Erotiek die haar weerga niet kent
BL
O
Koude Oorlog achter het schaakbord
Van der Lindens
fantasy ergert
Leren leven als weduwe
zonder grauwsluier
Thé Lau debuteert als romancier
CO
Beschaafd pleidooi voor het roken
HDC 144
Popliefhebbers kennen Thé Lau (1952) als
zanger van The Scene, de groep die ontstond
in de punktijd en zich ontwikkelde tot een
van de toonaangevende Nederlandstalige
bands. Sinds kort profileert hij zich ook als
schrijver. 'Hemelrijk', zijjn debuutroman, is
een verbijsterend goed boek.
roman recensie
Theo Hakkert
'Hemelrijk' door Thé Lau. Uitgeverij Vassallucci.
Prijs: €16,95 eur0-
Thé Lau is niet bepaald de enige zanger die
tegenwoordig boeken schrijft. Ook collega's
als Huub van der Lubbe en Rick de Leeuw
waagden zich aan de literatuur. Maar waar
De Leeuw in zijn nieuwe, pas verschenen
boek blijft hangen in de sfeer van rock-'n'-
roll, heeft Thé Lau deze wereld in zijn boe
ken geheel achter zich gelaten. In 2000 de
buteerde hij met de verhalenbundel De ster
ren van de hemel. Daar voegde hij nu zijn
eerste roman aan toe: Hemelrijk. Het is een
ambitieus, meerstemmig boek. Het is ge
schreven in verschillende stijlen bovendien.
In een oude, bijna vervallen villa wonen een
oude, bijna vervallen man en zijn dito echt
genote. Casper en Hester Hemelrijk. Oud en
der dagen moe, en in rap tempo aftakelend.
De roman beschrijft drie dagen uit het leven
van Casper Hemelrijk. Vanaf het begin mag
het niet verbazen dat het de laatste drie zijn.
Er zit iets niet goed tussen Casper en Hester,
maar Lau laat de lezer lang in het ongewisse
over de aard van het probleem. Is het alleen
leeftijd of is er ook iets voorgevallen en zijn
de echtelieden daarom van elkaar ver
vreemd?
In flashbacks krijgen we delen uit het leven
van Casper voorgeschoteld. Over zijn jeugd,
over zijn grote liefde bovendien, die er op
eens vandoor was. Andere details hoort de
lezer van Joris, de jonge tuinman die ook
boodschappen voor de Hemelrijks doet en
volledig geobsedeerd raakt door de oude
man.
De gedachtelijnen van Joris staan in smalle
kolommen afgedrukt tussen de tekst van de
roman, alsof Joris er zelf een verhaal van
heeft geschreven. Caspers gedachten staan
cursief. Het geeft een geheel eigen toon aan
het boek, dat toch al zo rijk van taal is.
'Sober' noemt de uitgever de stijl, maar dat
is nonsens. Lau's taal heeft een rijkdom die
te vergelijken valt met die van Frans Kellen-
donk, een gevoel dat versterkt wordt door
het feit dat Casper Hemelrijk doet denken
aan de knorrige vader uit Kellendonks
meesterwerk Mystiek lichaam.
Als Lau's stijl per se in één term gevangen
moet worden, dan onder 'beeldend'. Een
aantal scènes in Hemelrijk is onwaarschijn
lijk pregnant. De roman bevat een erotische
scène die zijn weerga in de Nederlandse let
teren domweg niet kent. De scène krijgt in
retrospectief een extra lading en dimensie
wanneer Lau onthult hoe de verhoudingen
tussen de bedpartners in werkelijkheid la
gen.
Dit is zo'n roman waarvan taal en verhaal in
de lezer blijven hangen lang nadat het boek
is dichtgeslagen. Hemelrijk klinkt en zoemt
na, langer, veel langer dan welke song van
The Scene ooit. Verbijsterend goed.
