Geldkraan dicht
voor filmsector
KUNST CULTUUR
Uitgeven in eigen beheer steeds populairder
Cancan dansend de Boekenweek in
n
Meesterstuk van
Daniël Wayenberg
'Hadassa'
komt niet
tot leven
Turk-Duitse actrice met dood
bedreigd wegens pornoverleden
Mimosa krans voor David
Dee. Foto: AP
ice Frances
overleden
seles - De Hollywood-ac-
lances Dee, in de jaren
40 de tegenspeelster van
lurs als Maurice Cheva-
ary Cooper, is zaterdag
ralk in de staat Connec-
rleden. Volgens haar
iwas ze 94, volgens ande
nen 96. Dee werd in
jroemd als tegenspeel-
Ni Chevalier in 'The Play-
>aris', een van de eerste
s in het tijdperk van na
'ende film. Een jaar later
de de brunette in 'An
an Tragedy'. Later speel -
ider meer in 'Little Wo-
amen met Katharine
In 1953 maakte ze
tste film.
sterwerken
I bezocht
dam - Het Rijksmuseum
erdam heeft al 100.000
;rs mogen verwelkomen
tentoonstelling 'De
rwerken'. De tentoon-
opende op 20 decem-
1 (topstukken van het
1-iiseum hangen voor een
van 4,5 jaar in de Phi-
ir [gel. In die tijd wordt het
rejïbouw ingrijpend ver-
ir(j Onder de titel De
rwerken is een selectie
ihonderd werken sa-
12 leid die het verhaal van
w(pndse Gouden Eeuw
r J1"
ian Rushdie
voorzitter
iebx - Salman Rushdie is
nsid tot voorzitter van de
eeaanse tak van de schrij-
anisatie PEN. Rushdie
jlf veel steun van PEN
^jzat ondergedoken we-
t doodvonnis dat de
ayatollah Rudollah
mi over hem had uitge-
i naar aanleiding van
tan 'De Duivelsverzen'.
n zijn eigen woorden
eschiedenis" is, vindt
wi het tijd om iets terug te
aalor PEN. De 56-jarige
red zei als voorzitter twee
sleïe hebben: meer jonge-
ïkftrekken en misstanden
d. irenigde Staten aan de
ft ellen. Volgens Rushdie is
mfeid van meningsuiting
vf aanslagen van 11 sep-
viin het gedrang en wor-
gfclims en mensen uit
onlanden gediscrimineerd.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Daniël Wayenberg. piano.
Gezien: 7/3, Palace Hotel, Noordwijkaan
Een klavierleeuw van de oude
stempel ten voeten uit, Daniël
Wayenberg. Door zijn oude
vriend, de violist Theo Olof ver
leid om het slotconcert te ver
zorgen van de Stichting Klamu-
ze, Klassieke Muziek aan Zee.
Wayenberg is nog steeds de ou
de: energiek, vol spirit en vooral
een gedreven musicus. Er kleeft
maar één minpuntje aan zijn
optreden. Op het zeer uiteenlo
pende programma staat een
groot aantal pianowerken, en
overdaad kan nu eenmaal scha
den. Dat iets overdadige heeft
ook te maken met zijn bevlo
gen, hartstochtelijke spel. Way
enberg laat je niet los, geeft
geen gelegenheid ook maar
eventjes onderuit te zakken; dat
is overigens ook een pluspunt.
Met twee Rhapsodieën (opus
79) van Brahms gooit Wayen
berg meteen de beuk erin. Hoe
wel hij de streng opgebouwde
vorm niet overschrijdt, diept hij
die vorm wel uit tot op het bot,
de Hongaarse zigeunerziel
blootleggend. De contrasten
tussen tere motiefjes en don
kergloeiende robuuste harmo
nieën doseert Wayenberg
meesterlijk.
Spannender, interessanter nog
is de Sonate in F (Appassionata)
van L. van Beethoven. Als een
verlengstuk aan zijn eigen per
soonlijkheid tracht Wayenberg
te doorgronden wat er omging
in Beethovens innerlijk. Zéér
geraffineerd weet hij het tweede
overdonderende thema in een
oogwenk terug te draaien naar
het eerste vlinderlichte thema
dat qua melodie sprekend op
het tweede lijkt, maar complex
er is getoonzet en een totaal an
dere sfeer oproept.
