Amélie Poulain
als romanfiguur
ie
Karina Schaapman: van
pindapoepchinees tot politica
H9
Vruchtengelei en kweepeerpasta
O
m
Teleurstellende roman van Kristien Hemmerechts
De gewoonste geheim agent ontleed
als 2
5...gxi
'°lgd
lb6
c5 7,
Cxg2
:7 12
:1 d6
xf61
an go
ek na
;omt
bevr
its m
te zet
!O.Dc
na
i5 ko
ïmaa
25.E
Lf6
30.B
d op
«vit d
is 1
echt
ic8 3
iltgei
beelt
^'olge
etfr
Dc4.
[2+
bijv
38.
DE LEESTAFEL
Wie eenmaal is overgeleverd aan de
suggestie dat het leven eigenlijk één
lange film is, kan zijn associaties nog
maar één enkele richting uit laten
gaan. Die vrouw die daar loopt, is dat
niet precies Ceraldine Chaplin? Hoe
zou Ingrid Bergman hebben gerea
geerd wanneer ze aan het slot van
'Casablanca' niet had moeten kiezen
tussen Rex en Victor, maar tussen X
en Y? En zo verder, de hele filmency
clopedie door. Yoko, de hoofdpersoon
van Kristien Hemmerechts nieuwe ro
man 'De laatste keer', is zo'n gecondi
tioneerde filmfanaat.
roman recensie
Jaap Goedegebuure
'De laatste keer" door Kristien Hemmerechts.
Uitgeverij Atlas. Prijs: 18,50.
Geen gebeurtenis, of ze plaatst hem
in het verband van een favoriete rol
prent. Geen vriend, vriendin, kennis,
familielid of passant, of er is wel iets
in voorkomen of gedrag dat ze weet
te herleiden tot het signalement van
een bekende acteur of actrice. Doet
dit denkpatroon in het gewone be
staan al tamelijk dwangmatig, om
niet te zeggen benauwend aan, hele
maal obsessief wordt het binnen het
beperkte verband van een roman,
zeker wanneer de filmfanaat van be
gin tot einde aan het woord is. Dan
Kristien
Hemmerechts
regent het titels en namen, ongeacht
de vraag naar hun zin of onzin voor
het geheel.
Om het allemaal nog wat sterker aan
te zetten vergelijkt Yoko (door haar
ouders ooit genoemd naar Lennons
wederhelft, jawel) zich voortdurend
met Amélie Poulain, de schalkse hel
din uit de succesvolste Franse film
sinds jaren. Amélie wordt gedreven
door een tomeloos optimisme, en
Yoko wil daar niet voor onder doen.
Maar de omstandigheden werken
niet mee. Tegen de vervuiling en
corruptie, die als hedendaagse pla
gen Yoko's omgeving teisteren, kan
een eenling weinig uitrichten. Merk
waardig genoeg ontbreekt hier een
verwijzing: naar Meryl Streep in haar
glansrol van Karen Silkwood, de
vrouwelijke Don Quichot die een
nucleair schandaal aan de kaak stelt.
Idealisme ten dienste van het alge
mene welzijn is een mooi ding, maar
Yoko heeft meer aan haar hoofd.
Ruim een jaar voordat ze de geschie
denis ergens in 2001 een aanvang
laat nemen, is haar man David, mu
seumconservator van professie, bij
een verkeersongeluk om het leven
gekomen. Het is een bekende knoe
del aan strijdige emoties waarin de
jonge weduwe gevangen zit: onver
mogen om verdriet te voelen, woede
om de gemiste kans een laatste ruzie
op te lossen, schuldgevoel om dat
onvermogen en die woede, en
schuldgevoel omdat zij leeft en hij
niet meer, plus nog veel andere,
minder gemakkelijk te benoemen
gewaarwordingen en ervaringen.
Het is al heel wat wanneer ze tegen
het einde van haar queeste voor het
eerst echt verdriet kan voelen.
