KUNST CULTUUR
'Muziek is pas goed als je er iets bij voelt'
'Ik bied royaal ruimte aan mijn vijanden'
'The Missing' grote winnaar Tiger Awards
Pracht-Meid en verrukkelijke Kwelling
zaterdag 31 januari 2004
fry Potter. Foto: Warner Bros
Jag-
arry Potter
eekt record
sterdam - Het vijfde boek in
farry Potter-cyclus blijft
cooprecords breken. De
hting Collectieve Propagan-
'an het Nederlandse Boek
NB) meldde gisteren dat het
ik lijstaanvoerder is in de
IB-tophonderd over 2003
550.000 verkochte exem-
:en (zowel gebonden boe
als paperbacks). Dat er van
boek in ruim vijf weken zo-
exemplaren worden ver-
ht, is nog nooit vertoond,
vorige tophonderd-record
nd in 1997 op naam van Mi-
I Montignac met 'Ik ben
ak want ik eet!'. Daarvan gin-
toen 370.000 exemplaren
de toonbank.
towerk van
lom Hoffman
terdam - De Melkweg in
sterdam toont vanaf 11
irt fotowerk van acteur
m Hoffman. Hoffman is
s 1991 professioneel bezig
otograaf. De overzichtsten-
ïstelling 'Life/Time' is van
ïaart tot en met 11 april ge-
ad voor het publiek.
derlandse film
Britse bioscoop
terdam - De Nederlandse
rmentaire 'De laatste over
ling' van John Appel gaat
den bi aar in de Britse bioscopen
lien. Het is voor het eerst
s veertig jaar dat er een Ne-
andse documentaire in
14 feb it-Brittannië is uitgebracht.
Laatste overwinning' gaat
de wijk Civetta in de Itali-
se stad Siena. Johan Appel
de de inwoners van Civetta
pn voorbereidingen op de
hemde paardenraces. Civet-
Ceft de wedstrijd al jaren
gewonnen. De jongeren in
vijk willen daar verandering
rengen. Johan Appel maak-
ok de succesvolle docu-
ïtaire 'Zij gelooft in mij',
(volkszanger André Hazes.
r 'De Laatste overwinning'
ft Appel nog geen distribu-
in eigen land gevonden.
N vertoont de film later dit
op de Nederlandse televi-
door Nico de Boer
Amsterdam - Deze week ver
scheen de geheel vernieuwde
en herziene editie van 'Komrij's
Nederlandse poëzie van de
19de tot en met de 21ste eeuw
in 2000 en enige gedichten'. Of
tewel 'De Dikke Komrij', zoals
de meest gezaghebbende poë
ziebloemlezing in het Neder
lands taalgebied wel wordt ge
noemd.
Gerrit Komrij (1944) gooide in
1979 met de eerste editie van
zijn bloemlezing een steen in
de toen nog rimpelloze vijver
van de Nederlandse poëzie.
Vooral de Vijftigers, die Komrij
hun plaats wees, waren ont
stemd. En ook nu verwacht hij
weer enige deining. Sterker, hij
hóópt er op. „Wat tamtam
Gerrit Komrij herziet zijn gezaghebbende bloemlezing van de moderne poëzie
brengt de bloemlezing onder de
aandacht. En dat staat - om
mijn nobele kant maar weer
eens te laten zien - in dienst
van de poëzie die dan onder de
aandacht van een groter pu
bliek wordt gebracht. Als er een
beetje ruzie over de bloemle
zing wordt gemaakt, wil ik het
vuurtje best zelf nog wel een
beetje opporren."
Door de zeef van Komrij gingen
meer dan 200.000 gedichten.
Uiteindelijk konden er ruim
tweeduizend de goedkeuring
van de meester wegdragen, die
bijeengebracht zijn in een
tweedelig boek van ruim twee
duizend bladzijden. „Toen de
vorige druk uitverkocht was,
dacht ik: ik ga de hele Neder
landse poëzie opnieuw lezen.
In de nieuwe bloemlezing is na
tuurlijk een en ander bij het ou
de gebleven. Maar van dichters
als Lucebert en Guido Gezelle
heb ik nieuwe gedichten uitge
kozen. Omdat ik daar zin in
had. Bij sommige dichters was
de gemiddelde kwaliteit van het
werk zo hoog, dat ik de keuze
maar dezelfde heb gelaten."
Zijn poëziebijbel is in de afgelo
pen kwarteeuw uitgegroeid tot
een standaardwerk. Had hij dat
ooit kunnen bevroeden? „Het
was ooit bedoeld als een pole
mische bloemlezing, waarin ik
wilde zeggen waar ik poëtisch
stond. Mijns ondanks heeft de
bloemlezing zich ontwikkeld.
