ECONOMIE
Parmalat-beerput blijft naar meer stinken
W
ie protesteert
vordt ontslagen
Prijzen van schoolboeken hakken er flink in
2Q-
Het speurwerk naar de 'schat van Tanzi' zal waarschijnlijk niets opleveren
Kennis als publiek goed
ig altijd verlies
or Fiat-concern
ian - Het Italiaanse concern
reeft het vorig jaar dankzij
jpende maatregelen duide-
leter gedaan dan in 2002,
de resultaten waren nog
EN 1 negatief. Het concern
kte gisteren bekend dat er
2003 een nettoverlies uit
00 lus is gekomen van bijna 1,3
ard euro tegen een negatief
01 2 b van 3,95 miljard euro in
3 50 |aar daarvoor. Het hele con-
zaterdag 28 FEBRUARI 2004
pan tegemoet
J I zal naar verwachting dit
5,91 verlies noch winst maken.
58 >mzet nam af van 55,65 tot
[;fo |7 miljard euro. Fiat ver-
it voor 10 miljard euro
in zittingen en ontsloeg
DO man.
w Icrosoft komt
ro - Softwareproducent Mi-
bft heeft een knieval ge-
ikt voor de Japanse kartel
lie. Dat betekent dat Japan-
Dmputerbedrijven minder
erkingen krijgen opgelegd
je gebruik maken van het
uringsprograma Windows.
Ï90 iderdag deed de Japanse
!-25 ledingingsautoriteit een on-
loek naar contracten van
i!55 rosoft met Japanse compu-
edrijven. De contracten be-
,\37 en een passage die het de
\50 rijven onmogelijk maakt om
)soft te vervolgen, zelfs als
dat hun eigen gepaten-
le technologie in de soft-
e van Windows wordt ge-
',50 jkt. Microsoft heeft besloten
'•40 passage te schrappen.
terpay slankt af
S ior expansieplan
echt - Interpay gaat flink af-
|ken om uit te breiden naar
- buitenland. Het bedrijf dat
betalingsverkeer in Neder-
.25 1 afhandelt schrapt 650 van
00 700 banen. Daarvan zijn
50 banen overbodig, de rest
.69 ide mensen vertrekt omdat
•qq |n worden uitbesteed. Er
^48 ïn geen gedwongen ontsla-
io Interpay zegt een aantal
$5 in af te stoten om de ko-
.76 ide tijd te groeien in het
jenland. De onderneming,
|25 edig eigendom van de Ne-
.oo jandse banken, wil ook in
gre Europese landen beta-
,20 jen gaan registreren.
door onze correspondent
Hans Celeijnse
rome - Twee maanden na het
begin van het justitieel onder
zoek naar grootscheepse fraude
bij de Italiaanse multinational
Parmalat is de voornaamste con
clusie dat het deksel nog lang
niet van de beerput is. „Het ge
schuif met rekeningen tussen
talloze brievenbusmaatschappij
en en bedrijfsonderdelen is zo
ingewikkeld dat het nog gerui
me tijd zal duren voor we alles
boven water hebben", lieten de
justitiële speurneuzen van de
parketten in Parma en Milaan re
centelijk weten.
Het aantal arrestaties, met de
67-jarige Parmalat-oprichter
Calisto Tanzi als de aas in het
kaartspel, bedraagt inmiddels
negentien. Uit hun verhoren,
althans uit wat naar buiten
wordt gelekt, is één ding zonne
klaar gebleken: de Parmalat-top
heeft de buitenwacht - banken,
aandeel- en obligatiehouders,
cliënten - al zeker twintig en
misschien wel dertig jaar beso
demieterd.
Het december 2003 ontdekte
'gaatje' in de bedrijfsbalans van
vijf miljard euro, gevolg van een
niet bestaand tegoed bij de
Bank of America - is inmiddels
een gat van ruim 14 miljard ge
worden. Fausto Tónna, de
eveneens gearresteerde financi
eel directeur en boezemvriend
van Tanzi, weet waarom. Hij
vertelde zijn verhoorders dat
Parmalat het al tien jaar na de
oprichting in 1961 financieel
moeilijk had. En voor wat be
treft de laatste 10 jaar gaf hij
concrete cijfers: een verlies van
350 miljoen euro jaarlijks.