Hoe de wens om goed te doen en
het moeizame rouwproces zich tot
elkaar verhouden, weet Hemme
rechts niet erg inzichtelijk te maken,
en dat is lang niet het enige manco
van deze rommelig opgezette, slecht
uitgewerkte en uiterst ongeïnspi
reerde roman. Voor een groot, veel
te groot deel leest De laatste keer als
een satire op politieke toestanden in
Vlaanderen (met de nodige schimp
scheuten naar Nederlanders en hun
ingekankerde neiging om lastige
kwesties op het bordje van de zui
derburen te leggen en daar een hy
pocriet gezicht bij te trekken).
TOP-10
Diverse auteurs,
aanzien van 2003
t Spectrum, €14,50
Karina Schaapman,
nder moeder
is, 16,50
i) Reid, Geleijnse Van Tol,
Jee Sukke,
afzien van 2003
larmonie, 8,60
8) Dan Brown,
Da Vinei code
tingh-Sijthoff, 18,95
4) Youp van 't Hek,
seld Dmas Rap, €7,50
3,6, 1
EL22k) Yvonne Kroonenberg,
g één man om het af te leren
idora, €7,98
33,
1,43
i dul
[24)
18-3;
7x16
e be
Roo
Remco Campert,
liefde in Parijs
3gaï Bezige Bij, 15,00
3,! t j
24 -) Helen Fielding,
al te grote fantasie
3). Olivia Joules
en s imetheus, 18,95
dee
>6x4
1x42
5) Nicci French,
rode kamer
1) 35 imingo Noire, 12,50
(-) Gerrit Komrij (samenstelling),
Hnil Nederlandse poëzie
n de 19de t/m 21ste eeuw
rt Bakker, 29,95
on: CPNB/De Bestseller 60
boek van Karina Schaapman wordt el-
op deze pagina besproken. Campert
:nt af met zijn naoorlogse Parijse jaren,
k nieuw.- de laatste roman van Helen
...fding waarin ze Bridget Jones heeft in-
fuild voor Olivia Joules. Zij is een talent-
e journaliste die onderzoek doet naar
n charmante als discutabele cosmetica-
iducent. Op het nippertje in de top tien:
nrlj's vorige week verschenen poëzle-
iel.
dei
ipnj
n bn
tgea
me
'bie
Hijs
uijf
gel!
tiei
iloe
ïary
'Izej
p:e
ï),e
5,
r (fc
del
:t ra
ti.
een
11 d(
non-fictie recensie
Marjolijn de Cocq
'Zonder moeder" door Karina Schaapman. Uitgeverij Balans.
Prijs: €16,50
En toen kwam de affaire-Oudkerk en ging alles
alleen nog maar over prostitutie. Het Amster
damse PvdA-gemeenteraadslid Karina Schaap
man (1960) schreef Zonder moeder, een boek
dat veel meer is dan een 'coming out' over
haar verleden als hoer.
Als ze door wilde gaan in de politiek, realiseer
de Karina Schaapman zich nadat ze in 2002
was gekozen als raadslid in Amsterdam, moest
ze haar verleden publiek maken. "Verbrand die
duivels' - hoe cynisch dat juist haar gewezen
fractiegenoot Rob Oudkerk haar dat advies gaf.
Schaapman was een ex-klant tegengekomen
op een "politieke bijeenkomst, ze was bang dat
er iets over haar prostitutieverleden in de krant
zou komen en dat haar kinderen zouden wor
den geschaad.
Ze besloot zich niet te laten kisten en kwam
met haar verhaal naar buiten in Zonder moe
der. Het verschijnen van haar boek ervan viel
nagenoeg samen met het gedwongen vertrek
van Oudkerk om zijn prostitutieverleden.
'Raadslid was ooit prostituee', sprong een lan
delijke krant in op de hype. Maar Zonder moe
der gaat over veel meer dan die periode in
Schaapmans leven dat ze 'Zuster Karina' was
bij seksclub de Satanskerk. Niet voor niets had
ze nooit een antwoord op gewone vragen van
journalisten: Wat bracht u naar Amsterdam?
In wat voor gezin bent u opgegroeid? Haar
jeugd was 'te verstoord'.