2004
'Ik heb zelf ook gerookt, dus ik weet best dat het lekker is. Maar mensen zou
den gewoon geen sigaretten moeten roken. Bij een mooie sigaar ligt het mis
schien anders, die wordt niet geïnhaleerd.' Aldus Els Borst, oud-minister van
Volksgezondheid in een openhartige bui. Het citaat wordt door Telegraaf-jour-
nalist Mart Seijbel gretig aangehaald in zijn boekje 'De kunst van het roken'
(Bzztöh, €14,50), een krachtig en fraai geïllustreerd pleidooi voor de sigaar. Met
foto's van de mooiste sigarenbandjes, de mooiste sigarenwinkel (Hajenius in
Amsterdam) en de fabricage van sigaren - het rijke aroma stijgt op van de
bladzijden. In een tijd waarbij de rokers tot pafpalen zijn veroordeeld, is dit een
beschaafd, nee, héél beschaafd tegengeluid. Foto uit besproken boek
Deze zegeningen namen uiteraard niet
weg dat ook Broekmans (1948) door een
diep dal moest voor ze op 16 februari
2003, aan het begin van een reeks zonnige
lentedagen, voor het eerst weer in staat
bleek tot 'onvervalst genieten'. Aan het
slot beschrijft ze die onverwachte omwen
teling: 'Bij het eerste zondagmiddagglas
liet ik mijn ogen door mijn huis gaan. Wat
is het hier toch goed toeven, ging door me
heen. En toen pas, hèhè, viel het muntje.
Wat ik al een paar uur aan het doen was,
was Genieten. Onvervalst genieten.'
De zegende afleiding van haar werk daar
gelaten, betekende het leven alleen na
tuurlijk vooral wennen en uitproberen. Al
leen eten, waar en hoe doe je dat? Menige
maaltijd voor de televisie in de slaapkamer
eindigde met vlekken op het beddengoed
omdat ze onder het kijken niet goed met
haar vork richting de mond mikte. Inmid
dels brengt ze naar genoegen Remco Cam-
perts 'eetlezen' in praktijk aan een gedekte
tafel.
En hoe doseert een alleenstaande zijn-
/haar drankgebruik? Broekmans: 'Als ik in
gezelschap wél een fles erdoorheen mag
jagen, waarom dan in mijn eentje niet?
Gelden dan andere regels? Bestaat er een
quotum voor weduwen?' Niet dus, Broek
mans drinkt ook in haar eentje lekker wat
dagelijkse glaasjes. Alleen op zondag sma
ken die niet meer als vanouds, de herinne
ring aan het gezellige zondagse wijn drin
ken met haar echtgenoot is daarvoor nog
te schrijnend.
In Vrouw in rouw is Broekmans ook hart-
veroverend openhartig. 'Niemand zal er
expliciet naar vragen, maar via omwegen
komt het wel eens ter tafel. Seks. Ik zal on
derhand toch wel eens behoefte hebben
aan vrijen?', schrijft ze over vragen in die
richting van vriendinnen. Het 'damesen-
kelspel' ervoer ze na de dood van haar
echtgenoot echter als armoeiig: 'En toen
heb ik bij mezelf vastgesteld: met hem of
helemaal niet. Dus helemaal niet.'
Hoe mensen emoties verwerken, is in de
eerste plaats een kwestie van karakter. Het
zal dan ook niet aan iedereen gegeven zijn
met zoveel succes als Broekmans de sla
gen van het lot te pareren. Maar dat doet
aan de algemene waarde van haar tips dan
ook niet af: de paden op, de lanen in en
maak vooral van je hart geen moordkuil.
non-fictie recensie
Francoise Lèdeboer
'Vrouw in rouw' door Trix Broekmans. Uitgeverij
Plataan. Prijs: €11,00.
Na een bijzonder gelukkig huwelijk van
vijfentwintig jaar met schrijver/journalist
Wim Wennekes, met wie Trix Broekmans
bovendien in grote dagelijkse harmonie
samenwerkte op hun 'huisredactie' in de
Betuwe, overleed Wennekes in 2001 op 52-
jarige leeftijd aan kanker. Hoe voorkomt
een weduwe dat ze na zo'n aards walhalla
ten prooi valt aan een diepe depressie?