Fausto Tónna wordt door de politie geëscorteerd naar het hoofdkan
toor van Parmalat in Collecchio. Foto: AP/Marco Vasini
Als Tónna de waarheid spreekt
is het waarschijnlijk dat het
speurwerk naar de zogeheten
'schat van Tanzi' niets zal ople
veren. Hoewel vaststaat dat een
relatief klein deel van de 14 mil
jard naar buitenlandse privé-
bankrekeningen van de Tanzi's
is gesluisd, is de kans groot dat
de bulk ervan net zoveel waar
de had als monopoliegeld. Een
uitzondering vormt Parmatour,
het door de inmiddels ook ge
arresteerde Tanzi-dochter
Francesca geleide reisbureau.
Parmatour leed ook verlies en
kreeg om dat af te dekken ver
moedelijk 1 miljard euro over
gemaakt uit de Parmalat-in-
komsten.
Stelselmatig is bij Parmalat met
valse cijfers gewerkt aan fleuri
ge balansen, bijvoorbeeld om
banken te verleiden tot het ver
strekken van nieuwe leningen.
Dat wel echte geld werd ge
bruikt voor overnames en het
afdekken van verliezen. Het
reële verliescijfer is inmiddels
tot boven de 17 miljard opgelo
pen.
Onopgehelderd blijft voorals
nog hoe de vele nu schuldei
sende banken en gerenom
meerde accountantskantoren
zich zo om de tuin hebben kun
nen laten leiden door de 'pro-
vinciaaltjes' uit Parma. Ook Ne
derlandse banken als ABN Am-
ro, ING en Rabobank investeer
den in Parmalat en hebben in
middels schadepotjes gecre-
eerd om het miljoenenverlies af
te dekken.
De internationale complicaties
van de Parmalat-zwendel ne
men met iedere onderzoeksdag
toe. Maandag vroegen drie Par-
malat-vestigingen in de VS (to
taal aantal werknemers 1272)
faillissement aan om zich te be
schermen tegen schuldeisers.
Een van de argumenten was dat
door de berichtgeving over het
schandaal gealarmeerde toele
veranciers, banken en verzeke
ringsmaatschappijen aanklop
ten met verzoeken om uitstaan
de rekeningen ter hoogte van
acht miljoen dollar onmiddel
lijk te betalen.
Italië zelf krijgt andere sensaties
te verwerken. Een naaste mede
werker van Tónna heeft zelf
moord gepleegd voor hij echt
kon worden ondervraagd. De
man wist alles van de valse cij
fertjes. Een onderzoeksrechter
in Parma is op non-actief ge
steld nadat hij zelf van fraude
werd beschuldigd. Gedupeerde
spaarders en obligatiehouders
hebben de regering voor de
rechter gedaagd, woedend over
het besluit van industrieminis
ter Antonio Marzano om verte
genwoordigers van negen bij
Parmalat betrokken banken in
een comité van schuldeisers op
te nemen en maar één afge
vaardigde van de spaarders.
Het is een godsgeschenk voor
de regering dat het Parmalat-
kaartenhuis al vele jaren voor
het politieke debuut van busi-
nesstycoon Berlusconi in elkaar
werd geknutseld. Dit keer kan
de premier niets onoorbaars
worden aangewreven. De kri
tiek is niettemin enorm, omdat
Protest van het personeel van Parmatour. Foto: AP: Marco Vasini
Berlusconi cs. onvoldoende
zouden beseffen hoeveel scha
de het toch al niet erg positieve
imago van Italië in de financiële
wereld heeft opgelopen.
