Studentenschoon en stadsgezichten
LEIDEN REGIO
Hoop op gangenstelsel bodem in getrapt
Drukkers maken zich kwaad over 'Brouwermentaliteit'
F»'
Lorentzschool wil
binnenkort op slo
Boete na wapengeklette
den haac/zoeterwoude - De
Haagse politierechter heeft een
boete van 1500 euro, waarvan
1000 euro voorwaardelijk, op
gelegd aan een 45-jarige Zoe-
terwoudenaar die een jaar gele
den zijn 15-jarige stiefzoon met
een gaspistool bedreigde.
Volgens de advocaat van de
verdachte had de man uit
noodweer gehandeld. De stief
zoon zou gewapend met twee
messen de trap op zijn ge
stormd op zoek naar zijn 45-ja
rige pleegvader, al roepend 'ik
maak je dood'. Maar de snack-
bareigenaar had ooit een gas-
pistool aangeschaft nadat
zaak was overvallen, en
richtte het ongeladen piston
zijn stiefzoon. De moeder
de jongen pakte de messen
haar zoon af. Maar er to
toch politie bij.
Het wapengekletter begon]
ruzie over een computerspj
tje. De stiefzoon mocht datl
de Zoeterwoudenaar niet]
len omdat diens dochter ini
zelfde kamer lag te slapen.
Officier van justitie A. Paj
had een boete van 1500
waarvan 500 euro voorwaaj
door Marieke de Kok
zoeterwoude - Geen behuilde
ogen, geen snotterende neuzen
en ook geen emotionele gezich
ten. Hoewel ze over twee
maanden waarschijnlijk op
straat staan, zijn de drukkers
van NDB Brouwer Rotatie in
Zoeterwoude-Rijndijk gewoon
naar hun werk gegaan. Ze heb
ben geen tijd oin lang na te pra
ten over de ontslaggolf. De per
sen moeten draaien. Kwaad
maken ze zich wel. ,,Als de Te
legraaf ons niet aan de Brouwer
Groep had verkocht, hadden
we dit geklooi nooit gehad."
In tien jaar tijd is het bedrijf al
vier keer veranderd van eige
naar. In 1994 was het Neder
lands Drukkerij Bedrijf nog in
handen van directeur Elfers. Hij
wilde stoppen met werken en
zocht een koper voor zijn goed
lopende drukkerij. Een fusie
met de Brouwers Offset in Delft
leek een goede oplossing. Op
het laatste moment werd de
koop afgeblazen: overname zou
het einde betekenen van de
vestiging in Zoeterwoude. De
werknemers namen de touw
tjes in handen en kochten het
bedrijf zelf. Vier jaar later nam
uitgeversconcern De Telegraaf
de NDB over. Tot tevredenheid
van de werknemers: onder de
hoede van dit economisch ge
zonde bedrijf zijn zij immers
gegarandeerd van een baan. De
Telegraaf liet magazines als
Flair, Hitkrant en Residence in
Zoeterwoude drukken. Maar
drie jaar later, juni 2002, was
het alweer over met het feestje.
De Biegelaar Groep, waarin de
Telegraaf zijn grafische bedrij
ven heeft gebundeld, ging sa
men met de Brouwer Groep.
Volgens veel werknemers be
gon vanaf dat moment het 'ge
donder'. In anderhalf jaar tijd
passeerden drie directeuren de
revue. Brouwer ontsloeg men
sen die tien maanden later weer
terug konden komen. Twee
maanden geleden werden de
salarissen niet uitbetaald. Vol
gens de drukkers, die anoniem
willen blijven, is het die 'ver
domde Brouwermentaliteit'.
„Het bedrijf is gewoon ziek,
slecht management", verklaart
een drukker vrijdagmiddag.