Vrouw in rouw, haar gebundelde columns
uit De Gelderlander, voorziet in een aantal
opbeurende 'levenslessen' voor lotgeno
ten.
Broekmans heeft het geluk van een extra
vert, energiek karakter en beschikt over
veel humor en zelfspot. Ze is omringd
door vele dierbare vrienden en plengt zo
nodig troostende tranen met haar vriendin
uit de Merry Widow Club. Bovendien erfde
ze tot haar 'grote vreugde' de twee doch
ters van Wennekes en snellen buurman
nen zonder vragen toe als de wilgen weer
moeten worden gesnoeid.
Trix Broekmans Foto: GPD
DE LEESTAFEL
door Aly Knol
In de rubriek De Leestafel wordt wekelijks een
ander genre boeken besproken. Deze week de re
cente oogst sportboeken.
Als je het nu, tweeëndertig jaar na dato, terug
leest in een nieuwe context, moest het wel op
een koningsdrama uitlopen. Aan de ene kant
had je iemand die werd omschreven als 'onbe
schaamd, arrogant, brutaal, ongemanierd, ver
wend, egocentrisch, grof, beledigend, ijdel,
hebzuchtig, ordinair, onbeleefd, respectloos,
opschepperig, aanmatigend, kleingeestig, fana
tiek, wreed, paranoïde, obsessief, monomaan'.
Aan de andere kant stond een man die door
tijdgenoten werd betiteld als respectievelijk 'de
kunstenaar, de boekanier, de grapjas, de ac
teur, de nihilist, de vrije geest, de frivole jon
gen, de niet-sovjetman, de heilige dwaas'.
Op dinsdag 11 juli 1972, om vijf uur 's middags,
wordt in de IJslandse hoofdstad Reykjavik de
klok gestart voor het titanengevecht om het we
reldkampioenschap schaken tussen de Ameri
kaan Bobby Fischer en de Rus Boris Spasski.
De twee BBC-journalisten David Edmonds en
John Eidinow vertellen het hele verhaal van 'de
match van de eeuw' in hun zojuist in Neder
landse vertaling verschenen boek Bobby Fi
scher trekt ten strijde (Ambo, €22,95). Ze heb
ben hun boek met overduidelijk plezier ge
schreven, ze hebben fraaie anekdotes opge
diept en geven een mooi psychologisch inzicht
in met name de titelfiguur Bobby Fischer.
Daarbij verzuimen ze niet om de Hongaarse
schrijver Arthur Koestier aan te halen die des
tijds de match in Reykjavik versloeg en mis
schien wel met de meest treffende omschrij
ving van Fischer kwam als 'mimofant'. Koest-
Ier: 'Een mimofant is een hybride soort: een
kruising tussen een mimosa en een olifant. Een
lid van deze soort is gevoelig als een mimosa
waar het zijn eigen gevoelens betreft, en dik
huidig als een olifant die de gevoelens van an
deren met voeten treedt.'
Men vertelde van Fischer 'dat hij zijn tegen
standers hypnotiseerde, dat hij hun intellectue
le vermogens ondermijnde met een duistere,
mystieke, verraderlijke kracht. Keer op keer,
vooral in lange matches, kregen Fischers tegen
standers een psychosomatische inzinking. Het
lukte Fischer om bij anderen migraine, ver
koudheid, griep, hoge bloeddruk en uitputting
te veroorzaken, kwalen waar hij zelf groten
deels tegen bestand was. Hij maakte graag de
Boris Spasski en Bobby Fischer (rechts). Foto uit besproken boek
grap dat hij nog nooit een gezonde tegenstan
der had verslagen'. In Reykjavik vermoedde de
vroegere Russische geheime dienst, de KGB,
ook dat Fischer - of Amerika zo men in het
toenmalige tijdsgewricht wil - 'geheime wa
pens' had ingezet om Spasski op het verkeerde
been te zetten.
Hoewel Spasski als een onafhankelijke geest
wordt afgeschilderd, moet op hem toch ook
een grote druk hebben gelegen. Zoals groot
meester Mark Taimanov het kenschetst, bouw
den de sovjets hun propagandabouwwerk op
drie hoofdpijlers: „Schaken, het circus en het
ballet. In alledrie konden we laten zien dat de
Sovjet-Unie ver op het Westen voorlag."
