Van uitbater Borrel tot tandarts Auw
BNN-gevoel: vrijheid,
blijheid
'Liever een 3 en een 9 dan twee keer een 6"
Oprichter en voorzitter Bart de Graaff, die in 2002 overleed, is nog prominent aanwezig in het Hilversumse BNN-kantoor. Foto: GPD/Marco van Hal
Vooropgesteld: naamgrappen
zijn meestal niet leuk. Je kunt
immers je naam niet kiezen.
Die krijg je van je vader of - de
laatste tijd in toenemende
mate - van je moeder. Maar je
beroep kies je zelf. En dat kan
amusante combinaties
opleveren. Er zijn honderden
voorbeelden van te vinden.
door Karin Gunderman
Nomen est omen, de naam is een voorteken.
Ouders denken diep na hoe ze hun spruit zul
len noemen. Ze kiezen voor Beatrix (zij die ge
luk brengt), Irene (vrede), Petrus (rots) of Justus
(de rechtvaardige) in de hoop dat hun kind tij
dens zijn leven deze belofte zal waarmaken.
Met achternamen is het wat anders. Een keuze
is er normaal gesproken niet. Je erft die door
gaans van vader of moeder. Bijna tweehonderd
jaar geleden kon je nog wel een achternaam
kiezen. In de Napoleontische tijd, zo rond 1811,
werd je in Nederland verplicht een geslachts
naam te voeren en die te laten registreren. In de
meer onder Franse invloed staande zuidelijke
gewesten gebeurde dat al een paar jaar eerder.
Velen voerden al een geslachtsnaam. Die ver
wees bijvoorbeeld naar de stad of het dorp waar
ze vandaan kwamen (van Delft, Van Loenen),
een van hun eigenschappen (de Lange, De
Zwart), hun beroep (De Boer, Bakker), de loca
tie van het huis dat ze bewoonden (Van den
Heuvel, Van Dijk) of de naam van hun vader of
opa (Pieters, Jansz). Echt vast lagen die achter
namen voor 1811 niet. De vader van Jan Pieters
kon bijvoorbeeld Pieter Willems heten en diens
vader Willem Everts.
Maar zo rond 1811 werd iedereen geacht een
achternaam te kiezen die van vader of moeder
op kind werd doorgegeven. Niet zo vreemd dat
sommigen hun reeds bestaande naam lieten
vastleggen. Geen toeval dus dat je in vissersdor
pen nog vishandelaren tegenkomt die Vis heten
of een naam dragen die verwijst naar het pro
duct dat ze verkopen (Baars, Steur, Snoek, Rog).
Maar ook elders in het land kom je ze tegen. En
ook dat hoeft geen toeval te zijn.
Neem Wilma Graat van de gelijknamige vishan
del in Nijmegen. Haar beroepskeuze was geen
toeval, want ze is al de derde generatie die de
winkel drijft. „Mijn opa is hier zo'n zeventig
jaar geleden begonnen. Of het toeval was dat hij
met de naam Graat een vishandel opende, weet
ik niet", zegt ze. Echt last van de grappige com
binatie heeft ze niet. „Soms denken de mensen
dat het niet waar is dat ik zo heet, maar ik word
er nooit mee geplaagd. Ach, de zaak gaat hier al
zo ver terug, dat ze dat niet meer doen."
Eigenlijk kennen we allemaal de voorbeelden
wel: vliegenier Benno Baksteen, de weervrou
wen Monique Somers en Diana Woei en direc
teur Zoet van Klene's dropfabriek. Nog vrij vers
in ons geheugen ligt het optreden van de bur
gemeesters Van IJsseldijk, Maas en Zomerdijk
die in 1995 werden geconfronteerd met water
overlast in hun gemeenten in het Gelderse ri
vierengebied. En als we verder terug gaan in de
tijd komen we ingenieur Leeghwater tegen die
het brein was achter grote inpolderingen.
Het zijn maar enkele voorbeelden. Ze geven
veelal enig vertrouwen in de kwaliteit die ze le
veren in hun vak. Maar je moet wel erg over
tuigd zijn dat je steengoed bent in je vak van ar
chitect of makelaar als je familienaam Rothui
zen is. Of Krot. En het getuigt van lef wanneer je
met de achternaam De Boef of De Rover sollici-
Ifprt hii lif nnlttie. Hel kan toeval zijn dal me~
neer Kerkhof in Den Haag zijn brood verdient
als uitvaartondernemer. Voor zijn zoon, die
meewerkt in het bedrijf, is dat wellicht niet het
geval. Hij heeft trouwens een naamgenoot en
collega in Tegelen. En een naamgenoot in Lei
den, maar die is zelfmoorddeskundige. Er is een
uitvaartondernemer die Leeflang heet en een
collega De Dood heeft. En wat te denken van
een tandarts Auw en dierenarts De Vloo? Ze be
staan. Zoals ook verloskundige Ooievaar en
uroloog Plasman bestaan.