Zijn dienst zit er net op. Met
zwarte handen loopt hij naar
buiten. „Het is natuurlijk waar
deloos. Ik krijg nooit meer een
baan als deze. In vijfentwintig
jaar tijd bouw je een status,
maar ook een salaris op. Boven
dien krijgen we hier 33 procent
ploegentoeslag. Als ik ergens
anders dagdiensten ga draaien
krijg ik veel minder.
„Ik lig er geen moment van
wakker hoor", zegt een 45-jari-
ge drukker stoer. „Ik zie het
wel, we hebben dit al zeven
keer meegemaakt. Ik ben het
wel gewend. Nou ja. Dit zeg ik
eigenlijk ook maar uit zelfbe
scherming. Want als ik toe zou
geven, zou ik me het liefste ziek
melden om hier nooit meer
verschijnen." Voor de dertig
werknemers uit Zoeterwoude is
nog steeds veel onduidelijk. Pas
over twee maanden wordt de
lijst met ontslagen bekend.
Volgens algemeen directeur
Hans Lambrechts kon hij niets
anders doen dan de vestiging in
Zoeterwoude afstoten en hon
derd van de tweehonderd man
op straat zetten. „Het huurcon
tract van het pand in Zoeter
woude loopt in november af.
Belangrijkste is dat de resulta
ten in de offsetrotatiedivisie
enorm tegenvallen. Daarvoor
zijn onze vestigingen in Delft en
Zoeterwoude verantwoordelijk.
Door mensen te ontslaan en de
dependance te sluiten lossen
we het probleem op. Zo wor
den de andere vestigingen niet
besmet."
De drukkers in Zoeterwoude
hebben er weinig aan, maar ze
hebben nog wel iets achter de
hand. Toen de Telegraaf de
NDB verkocht aan Brouwer eis
ten de werknemers namelijk
een speciale regeling voor als ze
ontslagen zouden worden. Een
drukker: „Dat is de ABC-rege-
ling. Of noem het eigenlijk
maar gewoon oprotpremie. Het
komt er op neer dat als we ont
slagen worden, dat we dan ten
minste met een zak geld naar
huis gaan. Geen grote zak hoor,
maar je kan het er een tijdje
mee uitzingen."
;r
>d V
ra
ni l
ra: -
he "I
nc v
H
r
-ft
rn '1
IUI 1,
ru
Bi -
tt(
Itl f
>g V
it i
a
at 1
tie
ie;
c
Ie
*ii
iel
Alfred Vos (76) tekent portretten in de bus en op straat
leiden - Hij is nooit getrouwd
geweest maar heeft wel een
complete 'harem' voor de ramen
hangen. Op patroonpapier ge
plakte vellen vol portretjes van
Leidse studentes fungeren als
gordijnen in het wevershuisje
van Alfred Vos aan de Sint Joris-
steeg. Zo'n zeshonderd gezich
ten bepalen het aanzien van zijn
y woning in het centrum van Lei-
I den. De bejaarde tekenaar (hij is
76) bewaart in twee koffertjes
S nog eens zo'n zelfde aantal teke-
g - - ningen en maakt er elke dag
v nieuwe bij. Zomaar. Voor de lol
b en om zijn vaardigheid te onder-
v j I houden op zijn oude dag. „Na-
p tuurlijk zou ik het leuk vinden als
jc ze gebundeld en uitgegeven
rr - werden, maar ik denk niet dat
in de kelders van de binnen
stad verdachte muurtjes erop
te worden beklopt? Klinkt het
hol als je op de straatkeien
stampt? Liggen er nog kost
baarheden te wachten op dag
licht? Of skeletten van dwalen
de onderzoekers die de weg
zijn kwijtgeraakt? In elke Leide-
naar schuilt een Indiana Jones.
Jammer dat het hele verhaal
niet waar is.
„Helaas", zegt de Leidse bouw-
historicus Droge over de ge
ruchten over onderaardse ge
welven die sinds jaar en dag de
ronde doen in de stad. „Het is
jammer, iedereen wil het graag.
