KUNST CULTUUR
Honderd jaar surrealisme van Dali
Korte, sidderende zigzaglijntjes Opnieuw niet te vermijden
Overduin in De Lakenhal
1%
Spaanse schilder ook na zijn dood nog vol verrassingen
Rr
De pop, eei
wat zielloze:,;
vertoning
Redford ei*»"'
Che
muziek recensie
lidy van der spek
Trio Amédée. Gehoord 25/1
Stadsgehoorzaal, Leiden
Het Trio Amédée bestaande
uit de violist Emmy Verhey,
cellist Godfried Hoogeveen
en pianist Paul Komen, ver
kende in de NUONzaal de ui
terste grenzen van hun klank
wereld. Dat leidde bij pianis
simo passages tot wonder
schone fragiele zachtheid, bij
fortissimo tot een magistrale
orkestklank. Paul Komen, su
perieur en dominant aanwe
zig, en Emmy Verhey legden
de extremen overigens net
iets minder ver dan Godfried
Hoogeveen, wat hem tijdens
Ravels pianotrio in a dan ook
een gesprongen c-snaar ople
verde; j? timer maar wel hila
risch. Zo overvleugelde hij di
rect al in het Trio Elégiaque
in g mineur van Sergei Rach-
maninov de vioolklank van
Emmy Verhey. Nu speelde zij
aan het begin van het 'Lento
lugubre' nog niet op volle
toeren, enigszins aarzelend,
wellicht door de kille onaan
gename tocht die door de
foyer waarde.
Rachmaninov componeerde
dit Trio op negentienjarige
leeftijd. Tijdens de première
in 1892 speelde hij zelf de
pianopartij. Voor Komen een
hele uitdaging. De vier om-
hoogstuwende noten werkten
door het hele Lento obsessief,
naar een climax toewerkend,
dan wel tragisch versluierd
als een vraag naar het hoe en
waarom, zeer spannend door
Amédée vertolkt. Door de he
le elegie heen trekken korte
sidderende zigzaglijntjes van
de strijkers.
0«>k het Pianotrio van Ernest
Chausson (1855-1899) staat
in mineur (g), evenals Ravels
pianotrio na de pauze. Don
ker vlammend zet Hoogeveen
het thema in, intens en deli-
kaat overgenomen door de
viool. Als één monumentale
stem spelen Hoogeveen en
Verhey unisono passages,
waaronder rustige pianoak
koorden vallen. Met losse
lichte handen vlindert Ko
men over de toetsen omhoog,
omlaag, omhoog, omlaag
waarop hij met een donde
rend fortissimo die lichtheid
wegmaait. In het 'Assez Lent'
stelt de componist zich
kwetsbaar op. Chausson
toont hier zijn diepste gevoe
lens; fascinerend verbeeld
door Trio Amédée in oases
van rust, spannend oplaaien
de dynamiek, diminuerend
naar een zuiver en sereen
aangehouden slottoon.
Ravels Pianotrio in a bruist en
briest. Zelfs in het 'Modéré'
wordt strak ritmisch aange
stuurd op een heftige explo
sie, voorafgegaan door een
huiveringwekkend tere melo
die. Paul Komen laat in de
'Passacaille' in sobere klank
kleur als vanuit een verte dof
fe voetstappen horen waarin
de cello met een warm colo-
riet zijn stempel zet. Verhey
gaat mee in dit uitgezette
spoor met een ingetogen
diepgang. Zo 'liepen' drie
zeer getalenteerde musici in
een gematigd tempo te sa
men, in die stille 'bas'melo-
die.
Nerveus, licht hitsig vangt de
Finale aan. Amédée werkt
eensgezind toe naar fenome
naal orkestraal hoogtepunt,
waarin Paul Komen vaktech
nisch en muzikaal excelleert.
Het enige minpuntje van dit
samenspel is de weliswaar
schitterende, maar soms te
volumineuze celloklank van
Godfried Hoogeveen. i
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: Wonderful Live van Het
Groot Niet Te Vermijden. Met Martin
Bakker, Louis Kockelman, Jochem Kroon,
Sjoerd Plak en Peter Tinke. Gezien in de
Leidse Schouwburg op 26 januari.
Vanavond herhaling
De tijden zijn gunstig voor lief
hebbers van theatraal mu-
ziekentertainment in en rond
Leiden. De maand begon sterk
en geestig met De nieuwe
snaar. De Gitanos de Granada
gaven een fantastische flamen
covoorstelling heb ik me laten
vertellen. Overmorgen de ope
rette Die Fledermaus, volgende
week fado. En dat is dan alleen
nog het aanbod van de Leidse
Schouwburg. Tel daar Het
Groot Niet Te Vermijden bij op,
en je moet zo langzamerhand
gaan nadenken over welke
soort muziek nog niet in h<^
Leidse voorbij is gekomen.
