KUNST CULTUUR
Cornetto van Bruce Dicke1
is helder als bergkristal
'Het gaat om de woorden'
Kröller-Müller koopt
beeld Pablo Picasso
u
'Museum Mata Hari niet haalbaa'
Freek de Jonge heeft 'getankty bij militairen in Irak
Muzikale protestactie tegen
bezuinigingen op orkesten
Horizontale populieren
Ook literaire
editie nieuw*
bijbelvertalii
woensdag l8 FEBRUARI 200
R
Cher. Foto: EPA/Toby Melville
Cher laatste keer
naar Nederland
door Jos Bloemkolk
Amsterdam - Freek de Jonge,
van beroep komiek met wijsge
rige inslag, is maandagavond elf
uur veilig geland op vaderland
se bodem na een bezoek van
zeven dagen aan Irak. Hij trad
daar op eigen initiatief vijfmaal
op voor een publiek van Neder
landse militairen, dat in om
vang varieerde van honderd tot
zeshonderd personen. Gisteren
gaf De Jonge een persconferen
tie in De Balie, die werd geleid
door de chef voorlichting van
Defensie.
Het waren zeven welbestede
dagen, liet hij weten. En hij was
als artiest niet beperkt in zijn
vrijheid: „Mij is niet verteld wat
ik wel of niet moest zeggen. Ik
heb mij niet geremd gevoeld en
gedaan wat ik moest doen." De
Jonge noemde de ervaring in
drukwekkend. „Er zaten schit
terende elementen in. Het is
een enorme lakmoesproef voor
waar ik sta en voor wie ik ben.
Vergelijkbaar met Gerard Reve
die katholiek wordt of Peter R.
de Vries die een politieke partij
begint. Een Lutheraans mo
ment."
De Jonge putte uit zijn meer
dan dertig jaar omspannend re
pertoire, dat het publiek niet
kende omdat het zo jong was.
„Ik heb er gaandeweg kleine,
nieuwe dingen bijgemaakt.
Maar als je improviseert, heb je
tijd nodig om na te denken, en
dat is pijnlijker voor een klein
gehoor dan voor een groot ge
hoor. Het is een samenleving
die om eigen humor vraagt. Dat
is in de loop van de optredens
aardig gelukt. Alleen de woord
speling werkte niet. Die is voor
bij, dus die techniek heb ik
maar overgeslagen."
De Jonge heeft aan het slot van
zijn optredens dezelfde tekst
uitgesproken als tijdens de de
monstratie tegen de oorlog in
Irak op het Museumplein. „Ik
zou deze oorlog nog steeds niet
zinvol willen noemen, maar het
lacherige over het leger dat ik
had, is gelogenstraft. Zij doen
buitengewoon toegewijd hun
werk onder moeilijke omstan
digheden. Ik blijf geloven in een
links programma, maar ik zie
ook de noodzaak van discipli
ne, defensie. Ik heb kritiek ge
kregen, dat wist ik van te voren.
Het heeft me niet geraakt, maar
wel uit mijn concentratie ge
haald."
Volgens De Jonge kun je je in
derdaad afvragen of zijn reis
'wel kan'.Als ik aan de leiband
van het leger ga lopen, treft mij
hetzelfde verwijt als Bob Hope,
die te horen kreeg dat hij 'on
kritisch het militaire establish
ment steunde'. Ik ben niet zoals
Adam Cuny, die Defensie ge
bruikt om zijn radiozender te
profileren. Ik zal mijn ervaring
ook gebruiken, voor een liedje
of een conference of misschien
een roman. Ik heb getankt in
Irak."
Rotterdam - Zangeres Cher
komt met haar afscheidstoer-
nee naar Nederland. Haar 'Fa
rewell Tour' is in Amerika al
drie jaar lang een succes en
daarom komt de 57-jarige ar
tieste nu ook naar Europa. Op
29 juni staat ze in Rotterdam
Ahoy'. Cher trad slechts één
keer eerder op in Nederland.
Dat was in 1999, eveneens in
Ahoy'. De reacties op haar al ja
ren durende afscheidstoemee
zijn positief. Afwisselend zingt
ze discosongs en rockballads en
ze kleedt zich voortdurend om
in extravagante kostuums.