In de categorie hobby en vrijwilligerswerk: zou
het toeval zijn dat mevrouw Aalmoes zich be
zighield met voedseluitdeling aan bijstands
moeders?; Dat meneer Blootma zich manifes
teerde in de Naturistenvereniging Gelderland?;
En meneer Wissel zijn vrije tijd besteedt aan
modelspoorwegbouw?
Ook in de horeca zijn er legio voorbeelden van
grappige namen. Hans Borrel uit Zwolle bij
voorbeeld is uitbater van een partyservice en
voorman van de restauranthouders in zijn stad.
„Het was geen toeval dat ik in de horeca kwam,
maar een bewuste keuze toen ik 15 was", vertelt
hij. Die keus had niks te maken met zijn achter
naam. „Soms denken ze dat het een gekozen
naam is voor mijn bedrijf, maar dat is niet zo.
Sommigen spreken het uit als Borrèl, maar het
is gewoon Borrel."
Borrels kinderen hebben inmiddels ook de
voordelen van de grappige combinatie naam-
beroep ontdekt. „Mijn zoon zit in de horeca in
Amsterdam en heeft zijn bedrijf de Borrelfa-
briek genoemd. En zelf speel ik er ook een beet
je mee. Ik heb een bedrijfje opgezet dat de Jon
ge Borrel heet, voor kooklessen en zo."
Zijn beroepsgroep heeft meer grappige combi
naties: Fles, Bierhaalder, Brouwer, Kok, Moes
pot, Van de Schepop, of Pan. Wellicht hebben
ze ooit te maken gehad met de begeleidster van
een alcoholproject, mevrouw Lazarus. En zo
zijn er nog vele amusante combinaties te vin-
den.
oude Veronica. Wij zitten rechts van
het midden, meer tegen Veronica
aan." Maar als je ze vergelijkt met
Veronica, laat dan alsjeblieft de
blonde zonnebanktypes weg. En als
ze VPRO zeggen, doelen ze op die
van vroeger. Jeroen Pauw, BNN'er,
over de VPRO van nu: „Zelfgenoeg
zame onzin."
Niet meer elk programma hoeft per
se brutaal te zijn, vindt presentatrice
Bridget Maasland. Volgens haar is
BNN geëvolueerd. „Bart ging ramen
ingooien en mensen wakker bellen,
dat is echt bewust trappen omdat
het in zijn karakter zat." De pro
gramma's zijn volgens haar meer
volwassen geworden ten opzichte
van een paar jaar geleden. Niet bru
taal alleen om brutaal te zijn, niet
absurd om het absurde. „Maar af en
toe is het wel zoeken. Ruuds Record
Show vind ik bijvoorbeeld echt vre
selijk. Hoe gekker hoe beter, dat
idee. Waar gaat het over?"
Creatieve kabouter
De top van de omroep praat graag
over de 'BNN-cultuur'. Die is vol
gens hen losjes, informeel, met korte
lijnen. Timmer: „Mijn deur staat al
tijd open." Televisiedirecteur Maar
ten van Dijk (sikje, hippe bril, door
Bridget liefdevol omschreven als
'onze creatieve kabouter'): „Ze mo
gen mij best een grote bek hebben."
Er zou zelfs sprake zijn van een 'fa
miliegevoel'. „Jammer dat de Tros
die titel van familie al heeft ge
claimd, want zo voelt het wel", zegt
Bridget.
Van Dijk komt met voorbeelden.
„Laatst toen we op de radio de Ho
mo 100 uitzonden, liepen ze hier al
lemaal met een roze pruik op. Bij
welke omroep zie je dat nou? En met
de ledenwerfacties hielp iedereen
mee."
Die speciale cultuur, dat BNN-ge-
voel, wordt door iedereen genoemd.
Presentator Patrick Lodiers: „Toen ik
voor het eerst bij BNN kwam, liep ik
door het pand en dacht: fuck, wat is
dit? Mijn sollicitatie was geen moei
lijk gesprek met stropdassen, maar
gewoon leuk. De rest heb ik met
Maarten in de kroeg besproken.