Door haar turbulente verleden heeft ze grote
gaten in haar algemene ontwikkeling, zei ze
onlangs in een interview, een beperkte woor
denschat. Maar wat zij als gemis ervaart, is in
Zonder moeder misschien juist wel Schaap
mans kracht. Op wat minieme stijlbreuken na
heeft ze, in korte, ongekunstelde zinnen, heel
geloofwaardig de stem teruggevonden van de
jonge Karina, die met haar Indonesische moe
der in een portiekflat in Leiden woont en op
straat wordt uitgescholden voor pindapoep
chinees. Ze eten 's ochtends, 's middags en 's
avonds rijst. Maar eigenlijk, zegt Karina van
acht, vindt ze brood veel lekkerder.
De band met haar moeder is hecht, maar altijd
is er de dreiging van de vader - meteen na haar
geboorte met de twee oudste kinderen ver
trokken - die nog steeds de voogdij opeist. En
er is de honger als het geld van de Sociale
Dienst op is, die haar moeder ertoe brengt de
gewonde duif die als patiënt wordt verzorgd te
slachten. Betere tijden breken aan als haar
moeder verliefd wordt op circusdirecteur Rob
Roberti en ze in de zomers meereizen met de
karavaan. Karina leert koorddansen. Maar
haar moeder moet naar het ziekenhuis, Rob
verdwijnt in de schaduwen en zij vervuilt, al
leen in de lege flat waar ze leeft op een dieet
van Mars en hopjesvla.
Haar moeder overlijdt in januari 1974 en ze
wordt opgeëist door haar tirannieke vader, die
haar en haar broer en zus mishandelt en de
ene vriendin na de andere afwerkt. Over haar
moeder mag ze nooit meer praten, en voor de
buitenwereld is ze 'nichtje' Karin. De situatie
escaleert dermate, dat haar vader twee jaar la
ter uit het ouderschap wordt ontheven en Ka
rina door een pleeggezin wordt opgenomen.
Maar ze kan de gedachte niet verdragen dat ze
daar niet 'voldoet'; ze wil er niet over vroeger
praten terwijl dat kennelijk wel van haar wordt
verwacht. 'Praatopdrachten', krijgt ze zelfs van
de psychiater. Pas als ze echt op drift is gesla
gen, van kamertje naar kamertje trekt en man
nen aftrekt voor een tientje om in het café te
kunnen hangen, vertelt ze voor het eerst ie
mand uit vrije wil over het circus: rock 'n' roll-
ster Herman Brood, die haar een paar dagen
op sleeptouw neemt. Zijn 'circusmeisje',
noemt hij haar.
Het toeren met de band 'voelt weer echt zoals
vroeger', en met Brood voelt ze zich op haar
gemak. Zij pijpt hem op de achterbank van de
auto, voorin praten de muzikanten met mana
ger Koos. „Even schiet het door me heen dat
dit echt een bijzonder moment is", constateert
Karina van achttien vergenoegd. „Een seks-,
drugs- en rock 'n-roll-moment." Maar Brood
verdwijnt weer, en op zoek naar hem belandt
ze in Amsterdam, waar ze 'smoor-, maar dan
ook smoorverliefd' wordt op Peter - met wie ze
nog steeds getrouwd is en vier kinderen heeft.
Hij verlost haar van de achternaam van haar
vader. Maar lange jaren verzwijgt ze voor hem
de details van het werk dat ze doet in de Sa
tanskerk.
Ze heeft er geen zin meer in om voortdurend
geen geld te hebben, motiveert ze de stap voor
zichzelf, en ze heeft geen zin meer in de zorg
die Peter daar weer over heeft. „Het herinnert
me aan vroeger, en daar wil ik niet meer aan
herinnerd worden." Zij vindt het werk niet erg,
beweert Karina van 22 stellig, zij doet gewoon
een knopje om. „Het lijkt wel of ik steeds har
der en onverschilliger word. Het maakt me ook
niet meer uit wat ik doe met klanten. Ik kijk
nergens meer van op." Maar de kick van het
vele geld bevredigt haar steeds minder. „Ik ge
loof dat ik de walgingsgraad heb bereikt", con
cludeert ze na ruim een jaar van vibrator- en
bananenshows en meer. „Ik wil me niet meer
laten naaien."