Met Spasski is het uiteindelijk een stuk beter af
gelopen dan met winnaar Fischer, van wie men
niet veel meer weet dan dat hij de aanslagen
van 11 september 2001 als het verdiende loon
van de VS zag, dat hij tegenwoordig in Tokio
woont en een kind zou hebben. 'Daarna werd
hij even weinig en onduidelijk waargenomen
als het monster van Loch Ness.' Misschien
hadden diegenen wel gelijk die volhielden dat
er wat Fischer betreft maar één ding mis was
met schaken: 'Je had aan de andere kant van
het bord een ander mens nodig.'
Kinderen kopiëren, luidt de slagzin. Als dat
klopt, is Nederland nog jarenlang verzekerd
van een grote schare enthousiaste Ajax-fans.
Want elke beïnvloedbare kinderziel moet wel
overstag gaan als hij Het Grote Voetbalboek
voor Ajax-kids (Bzztöh, €17,50) in handen
krijgt. Het plaatjes- en handtekeningenboek
staat namelijk ook bol van de propaganda. Zo
is Patrick Kluivert 'het zoveelste supertalent dat
Ajax de wereld heeft geschonken'. En heeft af
gelopen seizoen 'Europa z'n ogen uit gekeken'
naar het jonge Ajax. De schrijvers beoordelen
ook de Champions League-finale van 1995 tus
sen Ajax en Milan als 'vreselijk spannend'. Voor
de rest van Nederland is die wedstrijd vooral
vreselijk saai geweest. Maar het zal de kinderen
die het Grote Voetbalboek voor Ajax-kids lezen
niet deren. Het zal ze vooral om de fotootjes en
de ruimte voor de handtekeningen van hun
helden gaan. En dat laatste is er zat.
Het boekje geeft, jawel, ook nog tips hoe een
jong voetballertje zelf een godenzoon kan wor
den. 'Hard trainen en plezier erin hebben', zeg
gen Rafael van der Vaart en Wesley Sneijder in
een interview. Dat hadden de toekomstige go
denzonen misschien zelf ook wel kunnen ver-
zinnèn. Want kinderen mogen dan misschien
kopiëren, achterlijk zijn ze ook weer niet. (bij
drage: Cyril Rosman)
TOP-10
roman recensie
Wim Vogel
'Het logboek van Brandaan' door Rob van der
Unden. Uitgeverij Meulenhoff. Prijs €18,50.
Een wonderlijk boek, die tweede ro
man van Rob van der Linden. Het
logboek van Brandaan bestrijkt
moeiteloos anderhalf millennium,
speelt zich, uitgezonderd Amerika, af
in alle andere werelddelen én in de
eeuwigheid die zich buiten de zicht
bare wereld schijnt op te houden,
vertelt geschiedenissen en avontu
ren in een ongekend tempo, besluit
met een heuse kameropera (in de
eerste druk op een cd toegevoegd)
en laat in ieder geval deze lezer in
verwarring achter, want wat moet je
er mee?.
In het interview dat vorige week in
deze krant verscheen, verwijst Van
der Linden niet zonder reden naar
De ontdekking van de hemel van
Harry Mulisch. Ook in die roman
grijpt de hemel daadwerkelijk in in
het aardse leven en worden sommi
gen van ons opgezadeld met boven
menselijke opdrachten. Het is pre
cies dat element in beide romans dat
mij stoort. Ik heb het altijd wat
moeilijk met die zogenaamde on
stoffelijke materie, met die 'wezens
van licht' die ons zouden begeleiden
en in de gaten zouden houden.
In Het logboek van Brandaan creëert
Van der Linden een bovenwereld
waarin onze tijd en orde zijn opge
heven. Binnen die nieuwe 'tijd' is al
les mogelijk: de geest, de ziel van een
overledene, incarneert moeiteloos in
een andere tijd en binnen een ande
re orde en dient zich te kwijten van
een opdracht die hem in de loop van
zijn leven duidelijk wordt.