Het middendeel houdt Wayen
berg ingetogen, bijna pastoraal,
niettemin strak in de maat zon
der noemenswaardig pedaalge-
bruik. Omdat er veel meer snel
le nootjes in het derde deel zijn
verwerkt, lijkt het of dit stuk een
veel sneller tempo heeft. Vol
hartstocht draaft de melodie
bijkans voor zichzelf uit, om
woeld door vitale omspelingen
en sprankelend passagewerk.
Wayenberg levert hier een
meesterstuk.
Het verhalend karakter van de
Ballades van Chopin buit Way
enberg wel uit, maar ook hier
gebruikt hij weinig pedaal. De
zeer intiem gespeelde eerste
helft van de 2e Ballade in F zet
hij plotsklaps om in een we
reldomvattend 'subito' (uitbar
sting), om dat gaandeweg als de
Noordzee bij eb weer terug te
trekken.
De uitsmijter van het concert is
de Spaanse componist Albéniz
met vier dansen uit de Suite
Iberia. ImuÉteies uit Granada,
Ronda, Alndfftta en Sevilla. In
ijzeren ritmes, met veel
aplomb, maar af en toe ook een
beetje slordig, leeft Wayenberg
zich uit als een flamenco dan
ser. Bijzonder fraai wordt de
sfeer in de gloeihitte van haven
stad Almeria getekend. Wayen
berg neemt je mee loom
deinend op een vissersbootje,
dat door de zee eindeloos
wordt gewiegd. Even door een
bries heen en weer gekwakt, en
weer tot rust gekomen. Door
fluisterzacht op te stijgen naar
het hoogste register gaat het
bootje bijkans zweven langs
een trap naar de hemel. Intens
mooi gespeeld.
Talent verloochent zich niet, en
oud betekent zeker niet uitge
blust!
ffa;
jeugdtheater recensie
Paulien Koopmans
Voorstelling: 'Hadassa, stem van
Perzië'. Door John de Winter. Spel:
John de Winter. Gezien: 7/3,
LAKtheater, Leiden,
'Hadassa, stem van Perzië'
lijkt alles in huis lijkt te heb
ben om een geslaagde voor
stelling te worden. Een ver
haal over list en bedrog. De
liefde tussen het haremmeis
je Hadassa en de Perzische
koning. Een spannend plot
waarbij een schurk de ko
ning van zijn troon wil sto
ten. Dit alles gespeeld door
één acteur. Met poppen,
maskers en een breed reper
toire aan stemmen steekt
John de Winter het oude bij
belverhaal in een gloed
nieuw jasje.
De voorstelling begint met
de geheimzinnige woorden:
'Alles blijft verborgen'. De
hofkleermaker Hegai doelt
op zijn eigen werkzaamhe
den. Met kleding verbergt
hij: vetrollen, speknekken en
hangende billen. Maar tege
lijk verwijst hij naar het sno
de plan van de eerste minis
ter om de koning onopval
lend te laten vermoorden.
Aan het eind van de voor
stelling keren deze woorden
nog een keer terug.
Zo'n cyclische vorm geeft
een gevoel van eeuwigheids
waarde: alles eindigt zoals
het is begonnen. Ook de mij
meringen van Hadassa en de
koning onder de sterrenhe
mel suggereren een diepere
boodschap. Hadassa zegt:
'onder de sterren ben je
nooit alleen. Ze waken over
ons als een koning over zijn
volk'.
Ondanks dat alle elementen
kloppen, wil 'Hadassa, stem
van Perzië' niet echt tot le
ven komen. Het verhaal
loopt traag en de teksten zijn
niet scherp genoeg. Ze klin
ken gekunsteld en zijn soms
net iets té grappig. Zo wordt
er regelmatig flink op los ge
scholden: 'darmkwaal',
'speklap' of 'eikel'. Een an
dere keer zijn ze de dialogen
weer min of meer filosofisch
of romantisch van aard. Wat
moet je nu met een ontboe
zeming van Hadassa tegen
de koning als: 'Ik weet, je
moet zijn wat je bent?' Dat
maakt dat je bij deze voor
stelling maar steeds niet
weet of je nu vlees of vis
krijgt voorgeschoteld.
6si Nederland zit boordevol schrijvers in spe, alleen de boekwinkel zullen ze nooit bereiken
p(
amsterdam/anp - In de Am
sterdamse Stadsschouwburg
wordt vanavond weer het Boe
kenbal gehouden. Het festijn is
de traditionele aftrap van de
Boekenweek.
'Gare du Nord - Ontmoetingen
met Frankrijk' is het thema van
de 69ste editie van de promo-
tiedagen van het boek. De ope
ning bestaat dan ook uit een
Frans-getint variétéprogramma,
inclusief cancandanseressen.
