Van arbeidsconflict tot geruchtmakend proces
Eef moest
eel slikken'
BINNENLAND
HDC275
ZATERDAG 24 JANUARI 2004
Hogerberoepzaak Lucy de B. draait om geloofwaardigheid en prestige OM
7D-directeur Brouwers met pensioen
Brouwers nam in 1985 afscheid van het Nieuwsblad van het Noorden. Achieffoto: GPD/DVHN
'Opa Eef' stond bij de televisiepresentatie van prinses Amalia te stralen alsof ze zijn kleindochter was. Foto: GPD/WFA/Benelux Press
door Ap van den Berg
Eef Brouwers (64) is de vleesgeworden Rijks
voorlichtingsdienst. Hij gaat 28 januari officieel
met pensioen. Anderen over de vertrekkende
RVD-directeur, want een RVD'er werkt vertrou
welijk en geeft zelf geen interviews. Ook niet
ter gelegenheid van zijn afscheid.
Hij is 'koel in crisissituaties' en 'evenwichtig,
stabiel en loyaal', beweren collega's. Kortom,
precies wat van een baas van de Rijksvoor
lichtingsdienst wordt verwacht. Hij kan pra
ten als Brugman, maar zelfs naaste medewer
kers weten vrijwel niets van zijn privéleven.
Bij de televisiepresentatie van prinses Amalia
stond hij te stralen alsof ze zijn kleindochter
was. Als 'opa Eef, de man met misschien wel
het betrouwbaarste gezicht van Nederland.
Dat was de eerste en meteen ook de laatste
keer dat hij zo prominent op de voorgrond
trad. Het tijdperk-Brouwers bij de RVD is ten
einde. Zijn riante werkkamer met zicht op de
Hofvijver, grenzend aan het Torentje van de
premier, oogt als een toonzaal van meubel
verkoper Piet Klerkx. Alles staat precies op
zijn plaats. Nergens een stapel papier of een
verdwaalde koffer. „Als hij klaar was met wer
ken en 's avonds naar huis ging, zag het er net
precies zo uit."
Zo netjes als zijn werkkamer, zo opgeruimd is
ook zijn karakter. Brouwers wist de hoge
stressfactor van het RVD - vak met schijnbaar
groot gemak te dragen. Een aangeboren ei
genschap, volgens mensen in zijn omgeving,
die hij in de loop van zijn carrière verfijnde.
In de zeventiger jaren verwierf hij als nieuws
lezer van het NOS Journaal de status van be
kende Nederlander. Dat sterrendom heeft
hem in het verdere verloop van zijn markante
werkzame leven geen windeieren gelegd.
Reeds op z'n 38ste werd hij hoofdredacteur
van Nieuwsblad van het Noorden. „De magie
van de televisie doet wonderen", weet ook
zijn oud - collega Dick Dalmolen. „De tv
maakt bepaalde mensen populair bij bedrij
ven en bij het publiek. Dat had Eef ook mee."
Geintje
Dalmolen - zeiflater ook hoofdredacteur bij
de krant - weet nog dat het Brouwers inder
tijd streelde wanneer hij werd herkend op
straat. Als men hem een handje kwam geven.
„Hij speelde het spel moeiteloos mee. Eef
ging een gesprekje aan. Maakte een geintje.
Hij gaf anderen wat zij wilden. Zelfs van een
lezing voor de plattelandsvrouwen maakte hij
een prachtige conference."
Op de hoofdtribune van FC Groningen werd
hij een keer verward met de van de radio be
kende bioloog Fop I. Brouwer uit Haren.
„Twee mannen stootten elkaar aan en riepen:
„Hé, daor 's 'Foppie Brouwer'. Van 't Niejs-
blad". Dat vond Eef niet zo leuk."
Na zes jaar hoofdredacteurschap liep Brou
wers over naar het bedrijfsleven. Hij toog van
het hoge noorden naar Eindhoven, waar hij
directeur werd van de persdienst van multi
national Philips. Daar lag het 'grote geld' te
wachten. Na acht jaar Philips kon hij baas
worden van de Rijksvoorlichtingsdienst. De
magie van de tv bleek nog niet uitgewerkt.
Brouwers liet een flinke veer, in financiële
zin. Maar daar stond iets anders tegenover.
„Het is een functie die in aanzien staat. En
Eef vindt het wel leuk om zich in de hogere
kringen te bewegen", weet een oud-collega te
vertellen. Het feit dat hij bij Philips op z'n
60ste moest stoppen, schijnt ook een rol te
hebben gespeeld. „Brouwers wilde per se lan
ger blijven werken."