Het werd gekocht, geciteerd en
gebruikt. Het persoonlijke zit er
nog wel in. Dat is wat mijn keu
ze een beetje geloofwaardig
maak omdat ik tegenover geen
enkele school, richting of uitge
verij verantwoording hoef af te
leggen. Het is ook een naslag
werk. Er staan veel bekende ge
dichten in, want je wilt toch
ook een bloemlezing hebben
waarin je af en toe iets kan op
zoeken."
„Het is een toonzaal van de Ne
derlandse poëzie, waarin ik met
plezier andere geluiden, andere
stemmen toelaat dan die in me
zelf huizen. Waarin ik royaal
ruimte bied - maar dat is na
tuurlijk mijn afschuwelijk goeie
karakter - aan mijn vijanden.
Als je niet walgelijk filantro
pisch bent, begin je niet eens
aan een bloemlezing. Dit is nou
niet het prettigste werk wat je
kunt bedenken. Het is heel in
tensief, oneervol werk ook, het
gaat altijd over werk van ande
ren."
In de vorige editie sneuvelden
nogal wat dichters (onder wie
Aad Nuis en Henk Spaan). Deze
keer is veel dichters het literaire
ravijn bespaard gebleven.
Komrij: „Dankzij de omvang
kon ik ook andersoortige ge
dichten opnemen. Het spijt me
als sommigen diep teleurge
steld zijn door het tekort aan
gesneuvelden. Maar het aantal
bundels waaruit niks is opgeno
men, loopt óók in de duizen
den. Er is een heel groot gebied
van de poëzie dat de gemiddel
de poëzieliefhebber ontgaat.
Niemand kan honderden bun
dels per jaar volgen. Dat is ook
een beetje de functie van een
bloemlezing. Er moet iemand
zijn die zich opoffert en zijn
hoofd voor een ander op de
slachtbank legt."
Seal is na vijf moeilijke jaren weer terug met een nieuw album
door Sandra Put
londen - Hij heeft vijfjaar lang niets
van zich laten horen. Maar wie denkt
dat Seal thuis heeft zitten niksen,
heeft het mis. De singer-songwriter
heeft het druk gehad. Druk met zich
zelf en met zijn zoektocht naar het
juiste ingrediënt om tot een goed al
bum te komen.
Het hoogtepunt van zijn carrière be
reikte hij alweer bijna negen jaar ge
leden. Seal, op 19 februari 1963 gebo
ren als Henry Samuel, scoorde een
hit met het nummer 'Kiss from a ro
se', dat werd gebruikt als soundtrack
voor de film 'Batman Forever'. Seal
kreeg twee Grammy's voor het num
mer en wist meerdere keren platina
te behalen. Een succes dat hij met
zijn album 'Human Being' uit 1998
niet wist te evenaren. En toen werd
het stil.
Ruim vijfjaar had hij nodig om terug
te keren met een gloednieuw album.
'Seal IV' - inderdaad zijn vierde al
bum - kwam met veel moeite tot
stand. Een verhuizing naai' zijn ge
boortestad Londen en heel wat emo
ties waren er voor nodig om tot het
uiteindelijke resultaat te komen.
Seal is inmiddels een aantal maanden
op promotietour in Europa, want na
zoveel jaar radiostilte is het nodig bij
menigeen - de ware fans daargelaten
- het geheugen op te frissen. Seal?
Oja, dat is die donkere man die zich
zeehond noemt omdat hij zo van die
dieren houdt en in 1989 voor het
eerst van zich liet horen met 'Killer',
een nummer dat werd gemaakt door
de technoproducer Adamski. Seal is
ook van die hitsingle 'Crazy' uit 1991.
Diezelfde man nestelt zich anno 2004
tevreden in een bank van een chique
hotel in Amsterdam. Hij geniet zicht
baar van het sterrendom waar hij
weer deel van uit lijkt te maken. Gre
tig eet hij de kaaskoekjes op die die
hij elders in de kamer vond. Hem er
op wijzen dat hij bijna 41 jaar wordt,
levert enkel opgetrokken wenkbrau
wen op. Praten over zijn leeftijd en
óver zijn afwezigheid in de muziek-
business doet hij liever niet. Vraag
hem ook niet wat hij de afgelopen tijd
heeft uitgespookt, want Seal wordt
daar kribbig van. Hij heeft een nieu
we plaat gemaakt en daar gaat het
om.