Naast haar 'eigen' hits komen
ook liedjes uit de periode van
Sonny en Cher aan bod. De
voorverkoop voor het concert
begint zaterdag.
EMI verbiedt
Beatles-remix
londen - De Britse platenfirma
EMI heeft stappen onderno
men tegen de verkoop van een
remix van het legendarische
'White Album' van de Beatles
met 'The Black Album' van rap
per Jaz-Z. De cd is inmiddels uit
de schappen gehaald, maar via
internet nog altijd volop ver
krijgbaar. Het idee van het
Beatles/Jay-Z project is afkom
stig van dj Danger Mouse. De
plaat kreeg goede kritieken in
The New Yorker. DJ Danger
Mouse legt zich neer bij het
verkoopverbod, maar roept
fans op om zijn 'Grey Album'
zoveel mogelijk te kopiëren en
via internet te verspreiden.
Colleges van
Gerard Mortier
leiden - Gerard Mortier houdt
binnenkort een reeks colleges
en lezingen aan de Universiteit
Leiden. De directeur/ intendant
van de Ruhr Triënnale 2002-
2004 geldt als een van de be
langrijkste cultuurpausen van
deze tijd. De lezingen en colle
ges hebben plaats op acht
maandagen (15 en 22 maart, 3,
10, 17 en 24 mei, 7 en 14 juni).
Ze zijn ook voor niet-studenten
toegankelijk. Meer informatie:
tel. 071-5271804.
OTTERio - Het Kröller-Müller
Museum in Otterlo heeft het
beeld Petite chouette (kleine
uil) van Pablo Picasso gekocht
uit de collectie van Marina Pi
casso. Zij is kleindochter van
de kunstenaar, erfgename van
ongeveer duizend kunstwer
ken, zakenvrouw en schrijfster
van het boek 'Picasso, mijn
grootvader'.
Het beeld is van gips, aarde
werk en metaal en stamt uit de
periode 1951-1953. Acquavella
Galleries in New York verkocht
het kunstwerk aan het muse
um voor 2,2 miljoen dollar.
De Sponsor Loterij (50 pro
cent), de Mondriaan Stichting
(40 procent), de Vereniging
Rembrandt en het Prins Bern-
hard Cultuurfonds (10 pro
cent) brachten het geld bijeen.
„Het Kröller-Müller Museum
wilde al lange tijd een beeld
van Picasso verwerven, om zijn
betekenis als beeldhouwer en
als ijkpunt voor vele beeldhou
wers binnen de context van de
collectie van het museum te
benadrukken en om het open
baar kunstbezit te verrijken",
aldus het museum.
Picasso stortte zich ook in zijn
kunst op de uil nadat hij zich
in 1946 over een gewonde uil
had ontfermd, licht de kunst
tempel op de Hoge Veluwe toe.
Twee van de andere sculptu
ren van Picasso in Nederlands
bezit zijn ook verbeeldingen
van uilen: de aardewerken uil
in vaasvorm uit 1950 (Stedelijk
Museum, Amsterdam) en de
grijs beschilderde aardewerken
uil uit 1953 (Museum Boij-
mans Van Beuningen, Rotter
dam). „De drie bij elkaar laten
geheel uiteenlopende facetten
van de sculpturale arbeid van
Picasso zien aan de hand van
hetzelfde thema en dat geeft
een meerwaarde mee aan dit
trio."
De nieuwe uil is nu in het mu
seum in Otterlo te zien in een
speciaal ingericht Picasso-ka-
binet, waarin alle tekeningen
en schilderijen van Picasso uit
de eigen collectie zijn opge
steld. Daarnaast is een keuze
gemaakt uit uilen uit de collec
tie. Deze speciale opstelling is
te zien tot en met 18 april.
hilversum/anp - Ruim 250 mu
zikanten en omroepmedewer
kers hebben op het Mediapark
in Hilversum steun betuigd aan
het Radio Kamer Orkest. Dat
liet een muzikaal protest horen
tegen de bezuinigingen op de
omroepbegroting. De omroep
orkesten worden hierdoor in
hun voortbestaan bedreigd.
Daarna boden actieleiders een
petitie aan de raad van bestuur
van de Publieke Omroep aan
om af te zien van de geplande
bezuinigingen.