Je weet met HGNTV altijd waar
je aan toe bent: groot feest uit
alle muzikale hoeken. Kopman
Louis Kockelman (inmiddels
zestig, maar dat zie je bij hem
minder dan bij Mick Jagger)
noemt de groep een luxe cover
band waarvan de ideeën nog
lang niet op zijn, en zo is het
maar net. Het Groot switcht
soepel tussen stijlen en sferen,
en bedenkt gasten (meestal cre
aties van Kockelman) die weer
aanleiding zijn voor nieuwe
muzikale zijstraten. De opzet is
voorspelbaar ­ elk nummer
minstens één grap, en dan goed
spelen ­ maar dat betekent
niet dat hun voorstellingen
voorspelbaar zijn.
De groep bestaat sinds 1985.
Sinds een paar jaar moeten we
trompettist Bert van Bommel
en bassist Anton van den Burg
helaas missen, maar de vervan
gers mogen er zijn. Naast Koc
kelman (altsax en zang) bleven
Peter Tinke (virtuoos op de
toetsen) en drummer Jochem
Kroon. Nieuw zijn Martin Bak
ker en gitarist Sjoerd Plak. Mu
zikale alleskunners die ook the
atraal uit de voeten kunnen met
als extra bonus dat de meer
stemmige zang nog beter is ge
worden.
Het Groot trakteert dit keer op
Turkse powerpop, draaiorgel,
Balinese percussie en dans,
gamelan (Kockelman blijkt ook
een goed Indisch verteller), tut
tig mannencabaret, Albanese
straatmuziek, de geestverrui
mende kant van The Beaües,
Asterixfolk, de Vlaamse friet
zanger Gert Verdomme en nog
zo het een en ander. Meestal
sterk en verrassend getroffen; er
zit dit keer maar weinig vulsel
tussen. Al die muziek krijgt de
vertrouwde showy aanpak, met
veel glitter en uitbundig licht.
Niet zo absurd, dwars en eigen
zinnig als De Nieuwe Snaar,
maar gladder en gestroomlijn-
der. En van een even begena
digd muzikaal niveau. j
Hedy d' Ancona. Foto: GPD
D' Ancona in
Volkenkunde
leiden - Hedy d' Ancona is gast
spreker tijdens de tweede bij
eenkomst van het Vrouwennet
werk Leiden (in oprichting). De
oud-minister draagt woensdag
middag vanaf 16.00 uur voor uit
haar boek 'Het Persoonlijke is
Politiek'. Dat is ook de naam
van de door haar ingerichte ex
positie in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde, niet toeval
lig plaats van handeling van de
lezing. Na afloop is er napraten
in het museumcafé. De toegang
bedraagt 2,50 euro.
Poppodium 013
in problemen
tilburg - Poppodium 013 in
Tilburg ontslaat acht perso
neelsleden en geeft zes werkne
mers een andere functie of ar
beidstijdverkorting. Ook zal het
aantal optredens en met name
het aantal dansavonden dras
tisch worden beperkt. Het pop
centrum kampt met een exploi
tatietekort van enkele tonnen.
Schuurmans
in de hoofdrol
Amsterdam - Producent Johan
Nijenhuis en regisseur Pim van
Hoeve gaan na 'Liever verliefd'
een nieuwe romantische kome
die maken. Het project dat luis
tert naar de naam 'Snow Fever',
vertelt over drie meisjes die
strijden om de liefde van een
manipulerende snowboardle-
raar. De mannelijke hoofdrol
wordt vertolkt door acteur
Daan Schuurmans.
Expo over
woonwijken
Rotterdam - Het Nederlands
Architectuurinstituut (NAi) in
Rotterdam wil aan de hand van
de tentoonstelling 'De Grote
Verbouwing de ontwikkeling en
de gevolgen van herstructure
ring onderzoeken. De vernieu
wing van de naoorlogse woon
wijken is de meest ingrijpende
bouwopgave van Nederland.
Dertien woonwijken en 160
projecten staan van 12 februari
tot en met 31 mei centraal.
Impressionisten
in Den Haag
den haag - Van Corot tot Cé-
zanne - De natuur als atelier'
toont aan de hand van beroem
de doeken de ontwikkeling van
het 19de eeuwse landschap. De
tentoonstelling, met werken
van onder anderen Corot, Mo
net en Cézanne, begint op 31
januari en duurt tot en met 9
mei in het Gemeentemuseum
Den Haag.