Er is haastig gewerkt aan een
nieuwe wet tot striktere contro
le op de bank- en beurssector,
'Oud-bankier verduisterde miljoenen'
In de fraudezaak rond Parma
lat is niet alleen bij oud-be
stuurders van de Italiaanse
zuivelgigant geld aan de strijk
stok blijven hangen. De Ame
rikaanse zakenkrant The Wall
Street Journal meldde gisteren
dat een oud-medewerker van
Bank of America miljoenen
dollars heeft verduisterd. Vol
gens de krant drukte de man
het geld achterover in een
smeergeldzaak waarbij Par
malat was betrokken. Hij deed
dat toen hij als bestuurder van
de Amerikaanse bank in Italië
werkte. Vorig jaar gaf hij die
functie op en werd hij advi
seur voor Parmalat. De crisis
bij Parmalat begon toen Bank
of America het bestaan van
een bankrekening op de Kaai
maneilanden ontkende. Op de
rekening zou bijna 4 miljard
euro staan. Zowel Amerikaan
se als Italiaanse onderzoekers
zien de oud-medewerker van
Bank of America als sleutelfi
guur in de fraudezaak. Hij is
ondervraagd en heeft aange
boden het geld terug te beta
len. Bank of America zelf zou
niet hebben geweten van de
onregelmatigheden van de
oud-medewerker, aldus The
Wall Street Journal.
maar die lijkt door veel geruzie
tussen minister van financiën
Tremonti en president van de
Centrale Bank Fazio weinig
soelaas te bieden. Maar ja, Ber
lusconi zelf had al geroepen dat
meer controle niet mocht lei
den tot een 'heksenjacht', het
geen zijn vele tegenstanders
verleidde tot de beschuldiging
dat hij en zijn zakelijke belan
gen niet gediend zijn van effici
ënte controle en een doorzich
tige boekhouding.
De nieuwe bewindvoerder bij
Parmalat, 'puinruimer' Enrico
Bondi, heeft inmiddels met
goedkeuring van minister Mar
zano een reddingsplan opge
steld. De details zijn nog niet
bekend, maar het streven zal
zijn om zoveel mogelijk buiten
landse belangen af te stoten en
alleen de echt winstgevende
overeind te houden. Volgens
Marzano wordt Parmalat een
echte Italiaanse multinational.
70 r Koos van Wees
l haag - Van de ene op de
(ere dag kregen werknemers
Aldi te horen dat arbeids-
i'erkorting voortaan dage-
dient te worden opgeno-
en niet meer maandelijks
:lfs jaarlijks. Een ruim kwar
tje extra pauze per dag is
atv, vindt Aldi. Wég twaalf
-dagen per jaar. Aldi geldt
afschrikwekkend voorbeeld
een werkgever die in zijn
ht naar besparing voortdu-
d de grenzen van het beta-
lijke aftast. Aan het Aldi-
lt is het voortdurend oorlog,
jh is de Duitse prijsvechter
uitzondering. Zeker nu de
;sie diepe voren trekt in de
tomie proberen bedrijven
Is vaker onder jarenlange
igen voor arbeidstijden
lariëring uit te komen,
je na lang onderhandelen
lelijk iets afgesproken, blijkt
veel werkgevers zich er ver-
ns niet aan houden. En de
en zijn vaak te bang voor
baan om er tegen te pro-
:ren", zegt Frans de Beer,
ïidsvoorwaardenspecialist
FNV Bondgenoten,
ichte sectoren in dit ver
zijn de glastuinbouw en
beroepsgoederenvervoer.
is een groot bedrijf en
publiciteit. Bij die andere
loren gaat het om kleinere
bedrijven die minder aandacht
trekken", verklaart Van Beers
de relatieve stilte uit die hoek.
Toch is de reden dezelfde: kos
tenbesparing, waarvoor de eco
nomische recessie een welkom
excuus vormt.
Maria Sigmond, die bij FNV
Bondgenoten de Duitse super
markten in haar pakket heeft,
krijgt vaak te maken met Aldi.
De wijze waarop die omgaat
met ATV-dagen geldt als voor
beeld. „Veel werknemers ko
men niet uit Nederland en
spaarden die dagen voor een
reis naar hun thuisland. Die
mogelijkheid wordt ze in een
klap ontnomen. En wee je ge
beente als je protesteert."