Volgende week dinsdag beslist
de raad welke maatregelen ze
zal nemen om de door staatsse
cretaris Van der Laan gevraagde
bezuinigingen van 5,5 tot 7,5
miljoen euro in te vullen. In het
geval van het Radio Kamer Or
kest betekent dat een fikse kor
ting op de salarissen of in het
ergste geval het opheffen van
het orkest.
Met spandoeken als Van der
Laan: 'Geen argumenten, wel
botte bijl voor omroepmusici'
en Van der Laan doodt levende
muziek op Radio 4' gaven de
muzikanten hun mening.
De protestactie werd georgani
seerd door de FNV Kiem en de
Nederlandse Toonkunstenaars-
bond (Ntb).
Berlijn - Een vrouw inspecteert hangende populieren in de tentoon
stellingsruimte van de Berlijnse galerie Gate P. De bomen zijn onder
deel van een installatie van de Nederlandse kunstenaar Sjoerd Buis
man. Hij houdt zich in zijn artistieke werk bezig met bomen en plan
ten en de manier waarop ze groeien. De expositie is met ingang van
vandaag te bewonderen. Foto: EPA/Wolfgang Kumm
Üo]
heerenveen - De nieuwe, cfcer
menische bijbelvertaling d
oktober verschijnt, komt o s
een literaire editie op de n ie
Bijbeluitgever Jongbloed ;ei
Heerenveen geeft die met
verij Querido uit. De ui^vo
ziet er uit als een gewoon
en mikt op een publiek d^g
bijbel vooral uit culturele i tei
teraire interesse leest.
Dat hebben de uitgevers aialt
kondigd. De nieuwe bijbejis
taling, waaraan het Nederi jd
Bijbelgenootschap, de Katl eei
ke Bijbelstichting en het VI >er
Bijbelgenootschap tien ntc
hebben gewerkt, moet de
daardvertaling in het N gel
lands taalgebied worden z<
eendelige literaire editie
2500 pagina's verschijnt ra F
andere versies op 27 okt
De oplage: 75.000 exempla
„We hebben er hoge vei
tingen van", zegt uitge\
van der Kamp van Jongl
„Een literaire editie past
bij het huidige tijdsgewi m
Veel buitenkerkelijke lezei
len de bijbel volgens hem
als een literaire tekst. Hij )0|
drukte dat het literaire gi
van de bijbeltekst tijden ,s
vertaalproces grote n L
heeft gekregen. Bij de vei p
van elk bijbelboek werktei ere
ners van de grondtalen j
breeuws en Grieks) en neop
dici samen. j re
In de literaire editie is de ,j-(
in één kolom afgedruk
versnummering en opscl
boven de perikopen (ond
delingen in de tekst) zijn,^
der prominent weerge
dan in bijbels voor kerkel
bruik. „Daardoor blijft d
raire eenheid bewaard",
Van der Kamp. De uitga
vat ook inleidingen op aaj
belboeken.
Jongbloed geeft ook
edities voor kerkelijk g
uit, variërend van een
kanselbijbel tot een vei
pocketformaat.
leeuwarden/anp - Mata Hari
krijgt geen eigen museum in
Leeuwarden. Wel zou de we
reldberoemde danseres en spi
onne een verdieping kunnen
krijgen in een breder opgezet
museum dat in het teken staat
van de Friese geschiedenis en
folklore. Dat blijkt uit een haal
baarheidsonderzoek dat in op
dracht van het Fries Museum is
uitgevoerd.
Het Fries museum heeft nu een
kleine, permanente expositie
aan de in Leeuwarden geboren
danseres gewijd. Plannen voor
een museum in het woonhuis
van Mata Hari zijn niet haal
baar, omdat het pand te klein is
en niet praktisch ingedeeld.
Het onderzoek richtte zich
daarom op een breder concept.
Volgens de projectleider van
het onderzoek, L. Kater, zijn er
vergevorderde plannen voor
het zogenaamde Frieslancl
Avontuur waarin aandacht aan
Mata Hari kan worden besteed.
In deze attractie zou een Elfste
dentochtsimulator moeten ko
men en is aandacht voor be
langrijke Friezen als Peter Stuy-
vesant en Jopie Huisman.
