De ver-van-m'n-bed-school
Groeiend aantal leerlingen maakt opleiding niet af
'Ik moet geld
verdienen
voor de bruiloft!'
ZATERDAG
7 FEBRUARI
2004
Jaarlijks gaan tienduizenden leerlingen
zonder diploma van school. Het
terugdringen van de groeiende stroom
vroegtijdige schoolverlaters is een
speerpunt van het ministerie van
onderwijs. Velen van hen hebben thuis
zoveel problemen dat ze niet meer
gemotiveerd zijn om naar school te
gaan. „Mijn moeder zet me om de
haverklap uit huis. Ik heb dus wel wat
anders aan mijn hoofd!"
door Carine Neefjes
p school kon ik mij helemaal niet concen-
treren. Ik heb zo veel afschuwelijke dingen
meegemaakt! Eigenlijk had ik geen zin
meer om te leven, dan zie je ook het nut van school niet
in," vertelt de Turkse Hatice (17) die twee jaar geleden
bij haar zus is ingetrokken.
Drie hoog achter in een achterstandswijk: in de woonka
mer scharrelen twee peuters rond, het zijn de kinderen
van haar zus. Hatice - netjes gekleed in rok met blouse,
haar lange zwarte haar in een paardenstaart - steekt een
sigaret op en vertelt: „Thuis hield ik het niet meer uit.
Mijn vader dronk, gokte en mishandelde mijn moeder.
Als ik me ermee bemoeide, kreeg ik ook een klap. Nooit
was er geld. Mijn vader werkte wel, maar maakte alles
op met gokken en drinken."
In die tijd zat Hatice op de mavo, ze haalde haar diplo
ma niet. Ze ging naar een regionaal opleidingscentrum
(ROC) in een provinciestad, koos voor de richting com
mercieel medewerkster, maar is inmiddels van school
gestuurd. „Ik spijbelde te veel. Weer problemen. Mijn
vriendje had het uitgemaakt, maar hij had mij wel ont
maagd. Nu kan ik niet als maagd het huwelijk in, dat is
heel erg in onze cultuur. Ik was daar zó mee bezig, dat ik
nauwelijks nog naar school ging."
Hatice zit nu een paar maanden thuis. Ze heeft als cas-
sière in een supermarkt gewerkt, maar dat verdiende te
weinig. Een baan in een kinderdagverblijf is haar ambi
tie, maar zonder diploma zal dat moeilijk worden, beseft
ze.
De Marokkaanse Khadija El Abdi (19) heeft wel een vm-
bo-diploma, maar is gestopt met haar opleiding be
drijfsadministratie. „Ik moet geld verdienen voor de
bruiloft!" vertelt ze opgewonden. „Ik ben drie jaar ver
loofd en ga in de zomervakantie trouwen met een Ma
rokkaanse jongen uit Spanje. Die bruiloften bij ons zijn
zo duur! Ik heb meerdere jurken nodig. Mijn vader kan
niet alles betalen."
Khadija, die nu achter de kassa zit bij Dirk van den
Broek, is optimistisch: na de trouwpartij gaat ze weer te
rug naar school. Dat haar man mogelijk liever wil dat zij
huisvrouw wordt, verwerpt de Marokkaanse resoluut:
„We hebben afgesproken dat ik na de bruiloft mijn di
ploma ga halen."
Het aantal voortijdige schoolverlaters is de afgelopen ja
ren bijna verdubbeld. In 2002 gingen 70.500 leerlingen
zonder diploma van school. Het jaar daarvoor waren dat
er 47.000 en in 2000 haakten 39.900 leerlingen voortijdig
af. Vooral de vier grote steden kampen met een enorme
golf aan schoolverlaters. Een op de drie is allochtoon: de
meeste zijn 17 jaar of ouder. Dat blijkt uit cijfers van het
ministerie van onderwijs.
Aangescherpt
De enorme stijging is vooral een gevolg van de betere re
gistratie van schoolverlaters. Niet alleen leerplichtigen
worden geteld, maar ook jongeren tot 23 jaar die te laag
zijn geschoold. Wie alleen een middelbare beroepsoplei
ding (mbo) op niveau 1 heeft voltooid, geldt tegenwoor
dig ook als een voortijdige schoolverlater. Pas als een
leerling in het bezit is van een mbo-diploma op niveau
2, mag hij met goed fatsoen van school af.
Het ministerie van onderwijs heeft de eisen aange
scherpt, omdat in Nederland - in vergelijking met onze
buurlanden - het opleidingsniveau erg laag is. Vijftien
procent van de 18 tot 24-jarigen heeft niet meer dan een
vmbo-diploma.