Meer dan ooit bevond hij zich bij de RVD in
een dienende functie. In de knellende mangel
van staatshoofd, minister-president en een
horde journalisten. „Dat is heel lastig, maar
Eef ziet als geen ander kans tussen de klippen
door te zeilen. Daar komt bij: hij is een top
verkopen Hij kan een boodschap verkopen.
Maar desnoods ook auto's. En vooral zichzelf.
Aan grappen nooit gebrek", weet een kennis.
Hoezeer 'Den Haag' hem ook bezighield, hij
ging niet uit Eindhoven weg. Negen jaar lang
bleef hij pendelen. Heen 140 kilometer, terug
140 kilometer. Meestal achter het stuur van
zijn eigen auto. Later achterin de dienstauto
met chauffeur. Vanwege zijn vrouw Puck en
hun Eindhovense vrienden. Vanwege hun
dochter, schoonzoon en kleindochter. En een
klein beetje vanwege PSV.
Lastige baan
Eindhoven is zijn thuis geworden. Hij werd in
1939 geboren in Zwolle. Als jonge jongen ver
huisde Brouwers naar Groningen, waar zijn
vader een baan kreeg bij een museum. Junior
legde in de provinciehoofdstad de basis voor
zijn bizarre carrière. Als leerling-journalist
schnabbelde hij zich de blaren op zijn vingers
bij Publiciteitsbureau Addie Boerma. De nu
81 -jarige oud-werkgever herinnert zich 'mijn
jongste bediende' goed. „Eef was een serieu
ze jongen. Veel op pad. Hij legde zelden aan
bij het journalistencafé Cambrinus. Geen
strebertje, hoor. Maar altijd alert op zijn toe
komst. Degelijk, vooral ook", meldt Boerma.
Via de Nieuwe Provinciale Groninger Cou
rant, Utrechts Nieuwsblad, Nieuwsblad van
het Noorden, de regionale omroep Rono,
Avro's Radio Journaal, Studio Sport en het
NOS Journaal werkte hij toe naar de plek die
hij woensdag (28 januari) moet afstaan aan
zijn opvolger Gerard van der Wulp.
Als directeur-generaal van de RVD heeft Eef
Brouwers met name als woordvoerder van
het Koninklijk Huis een laatste jaar gehad met
vele ups en downs: de kwesties rond Jorge
Zorregieta, Margarita en Mabel Wisse Smit,
het overlijden van prins Claus, het huwelijk
van Willem Alexander en Maxima en laatste
lijk de geboorte van prinses Amalia.
„Hij had sowieso een lastige baan. Je moet
heel veel slikken", meldt een oud-medewer
ker van de RVD. „Met enige regelmaat wordt
je geacht dingen te doen die je niet wilt. Soms
wil het staatshoofd iets niet en dan moet jij
net doen alsof jij niet wilt. Van tijd tot tijd
moet je standpunten voor je rekening nemen,
die de jouwe niet zijn. Dat wordt ook van zo
iemand verwacht."
RVD'ers spreken met respect over hem. „Eef
functioneert eigenlijk nog steeds als een jour
nalist, die op een gegeven moment een top
ambtenaar werd. Hij heeft een sterk ontwik
keld inlevingsgevoel. Hij weet vaak precies
wat er in de samenleving leeft. Dat is ook een
deel van zijn succes."
In zijn schaarse vrije tijd mag hij daar soms
graag een exquise droge, witte wijn drinken.
„Op z'n dooie gemak. Eef is beheerst in al
les", vertelt een kennis.
Een feestbeest is Brouwers allerminst. „Eef
blijft nooit langer op een receptie dan strikt
noodzakelijk. En dan verdwijnt hij ineens,
soms zonder dat je het in de gaten hebt."
Woensdag, tijdens zijn plechtige afscheid in
de Ridderzaal, krijgt hij niet de kans om er lis
tig tussenuit te knijpen.
1. liografie
E
ieboren: Zwolle, 09-03-
939
956-1966: dagblad jour-
lalist, o.a. Nieuwe Pro-
inciale Groninger Cou-
ant, Utrechts Nieuws-
lad, Nieuwsblad van het
Ij foorden.
966-1977: journalist ra-
io en televisie, o.a. Re-
r ionale Omroep Noord en
lost, AVRO's Radiojour-
aal, Studio Sport en
IOS-Journaal.
977-1983: hoofdredac-
iur Nieuwsblad van het
S [oorden.
983-1995: directeur Phi-
0 ps Persdienst, woord-
«5 oerder Philips - concern.