Koormuziek
in Gouda
gouda - De Sint Janskerk in
Gouda staat 13 februari in het
teken van Russische muziek.
Het concert is gewijd aan gees
telijke en wereldlijke koormu
ziek van bekende Russische
componisten uit de 19de en
20ste eeuw. De werken worden
in het Russisch gezongen.
leiden - Het Stedelijk Museum
De Lakenhal is sinds kort een
aantal kunstwerken van de
schilder Henk Overduin rijker.
Ze zijn afkomstig uit de nala
tenschap van de erfgenamen
van Overduin. De Lakenhal
toont de schilderijen op een
speciale expositie die van 3 fe
bruari tot en met 25 april
wordt gehouden onder de
noemer: Schenking Henk
Overduin: iedereen is kunste
naar.
Henk Overduin (1943-1988) is
vooral bekend als de bevlogen
educator die in de jaren '70
met een kunstkar de Haagse
Schilderswijk introk. Als de
mensen niet naar het museum
wilde komen, zo redeneerde
hij, dan moest de kunst maar
naar de mensen toe. Op 26-ja-
rige leeftijd wint hij met de
'Straatjes en steegjes van Lei
den' de eerste prijs in de CO-
OP schilderwedstrijd. In korte
tijd heeft hij exposities in Lei
den, Amsterdam, Rotterdam
en Hilversum.
Zijn loopbaan in de museum
wereld begint als assistent op
de afdeling moderne kunst
van het Frans Halsmuseum in
Haarlem en eindigt met het
adjunct-directeurschap van
het Haags Gemeentemuseum.
Tijdens zijn hele leven blijft
Overduin op zoek naar kunst
waarbij de toeschouwer zoveel
als mogelijk wordt betrokken.
Op de expositie in De Laken
hal zijn behalve tekeningen en
schilderijen ook objecten die
met verschillende technieken
en materialen zijn gemaakt.
Drie onderwerpen komen tel
kens terug: zijn christelijke op
voeding, zijn liefde voor zijn
vrouw en zijn sociologische
interesse.
barceiona/gpd - Honderd jaar
geleden werd in Figueres de sur
realistische schilder Salvador Fe
lipe Jacinto Dali geboren. Spanje
viert zijn eeuwfeest met een
reeks van exposities, symposia,
congressen, muziek- en theater
evenementen. Het surrealisti
sche festijn beperkt zich niet tot
Spanje. De rondreizende ten
toonstelling 'Dali, Cultura de
masses' (Dali, Cultuur van de
massa), is in het voorjaar van
2005 ook te zien in museum
Boymans van Beuningen in Rot
terdam.
Toen in 1975 de hele wereld
protesteerde tegen de executie
van vijf ETA-leden, in opdracht
van dictator Franco, stuurde
Salvador Dali' de 'caudillo' een
telegram om hem geluk te wen
sen. De woede en verontwaar
diging van zijn landgenoten
was zo groot dat de schilder
hals over kop het land uit
moest vluchten, anders hadden
ze hem gelyncht. Vijftien jaar
na zijn dood is de relatie Dalf-
Franco nog altijd een heikel on
derwerp. Dalf-experts ruziën er
ter gelegenheid van het eeuw
feest weer lustig op los. Was hij
werkelijk een voorstander van
het onderdrukkende regime of
was ook dit een van zijn vele
provocaties die zijn leven en
kunst beheersten?
Architect en vriend van de kun
stenaar, Oscar Tusquets zegt in
zijn boek 'Dalf en andere vrien
den' ervan overtuigd te zijn dat
het Franquisme van Dali „een
van zijn hysterische uitwassen"
was. Ter illustratie vertelt Tus
quets hoe Dali hem ooit had
uitgelegd wat het verschil was
tussen een snob en een dandy.
De eerste slooft zich uit om op
alle feestjes van de high society
te worden uitgenodigd. De dan
dy stelt juist alles in het werk
om er overal uit geknikkerd te
worden. Volgens Tusquets lijdt
het geen twijfel dat Dali pro
beerde de super dandy uit te
hangen. Zijn hele leven lang
lukte het hem dan ook om
overal uitgekotst te worden.
