Co Westerik, 80 jaar verslaggever van het levé
KUNST
Altijd in touw en lichtelijk chaotisch
dinsdag 9 MAART 2OO4"
P
'Tekeningen en aquarellen' in Museum Boijmans Van Beuningen b
door Peter Ouwerkerk
Rotterdam - Tweeduizend teke
ningen en aquarellen heeft Co
Westerik gemaakt; het tienvou
dige van zijn oeuvre aan schilde
rijen. Het is nu eenmaal simpeler
spontaan te registreren dan
zorgvuldig te plannen. Tekenen
kun je uit de losse hand, schilde
ren is een moeizaam proces. Op
2 maart werd hij 80, de meester
van het breekbare alledaagse.
Ter gelegenheid van dat kroon
jaar is er onder andere een over
zicht van zijn 'Tekeningen en
aquarellen' in Museum Boijmans
Van Beuningen.
Schilderen is eigenlijk 'een
stuntelig etteren'. „Het pot
loodje, daar begint alles mee",
doceert de leraar in hem. Dat
aftasten, dat registreren van
dingetjes - dat blijft het meest
directe. Ook met zijn schilderij
en. Althans in zijn manier van
werken. Karei Appel, dat is na
tuurlijk een ander verhaal,
diens schilderen komt recht
streeks uit de spieren. Maar
Westerik is vooral: potloodje,
beetje aquarelverf, pennetje,
krijtje. En luchtig dansen de lij
nen, hoe zwaar soms ook de
thematiek.
Co Westerik noemt zijn teke
ningen kamermuziek en zijn
schilderijen symfonieën. Want
daar kun je niet van zeggen:
weg ermee. Dat is een heel an
dere benadering. Daar staat het
potloodje ook aan de basis,
maar daar werkt hij bijna archi
tectonisch. Wetend dat het
lang, heel lang kan duren. De
volgende dag opnieuw ertegen
aan, hier wat bijschuren, daar
wat wegnemen, en maar blijven
uitbouwen tot de voorstelling
begint te lijken op wat je hebt
beoogd.
Het is het voortdurende ge
vecht van de geest met de tech
niek. „Het idee in je kop is zui
ver. Dat is nog onaangeraakt,
nog onbesmet. Maar zodra het
je kop verlaat, verliest het zijn
perfectie. Komen er handelin
gen aan te pas, die het idee
gaan vervuilen, die de perfectie
terugbrengen van honderd naar
zestig, zeventig procent. Omdat
er zoveel kan gebeuren. Je komt
maar niet to the point, je moet
als het ware maar concessies
blijven doen."
Hij weet niet of de vergelijking
tussen een schilder en een
schrijver van romans en tussen
tekenaar/aquarellist en een
elke brief van Van Gogh;
waard. Dat vindt hij ooijl
geweldige man. Maar at
cent die status niet zouf
zijn die brieven ineens
veel geringer important
„Och, dat moet de tijd
doen." 1
In eigen land waardering
nauwelijks daarbuiten. I5
er een verklaring voor: <P
fectionist en de aard vai1
beestje. „Mijn tekening?
aquarellen mogen er zijf1
als schilder heb ik eigen''
maar een heel klein oeu*
maak drie, vier schilder?
jaar. En daar is geen eni!1
te buitenlandse galerie?
teresseerd. Die willen d?
schilderijen per jaar var?
die heb ik niet. Daar zou
aan moeten denken! Du
antwoord: ik heb een teï
productie om door te bi
Door te breken... mooi|
dat eigenlijk."
Co Westerik is herkend
duizenden. Herkenbaar^
zijn techniek en themaf
Nooit commentariëren?
een spectaculaire afwijffi
naar links of naar rechts11
andere perioden, tijdloc'
kon in 2000 zijn gemaal'
omgekeerd. Dat is hem'
eens verweten, zegt hij,P
ach... moet hij daar me?