Het is grappig: altijd als ik er
gens in de stad met een opgra
ving bezig ben, komen er men
sen op de rand staan die bewe
ren wel eens in zo'n gang te
zijn geweest. Elke historische
stad heeft legenden over on
deraardse gangen. Dat zijn
prachtige en spannende verha
len, die onmiddellijk ontze
nuwd moeten worden. Het kón
niet eens, in onze grond. Alles
loopt op een gegeven moment
toch vol water."
Waar komen de verhalen dan
vandaan? Daar heeft Droge wei
een antwoord op. „De gangen
die mensen hebben gezien zijn
in feite grote riolen. Het kan
ook zijn dat mensen de resten
van overkluisde grachten heb
ben gezien, maar dat heeft
niets met onderaardse gangen
te maken." Dat kan bijvoor
beeld de vroegere Donkere
Gracht zijn geweest, waarvan
de uitmondingsopening nu
nog in de kademuur van het
Rapenburg tegenover de Vliet
is te zien. Delen van de over
kluisde gracht zijn nóg niet
Dröge krijgt vaak vragen naar
gangenstelsels. Er is een ver
haal van de kerk in Warmond
die in verbinding met het
klooster zou staan, maar of dat
waar is duif ik niet met zeker
heid te zeggen.
In de verhalen valt vaak de
naam van restaurant 't Pren
tenkabinet. Een medewerker
daar weet zeker dat de verha
len kloppen. De bedrijfsleider
slaat de hoop echter weer de
bodem in. „We hebben alleen
een hal die naar de andere kant
van het gebouw doorloopt. En
gangen vanuit de kelder? We
hebben niet eens een kelder.
Dat was wel gaaf geweest, een
kelder."
Binnenstadbewoners die wél
meer licht kunnen werpen op
de onderaardse gangen, wordt
opgeroepen zich bij de redactie
van deze krant te melden.
Silvan Schoonhoven
lc dat ooit zal gebeuren."
f i v-
ta ï-
j Fred Vos maakt de portretten in
I bus 30, die tussen het station
en de Universiteitsbibliotheek
;r r rijdt. „Die neem ik elke dag als
je ik boodschappen heb gedaan",
a, zegt hij, „en dan hangt het er
vanaf wie er tegenover me komt
zitten, maar meestal kan ik tij
dens de ritten wel studentes te
kenen." Hij zegt de meisjes als
zodanig op het eerste gezicht te
herkennen („Ik vergis me zel
den"), vraagt nooit om toe
stemming, maar gaat meteen
aan de slag. „Dat moet wel,
want de rit naar de UB duurt
slechts drie minuten." Of hij in
die beperkte tijd succesvol is,
hangt af van het aanbod en de
beweeglijkheid van dat aanbod.
„Is die groot, dan wordt het nog
moeilijk om de schets klaar te
krijgen."
Kennelijk zitten de meesten re
delijk stil, want Vos heeft een
aardige collectie opgebouwd
sinds hij in 1994 met de buste
keningen begon. „Bij elkaar heb
ik er 35 vellen van, met gemid
deld 25 portretjes", zegt hij, wij
Alfred Vos: „Bezwaar maken die meisjes nooit. Foto: Mark Lamers
zend op de brunettes, blondi
nes, de kuis bedekte moslim
meisjes en de hooghartige
corpsmodellen die genummerd
en gedateerd uit een koffertje
opduiken. „En daarnaast heb ik
ook nog vijftien vellen met pen
tekeningen die ik op straat heb
gemaakt. Leidse stadsgezichten
noem ik die. Daar zitten dan
wel een paar mannen tussen,
maar overwegend zijn ook dat
toch vrouwen."