Ze wordt moeder, en keert uiteindelijk tóch
naar dat weggedrukte vroeger terug. „Op een
dag zullen mijn kinderen mij ook moeten le
ren kennen als vrouw", realiseert ze zich.
„Hoe leg ik ze uit dat ik als vrouw misschien
wel iemand anders ben dan de moeder die zij
kennen?" Die dag van uitleg is voor Schaap
man met Zonder moeder gekomen. De brieven
die ze haar dode moeder schreef als ze haar
miste, stopte ze door de jaren heen in een map
die ze overal mee naartoe sleepte en die is uit
gegroeid tot dertig ordners vol documenten en
foto's - de basis voor dit rauwe, onverbloemde
boek zonder opsmuk. „Ik kan het verhaal niet
mooier maken", schrijft Schaapman. „Het is
mijn verhaal."
Karina Schaapman. Foto: GPD/Phil Nijhuis
stripboek recensie
Jan Kuys
The Making of Agent 327' door Anton
Habraken. Uitgeverij M. Prijs: €14,90
'Denk toch altijd met liefd' aan je
moeder'. Het was een troostend me
lancholisch lied, dat wij graag moch
ten neuriën op telkens wisselende
melodieën, wanneer wij Hendrik
IJzerbroot alias Agent 327 al te zeer
misten. Natuurlijk, het nummer van
Gerda en Herman Timmehout was
een satire. En natuurlijk ging het niet
over Agent 327. Maar het gaf wel
precies de stemming weer onder de
fans, die in het begin van deze nieu
we eeuw al tien jaar Agentloos wa
ren. Geestelijk vader Martin Lode-
wijk stond droog. En dan is alleen je
moeder er nog om met liefde aan te
denken.
Echter, het wonder geschiedde. Lo-
dewijk deed wel vaker rare uitspra
ken, maar ineens was het waar. Op
23 mei van het jaar 2000 lag er een
nieuw album van Agent 327. En
sindsdien tekent en schrijft Lodewijk
als een gek en zijn er alweer zeven
nieuwe albums verschenen 'met
avonturen van 'het geweten van Ne
derland.'
De hernieuwde belangstelling heeft
nu zelfs geleid tot een door Anton
Habraken (pseudoniem) uitgegeven
korte biografie over de totstandko
ming van Agent 327. The making of
Agent 327 heet het in harde kaft en
op stripformaat verschenen boek
werk, dat in een notendop de loop
baan van Lodewijk weergeeft. Het
werk is opgesierd met een prachtige
portret van Lodewijk door vriend en
collega-tekenaar Jan Kruis en tal van
illustraties uit het leven van de voor
het stripverhaal geboren Lodewijk.
De auteurs zijn erin geslaagd een
reeks feiten te verzamelen, die bij el
kaar een aardig beeld geven van Lo-
dewijks teken- en vertelvaardighe-
den. Het boek stipt aan door welke
inspiratiebronnen Martin Lodewijk
zich liet betoveren en aan welke
werkwijze hij de voorkeur gaf. Ook
biedt het een bescheiden blik in zijn
tweestrijd tussen een commercieel
getinte carrière of een artistieke
loopbaan. Met de terugkeer naar
ZATERDAG
7 FEBRUARI
2004
FR
BIJ
DO
Agent 327 in 2000 lijkt Lodewijk,
maar dat weet je bij hem nooit zeker,
definitief te hebben gekozen voor
een artistieke levensinvulling, die
overigens inmiddels ook zeer renda
bel is gebleken.
The making of stipt nauwgezet alle
relevante feiten en gegevens aan, die
hebben bijgedragen aan de mooie
striploopbaan van Martin Lodewijk.
Maar veel meer ook niet. Een uiteen
zetting over wat boeiender is -
schrijven (Storm!) of tekenen - zo in
trigerend omdat Lodewijk zich op
beide terreinen een meester betoon
de, ontbreekt. Zijn tweestrijd tussen
commercie en artisticiteit komt wel
aan de orde, maar niet uitvoerig.