Waar het hem alleen m:(
gaat, is dit: de verwond?
van Co Westerik over al'1
tuaties, door de jaren he
heeft hij het duidelijk S3
vat, eigenlijk. Ook al is 1>
vindt hij, soms maar 70l
cent. Want de geest blijl
merkwaardig besturing?
teem.
Co Westerik slaagt
daagse een voltage
ven dat je raakt. Reikt tc
spanning, levensgeva;
er niet dood van, maarl
wel een enorme krachtl
„Voltage... Mooi! Kijk
oude meesters, hier in
mans - vier, vijf, zes eei
oud. Als je er dan vooi
dan voel je: ppi
kloppend hart, a battel
ways."
Hij had een leraar op de!
mie in zijn geboortest;
Haag, die schilderde ze
Maar die zei hem op ei
stop, ik trek het niet me
kan de verantwoording!
meer aan. Hij ging er
ging aan het hele ma:
ten onder.
Co Westerik. Tekening!
aquarellen. Te zien: t/n
Museum Boijmans vai'
ningen, Rotterdam.
Architectuurinstituut toont baanbrekende bouwkunst van Rem Koolhaas
door Yvonne Keunen
Rotterdam - De nieuwe Neder
landse ambassade in Berlijn
werd vorige week officieel ge
opend door koningin Beatrix. Re
den voor het Nederlands Archi
tectuurinstituut (NAi), de Kunst
hal en het Staatliche Museen
Berlin om een overzichtsten
toonstelling te wijden aan de ar
chitect van de al bekroonde kan
selarij: Rem Koolhaas.
Afgelopen maanden was de rei
zende expositie met recent
werk als eerste te zien in de
Duitse hoofdstad, eind deze
maand is de Rotterdamse
Kunsthal aan de beurt. Maar
eerst licht het NAi voor de ten
toonstelling START het eigen
archief met het vroege werk van
[Koolhaas en zijn bureau Office
for Metropolitan Architecture
(OMA).
Bij binnenkomst in Zaal 1 stuit
de bezoeker direct op een uit
latten opgebouwd berghok
waar je dwars doorheen kunt
kijken. Vroeger zag je zulke
bouwsels nog wel eens in een
hoek van de supermarkt, volge
stouwd met lege dozen. Ook in
het NAi staan er dozen in. Acht
entwintig in totaal. Niet leeg,
maar boordevol.
Ze komen van de zolder van het
Office for Metropolitan Archi
tecture (OMA) in Rotterdam en
bevatten 'vuil' archief van Rem
Koolhaas en zijn medewerkers.
De verhuisdozen werden pas
op het laatste moment naar het
Museumpark gebracht. Maar
daar maakt het NAi geen pro
bleem van: de stukken worden
tijdens de expositie 'live' gear
chiveerd.
De met stift volgeschreven do
zen met nog niet bekeken ma
teriaal staan symbool voor de
werkwijze van Rem Koolhaas
en zijn medewerkers: altijd in
touw en lichtelijk chaotisch.
Dat vormt een groot contrast
met de zeer nauwgezette werk
wijze van het NAi, dat in het be
zit is van zo'n 30.000 schetsen
en tekeningen en 28 maquettes
van in totaal 44 projecten van
Koolhaas uit de periode 1978-
1995. Tijdens het open depot
laat het NAi niet alleen zien
welk materiaal van OMA het in
huis heeft, maar ook hoe het
wordt behandeld.
De tentoonstelling is deels op
gebouwd uit vurenhouten kas
ten die zijn aangepast aan het
formaat van de mappen en do
zen met archiefmateriaal van
Koolhaas. Het publiek kan de
inhoud in principe alleen door
geel plexiglas zien, terwijl de
medewerkers van het NAi aan
de open kant van de kast met
het materiaal werken.
Niettemin hoeven de bezoekers
het niet alleen te doen met
schetsen die veilig achter glas
zijn opgeborgen en schaalmo
dellen waar hekjes omheen
staan. In een speciaal ontwor
pen database wordt volledig in
zicht geboden in het archief
van Koolhaas en kan de bezoe
ker zelf op zoek gaan naar bij
zondere tekeningen. Maar het
publiek mag ook zelf in map
pen snuffelen, al gaat daar wel
een zorgvuldige procedure aan
vooraf. „Eerst moet een formu
lier worden ingevuld met alle
benodigde gegevens, daarna
kun je bladeren met hand
schoenen aan.