Nee, dat is niet omdat hij een
overdreven passie koestert voor
vertegenwoordigsters van het
andere geslacht. „Ik vind er ge
woon weinig aan om mannen
op papier te zetten", zegt Vos.
die al van jongs af aan schets-
pen en potlood hanteert. „Ik
heb ook Leidse huizen en ge
bouwen getekend, maar ik ben
me meer op vrouwen gaan toe
leggen toen ik in een ver verle
den modeontwerper was, of be
ter gezegd toen ik hoeden ont
wierp. Dat had ik geleerd bij
Katja Robinski, een beroemde
ontwerpster in Amsterdam, en
die richting wilde ik wel op
gaan. Maar de eerste show die
ik met een mannequin deed,
was meteen ook de laatste. Ik
had het niet goed aangepakt, de
boel flopte en ik kon een hoe
denzaak wel vergeten.
Het was zo ongeveer de enige
keer in zijn leven dat Vos zin
had iets voor langere tijd te be
ginnen. Voor het overige had
hij weinig trek in een vaste job
(„Ik had wel baantjes, maar
nooit voor lang") en had hij ook
weinig geluk. Een hbs-oplei
ding kon hij door de oorlog niet
afinaken en na een cursus mo
detekenen aan de Vrije Acade
mie en het mislukte hoeden-
avontuur, ging hij zich toeleg
De werkelijkheid is soms spec
taculairder dan welke fantasie
ook. In Leiden echter niet.
Daar is de werkelijkheid ge
woon: alledaags.
Dan maar de fantasie. Onder
de keien van de Pieterswijk
loopt een eeuwenoud gangen
stelsel met de Pieterskerk als
een spin in het web. Het gaat
om middeleeuwse gangen,
aangelegd door de gegoede
burgerij uit de wijk. Kerkgan
gers uit de hogere standen
konden zo op zondag gemak
kelijk ter kerke gaan zonder
zich te hoeven mengen onder
het gepeupel op straat. Ook
geestelijken maakten gebruik
van de gewelven om -ongetwij
feld met oneerbare motieven -
bij nacht en ontij de kerk uit te
glippen. Een deel van de ver
bindingen is inmiddels inge
stort, maar verschillende hui
zen staan via de kelder nog
steeds in verbinding met het
gangenstelsel. Bij een verbou
wing komt er van tijd tot tijd
nog wel eens een gang aan het
licht.
De mens heeft blijkbaar een
diepgewortelde behoefte aan
echo's, onheilspellend gedrup-
pel en flakkerend toortslicht te
gen zwetende muren. Wachten
Dé Blauwe Steen, die al 700 jaar in de
Breestraat ligt is het symbolische
middelpunt van de stad.
Onder redactie van
Timoteus Waarsenburg en Eric-Jan Bcrendsen
'isoetfi* iffr-
door Marijn Kramp
vervolg van voorpagina
leiden - Basisschool de Lo
rentzschool wil in de toekomst
op slot. De school in de Profes
soren- en Burgemeesterswijk
heeft ruim 850 leerlingen en
stevent volgens de gemeentelij
ke prognoses af op de duizend.
Maar als het aan het schoolbe
stuur ligt groeit de school niet
groter dan 38 lokalen, en daar
kunnen in totaal zo'n 920 tot
940 leerlingen in. Dat aantal is
naar verwachting binnen twee
jaar bereikt.
De nieuwbouw van de Lorentz
school, die momenteel nog
over vier vestigingen is ver
spreid, houdt rekening met 38
lokalen. Direct noodgebouwen
naast de nieuwbouw plaatsen is
niet gewenst, meent interim-di
recteur R. van Haren. „We heb
ben het idee dat we er nu nog
wel een paar klassen bij kunnen
hebben, maar we geloven dat
de kritische grens van de groei
is bereikt als we richting dui
zend gaan." Of de school op
slot mag is echter niet aan het
schoolbestuur alleen. Aange
zien het openbaar onderwijs
betreft moet de gemeenteraad
daar over beslissen. „In princi
pe mag je als openbare school
niemand weigeren. Maar onder
bepaalde voorwaarden is het
mogelijk om een maximum
aantal leerlingen te stellen. Wij
denken dat dit voor de Lorentz
school opgaat."