Aldi valt op door het aantal
dossiers wat we hebben. Wie
zich niet aan de bedrijfscultuur
houdt kan represailles verwach
ten. Ben je kritisch over de ar
beidstijden dan word je terug
gepakt. Er wordt een dossier
opgebouwd, dat uit de kast
wordt gehaald als ze van je af
willen. Dat vertaalt zich in het
aantal zaken bij ons".
Dat mensen toch voor Aldi wil
len werken verklaart ze uit de
salarissen en bonussen, die ho
ger liggen dan gemiddeld in de
branche. „Dat is een lokmid
del". Bij andere Duitse prijs
vechters als Lidl en Schlecker
gaat het wat minder hard, sig
naleert ze. De bond doet ver-
ECONOMIE WIJZER
Wie klaagt over arbeidsomstandigheden wordt sneller dan vroeger ontslagen. Foto: GPD/Brand Overeem
woede pogingen ook Aldi dui
delijk te maken dat het er niet
om gaat het bedrijf kapot te
maken. „Maar we willen wel
dat mensen normaal behan
deld worden."
Ook in de schoonmaakbranche
worden de gevolgen van de re
cessie gevoeld. „Conflicten lei
den veel sneller tot ontslag dan
twee jaar geleden. De arbeids
markt zit ruimer in zijn jasje",
constateert Eddy Stam van FNV
Bondgenoten. „Ik hoor steeds
vaker dat als je iets doet wat de
werkgever niet aanstaat, er
meteen een aangetekende brief
op je deurmat ligt. Een paar
jaar geleden werd je er eerst
nog mondeling op aangespro
ken. Nu zie je het ontslagdos
sier al op de plank liggen. Als je
als werkgever iemand missen
kunt hoef je het daar alleen
maar vanaf te halen."
Wie actief is voor de vakbond
loopt daarbij een extra risico,
merkte Stam onlangs weer. Een
schoonmaker op Schiphol die
op verzoek van de FNV folders
verspreidde en bijeenkomsten
organiseerde, werd ontslagen.
Dat gebeurde na een regen van
waarschuwingen en een over
plaatsing waarin hij zich niet
kon vinden. „Formeel was
werkweigering de ontslagreden,
maar ik ben ervan overtuigd dat
het alles te maken had met zijn
werk voor ons. Dat heeft hem
de kop gekost. Twee jaar gele
den was dat nooit gebeurd,
toen hadden ze elke hand no
dig. Al had je maar één arm,
dan nog werd je aangenomen."
Stam hoort nauwelijks van po
gingen in zijn sector de CAO te
ontduiken. „Misschien komt
dat ook omdat mensen niet
meer naar ons toe durven ko
men, bang om hun baan te ver
liezen. In zo'n tijd leven we."
Arjen van Witteloostuijn
hoogleraar economie
Rijksuniversiteit Groningen
polgaande kinderen brengen
wat kosten met zich mee.
I de hoogte van schoolkosten
je als ouder maar weinig
jn. En juist die zijn de afgelo-
I jaren enorm gestegen. Ge-
:ig kan een deel van de ou-
een beroep doen op de Wet
emoetkoming schoolkosten
Dnderwijsbijdrage (WTOS).
opzichte van drie jaar gele-
(het schooljaar 2000-2001)
ouders 20 tot 50 procent
ér kwijt aan schoolkosten.
>r kinderen in het voortgezet
lerwijs gaat het om een stij-
van gemiddeld 324 euro;
costen in het middelbaar be-
psonderwijs, tegenwoordig
Depsopleidende leerweg
1) geheten, zijn met maar
st 410 euro gestegen.
;ken vormen de grootste
kostenpost en zijn met een
prijsstijging van ruim 50 pro
cent ook de grote boosdoener.
Daarnaast betalen ouders nog
de vrijwillige ouderbijdrage,
zijn er kosten voor materialen
en gereedschappen, schoolreis
jes en zijn er uitgaven aan za
ken als agenda's, schooltassen,
gymkleding, printerpapier en
internet.