Het NAi bezit in totaal vijfhon
derd archieven van architecten
en genootschappen. Dat van
Rem Koolhaas is een van de
topstukken. „Dat behoort tot
onze toptien", zegt Vlassen-
rood. „Koolhaas is een van de
belangrijkste architecten van
dit moment. Zowel in Neder
land als mondiaal gezien. Hij
weet de discussie over architec
tuur op scherp te zetten, zijn
ideeën slaan in als een bom."
Toch is er ook een tijd geweest
dat het Koolhaas minder voor
de wind ging. Weliswaar werd
de zoon van schrijver Anton
Koolhaas in zijn beginperiode
in één klap bekend vanwege
zijn theorieën in 'Delirious New
York' en in de kilo's wegende
'bijbel' S,M,L,XL, de gebpuwen
die hij ontwierp werden vaker
niet dan wel gebouwd. Dat gold
vooral voor Nederland. Kool
haas was hier een graag geziene
architect bij prijsvragen, maar
winnen deed hij meestal niet.
Bekende voorbeelden daarvan,
zoals de uitbreiding van het
Tweede Kamer-gebouw in Den
Haag en een opvallende rij to
rens aan de Boompjes in Rot
terdam, zijn te zien als maquet
te in het NAi. „Ze dateren uit
een voor Koolhaas zwarte pe
riode. Maar die is voorbij", zegt
Vlassenrood. „Het blijft dit jaar
niet bij de opening van de am
bassade in Berlijn. Nog twee
andere gebouwen van Koolhaas
worden geopend: het concert
gebouw van Porto en de biblio
theek in Seattle." En als alles
volgens planning verloopt
wordt dit jaar de eerste paal ge
slagen voor het enorme ge
bouw 'De Rotterdam' op de
Kop van Zuid.
„Met 'START' drukken we uit
hoe belangrijk we Koolhaas vin
den", zegt Vlassenrood. „Leuke
bijkomstigheid is dat het open
depot een beeld geeft van hoe
gebouwen van Koolhaas tot
stand komen. Het NAi heeft er
namelijk een gewoonte van ge
maakt om werkelijk alles te ver
zamelen dat met het ontwerp
proces te maken heeft: van
faxen en bestektekeningen tot
aan maquettes en 'artwork'; de
mooie tekeningen die vaak voor
de verkoop worden gemaakt."
„Door zoveel te verzamelen
kun je goed analyseren hoe een
gebouw tot stand is gekomen,
wie een belangrijke rol heeft ge
speeld en welke wijzigingen zijn
aangebracht", zegt Vlassen
rood. Wat haar bij Koolhaas'
werkwijze opvalt, is het onein
dige aantal faxen dat hij tijdens
een ontwerpproces verzendt.
„Koolhaas is iemand die vaak
afwezig is. Dus als zijn mede
werkers ideeën uitwerken,
moeten die naar Koolhaas wor
den gefaxt, waar ook ter wereld.
Hij voorziet ze vervolgens van
commentaar en faxt ze weer te
rug. En dat gaat zo maar door,
over de kleinste details. We
hebben bergen met faxen. OMA
is een bureau waar het licht
nooit uitgaat. Aan een gebouw
gaan honderden vormstudies
vooraf."
Dat het NAi niet zelf de grotere
tentoonstelling 'CONTENT'
over Koolhaas kan laten zien,
vindt Vlassenrood jammer.
„Maar Koolhaas wilde graag
naar de Kunsthal. Dat is na
tuurlijk het gebouw dat hij ont
wierp. Daar heb ik wel begrip
voor."
Voordeel is wel dat de curator
nu de vrije hand had in de in
richting van de tentoonstelling.