Toen ik mijn eerste redactievergade
ring had, zat ik gelijk met drie lekke
re wijven aan tafel!"
Toch, echt rock 'n roll is er niet terug
te vinden bij de jongerenomroep.
Niemand komt met Rob Out-achtige
anekdotes (Mister Veronica ontving
een keer een sollicitante terwijl hij
slechts gekleed was in broek en
stropdas). Radio-eindredacteur Vik
tor Terpstra, van onder meer BNN
United, probeert: „Toen de uitzen
ding een keer niet doorging vanwege
Champions League, gingen we met
z'n allen Monty Python-films kijken
en pannenkoeken eten. We hebben
niet veel gewerkt, wel veel gela
chen."
Bridget, grinnikend: „Pas hadden we
nog een baby-boom. Driekwart van
het pand was zwanger. Toen dacht
ik ook: jees, waar gaat dit heen? Te
levisieland is braaf geworden. We
zijn een saaie generatie. Alleen bij
Katja (Schuurman) denk ik wel eens:
meid, wat heb je nou weer gedaan?"
Ook in de leiding van de omroep zit
ten geen figuren a la Rob Out. Tele
visiedirecteur Van Dijk wil buiten
werktijd liever niet gestoord worden;
dan zit hij thuis met zijn gezin. Tim
mer, die de plaats van de charismati
sche Bart de Graaff heeft ingeno
men, is een rustige, voorzichtige
man. De voorzitter (35) heeft niet de
symbolische rol van De Graaff over
genomen, als brutaal boegbeeld.
„Dat kan niet, ik ben niet grappig",
zegt Timmer.
Timmer leerde De Graaff kennen
toen hij bij Veronica uitvoerend pro
ducent werd van diens programma.
Het plan om een eigen omroep te
beginnen, ontsproot toen Veronica
aankondigde het publieke bestel te
verlaten. De Graaff en geestverwan
ten zagen een kans om het 'jonge-
rengat' op te vullen dat Veronica bij
de publieke omroep achterliet. Tim
mer was vanaf dat moment Barts
tweede man. Over hun rolverdeling:
„Ik heb altijd gezegd: Bart, jij bent de
artiest. Maak je geen zorgen, alle for
mele dingen hou ik bij je weg." De
dood van De Graaff was voor Tim
mer een grote persoonlijke ramp,
maar in de praktijk veranderde er
niet zoveel voor hem. „Bart was niet
veel op kantoor; hij voerde geen
functioneringsgesprekken en zo. Die
dingen deed ik. Dat is niet veran
derd."
Snelheid
Jeroen Pauw vindt de sfeer bij de
omroep niet zo relevant. Wat BNN
volgens Pauw vooral sterk maakt is
de snelheid waarmee besluiten wor
den genomen. „Bij de publieke om
roep gaat het normaal gesproken
wat langzaam, omdat het langs aller
lei sub- en sous-chefjes moet. Toen
ik gevraagd werd door BNN aarzelde
ik, maar ik ben toch overtuigd ge
raakt door de mogelijkheden die er
zijn om programma's te maken. En
Foto: GPD/Carlo ter Ellen
BNN heeft zijn plek op
de Nederlandse televisie
veiliggesteld door
50.000 nieuwe leden bij
elkaar te sprokkelen.
Hoe gaat 'Bart's
Neverending Network' er
nu voor zorgen dat de
programma's blijven
scoren bij jongeren? 'Je
moet voorkomen dat je
een gezelschap krijgt dat
elkaar op de schouders
stompt en zegt: Weetje
nog, vijfjaar geleden?'
door Mischa de Bruijn
Bridget Maasland en Katja Schuurman hielpen mee met de ledenwerfactie van BNN.
Archieffoto: GPD/Martin Mooij
ZATERDAG
19 11 0 I 24 JANUARI
de snelle manier waarop dat gaat."
Hoofd aankoop Hans Schwarz
noemt de films waarin BNN heeft
geparticipeerd als voorbeeld van
daadkrachtig handelen: Costa!, Volle
Maan, Van God Los, Phileine Zegt
Sorry. „Films als Costa! en Volle
Maan werden hiervoor nooit ge
maakt, want die vonden geen plek
bij de publieke omroep. Ook voor
Van God Los waren ze jarenlang be
zig om een financier te vinden, ter
wijl dat natuurlijk een kwalitatief
goede film is. Bij ons ging het heel
makkelijk: het voorstel wordt gele
zen, nog iemand ziet het en dan we
ten we genoeg. We zijn een omroep
van snelle beslissingen, niet van ein
deloos vergaderen."