De afgelopen jaren heeft hij het niet
makkelijk gehad. Zo'n twee jaar na
zijn album 'Human Being' had Seal
een compleet nieuw album geschre
ven. Klaar voor een release en klaar
voor de spotlights, zo leek het, maar
de zanger was ontevreden. Dé num
mers verdwenen in de figuurlijke
prullenbak. Hij probeert de drasti
sche beslissing van destijds nog eens
te verklaren: „Het voelde niet goed.
Voor mij is muziek pas goed als je er
iets bij voelt. Je moet emotie voelen.
En dan hoefje het niet eens te zijn
met de teksten, maar het gevoel dat
het nummer oproept, moetje raken.
Je moet je door de muziek verbonden
voelen met jezelf. Over bepaalde din
gen in je eigen leven gaan nadenken.
Ik heb dat zelfbij bepaalde nummers
van U2 en Coldplay."
Met geen nummer meer in zijn bezit
voor een langverwacht nieuw album
brak voor de zanger een moeilijke tijd
aan. Hij moest opnieuw beginnen of
zoals hij het zelf zegt 'op zoek gaan
naar dat ene ingrediënt om weer tot
de juiste muziek te komen'.
Dat een groot aantal mensen daar op
zat te wachten is een aantal maanden
na de release van 'Seal IV' wel duide
lijk. Het album is reeds platina in
Duitsland, Frankrijk en Zwitserland.
In Engeland, Oostenrijk en Canada
heeft het album de status goud be
haald. En de tweede single van het al
bum, 'Love Divine', heeft inmiddels
de top 20 in Duitsland, Frankrijk,
Oostenrijk, Zwitserland, Polen, Portu
gal en België weten te bereiken. In
Nederland is het vooralsnog rustiger,
maar als het aan Seal ligt komt daar
snel verandering in.
De artiest is ervan overtuigd dat hij
Seal: „Ik moest terug naar mijn roots. Ik moest terug naar de plek waar het ooit was begonnen met het maken van mu
ziek." Foto: AP/Stefano Paltera
over een goed album beschikt. Het
kostte hem wel veel moeite. „Ik
moest terug naar mijn roots. Ik moest
terug naar de plek waar het ooit was
begonnen met het maken van mu
ziek. Pas dan zou ik weer met goed
werk kunnen komen. Kijk, het schrij
ven van teksten is niet zo moeilijk,
maar belangrijker is dat je ook weet
waar je over zingt. Je kunt niet over
de liefde zingen als je niet weet wat
dat inhoudt."
Seal verliet de stad Los Angeles waar
hij ruim twaalf jaar woonde. Hij ging
terug naar Londen. Dat was de plek
waar hij zichzelf opnieuw kon vin
den. „Ik was te lang van huis geweest.
Mijn cultuur ligt in Londen", zegt
Seal die als half Nigeriaan, half Brazi
liaan in Londen het levenslicht zag.
Met zijn Afrikaanse en Zuid-Ameri
kaanse afkomst heeft hij niet veel.
„Daar heb ik nooit gewoond. Ik ben
in Engeland opgegroeid. Dat land is
verantwoordelijk voor mijn houding,
mijn levensfilosofie, mijn normen en
waarden, mijn humor, mijn voorko
men."
Duidelijke voorbeelden van zijn En
gelse roots kan hij niet geven. Het is,
zoals zoveel in het leven van Seal, 'ge
woon een gevoel' dat hij in tegenstel
ling tot zijn liedjes in een gesprek niet
goed onder woorden kan brengen.
„Teksten schrijven is mijn manier om
mijn emoties te uiten."
Het vertrouwde Londen bracht hem
tot rust. De inspiratie vond hij zoals
altijd in de dingen om hem heen. „Ik
was in Engeland op zoek naar het
juiste ingrediënt om goede muziek te
maken", vertelt hij. Hij vond het,
maar wat het precies geweest is waar
door de creativiteit weer op een goe
de manier naar boven kwam kan hij
zelf niet aangeven.
Het was in elk geval ook zijn hervatte
samenwerking met producer Trevor
Hom, die hem goed deed, hem weer
motiveerde. Met Hom maakte hij in
1994 het platina-album 'Seal' waarop
'Kiss from a rose' stond. „Het is goed
om iemand om je heen te hebben die
meekijkt en meedenkt. Trevor maakte
me duidelijk dat het niet om de tek
sten ging die ik schreef. Ik dacht dat
ik een tekstschrijver was, maar hij zei
dat de reden waarom mensen mijn
muziek goed vinden op de eerste
plaats te maken heeft met mijn stem.