Voor leerlingen van 16 jaar en
ouder moet bovendien lesgeld
worden betaald (916 euro dit
schooljaar) en maakt een aantal
leerlingen nog de nodige reis
kosten. De totale kosten staan
vermeld in de tabel. Daaruit
blijkt dat leerlingen in de be
roepsopleidende leerweg be
duidend duurder uit zijn. Lo
gisch, want zij hebben bijvoor
beeld meer materialen nodig.
Denk aan overalls en stofbril
len. Of een goed stel messen
voor een leerling-kok.
Schoolkosten zijn voor ouders
met hoge en lage in
komens gelijk. Wel
is het voor veel ou
ders mogelijk om
een tegemoetko
ming te ontvangen
via de Wet tege
moetkoming
schoolkosten en on
derwijsbijdrage
(WTOS). Zo kan het
les- of cursusgeld
geheel of gedeelte
lijk worden vergoed.
Verder is er voor de
overige schoolkos
ten - dat zijn de kos
ten waar we het hier
over hebben - een
gedeeltelijke bijdrage mogelijk.
Voor onderbouwleerlingen van
het voortgezet onderwijs is een
maximale tegemoetkoming
mogelijk van 540,90 euro; voor
bovenbouwers is het maximale
bedrag 613,87 euro. Voor de be
roepsopleidende leerweg is een
EIGEN
BEURS
Brenda van Dam
hogere tegemoet
koming mogelijk:
906,21 euro.
De WTOS wordt
uitgevoerd door
de Informatie Be
heer Groep in
Groningen. Die
kijkt voor het hui
dige schooljaar
naar het verza-
melinkomen van
de ouders in het
jaar 2001. Was
dat 26.967 euro of
minder, dan is de
maximale tege
moetkoming mo
gelijk. Voor hoge
re inkomens neemt de tege
moetkoming langzaam af. Maar
denk vooral niet te snel dat het
inkomei) te hoog is, want ook
bij hogere inkomens kan een
gedeeltelijke tegemoetkoming
mogelijk zijn, zeker als er nog
meer schoolgaande kinderen in
het gezin zijn. Op de internetsi
te van de IB-Groep staan reken
programma's waarmee je de te
gemoetkoming kunt bepalen.
Voor het huidige schooljaar is
het trouwens nog tot 31 juli
2004 mogelijk om een tege
moetkoming aan te vragen.
Een belangrijke reden om de
ontwikkelingen van schoolkos
ten te laten onderzoeken, is om
te kijken of de tegemoetkomin
gen van de WTOS nog wel af
doende zijn. Nu er ten opzichte
van drie jaar geleden zulke
enorme stijgingen zijn, zou je
denken dat het redelijk is om de
tegemoetkomingen aan te pas
sen. Die vlieger gaat helaas
(nog) niet op. Het ministerie
van OCW heeft namelijk nog
geen afdoende verklaring voor
de enorme stijgingen en gaat
daar verder onderzoek naar
doen. Een van de aspecten
waarnaar ook wordt gekeken, is
of scholen ouders en leerlingen
voldoende betrekken bij het
vaststellen van de vrijwillige ou
derbijdrage en het boekenpak
ket. En daarmee op de valreep
nog een laatste tip: wie invloed
wil uitoefenen op een deel van
de schoolkosten, kan zijn stem
laten horen in de Medezeggen
schapsraad van de school.
Gemiddelde school
kosten 2003 2004
vmbo
havo
vwo
bol
boeken
392
478
477
541
vrijwillige ouderbijdrage
89
86
101
116
TOTAAL
680
927
931
1097
Het is in de mode om te roepen
om een intensivering van de sa
menwerking tussen het be
drijfsleven en de universiteiten.
Daarvoor wordt het argument
gebruikt dat langs deze weg de
Nederlandse kenniseconomie
een nieuwe impuls kan krijgen.
De beschuldiging aan de uni
versitaire wereld is dat momen
teel te veel waardevolle kennis
blijft opgeslagen in de ivoren
toren van de wetenschap.