Op de koninklijke kunstacade
mie in Madrid schoffeerde hij
zijn docenten zo vakkundig dat
ze hem weg stuurden. Hij had
ze verweten dat ze niet capabel
genoeg waren om zijn werk
stukken te beoordelen. Zijn va
der zette de opstandige Salva
dor het huis uit toen hij op het
portret van zijn moeder spuw
de. Zijn provocaties in het ge
wone dagelijkse leven gingen
zelfs zover dat de Guardia Civil
van Cadaques, de latere woon
plaats van Dali, opdracht kreeg
om hem de toegang tot het
dorp te ontzeggen.
Zijn vreemde sympathieën voor
de aristocratie, zijn obsessie
voor Hitier en zijn aanbidding
van De Sade hadden tot gevolg
dat hij werd geroyeerd door de
communistische partij. Zelfs bij
zijn eigen surrealistische kunst
vrienden ging hij te ver toen hij
verkondigde dat het maar goed
was dat de meeste slachtoffers
van een treinongeluk derde
klas-passagiers waren. De op
richter van de Surrealistische
beweging, André Breton, gooi
de hem uit de groep.
De door sommigen als 'krank
zinnig' betitelde kunstenaar liet
bij zijn dood in 1989 een van de
omvangrijkste en meest popu
laire kunstverzamelingen ter
wereld na. Miljoenen bezoekers
vergapen zich aan zijn bizarre
schilderijen zonder nu te weten
of ze het mooi moeten vinden
of lelijk. Maar dat het boeit,
daar is iedereen het over eens.
Een groot deel van zijn werk is
verspreid over de hele wereld,
maar in het noordelijk kustge
bied van de Costa Brava waart
de geest van Dalf nog altijd
rond.
In zijn geboorteplaats Figueres,
een provinciestadje honderd ki
lometer ten noorden van Barce
lona opende hij in 1974 zijn ei-
Het museum in
Figueras is ge
heel in de stijl
van de kunste
naar Dali - ex
centriek.
Foto: GPD
gen Teatre-Museu Dalf, dat
hem door de gemeente was
aangeboden. Behalve dat daar
veel van zijn kunst is te zien,
ademen het gebouw en de om
geving de sfeer van de kunste
naar. De zwarte cadillac in de
patio van het museum, waarin
het gaat regenen als je er een
muntje in gooit, leidt de bezoe
kers een labyrint binnen van
verrassingen. De toestroom van
toeristen is de laatste jaren zo
gigantisch toegenomen dat het
museum in de zomermaanden
ook 's avonds kan worden be
zocht.
Van Figueres is het niet ver naar
het kleine vissershaventje van
Port Lligat, waar het huis van
Dalf staat. Het fantastische uit
zicht over de rotsachtige baai
komt in veel van zijn werken te
rug. Hij nodigde er zijn kunst
vrienden uit, zoals de regisseur
Luis Bunuel en de dichter Fede-
rico Garcia Lorca. Hier begon
ook zijn leven met Gala. Dalf
had de Russische in Parijs leren
kennen. Toen het paar later in
Port Lligat kwam logeren werd
Dali tijdens een hysterische
lachbui die vier uur duurde ver
liefd op Gala. Ze besloot bij
hem te blijven en haar man
Eluard ging alleen terug naar
Parijs.
Gala werd zijn grote inspiratie
bron en stond tientallen keren
model voor zijn schilderijen.
Hij kocht voor haar een kasteel
tje in het boerendorp Pubol,
waar ze in de weekenden vaak
naar toe gingen. In de kelder
van het kasteeltje ligt Gala be
graven. Naast haar tombe is het
lege graf dat voor de kunstenaar
zelf was bestemd. Dalf had een
verbinding tussen de twee tom
bes laten maken zodat ze el-
kaars hand konden vasthou
den. Maar zover is het nooit ge
komen. Dalf ligt tachtig kilome
ter van Gala verwijderd in zijn
eigen museum in Figueres.
Ook na zijn dood zorgde de
schilder nog voor een paar ver
rassingen. Bij opening van- zijn
testament bleken al zijn bezit
tingen te zijn nagelaten aan de
Spaanse staat en niets aan de
Catalaanse regering, een fout
die de Catalanen hem nog altijd
niet hebben vergeven. Zijn ad
vocaat zou Dalf vlak voor zijn
dood hebben overgehaald om
voor Madrid te kiezen boven
Barcelona. Als beloning werd
Dalf postuum de titel van mar
kies verleend.
De herdenking van de hon
derdste geboortedag van Span-
je's meest omstreden kunste
naar is aanleiding voor een
nieuwe stroom publicaties,
waarin het bizarre leven van de
kunstenaar uit de doeken wordt
gedaan. Het comité dat het
eeuwfeest van de surrealist or
ganiseert is daar niet blij mee.