Hij noemde mij een zanger. Daar
heeft hij gelijk in. Mijn stem is mijn
instrument om emotie over te bren
gen.
Seal treedt 10 maart op in de
Pepsi Stage in Amsterdam.
DE ZEVENDE
HEMEL
Welke film zou ieder
een gezien moeten
hebben? Wat is het
mooiste boek ooit ge
schreven? Welke mu
ziek weet telkens weer
te ontroeren? Wat is
het mooiste kunst
werk aller tijden?
Kortom: waarmee is
Jetteke Bolten-Rempt,
directeur van Stedelijk
Museum De Lakenhal
in Leiden, in de Zeven
de Hemel?
Beste cd?
„De cd 'Tehillim' van Steve
Reich. Ik vind hem een enorm
inspirerende componist. Hij
maakt zogeheten minimal mu
sic, maar doet dat op een vrije
en niet dogmatische manier.
Reich heeft bijvoorbeeld
prachtige opera's, of misschien
moet ik het muziektheater
noemen, geschreven. 'Tehil
lim' heb ik vorige maand op
een festival rond Steve Reich in
Den Haag nog in het echt ge
hoord. Het is de zuiverste mu
ziek die je je kunt voorstellen.
'Tehillim' is eigenlijk één fase
vrijer dan de minimal music.
Er zit ook nog iets van een me
lodie in. Ik draai de cd zeer ge
regeld. Je moet er alleen wel
even rust voor nemen; het is
geen muziek voor op de ach
tergrond."
Beste boek?
„Het boek 'Everything is illu
minated' van Jonathan Safran
Foer. Hij is een jonge Ameri
kaanse schrijver die op zoek is
gegaan naar zijn wortels in
Oost-Europa. Met een vage fo
to ging hij naar de Oekraïne
om de vrouw te vinden die zijn
grootmoeder van de nazi's
heeft gered. Hij kwam diep te
leurgesteld terug, maar heeft er
een prachtige roman over ge
schreven. Heden en verleden
ontmoeten elkaar in zijn ver
haal, maar hij vertelt het op
een werkelijk grandioze ma
nier. Heel bizar, heel verras
send."
Beste film?
„Ik kies voor de meest aangrij
pende film: 'Bowling for Co
lumbine' van Michael Moore.
Die documentaire heeft een
enorme impact op mij gehad.
Het is een schitterende film. Zo
bedreigend en griezelig. Zeker
bij alles wat er momenteel in
de wereld gebeurt. Het is al
weer even geleden dat ik 'm
gezien heb, maar hij staat me
nog helder voor de geest. Ik zie
niet zo heel veel films. Het
liefst kijk ik ze in een bioscoop
of filmhuis. Thuis word ik
maar afgeleid door reclame of
de telefoon."
Beste kunstwerk?
„Dat is de lastigste keuze voor
iemand als ik. Ik heb er vooral
moeite mee dat ik maar één
ding mag kiezen. Uiteindelijk
ga ik toch voor het beeld 'Fe-
mie' van Charlotte van Pal-
landt. Het is een houten beeld
uit 1939 en het staat in De La
kenhal in de zaal van de twin
tigste eeuw. Het museum heeft
het vlak voor haar overlijden in
1997 gekocht. Ze was er erg
mee ingenomen dat het in een
zaal met onder anderen Theo
van Doesburg kwam te staan.
Van Pallandt was aan het uit
teakhout gesneden beeld ge
hecht, omdat het haar hele le
ven thuis naast de tv had ge
staan. Femie was een geliefd
model van haar. Bij de onthul
ling in De Lakenhal was de
kunstenares al overleden, maar
het model was er wel bij. Het is
een uniek beeld. Ik vind het
ook een echte sculptuur, om
dat het van alle kanten prach
tig is."
tekst: Theo de With
foto's: Hielco Kuipers
rotterdam/gpd - Vóór de offici-
ele afscheidsceremonie van co-
directeur Simon Field van het
International Filmfestival Rot
terdam (IFFR) zijn gisteravond
in De Doelen de Tiger Awards
van dit 33ste festival uitgereikt.
Grote winnaar was 'The Mis
sing' van de Taiwanese regis
seur Lee Kang-sheng die naast
een Tiger ook de KNF-Prijs van
de Nederlandse filmkritiek
kreeg en de NETPAC-Prijs van
de Aziatische filmjournalistiek.
De overige twee Tiger Awards
gingen naar 'Summer in the
Golden Valley' van Sredjan
Vuletic uit Bosnië-Herzegovina
en 'Unterwegs' van de Duitse
regisseur Jan Krüger.