Dat is vooral vervelend in een
polderecono
mie die in ter
men van inno-
vatie niet in
staat is om tot
de kopgroep
van de westerse
wereld door te
dringen - inte
gendeel. Als be
drijven en uni
versiteiten de
handen ineen
zouden slaan,
ligt een zonnig-
innovatieve
toekomst in het
verschiet. De
politici die deze
mooie gedach
te propageren, hopen zodoen
de twee vliegen in één klap te
slaan. Immers: als het bedrijfs
leven in toenemende mate sa
menwerking met universiteiten
opzoekt, wordt de financiering
van het wetenschappelijke on
derzoek meer en meer gepriva
tiseerd.
Dat scheelt de overheid flink in
de portemonnee, en dat past
prachtig in de huidige tijdgeest.
Deze ontwikkeling is overigens
al geruime tijd aan de gang.
Contractonderzoek in opdracht
van externe geldschieters is in
de universitaire wereld allang
schering en inslag, en steeds
vaker wordt een hoogleraar be
noemd op een bedrijfsleerstoel.
Op deze manier doen onderne
mende universiteiten verwoede
pogingen om de kaalslag in de
publieke onderzoekfinanciering
enigszins te compenseren.
Deze ontwikkeling kent echter
belangrijke schaduwzijden. De
laatste tijd komt met enige re
gelmaat een misstand in het
nieuws. Drie recente voorbeel
den zijn illustratief.
1. Een Utrechtse hoogleraar ge
neeskunde bleek verwikkeld te
zijn in dubieuze constructies
als bijproduct van de financie
ring van zijn onderzoek door
het bedrijfsleven.
2. Een Delftse hoogleraar op de
ProRail-leerstoel heeft toegege
ven dat hij van een kritisch op
treden op televisie heeft afge
zien uit angst zijn geldschieter
anders voor het hoofd te stoten.
V
3. De hoogleraar die voorzitter
was van een 'onafhankelijke'
commissie die het beleid en de
praktijk inzake de geluidshin
der rondom Schiphol kritisch
tegen het licht moest houden,
heeft een boekje opengedaan
over de misselijkmakende amb
telijke en ministeriële druk die
op hem werd uitgeoefend om
bevindingen en conclusies in
de gewenste richting bij te stel
len.
Ook mijn eigen ervaringen
stemmen weinig
vrolijk. Het cruci-
ale kenmerk van
HL wetenschap is
kritische onaf
hankelijkheid.
Dat is een eigen
schap waarvoor
in kringen van
externe geld
schieters de han
den in het alge
meen niet op el
kaar gaan. Ik
merk dat zelf keer
op keer wanneer
ik als extern advi
seur in het be
drijfsleven op
treed. Het mana
gement van ondernemingen
verwacht een advies te krijgen
dat ondersteuning biedt voor
de voorgenomen koers. Kriti
sche geluiden moeten in de
kiem worden gesmoord. Eén
keer heeft één van de Neder
landse topondememingen zelfs
met juridische stappen ge
dreigd als ik bepaalde passages
uit een notabene vertrouwelijk
rapport niet zou inpassen.
In de wereld vanfct onderzoek
domineert een fundamentele
belangentegenstelling die de
gepropageerde samenwerking
tussen bedrijven en universitei
ten problematisch maakt. Een
belangrijke spelregel in de we
tenschap is dat nieuwe kennis
ruimhartig moet worden ge
deeld. In de wetenschap wor
den publieke goederen gepro
duceerd, waarvan iedereen die
dat wil gebruik kan maken. Op
die manier wordt wetenschap
pelijke vooruitgang bevorderd.
De huisregel in het bedrijfsle
ven is dat nieuwe kennis ge
heim moet worden gehouden.
Ondernemingen produceren
private goederen, waarvan al
leen klanten die betalen ge
bruik mogen maken. Langs de
ze weg wordt de individuele be
drijfswinst gemaximaliseerd.
Vanwege deze fundamentele
belangentegenstelling moet
voor overdreven verwachtingen
terzake de vruchtbaarheid van
samenwerking tussen universi
teiten en bedrijven worden ge
waakt.
