den Haag werd Anne-
Marie Jean gevonden, die daar
Anne-Marie Jean zingt bij boekhandel Van Stockum. „De boeken dempen het geluid en daardoor is de akoestiek goed."
Foto: Henk Bouwman
een jazzopleiding volgt maar
ook voor een paar chansons
haar hand niet omdraait. „Ik
vind het een geweldig idee om
muziek en literatuur bij elkaar
te brengen", vertelt ze tijdens
een korte pauze. Naast haar ge-
improviseerde podium heeft
Van Stockum een plek gecre-
eerd voor het boek 'Tous les
gargons et les filles', een over
zicht van de mooiste Franse
chansons, samengesteld door
Liesbeth List.
Claude Nougaro, Jacques Brei
en Edith Piaf heeft Anne-Marie
Jean onder meer op haar reper
toire gezet. Een wat oudere
man verlaat inmiddels de win
kel. Hij heeft zeker een half uur
staan luisteren. „Eigenlijk
wachtte ik op 'Non, je ne regre-
tte rien' van Edith Piaf', zegt hij
tegen bedrijfsleider Logemann.
„Dat nummer is gedraaid op de
crematie van mijn zus. Ik heb
daar dus bepaalde herinnerin
gen aan."
„Nee, 'La vie en rose' zing ik
straks nog wel", reageert Anne-
Marie Jean. Ze neemt weer
plaats naast het keyboard en
zet het volgende nummer in.
„Wilt u er het Boekenweekge
schenk bij?", vraagt het meisje
aan de kassa.