Na de uitreiking eerde de ge
meente Rotterdam Simon Field
met de Wolfert van Borselen-
penning voor 'zijn grootste in
spanningen voor en hartstoch
telijke betrokkenheid' bij het
IFFR. Het Franse ministerie van
Cultuur en Communicatie ken
de hem de onderscheiding 'Of
ficier dans l'ordre des Arts et
Lettres' toe voor de versprei
ding van de Franse cultuur. De
leiding over het IFFR komt in
handen van de huidige co-di-
recteur Sandra den Hamer.
Field wordt lid van de selectie
commissie van het Hubert Bals
Fonds en onder meer directeur
van het Britste filmproductie
bedrijf Illuminations Films.
De drie gelijkwaardige Tigers
uit de VPRO Tiger Awards Com
petition zijn de belangrijkste
prijzen van het IFFR. Ze wor
den sinds 1995 uitgereikt aan
makers van eerste of tweede
speelfilms als platform voor het
ontdekken van nieuw filmta
lent. Winnende regisseurs ont
vangen 10.000 euro en de ga
rantie op distributie in de Ne
derlandse filmtheaters en uit
zending op televisie door de
VPRO.
theater recensie
Susanne Lammers
Voorstelling: De Meid Kwelling van
Herman Heijermans. Door Ria Eimers en
Olga Zuiderhoek. Regie: Titus Muizelaar.
Muziek: Willem Breuker Gezien: 30/1,
LAKtheater, Leiden. Nog te zien: 31/1,
aldaar.
Ze spelen Heijermans, zeggen
ze, maar Olga Zuiderhoek en
Ria Eimers geven gewoon een
lesje theater. Het LAK ziet eruit
als voor een repetitie: wat stoe
len langs de kant, wat dozen op
een tafel en het podium gezellig
verlicht met alle tl-lampen aan.
Zuiderhoek legt even uit wat
ons te wachten staat: ongeveer
een uurtje duurt de van 8 naar
2 spelers teruggebrachte Meid,
dan nog een kwartiertje het
door Heijermans zelf tot theater
omgewerkte cursiefje Kwelling.
'Zet de muziek maar aan, John.'
Dat onderkoelde begin is geni
aal. Het zet precies de juiste
toon voor het naakte theater en
het vakmanschap dat Zuider
hoek en Eimers vervolgens la
ten zien. Heijermans' stukken
zijn weliswaar niet van effect
bejag gespeend, maar wat een
intense drama's worden het in
de handen van zulke actrices!
In De Meid toont Heijermans
hoe dienstpersoneel pakweg
honderd jaar geleden werd be
handeld - door de zaken om te
keren. Mie weet iets naars van
mevrouw en heeft 'de blaadjes
omgedraaid'. Dat gaat er niet
bepaald subtiel aan toe.
Ze heeft een straathond mee
naar huis gesleept, viert haar
verjaardag in de salon en me
vrouw mag nu eens haar eigen
dienstmeisje zijn. De bruuske
ringen die Heijermans bedacht,
zijn vaak op het kinderachtige
af, maar het stuk werkt toch,
omdat Zuiderhoek (de meid) en
Eimers (alle anderen, maar
vooral de mevrouw) zo fantas
tisch kunnen spelen. Ze sch
mieren natuurlijk, maar ze spe
len ook heel fijn en venijnig. De
constante afwisseling geeft het
stuk een fabelachtig ritme en
legt ondanks alle lolligheid de
nadruk op de tragiek. Van de
meid wel te verstaan, die met
haar niet gebruikte uitzet, 'zo
geel als saffraan' inmiddels, en
haar versloofde jeugd zo weinig
van het leven heflÉ gekregen.
Het ultrakorte Kwelling, een
dialoog tussen een echtpaar
van wie de man blind is gewor
den, vormt met De Meid een
mooi tweeluik. Dialoog is ei
genlijk geen goed woord, het is
meer een verhoor. Hij was ver
liefd op haar beste vriendin en
zij weet dat dat nog altijd zo is.
Zij verzorgt hem en daarom,
vindt ze, heeft ze het recht hem
volledig te bezitten.
Eimers speelt de claimende
vrouw, Zuiderhoek de hulpelo
ze, ontwijkende man. Virtuoos
laten ze je sympathie heen en
weer springen. Zuiderhoek, in
alles ineens een breekbare oude
man, wordt door de alles be
grijpende, want oppermachti
ge, vrouw als het ware met vlie
gertouw omwikkeld en de ma
nier waarop Eimers de draad
strak trekt, is weergaloos.