Het wil vooral de nadruk leggen
op de betekenis van de kunste
naar Dali - minder op de per
soon zelf.
De belangrijkste gebeurtenissen
rond het eeuwfeest van Dalf
spelen zich af in Figueres, Ca
daques (Port Lligat), Pubol,
Barcelona en Madrid. Daar
naast is er een grote overzichts
tentoonstelling in Venetië en
New York. Een tweede expositie
'Dalf, Culura de masses' is on
der meer in Rotterdam te zien
in het voorjaar van 2005.
dinsdag 27 januari 2oo4
recensie theater k
Paulien Koopmans e
Voorstelling: 'De pop'. Door: |j
Theatergroep Mamarisa. Regie: AaJ
Wieman en Sabine Vanderbroeck. Sff
Judika Leszmann, Dónci BAnki, Penip
Schupper. Gezien: 25/1 LAKtheatej
Leiden L
Met kleine sierlijke pasjes dj
sen als een prima ballerf
Hoog boven de grond acrobtta
sche kunsten uithalen. Of je [°e
wegen als lappenpop met Pen
nen van elastiek. Aan het iZ01
van theatervoorstelling |oel
pop' van Theatergroep Maj^e
risa zetten vijftien kinderen!on
het publiek een wervelende'fj 8'
cusshow neer door de bewejPos
gen van de drie volwassen sK i*1
Iers te imiteren. Sommige |e8c
tiesten' ogen een beetje teiP^
houdend, anderen genieten
het moment in de schijm
pers en zwaaien trots naarl
zaal.
Het slot van de voorstellin|
echt een goedmakertje.
voor het overige boeit 'De
niet genoeg. Het stuk wordi
een trage manier gespeeld, zferf
der veel spanning. Er is oolVO(
weinig houvast voor de spek ^e'
Het verhaal is daarvoor te a1331
De jongen Jaap-Jan erft vanfwe(
overgrootmoeder een pop. re L
woont bij zijn strenge tante301
hem op het hart druk zuini|erei
zijn met dit antieke speelg<per
Ze dreigt: anders moet Jaap W01
naar een internaat. En het ^'es
vermijdelijke gebeurt, tijcPpn
een dans - die blijkbaar te t H
is al ziet het er tamelijk ged?e ei
plineerd uit - verliest de i8lai
een arm. Jaap-Jan gooit de ac*
in het park weg en ontmoet^
circusmeisje Jaél. De pop 1
tot leven en met zijn drieën,
sluiten ze een circusact te
ken.
Het spel van Jaap-Jan en Jaj
te veel naar binnen gekeerd
het publiek echt te rakenJJJ
personages hebben nauwef
:ten j030
üjnJui
naar
>rdV"
jet
)ki
Ja! tl
diepgang. Ze wekken geen sLe|
pathie, ontroering, of afkeer
Niks. Aan het begin van
voorstelling weten we niets
Jaap-Jan; en aan het eind.
we geen stap verder. Ook j
blijft vlak, ze mompelt wat
sisch, of een andere 'Slavis
taal, maar zij overtuigt niet
leen de pop (gespeeld dooi
dika Leszmann) valt op
haar accordeonspel, dansf"',
sterke mimiek. Helaas is
niet voldoende om van 1
voorstelling een succes te r
ken. Zelfs al is het circusfej
aan het einde voor het pu^g
t teg<
ue n
J6.
een verrassing. (niek
Redford in Havana. Foto:
mexico-stad/anp - De Ai n m
kaanse acteur en producen n
bert Redford heeft in Cubf
nieuwe film over de revoL e*
nair Emesto 'Che' Guu Jp
(1928-1967) 1Ne'
rolprent uioiiua uc muiutr
(Motor-Dagboeken) gaat
de reis per motorfiets dj10.01^
jeugdige Guevara en zijn v. y.n
Alberto Granados in 1952
Latijns-Amerika maakten. s;
Bij de voorstelling in Ha,
waren de weduwe en do J"
van Che, Aleida March en on
dita, en de inmiddels 82-r 0r
Granados zelf aanwezig. E. &0:
gie van de film was in ha onz
van de Braziliaan Walter S.
de hoofdrol is gespeeld daL.0If'
Mexicaan Gael Garcia Berr0
De indrukken van armoei on\
onderdrukking die de Arg\ n „a
Guevara tijdens de motor, s
opdeed, versterkten zijn feu?
tuiging dat hij de maatscb m
wilde veranderen. Hij sloo?0 0n
bij Fidel Castro aan, die ?.V(
1959 het regime van d/s e 0
baanse leider Batista tel
bracht.