In deze Boekenweek toeren vijf
tien Franse auteurs door het
land. Vier hebben zich aange
meld voor het zeshonderd gas
ten tellende Boekenbal: Amin
Maalouf, J.M.G. Ie Clezio, Tahar
ben Jelloun en Jean-Philippe
Toussaint. Ook een groot aantal
Nederlandse auteurs heeft de
uitnodiging aanvaard, onder
wie Thomas Rosenboom,
schrijver van het Boekenweek
geschenk, en de in Parijs wo
nende Adriaan van Dis, auteur
van het Boekenweekessay. On
der de vele bekende Nederland
se auteurs zijn onder anderen
de cracks Harry Mulisch en
Hella Haasse, beiden in de
voorbije jaren al voorzien van
hoge Franse onderscheidingen.
Met name Haasse is bij de
Fransen bijzonder geliefd.
De Boekenweek heeft elke dag
een ander thema. Morgen is dat
de Franse Revolutie, donderdag
de filosofie, vrijdag stripalbums
('van Asterix tot Proust'), zater
dag poëzie en chansons, zon
dag het Pantheon met zijn
daarin bijgezette 'onsterfelij-
ken', maandag 15 maart de
Franse film, dinsdag 16 maart
'de encyclopedisten', woensdag
17 maart de Franse keuken,
donderdag 18 maart 'Als God in
Frankrijk', vrijdag 19 maart de
Franse schilderkunst en zater
dag 20 maart als spetterende af
sluiter Franse wijn.
De Fransen worden steeds en
thousiaster over de Nederland
se literatuur, zo bleek vorig jaar
al tijdens de Franse boeken
beurs Salon du Livre. In 1991
werden nog vijftien oorspron
kelijk Nederlandse titels in het
Frans vertaald, in 2002 waren
het er veertig. Voor en tijdens
de Salon du Livre waren het er
al zeventig.
im
e d Knol
:en
quiiG - Nu de Boekenweek
Jtebint, puilen de boekhan-
Nns land de komende tijd
r galloze nieuwe en oude
Tep. Eén boek ontbreekt
i toet boek dat in eigen be-
d ffitgegeven. Toch neemt
^jal daarvan sinds de digi-
tlutie enorm toe. Neder-
boordevol schrijvers en
in spe, alleen de boek-
uilen ze (vrijwel) nooit
:1 groepen waarvoor dit
isept name geschreven is,
casters van financiën,
ie fcteuren en het wereld
wijst- Al zou maar één
V(£ drie groepen dit boek
ijfepu mij dit al grote vol-
i ui scheppen.' Ambitie
puiuteur van het boek 'Fa-
map de aarde' niet te ont-
HP1331 geen officiële uit-
n die het wilde hebben,
nsefret nu al aan zijn een-
vlogste druk toe en dat al-
;r nlankzij www.mijneigen-
had De eenentwintigste
lllet
3 b(website verklaart moe-
a ddjf Uitgeverij Gopher
5ld,!rs hoe dat kan: 'Wij
eejfen onze boeken name-
ijn pagina 2 van het boek.
;sty iedere auteur na het
vajXemplaar (derde druk)
j ^bestsellerschrijver, een
de bijkomstigheid van ons
xpo>' Met andere woorden:
heeft feitelijk een opla-
r deleenentwintig en geen
gehj
er ijk uitgeven m eigen be-
r te^l 20 0U(i sis de boek-
me|St zelve, maar met de
jnlan de digitale wonder-
htijh is er geen houden
an. Iedereen die wel
In de drukkerij van Koopman Kraaijenbrink in Delft wordt een boek gemaakt. Linksboven wordt gewerkt aan de opmaak van het boek.
Rechtsboven rollen de pagina's uit de printer. Linksonder wordt de kaft van het boek gelamineerd en tot slot wordt het boek op maat gesne
den. Foto: GPD/Phil Nijhuis
eens een manuscript naar een
gerenommeerde uitgever heeft
gestuurd en het met een 'harte
lijk dank voor uw moeite'-brief
je terug heeft gekregen, kan het
alsnog in druk zien verschijnen
dankzij een keur aan intemet-
bedrijfjes.