En dus varen we mee met een Ierse
monnik die, net als de mythologi
sche Brandaan, in de zesde eeuw de
oceaan opgaat en de meest wonder
lijke en fascinerende avonturen be
leeft. Maar diezelfde geest incarneert
ook in een Duitse soldaat in de
Tweede Wereldoorlog, in een pasge
boren joodse baby in het getto van
Lodz, in een Zuid-Afrikaans meisje
van zestien, in een gefrustreerde
Friese hulpdominee, in een zeven-
tiende-eeuwse Venetiaanse koop
manszoon en nie* te vergeten in de
'Zionese' tweeling Chang en Eng die
in 2033 in een Israëlische kliniek van
elkaar gescheiden zullen gaan wor
den. En al die levens hebben een op
dracht waar ze vroeg of laat mee ge
confronteerd worden.
Wat ik bewonder in deze roman is
de ongeremde verteldrift. Waar Rob
van der Linden gaat zitten, groeit
een verhaal. Zijn zintuigen werken,
zijn fantasie ontwaakt en binnen de
kortste keren ben je ook echt ergens
in Afrika, ruik je kruiden, zie je de
mensen, de kleuren, de ongekend
wrede machthebbers in hun praal-
paleizen en ben je begaan met de
dolende ziel van de hoofdpersoon
die het hoe dan ook maar moet ziet
te redden.
Maar bezwaren zijn er ook. Zo zit de
kwaliteit van deze roman vooral in
de verschillende verhalen die ook
nog weer in diverse stijlen zijn ge
schreven. Je herkent de dorpsvertel
ling, de psychologische roman, het
avonturen - en het reisverhaal, het
jongensboek, de fantasy- en de sci-
encefictdonroman: allemaal erg
knap. Maar een roman, een gecon
strueerd geheel, wordt Van der Lin
dens Logboek daarmee nog niet. Het
geheel zou toch meer moeten zijn
dan de som der delen en juist die
bedoelde meerwaarde, die samen
hang, die tot uiting komt in, qua
ruimte, hemelse dialogen, ergeren
mij en zetten daardoor de hele ro
man in een bizar fantasy-licht.
Een ander bezwaar vind ik de lengte
van sommige verhalen. Veelal begin
nen ze sterk, met duidelijke beelden
en krachtige karakteriseringen maar
te vaak laat de auteur zich zo mee
slepen door zijn fantasieën dat het
mij duizelt van namen, voorvallen
en gebeurtenisjes. Niet voor niets
zijn de kortste verhalen de beste.
1. (-) John Grisham,
Het laatste jurylid
Bruna, 19,95
2. (7) Remco Campert,
Een liefde in Parijs
De Bezige Bij, 15,00
3. (8) Helen Fielding,
De al te grote fantasie
van Olivia Joules
Prometheus, 18,95
4. (1) Diverse auteurs,
Het aanzien van 2003
Het Spectrum, 14,50
5. (4) Dan Brown,
De Da Vind code
Luitingh-Sijthoff, 18,95
6. (5) Youp van 't Hek,
Liegangst
Thomas Rap, 7,50
7. (9) Nicci French,
De rode kamer
Flamingo Noire, 12,50
8. (-) Max Velthuijs,
Kikker is verliefd
Leopold, 5,00
9. (2) Karina Schaapman,
Zonder moeder
Balans, 16,50
10. (3) Reid, Geleijnse Van To
Fokke Sukke,
het afzien van 2003
De Harmonie, 8,60
Bron: CPNB/De Bestseller 60
Grisham situeerde zijn la
thriller in het Mississippi van
ren zeventig. Een gruw
moordzaak houdt de staat in
greep, waarbij de verdachte t
venslang wordt veroordeel!
negen jaar is hij al weer op
voeten en zint op wraak. Lei
gooit Max Velthuijs' eerste k
boek nu op de markt als V
tijns-geschenk. Troostrijke ge
te: zelfs een kikker en een
kunnen uiteindelijk een verlie
gelukkig stel vormen.