Voor het museum wordt een
onafhankelijke stichting opge
richt. Het museum moet zich-
bei
tb
zelf kunnen bedruipen, oir
land Avontuur zou 60.0 ke
zoekers per jaar kunneil i
ken en kost zes miljoerf w
Een al jaren leegstaand 0ca;
mentaal pand in de binnj
het zogenaamde Paterstj
gekozen als locatie. Eertf
ren er al soortgelijke pi
voor dit pand.
Mata Hari werd geb<
1876 als Margaretha Zei
Eerste Wereldoorlog
voor spionage in Frai—..
oordeeld en gefusilleerd.
Het haalbaarheidsonder
over enkele maanden ht
afgerond.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Bruce Dickey, cornetto en Liuwe
Tamminga, orgel. Gehoord: 17/2,
Nieuwe Kerk, Den Haag. Herhaling: 18/2,
de Waag, Leiden.
'Quel lascivissimo cornetto' wat
zo veel betekent als 'wat een
superwulpse cornetto!' is de
uitroep van beeldhouwer Ben-
venuto Cellini tijdens het cor-
nettospel van zijn zoon. Bruce
Dickey kiest deze kreet als mot
to voor zijn concertprogramma.
Samen met Liuwe Tamminga,
vaste organist in de Basilica San
Petroni in Bologna, neemt hij
ons mee naar Italië rond de
zestiende en zeventiende eeuw,
de tijd dat de cornetto hoogtij
viert. Dit oude blaasinstrument
benadert de menselijke stem en
wordt in de liturgie ingezet om
de zangstem, die toen verreweg
het belangrijkste was, extra
kleur en klank te geven. Dat dit
blaasinstrument ook heel na
tuurlijk bij een 'organum'
klinkt, in dit geval een mooi kis-
torgeltje, is goed voorstelbaar;
het orgel heeft immers ook een
comet als register.
Bruce Dickey, welbekend als
leider van het Palatino Consort,
vertelt in zijn toelichting dat be
gin zeventiende eeuw ook wel
gesproken werd van 'een cor
netto die niet naast maar in het
orgel speelt'. Fysiek is dat voor
mij een probleempje, grapt
Dickey. Maar in de 'Canzoni
septima toni a 4' van Christian
Erbach blaast Dickey zo karak
teristiek op zijn 'zink' (zoals de
Duitsers zeggen) dat je het ge
voel krijgt dat Liuwe Tamminga
er een uitzonderlijk mooi orgel
pijpje bij krijgt als hij Dickey's
sublieme tonen in zijn orgelspel
opneemt.
In de zeventiende eeuw eman
cipeert de instrumentale mu
ziek zich van een begeleidend
medium tot een zelfstandige
kunstvorm. Zo worden b nu
kerkelijke, maar ook )e
liederen naar hartelust v fe
De lange noot in de mei t rii
wordt vervangen, verrij mv
snelle, grappige omspi V1
door trillers, of door sn i ei
petities van die ene no< >rei
lusten die oude jongt iet
pap van. Ook Bruce Di rate
Liuwe Tamminga wetten
wel raad mee. Zij reproi d 0
deze zogeheten Divisiodei
derverdelingen) als geei t w
tintelend fris en heel ;rd
Bovendien is het de t iete
imiteren van stemmen, urt
nons, echo's en con at i
Stralend, vol liefde zet ef
de lijn uit in 'Tota puljaa
(helemaal mooi ben je), ieij
draad uit het Hooglieger
Tamminga veel meer ge da
van klank imiterend opn b
Alle details van haar
heid worden omgezet we
vrolijke versieringskui fee
helder als bergkristal acl
cornet verbeeld.
op
Freek de Jonge. Foto: ANP/Marcel Antonisse
In Leiden en regio bestaat een grote belangstelling voor
professionele en amateuristische kunstbeoefening. Heilig
Vuur volgt stad- en regiogenoten die musiceren, zingen,
dansen, dichten, toneelspelen, fotograferen of op andere
wijze actief zijn. Vandaag de Leidse dichter Adriaan Bos (62).
Gemis is datgene waarvan
de meesten onder ons niet
weten wat het is
Op de vraag of achter de dich
ter ook nog een filosoof schuil
gaat, kijkt Adriaan Bos pein
zend voor zich uit. „Mmmm",
zegt hij en knikt bedachtzaam.