Zo zagen de afgelopen jaren
boeken het licht als 'Aftakelen
en ophijsen' van José van den
Diepstraten, 'Dood in schaft
tijd' van Kees Haeck, de trilogie
'Hartjes in de luiken' van J. In-
verno, 'Alloch Toontje Lager'
van Rudolf de Wit, 'Gedichten
over een leven in oorlog en vre
de' van G.A. Ankoné en 'Cirkels
van Licht en Liefde' van Andre
as van der Wal. Deze laatste
blijkt volgens zijn internetsite al
niet minder dan veertien boe
ken te hebben geschreven en
hij is maar al te graag andere
mensen behulpzaam, die bij de
officiële uitgeverijen nul op het
rekest hebben gekregen. Dat
zijn er overigens nogal wat,
want Nederland telt, volgens
het laatst bekende NIPO-onder
zoek, meer dan driehonderd
duizend would-be schrijvers.
Bij Uitgeverij De Arbeiderspers
komen er één of twee manu
scripten per dag binnen, zo'n
500 stuks per jaar. „Maar het is
minimaal wat daar van wordt
uitgegeven", aldus een zegs
man. ,,Als je één manuscript in
twee jaar kunt uitgeven, bén je
leuk bezig." Ook bij uitgeverij
De Geus in Breda komen per
jaar zo'n 400 tot 500 manu
scripten binnen, waarvan vol
gens een woordvoerder hoog
stens een kwart procentje iets
meer dan de gebruikelijke aan
dacht verdient. „De rest gaat
retour. Dat is nogal wat, maar
het is niet anders." Uitgeven in
eigen beheer is voor een hoop
mensen wellicht een optie, op
pert men bij De Geus, „maar
het probleem is dat er geen dis
tributie-apparaat voor bestaat;
zo'n boek komt niet in de boek
handel."
Volgens een woordvoerster van
www.mijneigenboek.nl is het
de meesten van hun schrijvers
daar ook geenszins om te doen.
„Wij ontvangen vooral boeken
van mensen die iets vertellen
wat voor hem of haar heel be
langrijk is, de ziekte waaraan ie
mands vrouw is overleden, een
periode uit zijn leven, of zijn
hele leven. Het zijn vaak monu
mentjes voor iemand uit de
naaste omgeving."
Per jaar komen er bij mijnei-
genboek zo'n 50 tot 60 verzoe
ken binnen om dergelijke boe
ken uit te geven; ze zijn meestal
slechts interessant voor de ei
gen familie- of vriendenkring.
„We laten er bij de mensen er
ook geen illusie over bestaan,
dat die boeken niet meer nodig
hebben dan een oplage van
vijftig", aldus de zegsvrouw.
„Maar ze voorzien duidelijk in
een behoefte. Vaak worden ze
door vutters geschreven, die
nog één bepaald verhaal willen
vertellen voor hun kinderen en
kleinkinderen. Onder het motto
'het laatste hemd heeft toch
geen zakken' hebben ze het er
dan het geld voor over om zo'n
boek te laten maken."
Het is, zegt ze, dankbaar werk.
„Mensen zijn vaak dolgelukkig
met de manier waarop we hun
werk met liefde behandelen.
We krijgen regelmatig taart,
bloemen en zelfs knuffels toe
gestuurd." Soms moeten schrij
vers echter ook in bescherming
worden genomen: „Iemand die
uit rancune per boek een cam
pagne tegen zijn ex-vrouw wil
voeren, dat doen we niet."
den haag/anp - Na dit jaar is
het echt afgelopen met de riante
belastingaftrek voor mensen die
geld steken in speelfilms. Minis
ter Brinkhorst van Economische
Zaken schrijft dat aan de Tweede
Kamer.
Hij en zijn collega Zalm (Finan
ciën) zullen in de toekomst
geen rol meer vervullen in de
filmfinanciering en er ook geen
specifieke financiële bijdrage
aan leveren. Wel zal staatsse
cretaris Van der Laan (Cultuur
en Media) stimuleren dat de
publieke omroep nauwer gaat
samenwerken met de filmindu
strie. Ook wil zij bevorderen dat
de Nederlandse filmsector vol
op gebruik gaat maken van een
toekomstig Europees stimule
ringsprogramma.
In 1999 ging voor de duur van
vijf jaar een regeling van start,
die ertoe leidde dat mensen die
investeerden in films nauwe
lijks financieel risico liepen.
Volgens critici leidde dit meer
tot verrijking van de calculeren
de burger dein tot verrijking van
onze cultuur. Het kabinet wilde
de regeling aanvankelijk niet
verlengen tot na 2004, maar
door een motie van de Tweede-
Kamerleden Bakker (D66) en
De Grave (WD) werd daar een
jaar aan vastgeknoopt. Volgens
D66-bewindsman Brinkhorst
blijft het daarbij.