5 995-nu: directeur-gene-
„Jeal Rijksvoorlichtings-
lenst, woordvoerder Ko
rt inklijk Huis, minister
resident en kabinet
Leo Roggeveen
begint eind 2001 bij de rech-
net een arbeidsconflict tus-
een verpleegkundige en een
inhuis. Niemand bevroedde
aan het begin te staan van
van de meest geruchtma-
le processen van de laatste
nnia.
arom ik in hoger beroep
gegaan? Lucy de B. kijkt tij-
i de regiezitting van het
gse gerechtshof op 4 no-
ber van het vorig jaar ver-
ikt om zich heen. Ze lijkt
omen overdonderd door
voor de overige aanwezi-
- uiterst voor de hand lig-
le vraag.
imiddels 42-jarige ver-
jster is zeven maanden
voor door de Haagse
tbank veroordeeld tot een
ïslange gevangenisstraf
het vermoorden van vier
inten en een poging tot
rd op drie anderen,
e vraag waarom ze het niet
is met de haar opgelegde
antwoordt Lucy de B. pas
reede instantie, en weinig
uigend, dat ze onschuldig
vee advocaten-generaal
et Openbaar Ministerie
op de unieke hogerbe-
szaak heeft gezet, reageren
itrijdbaarder. Zij zijn ervan
uigd dat Lucy de B. veel te
is weggekomen op 24
1 12003. Als het aan het OM
rordt de Haagse in hoger
ep alsnog voor dertien
den veroordeeld en vijf
ïgen daartoe. De moorden
en tussen 1997 en 2001 in
M^ÜIaagse ziekenhuizen zijn
de strafmaat zal het niet
zij zelf schreef 'weer te hebben
toegegeven aan haar compul-
sies' (innerlijke drang) op de
dag dat een patiëntje overleed,
werden als bewijs opgevoerd.
Omdat het OM inmiddels hevig
was gaan twijfelen aan de gees
telijke gesteldheid van Lucy de
B. werd een onderzoek geëist
bij het Pieter Baan Centrum
(PBC). De rechtbank honoreer
de dit verzoek op 8 oktober
2002.
Na een weken durend onder
zoek in het PBC bracht Lucy's
advocaat mr. A. P. Visser op 7
januari 2003 naar buiten dat
zijn cliënt volledig toereke
ningsvatbaar was verklaard.
Het OM gaf geen commentaar,
maar officier van justitie Dege-
ling had toen allang laten door
schemeren dat hij Lucy de B.
het zogenoemde Moeder Tere-
sasyndroom toedi^tte. Het
syndroom houdt in dat een pa
tient een ziekelijke dwang zou
hebben om te verplegen, om te
helpen.
Het achterliggend doel van de
pseudo-Teresa's zou het af
dwingen van afhankelijkheid
en respect zijn.
Hoe de verdediging van Lucy
haar best ook deed om alle ver
moedens en statistieken naar
het rijk der fabelen te verwij
zen, de rechtbank veroordeelde
de Haagse verpleegkundige op
24 maart 2003 tot levenslange
gevangenisstraf wegens de
moord op vier patiënten en een
poging daartoe op drie ande
ren.
Het Haagse Gerechtshof gaat
de komende weken uitmaken
of Lucy de B. een groot deel
van haar leven achter de tralies
zal moeten slijten, of eerdaags
met haar dochter een kop kof
fie kan gaan drinken in de
Haagse Grote Marktstraat.
uitmaken of Lucy de B. schul
dig wordt bevonden aan het
plegen van vijf of dertien moor
den; levenslang is immers de
maximumstraf die in Neder
land kan worden uitgesproken.
Het gaat het OM om iets veel
ongrijpbaardere. Dat zijn ge
loofwaardigheid en prestige.
Voor de aanklagers staat vast
dat Lucy de B. willens en we
tens, en op grote schaal, heeft
gemoord.
Hoogstwaarschijnlijk nog vaker
dan de dertien keren en vijf po
gingen daartoe die het OM
denkt te kunnen bewijzen. De
veroordeling door de Haagse
rechtbank op 24 maart voelde
voor de aanklagers aan als een
zeer nipte overwinning, daar
waar ze een totale 'walk over'
in gedachten hadden.
Wie het dossier Lucy de B. van
daag de dag in ogenschouw
neemt, stuit op meters papier,
vuistdikke ordners en honder
den, zo niet duizenden me
mo's. Zowel de aanklagers als
de verdedigers hebben zich tot
in de op het oog onbenulligste
details verdiept en zullen in ho
ger beroep elke strohalm aan
grijpen om tot een veroorde
ling dan wel vrijspraak van de
verdachte te komen.