Op het Regionaal Opleidingscentrum (ROC) van Amster
dam, met 35.000 leerlingen de grootste school van Ne
derland, gaat zo'n 30 tot 35 procent zonder papiertje van
school. Het ROC heeft zeven vmbo-locaties en vijftig lo
caties voor middelbare beroepsleidingen (mbo's). Verre
weg de grootste uitval doet zich voor op de mbo's: ruim
dertig procent van de leerlingen geeft er voortijdig de
brui aan. Op de vmbo's, waar leerlingen nog leerplichtig
zijn, gaat vier procent zonder diploma van school.
„De grootste groep voortijdige schoolverlaters heeft pro
blemen thuis. Dat is de belangrijkste reden waarom ze
niet naar school komen", vertelt Johan de Jong, beleids
medewerker op het ROC van Amsterdam. „Er zijn meis
jes die niet meer naar school gaan, omdat ze op hun
broertje moeten passen of voor hun zieke vader moeten
zorgen. Tienermoeders blijven weg, omdat ze thuis een
baby hebben. De meerderheid van de leerlingen die uit
valt, is allochtoon", aldus De Jong.
Toch moet het onderwijs ook de hand in eigen boezem
steken, vindt De Jong. „Deze kinderen worden te veel
ewi
*1
ng;
35.1
wo<
.uij
uwe
<T<j
in
iui
Fr.
Ex-schoolverlater Joey Bakker Is blij dat hij na twee jaar thuis zijn weer naar hét ROC gaat. „De laatste
school waar ik op zat, was een school voor moeilijk opvoedbare kinderen. Maar ik ben helemaal niet
moeilijk opvoedbaar!" Foto: GPD/Phil Nijhuis
Foto: GPD/Harmen de Jong
aangesproken op wat ze allemaal met kunnen. Dat is
niet goed. De meeste leerlingen hebben moeite met le
ren. Als ze dan voortdurend horen waar ze niet goed in
zijn, wordt school iets heel negatiefs. Ook dat is een re
den om er eerder mee te stoppen."
Om de groeiende stroom uitvallers tegen te gaan, heeft
het ROC voor een andere onderwijsmethode gekozen.
Er wordt veel meer gekeken naar wat leerlingen kunnen.
Ze hoeven niet meer urenlang in de klas naar de meester
te luisteren, maar voeren opdrachten uit in de praktijk.
De nadruk ligt op eigen verantwoordelijkheid: wie niet
meedoet, verpest z'n eigen toekomst.
Joey Bakker (17) is blij dat hij op het ROC zit. „Daarvoor
was ik twee jaar thuis. De laatste school waar ik op zat
was een school voor moeilijk opvoedbare kinderen.
Maar ik ben helemaal niet moeilijk opvoedbaar! Ik ben
zelf van school gegaan en vervolgens zat ik thuis. Dat is
ook niks. Hier heb ik het naar m'n zin. Ik heb gekozen
voor iet en loop nu stage in een computerwinkel. Uitein
delijk wil ik doorstromen naar een hbo-opleiding!"
Blowen
De nieuwe onderwijsmethode is voor de Surinaamse
Lucretia (18) nog niet boeiend genoeg. Ze spijbelt regel
matig en moest eigenlijk van school worden verwijderd.
Ze heeft een bezwaarschrift ingediend en mag blijven,
maar ze twijfelt of ze het volhoudt. Lucretia - leren pet,
gouden piercing onder haar lip - steekt van wal: „Mijn
moeder zet me om de haverklap uit huis. Dan ben ik
niet gemotiveerd om naar school te gaan. We hebben
veel ruzie. Bovendien heb ik moeite met opstaan. Ik ben
gewoon te lui om naar school te gaan."
Antoine (19) is een halfjaar geleden gestopt. „Op mijn
zestiende begon ik met blowen. Als ik had gerookt, kon
ik mijn bed niet uitkomen. Ik spijbelde veel. Ik was an
dere dingen aan het ontdekken. Ik was bezig met meis
jes, soft drugs, muziek maken en uitgaan," vertelt de Su
rinaamse Antoine, gekleed in blauw trainingspak.
Het is vrijdagmiddag drie uur, en in een café in de Bijl
mer bestelt hij een biertje. „Weet je, ik kon best goed le
ren, maar ik heb het zelf verpest. Op je zestiende moet je
weten wat je wilt worden. En als je dat niet weet, moet je
hulp zoeken. Dat deed ik niet, ik rotzooide maar wat."
Thuis heeft hij geen problemen. Hij woont samen met
drie broers en zijn moeder, waar hij het goed mee kan
vinden. „Ik geef niemand de schuld, ook de drugs niet.