Zijn betekenis in een zich ontwikke
lende Nederlandse stripwereld blijft
onderbelicht. Door deze omissies is
The Making of een wat oppervlakkig
boekje geworden.
Daar staat tegenover dat het ook niet
veel pretentie heeft. Het beoogt niet
meer dan wat achtergronden te bie
den bij de totstandkoming van Agent
327. En daarmee is het net zo Hol
lands als de strip over de gewoonste,
meest gematigde, meest alledaagse
geheim agent van Nederland.
mee aan de slag te gaan.
Het boek is met mooie
foto's geïllustreerd, maar
ze leiden nergens af van
waar het bij Norman
echt om gaat: de prakti
sche informatie voor de
thuiskok.
Nog een productieve
kookboekenschrijfster is
de Nieuw-Zeelandse Cla
re Ferguson. Ze heeft al
zo'n twintig titels op
haar naam staan, waar
van diverse vertaald in
het Nederlands. In haar
nieuwste boek Smaak
makers (Van Dishoeck,
19,90) passeert een vijf
honderdtal ingrediënten
de revue. Ferguson ver
wacht niet dat de lezer
die allemaal in de voor
raadkast heeft staan
(hoewel dat wel handig
zou zijn), maar zaken als
witte chocola, wasabi,
ingeblikte vis, houdbare
kruiden enzovoort moe
ten eigenlijk altijd voor
handen zijn.
In haar beschrijving van de ingrediënten is Ferguson be
duidend minder uitputtend dan Norman, en bovendien
lijkt het soms wat arbitrair waarom ze iets wel in haar
lijstjes opneemt en waarom niet. Bij de afdeling 'smeer
sels, pasta's en vruchtengeleien' staan prachtige zaken
als pruimenpasta of membrillo (kweepeerpasta), maar
die zul je hier niet zo gauw in winkels aantreffen en Fer
guson geeft ook niet het recept van die lekkernijen. Veel
van de ingrediënten lijken te worden opgevoerd ter
rechtvaardiging van de zeventig (zeer smakelijke, dat
wel) recepten. Een mooi boek, maar minder onmisbaar
dan die van Jill Norman.
door Jacques Hermus
De Hollandse pot regeert weer in
de wintermaanden. Toch gebrui
ken we, ook in die ouderwetse
gerechten, steeds vaker verschil
lende kruiden en smaakmakers.
In de rubriek De Leestafel deze
week twee kruidige kookboeken.
Jill Norman heeft een indruk
wekkende reeks publicaties
over culinaire zaken op haar
naam staan, waarvan diverse in
het Nederlands vertaald. On
langs nog verscheen de door
haar verzorgde uitgave van Eli
zabeth Davis' Kerstmis, waarin
Norman verschillende rond
slingerende onvoltooide manu
scripten van David fraai aan
eengesmeed heeft tot een pret
tig boek. Maar Norman is meer
dan een hulpje van David.
Haar onlangs verschenen Krui
den Specerijen (Van Dis
hoeck, €29,99) behoort stan
daard in elke keuken te staan.
Alles watje altijd al wilde weten over die smaakmakers
(maar bang was om naar te vragen) staat in dit boek.
Zo'n zestig kruiden en evenzoveel specerijen worden
minutieus door Norman beschreven. Van engelwortel
tot dille, van houttuynia tot zuring en van mastiek tot
saffloer (om nog maar te zwijgen van peterselie of peper)
alle staan keurig in het boek gegroepeerd naar aroma
en smaak.
Norman beschrijft hoe je verse kruiden gebruikt, hoe je
ze droogt en bewaart en hoe je ze verwerkt in gerechten.
Ook geeft ze recepten voor kruiden en specerijenmeng
sels, sauzen, marinades, pasta's en salsa's. Zonder op
smuk, maar daardoor juist uitnodigender om er eens
Martin Lodewijk, geportretteerd door Jan Kruis. Foto uit besproken boek