„Want voor 'CONTENT' werd
de vormgeving uiteraard ge
daan door OMA. Daar komt bij
dat onze expositie ook interes
sant is voor mensen die niet di
rect fan zijn van Koolhaas, want
wij laten ook zien hoe we archi
veren."
'START', de Rem Koolhaas-
OMA Collectie 1978-1995. Te
zien: t/m 31 mei n het Neder
lands Aarchitectuurinstituut,
Museumpark, Rotterdam.
'CONTENT', gebouwen, pro
jecten en concepten van OMA
en AMO sinds 1996, van 27
maart t/m 29 augustus in de
Kunsthal, Museumpark, Rot
terdam.
Co Westerik in Museum Boijmans Van Beuningen waar een overzicht is te zien van zijn tekeningen en aquarellen: „Het potloodje, daar begint alles mee." Foto: WFA/Frank van Rossum
schrijver van korte verhalen
echt opgaat „Maar er zit wel
iets in. Voor een roman moet je
veel meer snuffelen, veel meer
dingen aandragen, veel meer
met een plot werken, veel meer
denken hoe de volgorde moet
zijn."
Er is - in sommige kringen -
meer achting voor romans dan
voor korte verhalen. Tegen de
verhalenschrijver: ga nou maar
eens echt aan het werk. Voor
een tekening/aquarel doe je
minder moeite, ben je veel
sneller klaar, benader je de 75
procent van de perfectie snel
ler. Westerik kan het niet ont
kennen.
„De kans op vervuiling van het
idee is bij een tekening veel
minder aanwezig. Er zitten
geen uren van zweet en gelazer
tussen. Je blijft er ook af als het
klaar is. Je zit er hooguit nog
een tweede dag aan te pielen,
maar daarna: schluss. Toch kun
je je op die manier ook door je
eigen werk laten verneuken: je
dacht dat het goed is, maar
achteraf is het helemaal niet zo
goed." Hij heeft in al zijn werk
zo zijn verliesposten. „Je redt
het niet met wat je in je kop
hebt. Het moet ook nog uit je
handen komen." Maar, sus
send: „Ik haal ook wel eens
tachtig procent, hoor..."
Eerst was er het schilderijen-
boek, daarna de verzamelde
zelfportretten, vervolgens de
samenwerking met onder an
deren Rutger Kopland aan 'Ik
wil Bet niet zien maar het moet'
(boekje met schilderijen en ge
dichten, plus een dvd met film
en alle schilderijen) en nu dus
de catalogus/cd-rom met de te
keningen en aquarellen.
Maar, wat dacht hij van al die
notities? Dagelijks gemaakt
vanuit zijn atelier aan het Rot
terdamse Eendrachtsplein. In
een gekalligrafeerd handschrift,
dat jaloers en razend nieuws
gierig maakt. Hij wuift het weg.
„Och, dat is voornamelijk pri
vé..." Hij noemt het zijn log
boeken. Werkboeken, met aan
tekeningen van hoe hij bepaal
de schilderijen heeft opgezet,
keuzes heeft gemaakt, verven,
kwasten, technieken heeft ge
bruikt. „Maar ook dat ik weer
eens pijn in mijn kop had, of
een lege dag, en mijn hond een
keer extra lang heb uitgelaten."
Moet dat dan niet gepubliceerd
om het beeld van Co Westerik
te vervolmaken? De tachtiger,
die ooit toneelspeler wilde wor
den. Die halfjaarlijks om-en-om
in Rotterdam en Frankrijk werkt
en leeft. Die als grote stads
mens ook een obsessie heeft
voor de natuur, die in het gras
de haren van de aardkloot
voelt. Die net als onze prinses
de warmte van bomen ervaart.
Wiens 'Snijden aan gras' ooit
uit de NS-coupés werd verwij
derd omdat een deel der mens
heid de bebloede vinger te con
fronterend vond. Die zich al de
cennia tot de bestgeprijsde
beeldend kunstenaars van Ne
derland mag rekenen?
Dat logboek - mocht hij ooit
beroemd worden, dan is het
wel aardig natuurlijk. Immers,