Arbeidsconflict
Toch begon de zaak Lucy de B.
uiterst bescheiden. Sterker,
toen de Haagse kantonrechter
JA Westermann zich op 8 no
vember 2001 uitsprak over het
arbeidsconflict dat was gerezen
tussen Lucy de B. en haar
werkgever - de Stichting sa
menwerkende ziekenhuizen
(het Juliana en Rode Kruiszie-
kenhuis) - kon hij nooit be
vroeden welke justitiële machi
nerie hij in werking zette.
conclusie dat geen acuut le
vensgevaar dreigde. Een uur la
ter was het kindje dood.
Intem onderzoek bracht aan
het licht dat de Haagse ver
pleegster opvallend vaak dienst
had tijdens sterfgevallen van
kinderen. Voor het ziekenhuis
stond vast dat Lucy de B. een
reëel gevaar vormde voor de
patiënten en het zette een ont
slagprocedure in gang. Rechter
Westermann begreep dat het
nooit meer goed zou komen
tussen Lucy de B. en het zie
kenhuis. Hij oordeelde ook dat
de werkgever, vanwege het uit
brengen van een 'uiterst kwet
send persbericht' over de werk
neemster, 45.000 euro bruto
schadevergoeding naar de
Haagse moest overmaken.
Hoe Lucy de B. op deze uit
spraak heeft gereageerd, is
nooit opgetekend. Wellicht was
ze opgelucht en verheugde ze
zich op het geldbedrag dat haar
kant op leek te komen. Het is
ook niet uitgesloten dat ze zich
nu pas echt zorgen begon te
maken. Het ziekenhuis zou im
mers niets hoeven te betalen
als Lucy de B. zou worden ver
oordeeld voor de verdenkingen
die haar ontslag hadden ver
oorzaakt. Dat er in haar verle
den zou worden gewroet, stond
als een paal boven water.
Een maand zweefde Lucy de B.
tussen hemel en aarde. Er was
geen aanklacht, maar haar gan
gen werden zeer nauwlettend
nagegaan. Er was alleen een
statistisch vermoeden dat ze de
hand had gehad in diverse
sterfgevallen. Op 13 december
2001 oordeelde justitie vol
doende bewijs te hebben en
pakte de Haagse op, in de wo
ning van haar opa die onge
neeslijk ziek was en werd ver
pleegd door zijn kleindochter.
Bewijs
Het Openbaar Ministerie stelde
voldoende bewijs te hebben
om dertien moorden en vijf po
gingen daartoe aan Lucy de B.
te kunnen toeschrijven. De
moorden zouden zijn gepleegd
in het Juliana Kinderzieken
huis, het Rode Kruis Zieken
huis, het Ziekenhuis Leyenburg
en het ziekenhuis van het huis
van bewaring in Scheveningen.
Dagboeknotities, vernietigde
dagboekpassages en (gestolen)
boeken over massamoorde
naars ondersteunden het
steeds sterkere vermoeden dat
in Lucy de B. een heel erg zieke
geest huist.
Justitie had sterke aanwijzin
gen dat Lucy de B. - die een al
les behalve makkelijke jeugd
leidde in Canada, zeven(!) zelf
moordpogingen deed en zich
prostitueerde - haar patiënten
overdoses aan medicijnen gaf
'om hun lijden te bekorten'.
Om dit te kunnen bewijzen
werden begin 2002 zelfs drie
babylijkjes opgegraven op een
begraafplaats in Den Haag.
In de derde week van septem
ber 2002 boog de Haagse recht
bank zich voor de eerste keer
inhoudelijk over de zaak Lucy
de B. Technisch bewijs bleek
nauwelijks voorhanden te zijn
en er waren ook geen directe
getuigen van de misdaden. Het
OM baseerde zich vooral op
statistieken: statistici rekenden
de rechtbank voor dat de kans
dat een verpleegkundige zoveel
sterfgevallen meemaakte als
Lucy, nihil is.
Ook Lucy's dagboeken waarin
Foto: GPD/Jacques Zorgman
Westermann stelde op die be
wuste 8ste november de Stich
ting samenwerkende zieken
huizen in het gelijk toen hem
de vraag werd voorgelegd of de
arbeidsovereenkomst met Lucy
de B. kon worden ontbonden.
De ziekenhuisdirectie had geen
enkel vertrouwen meer in haar
werkneemster nadat tijdens
Lucy's nachtdienst op 4 sep
tember 2001 de vijf maanden
oude baby Amber was overle
den. De baby was een uur voor
Lucy's entree nog onderzocht
door een arts. Die kwam tot de