Zijn partijgenoot Bakker vindt
dat nu „het kind met het bad
water" wordt weggegooid. Hij
wil niet per se vasthouden aan
de bestaande regeling, die de
belastingbetaler handenvol geld
kost. Maar Bakker vindt het wel
van belang dat „publieksfilms"
niet alleen aangewezen zijn op
subsidies, maar dat ook de pri
vate financiering een steun in
de rug krijgt. Volgens Bakker
heeft de regeling ertoe geleid
dat de Nederlandse speelfilms
inmiddels goed zijn voor een
marktaandeel van 12 tot 14 pro
cent.
istanbul/gpd - In Duitsland is
ze een ster, in eigen land wordt
ze met de dood bedreigd: de
Turk-Duitse actrice Sibel Kekil-
li. Vorige maand won ze op het
filmfestival in Berlijn De Gou
den Beer voor de film 'Gegan
die Wand'. Bij de première van
de rolprent in eigen land, gis
teravond, waren exceptionele
veiligheidsmaatregelen getrof
fen.
De woede van menig Turk is
opgewekt door het bericht dat
Kekilli in haar jonge jaren actief
was als pornoster. De actrice
schrijft de bedreigingen toe aan
een tv-programma waarin haar
ouders werden geïnterviewd
over hun dochter. Daarbij ging
het niet over de filmprijs maar
alleen over de 'pornovrouw Si-
bel Kekilli'.
Vader Mehmet werd in het tv-
programma getoond terwijl hij
met tranende ogen door de
Turkse krant Hürriyet bladerde
en naar een foto keek van een
scène uit één van de elf hardco
re pornofilms waarin Sibel
meedeed. „Dit wens ik mijn
ergste vijand niet toe", was zijn
commentaar. „Ik vertrouwde
haar. Ze heeft de eer van onze
familie geschonden. Toen ik het
nieuws hoorde, stortte mijn we
reld in. Ik heb veel familieleden
verloren. Maar niets heeft me
zo erg verwond als dit."
„Ik vermoedde al dat de pers
mijn verleden zou oprakelen",
sprak Sibel Kekilli nadat het
nieuws over haar vroegere le
ven bekend werd. De Turks-
Duitse zei begrip te hebben
voor het verdriet van haar ou
ders. „Natuurlijk vind ik het erg
dat mijn vader mij heeft versto
ten. Maar ik wil aan niemand
mijn excuus aanbieden. Het is
mijn leven."
Turkse kranten schreven dat
vader Kekilli zijn dochter wil
vermoorden. Maar die ontken
de dat. „Ik ben niet achterlijk.
Als ik eerwraak zou plegen, be
land ik voor vijftien jaar achter
de tralies. Ik heb nog andere
kinderen en een vrouw. Dat kan
ik ze niet aandoen."
Uit veiligheidsoverwegingen
verscheen de actrice gister
avond niet op de persconferen
tie ter gelegenheid van de pre
mière van 'Gegen die Wand' in
Istanbul. Ze woonde de verto
ning van de film wel bij.
De berichtgeving over Kekilli
heeft in Turkije ook een woe
dende tegenreacties opgeroe
pen. Critici vinden het 'bela
chelijk' dat de media geen aan
dacht schenken aan de prijs die
de Turkse film in het buiten
land wist te behalen.
Op de persconferentie ontken
de regisseur Fatih Akin iets van
het verleden van zijn hoofdrol
speelster te hebben geweten.
„Het maakt me ook niets uit.
De negatieve verhalen over Si
bel maken me woest. Ik heb alle
vertrouwen in mijn film en in
mijn acteurs. Sibel zet een uit
stekende performance neer.
Ook als ik het wist, had ik haar
gekozen voor die rol."
rome - Het wereldberoemde standbeeld David van Michelangelo kreeg gisteren, ter gelegenheid van In
ternationale Vrouwendag, een mimosakrans op het hoofd. Het beeld ondergaat op dit moment een
'schoonheidsbehandeling'. Daarbij is men er achter gekomen dat David kampt met problemen aan de
enkel. Een uitvoerig röngtenonderzoek moet duidelijk maken hoe groot de schade aan de marmeren
sculptuur is. Het gewricht wordt door de licht naar voren gebogen houding van het bijna vijf meter hoge
beeld zeer sterk belast. Er zijn al scheurtjes geconstateerd, aldus de directie van het museum Galleria del-
l'Accademia in Florence, waar David is opgesteld. De restauratie moet volgend jaar, vijf eeuwen na de
onthulling van het kunstwerk, zijn afgerond. Foto: Reuters/Max Rossi