Een natuurlijke terugloop in het
aantal leerlingen vanwege ver
grijzing van de wijk, ziet Van
Haren niet gebeuren. Gezin
nen komen en gaan. Bovendien
vangt de 'witte' Lorentzschool
in toenemende mate leerlingen
uit andere wijken op die niet
naar dichterbij gelegen 'zvi
scholen willen.
De Lorentzschool is niet de
ge school in Leiden die mi
probleem kampt. De b
school Woutertje Pie terse b
Leidse Hout barst eveneen
zijn voegen. Ook deze si
krijgt nieuwbouw, die voo
in 16 klassen voor het hui
aantal leerlingen. Ruimte
toekomstige groei is hier
niet en dat heeft wethoi
Hessing de ongeruste buui
woners ook al laten weten.
Directeur P. Bosman houdt
school graag 16 groepen gi
„Dat lijkt mij heerlijk. Maai
gaat er niet om wat ik hei
vind. Woutertje Pieterse is
openbare school en die w
ren geen leerlingen. Weig
in Leiden kan volgens mij
leen als je besluit dat het oj
bare onderwijs twaalf sch
groot is en de ene school
de andere kan doorverwi
als hij vol zit. Andere mogi
heden zie ik niet."
De Lucas van Leydenscl
die vestigingen heeft aan
Vliet en de Ursulasteeg, ki
volgens directeur W. Hogei
met 550 leerlingen ook uit
jasje.
Of een hele nieuwe openl
school erbij in Leiden een
plan is, betwijfelt hij. „Eri
Leiden op zich genoeg ple
het onderwijs. Alleen op
paar scholen niet. De sprei;
moet dus beter." Hoe de
meente dat voor elkaar kan
gen is niet aan hem, vindl
maar aan de wethouder.
Bosman laat zich daar nieti
uit. „De gemeente is vei
woordelijk voor opvang
kinderen in het onderwijs,
er een tekort is moet de
meente in actie komen."
iC 13 MAART 2004
Vos heeft inmiddels 35 van dit soort vellen met portretjes bij elkajl
getekend.
gen op schrijven. „Maar ook
dat is maar ten dele wat gewor
den. Ik kon wel artikelen schrij
ven voor militaire bladen, maar
boeken over de Tweede We
reldoorlog kreeg ik niet uitgege
ven, terwijl ik daarover vellen
vol heb geschreven. En ten slot
te werd ik arbeidsongeschikt
verklaard. Op psychische gron
den, in de jaren zeventig. De
uitkering die ik daardoor kreeg
vond ik geweldig, vergeleken
met wat ik altijd had verdiend.
Anderen vonden dat bedrag
niks, maar ik had er genoeg
aan. Net als nu aan de aow. Ik
heb gewoon niet veel nodig.
Luxe interesseert me niet."
Dat blijkt achter de voordeur.
Klapstoeltjes en zelfgetimmerde
kasten vormen het enige meu
bilair in de woning van Vos.
Een legerstretcher doet dienst
als salontafel en hij slaapt op de
kale houten vloer van het huis
je, dat overigens wel zijn ei®
dom is. „Het is een soort k
peren, maar dat wil ik zelf. i
als ik die dingen gratis kree$
zou ik; geen tapijt of bed hoi'
ven", zegt Vos, die geen moï
heeft zijn dagen te vullen. 11
schrijft, doet zijn boodschal
pen, pakt de bus en tekent#
tretjes van studentes. Elke I
werkdag weer. Vaak zonderl
zijn onderwerpen het merk
„En als ze het wel merken, 1
lachen ze een beetje verbaa
Bezwaar maken ze nooit",
dus de tekenaar, die alleen 1
die manier zijn vaardigheid
onderhoudt. „Ik heb g
duld meer om andere dinge
tekenen. Het moet in een p
minuten kunnen en dat kar
met die portretjes. Omdat d
waarschijnlijk nooit worden
uitgegeven, hang ik die maa
voor de ramen. Dat vind iki
een aardig gezicht."