Je kijkt natuurlijk over de rand
van je eigen leven. Dan wil je
nog wel eens beschouwen.
Maar het gaat om de formule
ring. Om de woorden. Het gaat
om het gedicht."
Hij is een laatbloeier, deze in
1942 in Den Haag geboren,
maar inmiddels al weer heel
wat jaartjes in Leiden woon
achtige dichter. „Een dichter
uit nood geboren", geeft hij
eerlijk toe. „Want ik dacht het
aanvankelijk in de beeldende
kunst gevonden te hebben. Ik
was van beroep tekenaar bij
wat ik noem het soepbenen-
museum in de Raamsteeg. Dat
heet tegenwoordig Naturalis.
Toen ik werd afgekeurd, wilde
ik graag wat in de kunst doen.
Maar ik paste niet zo in die we
reld", zegt hij, zonder daar die
per op in te willen gaan.
„Ik was altijd wel goed met
woorden. Dat heb ik vermoe
delijk geërfd van mijn oma die
mij ook opvoedde. Dat mens
had van die mooie spreuken en
van die toepasselijke gezegden.
Terwijl ze beslist niet zweverig
was, hoor. Het kwam wat laat,
maar er school kennelijk toch
al heel lang een dichter in me."
Een cursus bij het LAK over
tuigde hem er van om op de
ingeslagen weg door te gaan.
„De cursus werd gegeven door
Ilja Pffeifer en Elly de Waart. Zij
kwam aan het eind van de cur
sus tot de slotsom dat de aan
wezige mensen in aanleg dich
ters waren. Of ze het ook daad
werkelijk zouden worden is
punt twee, voegde ze daar nog
wel aan toe. Ik ben in elk geval
verder gegaan. Er schuilt dan
toch kennelijk een dichter in
mij."
Filosoof, dichter - en ook een
beetje een humorist. Getuige
de volgende regels:
De dichter had talent
hij was een gemoedelijke vent
en voor privégebruik had hij
een praatpaal vóór zijn tent
Adriaan Bos: „Ik hou van schone en van banale dingen" Foto: Dick Hogewoning
Bos moet lachen om zichzelf.
„Een vrij zot gedicht inder
daad. Het is eigenlijk het te
genovergestelde van wat dich
ten is. Van die uithalen die niet
zo van belang zijn. Wél leuk,
toch?"
Zijn inspiratie haalt Adriaan
Bos - die in eigen beheer twee
bundeltjes met een oplage van
25 stuks publiceerde - uit de
dingen van alledag. Zoals een
dagje naar Den Haag, een baby
op een arm, observaties op het
strand, de afwas die later kan.
„Dat klopt. Het gaat bij mij
over gewone zaken. Dikwijls
grappig, met een glimlach.
Soms met een ernstige onder
toon. Kleine observaties. Dat
zet de boel achterstevoren. Of
op zijn kop. Rond is de wereld?
Welnee, hij is plat! Kijk maar
naar buiten. De schijn bedriegt
toch vaak?"
Gaat het dichten hem gemak
kelijk af? Of is het een proces
van zwoegen en zuchten?
„Soms denk je: kom op, wer
ken. Maar als het dan niet gaat,
laat ik het over aan het grote
gebeuren. Afdwingen heeft
geen zin, dan ga je de dingen
verzinnen. Soms daarentegen
vloeit het vanzelf uit je pen.
Dat hoeft dan nog niet noodza
kelijkerwijs een gedicht te zijn.
Maar het zijn wel de woorden
die een gedicht kunnen wor
den."
Voorbeelden of favoriete dich
ters heeft hij niet.Ach, ik kan
namen als Lucebert noemen,
Campert of Kouwenaar. Komrij
van mijn part. Maar uiteinde
lijk gaat het niet om namen.
Het gaat om wat je schrijft
Leeftijd speelt hierin geen rol,
nee. Soms voel ik me 15. Of 25.
Over 'namen' heb ik trouwens
een gedichtje gemaakt. Het be
gint zo:
Deze beroemde dichter
valt als een steen op mijn kop
Adriaan Bos treedt samen met
andere dichters en muzikan
ten op tijdens het Volslagen
Open Podium, op donderdag
19 februari in de X, Apother-
kersdijk 33 in Leiden. Aan
vang 20.30 uur.
Ad van Kaam