Ik heb genoeg vrienden die blowen en toch naar school
gaan. Ik was gewoon lastig."
Via een zogeheten 'reïntegratieproject' volgt Antoine nu
een interne opleiding bij de brandweer. „Lekker afwisse
lend. We doen veel aan sport." Dan, lachend: „Je moet
wat doen in het leven. Niemand gaat voor je zorgen als
je een man bent. Tenzij je een hele lieve vrouw vindt!"
Het Frieslandcollege in Leeuwarden, een ROC, haalt ook
alles uit de kast om leerlingen binnenboord te houden.
Vijf jaar geleden was hier de uitval enorm. Zo'n zestig
procent van de leerlingen die een middelbare beroeps
opleiding (mbo) op niveau 1 volgden, haakten af. Om de
gigantische stroom schoolverlaters terug te dringen, is
het project "Werken met de stad' opgezet. Jongeren tus
sen de 16 en 23 jaar die geen diploma hebben, kunnen
hier terecht.
Projectleider Akke Overzet: „Meer dan 80 procent van de
leerlingen maakt de opleiding af. Wij besteden veel aan
dacht aan de persoonlijke houding. Is een leerling gedis
ciplineerd, weet hij van aanpakken, komt hij zijn afspra
ken na. Maar ook: vraagt hij om hulp als hij er niet uit
komt? Als deze zaken goed gaan, kan iedereen deze op
leiding halen."
Het terugdringen van het aantal vroegtijdige schoolver
laters is een speerpunt van het ministerie van onderwijs.
Met de ingang van de wet op de Regionale Meidcentra
(RMC) in 2001 zijn scholen verplicht om jongeren tot 23
jaar aan te melden bij het RMC. Samen moeten ze er
voor zorgen dat deze leerlingen via een zogeheten 'reïn-
tegratietraject' weer naar school gaan of een baan vin
den. Tot nog toe loopt het niet zo'n vaart. Van de 70.500
leerlingen die in 2002 zonder diploma van school zijn
gegaan, hebben 20.100 zich aangemeld voor zo'n traject.
Lief jongetje
Om de groeiende stroom uitvallers tegen te gaan, moe
ten er op de basisschool al maatregelen worden geno
men, stelt Leny Mulder, leerplichtambtenaar in Amster
dam-Osdorp. „Wij kunnen op de basisschool al zien wie
later een vroegtijdige schoolverlater wordt. Dat zijn kin
deren die veel verzuimen en uit problematische gezin
nen komen. Ik vind dat de bureaus jeugdzorg in de
school moeten gaan zitten. De gezinsproblematiek moet
veel eerder worden aangepakt. Dat is van essentieel be
lang. Daarmee voorkom je dat een compleet gezin voor
tijdig schoolverlater gaat worden."
Mulder pakt het dikke dossier van
Michael, een zeventienjarige, Suri
naamse jongen. Al op de basisschool
verzuimt Michael regelmatig, hij is
brutaal en vertoont gedragsproble
men. „Michael is in principe een lief
jongetje, maar door gebrek aan zorg
thuis en moeizaam gedrag op school
gaat hij van straf naar straf naar straf, zo staat in zijn
dossier. Thuis is de situatie problematisch. Zijn moeder
heeft een psychiatrisch verleden, zijn vader woont er
gens anders en handelt vermoedelijk in drugs.
Moeder is absoluut niet aanspreekbaar op het proble
matische gedrag van Michael. Volgens het dossier is hij
een paar keer in aanraking gekomen met de politie we
gens diefstal en vernieling.Als dit gezin eerder was be
geleid, had het met Michael niet zo ver hoeven komen,"
aldus de leerplichtambtenaar.
Michael, die anderhalf uur na het afgesproken tijdstip
arriveert, heeft een heel andere lezing. ,.Het ligt allemaal
aan school", vertelt de jongen met halflange dreadlocks,
twee gouden tanden in zijn mond. Hij is dyslectisch en
daarom ging het niet goed op school. Thuis is er niets
aan de hand. Hij krijgt te eten, te drinken en zakgeld.
Volgens Michael is hij slechts één keer met de politie in
aanraking is geweest, omdat hij een vrouw in de tram in
haar gezicht had geslagen. Daarvoor is hij al gestraft.
Nu zit hij bij 'R B', een project van justitie, politie en
hulpverlening voor resocialisatie en begeleiding. Mi
chael voelt zich weer niet thuis. „Ik zit tussen die kleine
crimineeltjes, maar daar hoor ik niet tussen. Ik heb geen
strafbaar feit gepleegd. Ik wil hier mee stoppen. Ik denk
dat ik maar weer naar school ga.
(Om privacy redenen zijn de namen van sommige leer
lingen veranderd)