De truc is volgens Van der Meulen
om niet eerst een programma te be
denken en daar een presentator bij
te zoeken, maar andersom. „Wij
hebben een presentator waar we in
geloven, en daar ontwikkelen we een
programma bij. We zijn personality
driven. Daarom verzinnen we ook al
onze formats zelf.
Daarbij komt dat de presentatoren
het simpelweg naar hun zin hebben
bij BNN, weet hij. Bridget valt hem
bij: „Je wordt heel vrijgelaten. Toen
ik zei dat ik zelf wilde produceren,
was dat geen probleem. Ze proberen
je ook niet klein te houden. Daar
word je vrolijker door, je krijgt meer
energie. En ik word er heel loyaal
van."
Er dreigt wel een ge
vaar voor de jonge or
ganisatie. Het publiek
bestel ligt onder vuur;
er gaan steeds meer
stemmen op de omroe
pen met elkaar te laten
fuseren, al dan niet per
net. Gerard Timmer wil
niet te veel vooruitlo
pen op een dergelijk
scenario. Maar als het
gebeurt, hoopt hij dat
het kind niet met het
badwater wordt wegge
gooid. In dat geval ziet
hij wel wat in een ka
naal waarop alle jonge
renprogramma's van
de publieke omroep
worden gebundeld.
Onder de vlag én lei
ding van BNN.
Maar voor de voorzitter
is voorlopig de grootste
dreiging dat BNN door groei en het
verstrijken van de tijd wordt als de
andere omroepen: bureaucratisch,
met de bijbehorende managers en
tussenmanagers. Jeroen Pauw: „Je
merkt nu al dat het steeds meer een
organisatie wordt die zich richt op
het schema van het publieke bestel.
Hoofd dit, hoofd dat, plaatsvervan
gend hoofd zo. Neem BNN op Radio
1. Ik zou zorgen dat het wat brutaler
wordt. Nu is het vooral agendawerk.
Je moet je geen zorgen maken over
wat de zendercoördinator ervan
vindt, maar er tegenin durven gaan.
Of er zit te weinig talent, dat kan ook
natuurlijk."
Volgens Pauw moet BNN ervoor wa
ken Veronica achterna te gaan, de
omroep waaruit BNN is voortgeko
men. Veronica teert nog op een oud
imago, met even oude namen.
„Eerst was het Veronica-gevoel: je
bent jong en je wilt wat. Nu zie je
overal posters in de stad hangen met
Adam Curry en Jeroen van Irikel. Je
moet voorkomen dat je een gezel
schap krijgt dat elkaar op de schou
ders stompt en zegt: 'Weet je nog,
vijf jaar geleden?'."
Directeur Gerard Timmer: „Ik
ben niet grappig, zoals Bart."
Archieffoto: ANP
Als je BNN bezoekt, stap je
inderdaad een andere sfeer
binnen dan bij de meeste
Hilversumse omroepen. Waar de
kantoren van andere omroepen vaak
in niets verschillen met een door
snee bedrijfspand, is het interieur
van BNN opvallend. Op een bank bij
de receptie zit een etalagepop. Over
al ligt knalrood tapijt. Plafonds zijn
uitbundig gedecoreerd, met sombr
ero's bijvoorbeeld en kleurige bh's.
Uit de inrichting spreekt het beeld
dat BNN zorgvuldig heeft opge
bouwd: wij zijn anders, jonger, bru
taler. Het imago dat de omroep heeft
te danken aan oprichter en voorzit
ter Bart de Graaff, die in 2002 over
leed. Veel BNN'ers spreken van 'ge
dachtegoed' of 'de geest van Bart', al
vindt hun nieuwe voorzitter, Gerard
Timmer, het enge termen. Hij zegt
het op een andere manier, namelijk
dat Bart 'in zijn systeem zit'. „Ik
vond Bart een durfal. Alles wat hij
deed, was altijd groot. Bij BNN moet
je groot denken." Ap van der Meu
len, 'creative manager': „Ik hoor het
Bart nog zeggen: jongens niet te
mainstream, niet te veilig. Liever een
3 en een 9 dan twee keer een 6."
Wat voor omroep is BNN? Gerard
Timmer steekt twee vuisten in de
lucht. „Dit is de VPRO, en dat is het
£4*ShA/V0
